კლდე სალი

 ხანდახან რომ ჯანღი დამეხურება, თვალთ დამიბნელდება, ვეღარაფერსა ვხედავ: ვერც მაღლა ცას, დღე მზიანს,  ღამე ვარსკვლავებით მოჭედილს; ვერც დაბლა დედამიწას, ხან თოვლით და ხან მწვანით დაფარულს; ვეღარც ჩემ თვალწინ მყვირალ მდინარეს, მხოლოდ იმის ხვივილი მესმის  ბუნდად, გაურკვევლად... გულში ჩაიხვევა, ჭაიკეცება შავი, მწარე ფიქრები... და იქ, შიგნითა ცეცხლია გაჩაღებული, მაგრამ ცეცხლი ვერა სწვდება ამ ფიქრებს დასაწვავად.
   კარგი კი იყო დაეწვა, დაეშორებინა ჩემთვის, რადგან მტანჯავენ, მაწუხებენ.
   ვითომ მინდა ნამდვილად იმათი დაწვა? არა, არა, სულ ტყუილია. ხანდახან გაჯავრებული წამოვიტყვი რაღაცას და ბოლოს კი ვნანობ... არა, უამათოდ რასღა ვეგვანები? რას დაემსგავსება ჩემი სიცოცხლე? ვიცოცხლებდი კი? – არ მგონია. ვფიქრობ,  რომ მაშინ სიკვდილი მოიცავდა მთელ ჩემ არსებას: ვეღარას ვიგრძნობდი, ვეღარას ვიტყოდი...
   -თქვენ, ეი, შვილებო, თქვენ გენაცვალოსთ თქვენი ბედშავი, ნაგვემი, გულ-მკერდ დაკაწრული და ნაცრად ქცეული დედამშობელი. აღარა გწადიანთ ჩემთან, აღარ გიყვარვართ? მაშ აღარ ამოხვალთ, აღარ მაკოცებთ? თქვენ შემოგევლეთ თავს, თქვენ, ჩემო კარგებო: ამოიხედეთ მაინც მაღლა, თქვე უღმერთოებო, თვალებით თვალები ამოგწოვოთ, ამოგსუტოთ. რამდენი ხანია, რამდენი საუკუნეა საუკუნეს სდევს: მზე გაცვდა. მეც გავცვდი, გეძახით, და ვერაფერი გაგაგონეთ. არ იქნა- არ მეღირსა ამეყვანეთ ხელში, გადამეკოცნა თქვენთვის თავ-პირი.
   სჩანს თქვენ ვეღარც კი მიცნობთ, თუ მე დედა ვარ თქვენი და თქვენ ჩემი გულ-მკერდის ანაგლეჯ-ანასხეპი, ჩემი უმადური შვილები, მანდ უფსკრულში ჩალაგებულნი, უსიტყვოდ ერთმანეთზე მწოლარენი... თქვენ ჩემ შვილებს როდი გეძახისთ ქვეყანა, არამედ ლოდებს კლდისას. ბართ კიდევაც, მაგრამ რასა ჰგავს თქვენი დუმილი?  როგორ დავიჯერო თქვენ მკვდრები იყვნეთ. ადამიანს კი მკვდრები ჰგონიხართ, არ იცის იმან თქვენი ჯიუტი ხასიათი. ეგ სიჯიუტე ჩემგან გჭირთ.: მე შეგაწოვეთ რძესთან ერთად. დაგავიწყდათ განა? ოჰ, ღმერთო, ღმერთო!... აბა თუ ერთხელ მაინც გამეგონოს იმათგან ალერსიანი სიტყვა: დედავ, დედაო, ჩვენო დედიკოვო?.. რა უბედური ვარ, დიდი უბედური! ერთხელ რომ მაინც ეთქვათ ჩემს შვილებს, დედაო, მაშინ ხომ ერთი ათასად გავიზრდებოდი, ქედს მაღლა ავწევდი და ასე წელმოწყვეტილი და თავდახრილი აღარ ვიქნებოდი, შვილების ძახილით დაღლილ-დაქანცული, ქანცგამოლეული.
   ვისგანღა უნდა მოველოდე დედობის თქმას? ღმერთმანი ნისლი მომმართავს ამ სიტყვით. არასოდეს. ის მოვა ფშვინვით, დამეხურება ზედ, შემომერტყმის გარშემო, თან ფშვინავს, დუდუნებს რაღაცას, ვგონებ, უნდა ლოცულობდეს: “კლდეო, შე საწყალო, რას ოხრავ, რასა შფოთავ: პატარახან თვალი მოატყუეო”.
   თითქოს გავემზადები საძილედ, ბურანში წავალ, მაგრამ ჩემი შვილების პატრონს რა დამაძინებს?!
   არწივი მეტყვის დედობას? არა..  იმას მხოლოდ დასვენბა უყვარს ჩემს კალთაზე და აქედან თვალის ჭერა, რომ სადმე მიდამოებში მსხვერპლი შეიგულოს და დაუქროლოს. მოჰყვება ისიც ხვნეშა-კვნესას. ნეტავ ვიცოდე, იმას რაღა აშვნეშებს? რა დარდი დასწოლია გულზე? როდი მიამბობს, ხმას არ ამოიღებს, კრინტს არ დასძრავს, მხოლოდ ხვნეშის გულის საკლავად. ერთხელძლივს ვათქმევინე დარდის მიზეზი. აი, რა სთქვა: “ცოდვებით დატვირთული ვარო;  არ შემიძლია ვიცოცხლო, თუ ცოდვა არ ჩავიდინეო. უნდა მოვკლა და ვჭამოვო, ვკლა და მჭამოვო! როდემდის ასეო?!” სთქვა და დადუმდა.
   რამდენჯერ ვსთხოვე: “ჯანი გაქვს, ჩაფრინდი და აგერ ერთი ლოდი  ამომიტანე, რომ გულში ჩავიხუტო-მეთქი”.
   “ჩემი ბრჭყალი ლოდებს არ დაეკარება, არ მოევლება, რადგან არც ხორცი აკრავთ, არც ყტავი და არც სისხლი სდითო”- აი, რა სიტყვით მიშორებს თავიდან.ნეტავი ხელები მქონდეს, ან წელში მოთხა შემეძლოს, ჩემი დაკარგული შვილები მომემოშა და დამესვენა გულ-მკერდზე, ყველა – თავსი ალაგას. მაგრამ რა ვქნა მე საბრალომ, რომ უფალს არ უბრძანებია ჩემთვის ვიქონიო ხელები, ავიხარ-დავიხარო, დავიძრა ადგილიდან...
   ვინ მეტყვის დედობას: ჭილყვავები? – არა, არც ისინი: ვუნდივარ მხოლოდ საფარ-სამალად; ჩხავილით ყურები ამიწეწეს და ბრჭყალებით კაბის კალთები დამიძენძეს... მადლობა მითხრან? არასოდეს. იმათი გული მადლობის გრძნობას ვერ გამოიწურავს, რადგან შავია, როგორც თვით ჭილყვავის ბუმბული.
   ჩემი მადლობელი მხოლოდ მლივია, პატარა, ნაცარა ჩიტი, დამფრთხალივით, მხრების თახთახით რომ დაფრინავს; ომვარდება ჩემთან გულგახეთქილი, თრთის, კანკალებს, დნება შიშით, ვინ იცის, რამ შეაშინა. ყველაფერი აშინებს: “მიშველე, ჩემო დედილო, ნუ მოუშვებ ჩემთან ნურც ქორს, ნურც ალალს: - მომკლავენ, მიტევენ; მიშველე, დამიფარეო”.
   ძალიან გულჩვილია და ძალიან საწყალი, სუსტი, ბეჩავზე ბეჩავი არსება. რა ვქნა, მეც შვილობას ვეუბნები, თუმცა იგი მე –კლდეს, ამაყს, სალს, დიდებულ – რა შვილობს გამიწევს, მე კიდევაც რომ დედობა გავუწიო? შეუძლიან განა? არა... მლივი ვერ იქნება კლდის შვილად, ვით კრავი შვილად ლომისა. მლივმა როგორ უნდა შეასრულოს ანდერძი კლდისა: ვინ მისცა უძლურ არსებას იმდენის სიმტკიცე, მხნეობა, სიძლიერე სულისა, აასრულოს, უპატრონოს, ექმნას დარაჯად ჩემ ნდობა-სურვილთა და მისწრაფებათა? სად შეუძლიან მაგ დამდნარს, გამქრალს შიშით, თრთოლით გალეულს, უმხედროს დიდებულს უკვდავების წადილს კლდისას? ეს სურვილი მხოლოდ კლდისა და კლდის მზგავსს მის ანაგლეჯს, მის ჯიშისას, შეუძლიან დაიცვას და აღასრულოს ღირსეულად.
   აი რისთვის ვტირი დღეყოველ, რისთვის მედაგება გული, მეშრიტება სისხლი და გონება, როცა დავცქერი ჩემ შვილებს, ჩემ გულ-მკერდიდან ანაგლეჯ ლოდებს. რამდეგიც მეტი მომწყდება გულიდან და ჩაილეწება ჯურღმულში, იმდენად მე სიკვდილს ვუახლოვდები უკვდავების მოტრფიალე მსასოებელი მთელი ჩემი არსებით. აი რად მინდა ასე გაგიჟებით მოვმოშო ჩემი შვილები და შემოვიწყო, შემოვირიგო გულ-მკერდზე.
   -მლივო, საბრალო მლივო! იცოცხლე, საცოდავო, ღმერთმა გაშოროს ყოველივე განსაცდელი: შენ რა შვილობას მიზამ, შე საწყალო?.. სუსტი როს არ იყოს და ჩემში ძალას არ ჰხედავდეს, არც მლივი მომეპყრობოდა ასე ალერსით... რას მეწამლება მწირი ბალახების და ღვთის ლოცვა-მუდარაში ჩამომდნარ მესვეტედ დაყუდებულს ყვავილთა და მცენარეთა სიყვარული?!
   -გოგოებო, ბიჭებო! მაშ არ გესმით ჩემი ძახილი? ვაი თქვენს დედას! ზურგზე გველები დაგცოცავთ; ეგ მაინც არ გზარავთ; მოიშორეთ, არ შეგიძლიანთ?! ვაი მე საბრალოს!..
   ამ დროს ლოდების გროვას სიცხის ბუღი ადგია თავსა, როგორც ანკარა გუბე მდინარისა, რომელიც ზედ დასთრთოდა და დაჰკანკალებდა, იელ-ციალობდა, თვალსა და თვალს აკეთებდა, თითქოს  ჰაერი უხილავ არსებათ ნართად დაურთავთო, ქსელი გაუბამთ და ათასნაირი ფერადებითა ჰქსოვენო. ხოლო ლოდებზე იგლარძებოდა გველები, განცხრომაში იყვნენ...
   ამ კლდის პირდაპირ სხვა კლდე სჩანდა, ყვითელი, თავით ბოლომდე ნაწვეთით გაჟღენთილი ხავსით დაფარული; იმის თვალწინ ერთ ლოდსაც ვერ ნახავდა ადამიანის თვალი.მრისხანე მდინარე ან ჰფარავდა შიგ ჩავარდნილ ლოდებს, ან ქვეით მიაქანებდა და უჩინრად ჰქმნიდა. ყოველ კლდეს არა ჰქონდა გამოცდილი დედაშვილური გრძნობა, მაგრამ უგდებად რა ყურს თავის მეზობელ კლდის მოთქმას, იმასაც გული უკვდებოდა მის საცოდაობით, თუმც პირველისთვის ჯერ ხმა არ გაეცა.
   -შვილებო, შვილებო, მაშ აღარ გაგცემთ ხმას, უნდა მთელი ჩემი სიცოცხლე ამ ვაებით დავლიო?.. მაშ არ გიყვარვართ?.. ან კი გიყვარვართ ვისმე სხვას, ჩემის ამაგით მცხოვრებელს?..- ამბობდა კლდე სალი და მოჰხდა გულიდან საშინელი ქვითინი.
   -მე მიყვარხარ, მე... დიაღ მე.. სხვის ნურავის იყვარულის იმედი ნუ გაქვს, - უპასუხა გაღმიდან კლდემ ყვითელმა და შეამოწმა მის ქვითინი თავის მოთქმა-გოდებით. არყმა, კლდის შუა წელზე მდგომარემ, შეარხია ტოტები; ბებერმა მუხამ, მრავალთა საუკუნეთა მოწამემ, ბრძოლაში უშიშარ რაინდივით მკერდგამოწეულმა, უფრო წინ გამობერა მკერდი, ტანში შეიშმუშვნა.
   უცბათ, თვალის დახამხამებაზე შეიცვალა  სურათი... მთები და ხეობები გაივსო ჯანღებით და ღრუბლებით; დაუშვა კოკისპირული წმივა, შერთებული კლდეთა ცრემლთან, ისმოდა საშინელი, ერთმანეთში არეული ხმაურობა ფრინველთა, მოგროვილიყვნენ არწივნი, სვავნი, ყორანნი, ქორ-შევარდენნი, ორბნი; ყველა თავის ენაზე მოსთქვამდა; კლდეებს შავ ზეწრად ჯანღი გადაჰფარებოდა. ტიროდნენ კლდეებთან ერთად ფრინველნი, ყვავილნი და მცენარენი კლდისანი, დაიქვითინა მოხუცმა მუხამაც და ააქვითინა  გაღმა-გამოღმა ხეები; ტიროდნენ ყვავილნი, ცქრანტანი, მილეულ-მიბნედილნი,ყვავილნი კლდისანი, ძლივს რომ ახელდენ თვალებს, ქვებსა და ქვებს შუა ამობზინებულნი; კლდეთა და ღრუბელთა ცრემლით გალუსკვილი ფრინველნი ძლივსღა ფრინავდენ... და კლდენიც ბოღმა-ნაღველ მორეულნი მძიმედ ქშინავდენ.
   ხოლო არ იყო გაგება, რასა შვრებოდნენ ლოდები დასვენებულნი, გაჟღენთილნი მშობებელი დედის ცრემლით; და ყველა იმათ ცრემლით, ვინც კი იყო დღემუდამ მოწამე სალის კლდის ტანჯვისა და მის მწუხარებისა...

                                                                                 1912 წ.