Khoùa hoïp laàn thöù 53 cuûa Phaân ban Nhaân quyeàn Lieân Hieäp Quoác ñang dieãn ra taïi Ñieän Quoác lieân ôû Geneøve suoát thaùng 8. Nhaân dòp naøy, UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam leân tieáng nhaéc laïi hieän traïng baét bôù caùc nhaø laõnh ñaïo caùc toân giaùo taïi Vieät Nam; trong coù tröôøng hôïp Ñaïi laõo Hoøa thöôïng Thích Huyeàn Quang vaø quaûn cheá 2 naêm Hoøa thöôïng Thích Quaûng Ñoä keå töø hoâm 1.6.01. Naêm nay, UÛy hoäi Nhaân quyeàn Lieân Hieäp Quoác chính thöùc tuyeân xöng Ñaïi laõo Hoøa thöôïng Thích Huyeàn Quang, Xöû lyù Thöôøng vuï Vieän Taêng Thoáng, Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam Thoáng nhaát, laø "Ngöôøi tuø vì löông thöùc bò baét bôù traùi pheùp", sau khi Toå Haønh ñoäng choáng Baét bôù traùi pheùp cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaït thö ñeán nhaø caàm quyeàn Haø Noäi, hoâm 12.9.2000, hoûi lyù do baét bôù Hoøa thöôïng nhöng khoâng ñöôïc Haø Noäi bieän chính hay traû lôøi. Trong hai ngaøy 8 vaø 9.8.2001, Phaùi ñoaøn Haø Noäi do oâng Nguyeãn Quyù Bình, Ñaïi söù Thöôøng tröïc taïi Lieân Hieäp Quoác ôû Geneøve, caàm ñaàu beân caïnh baø Hoaøng Bích Lieân, chuyeân gia thuoäc Vuï Quoác teá cuûa Boä Ngoaïi giao töø Haø Noäi sang, ñaõ trình baøy baûn Phuùc trình daøi 25 trang ñaùnh maùy veà hieän traïng taïi Vieät Nam treân lónh vöïc xoùa boû kyø thò chuûng toäc tröôùc UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc cuûa Lieân Hieäp Quoác.

Vaøo luùc 14 giôø chieàu thöù naêm 8.8.01, tröôùc khi Phaùi ñoaøn Haø Noäi leân tieáng phuùc trình, caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác ñaõ nghe UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam phaûn baùc phuùc trình cuûa Haø Noäi, maø UÛy ban coù trong tay töø truôùc. UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc cuûa Lieân Hieäp Quoác bao goàm 17 chuyeân gia thuoäc caùc nuôùc Anh, Argentina, AÁn ñoä, Bæ, Cuba, Cyprus, Ñöùc, Egypt, Ecuador, Guinea, Hoa Kyø, Nam Phi, Nga, Phaùp, Pakistan, Rumania vaø Trung quoác. Baø Patricia Nozipho January-Bardill, Baùo caùo vieân LHQ Ñaëc nhieäm choáng Kyø thò chuûng toäc, ñaõ khen ngôïi vaø noàng nhieät caûm ôn UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam cung caáp nhöõng tin töùc chính xaùc, cuï theå veà hieän traïng kyø thò chuûng toäc taïi Vieät Nam, ñaëc bieät ñoái vôùi ñoàng baøo Thöôïng Taây nguyeân cuõng nhö caùc nhoùm daân toäc ít ngöôøi ôû thöôïng du Baéc Vieät. Nhôø theá, baø noùi, chuùng toâi seõ hieåu roõ hôn khi laùt nöõa ñaây ngoài nghe baûn Phuùc trình cuûa Haø Noäi.

Trong phuùc trình phaûn baùc Haø Noäi naøy, UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam duøng caùc cöù lieäu ñeå minh chöùng raèng nhaø caàm quyeàn Haø Noäi ñaõ gia taêng chính saùch ñaøn aùp ñoái vôùi caùc daân toäc ít ngöôøi. UÛy ban cuõng toá caùo caùc saéc luaät, nghò ñònh gian aùc nhaèm voâ hieäu caùc vaên kieän baûo veä Quyeàn con ngöôøi, nhöõng cuoäc cuôõng böùc haèng trieäu ngöôøi ñi vuøng Kinh teá môùi, cöôõng chieám ñaát ñai cuûa toå tieân ngöôøi Thöôïng giao cho ñaùm thöïc daân ngöôøi Vieät, caùc cuoäc ñaøn aùp toân giaùo, nhöõng cuoäc baét bôù traùi pheùp, tra taán, luøa quaân ñoäi chieám ñoùng buoân laøng ngöôøi Thöôïng sau caùc cuoäc bieåu tình thaùng 2.2001, cuõng nhö cöôõng böùc phuï nöõ daân toäc ít ngöôøi khoâng ñöôïc sinh saûn. Keå töø naêm 1982, khi kyù keát tham gia caùc Coâng uôùc quoác teá cuûa Lieân Hieäp Quoác, theo leõ Vieät Nam phaûi moãi hai naêm moät laàn ñeán phuùc trình tình traïng nhaân quyeàn trong nuôùc mình tröôùc UÛy hoäi Nhaân quyeàn Lieân Hieäp Quoác taïi Geneøve.  Nhöng Haø Noäi ñaõ vaéng maët caùc naêm 1993, 1995, 1997 vaø 1999. Naêm nay, 2001, môùi goïp chung 8 naêm aáy vaøo moät baûn Phuùc trình ñoäc nhaát. Nhaän ñònh veà baûn Phuùc trình naøy, oâng Voõ Vaên AÙi, Chuû tòch UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam, tuyeân boá : "Thaät ñaùng tieác raèng nhaø caàm quyeàn Vieät Nam vaãn giöõ maõi chính saùch "tuyeân boá" ñoái vôùi coäng ñoàng quoác teá : Ñoái vôùi Haø Noäi, chæ caàn tuyeân boá moïi söï ñeàu toát ñeïp, moïi quyeàn con ngöôøi ñöôïc toân troïng taïi Vieät Nam, laø coù theå phuûi tay tröôùc caùc nghóa vuï phaûi thöïc hieän ñoái vôùi coäng ñoàng theá giôùò Trong nhaõn quan aáy, baûn Phuùc trình cuûa Vieät Nam chæ laø moät taám vaûi chaép vaù nhöõng lôøi tuyeân boá ñaày nguïy tín nhaèm che khuaát thöïc taïi ñaøn aùp caùc daân toäc ít ngöôøi. Maët khaùc, baûn Phuùc trình cho thaáy söï beá taéc toaøn dieän veà nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù cô baûn duøng ñeå ñaøn aùp (nhö "an ninh quoác gia", "quaûn cheá haønh chính" chaúng haïn) maø Lieân Hieäp Quoác ñaõ toá caùo laø nhöõng ñieàu nguy hieåm cho Quyeàn con ngöôøi".

Baûn phuùc trình 22 trang phaûn baùc Haø Noäi cuûa UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam mang töïa ñeà "Xaâm phaïm Quyeàn caùc Daân toäc ít ngöôøi ôû vuøng Thöôïng du Baéc Vieät vaø Taây nguyeân Trung phaàn" ñaõ ñuôïc göûi ñeán taän tay caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác ba tuaàn leã tröôùc khi khoùa hoïp laàn thöù 53 khai maïc taïi Geneøve, nay ñem ra trình baøy truôùc UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc cuûa Lieân Hieäp Quoác luùc 14 giôø chieàu thöù naêm 8.8.01.

Sau ñaáy, vaøo luùc 15 giôø cuøng ngaøy, oâng Nguyeãn Quyù Bình ñoïc baûn Phuùc trình cuûa Haø Noäi. Nghe xong, caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác ñaët nhieàu caâu hoûi thaéc maéc. Ñaëc bieät caâu hoûi cuûa baø Gabriele Britz (Ñöùc): "Suoát baûn phuùc trình oâng luoân duøng chöõ "ethnic" sau caùc saéc luaät hay döï aùn veà chöông trình giaùo duïc, caùc truôøng hoïc, v.v... daønh cho caùc daân toäc ít ngöôøi. Nhö vaäy chöùng toû caùc oâng ñaõ kyø thò caùc daân toäc ít ngöôøi, xem hoï "baát bình thöôøng" so vôùi ngöôøi Kinh "bình thöôøng"?". OÂng Bình xin loãi raèng oâng khoâng hieåu noäi dung cuûa caâu hoûi vaø xin ñöôïc giaûi thích. OÂng Michael E. Sherifis (Cyprus), Chuû tòch UÛy ban, ñaùp: "OÂng coù moät ñeâm ñeå suy nghó veà caùc caâu hoûi cuûa chuùng toâi hoâm nay, ngaøy mai (9.8.01) oâng raùng traû lôøi tröôùc UÛy ban".

Chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác Reùgis de Gouttes (Phaùp) thì chæ trích söï khaúng ñònh cuûa Haø Noäi khi tuyeân boá "khoâng heà coù kyø thò chuûng toäc taïi Vieät Nam". OÂng cho raèng "chaúng coù quoác gia naøo trong theá giôùi daùm khaúng ñònh nhö theá". Saùng hoâm sau, oâng Bình coâng nhaän yù kieán naøy, nhöng khoâng giaûi thích gì theâm.

Baùo caùo vieân Lieân Hieäp Quoác Ñaëc nhieäm choáng kyø thò chuûng toäc, baø Patricia Nozipho January-Bardill (Nam Phi) ñaùnh giaù baûn Phuùc trình cuûa Haø Noäi thieáu caùc döõ lieäu cuï theå neâu roõ nhöõng hình aûnh chi tieát veà söï phaân boá cuøng söï tieán hoùa caùc daân toäc ít ngöôøi trong coäng ñoàng Vieät Nam. ÔÛ ñieåm naøy, UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam nhaän xeùt raèng daân soá Vieät Nam khoâng ngöøng gia taêng, naêm 1975 ñoàng baøo Thöôïng Taây nguyeân coù 1,5 trieäu ngöôøi, theá nhöng baûn Phuùc trình cuûa Haø Noäi chæ öôùc löôïng 5 ñeán 600.000 maø thoâi, qua ñaáy coù theå hieåu ra söï "maát maùt" hay ñaøo thaûi daân soá to lôùn döôøng naøo.

Caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác ñaët moät loïat caâu hoûi veà tieâu chuaån choïn löïa, tính caùch ñaïi dieän vaø hieäu naêng cuûa caùc ñaïi dieän daân toäc ít ngöôøi ôû Quoác hoäi. Baø Gabriele Britz (Ñöùc) toû veû nghi ngôø veà söï tham döï thöïc höõu cuûa caùc daân toäc ít ngöôøi vaøo guoàng maùy Nhaø nuôùc; baø töï hoûi veà tính caùch cöôõng eùp cuûa chính saùch giaùo duïc qua caùc kyù tuùc xaù daønh cho thieáu nhi thuoäc daân toäc ít ngöôøi (deã ñöa tôùi söï ñoàng hoùa), hay boù buoäc rôøi boû nhöõng phöông phaùp troàng troït truyeàn thoáng cuûa toå tieân, hoaëc vaán ñeà keá hoïach hoùa nhaân khaåu nhö cöôõng böùc phuï nöõ khoâng ñöôïc thuï thai.

Trong khi baûn Phuùc trình cuûa Haø Noäi khoe khoang veà caùc luaät phaùp baûo veä daân toäc ít ngöôøi, thì chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác, oâng Luis Valencia-Rodriguez (Ecuador) hoûi veà caùc theå thöùc thöïc hieän cho söï baûo veä naøy maø baûn Phuùc trình chaúng heà nhaéc tôùi. Phuï hoïa vôùi caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác khaùc, oâng nhaän xeùt baûn Phuùc trình ñaõ hoaøn toaøn im laëng veà nhöõng truôøng hôïp bò kyø thò ñöôïc ñem ra xeùt xöû truôùc caùc toøa aùn. OÂng cuõng noùi raèng luaät phaùp Vieät Nam coøn thieáu chuyeän ngaên ngöøa naïn kyø thò chuûng toäc. ÔÛ ñieåm naøy, chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác, oâng Regis de Gouttes (Phaùp) nhaän xeùt raèng, trong danh saùch caùc luaät phaùp baûo veä ñöôïc nhaéc nhôû qua baûn Phuùc trình ñaõ boû soùt nhöõng ñieàu quy ñònh nhaém haïn cheá söï baûo veä aáy, nhö ñieàu 4 treân Hieán phaùp naêm 1992 ban caáp cho chuû nghóa Maùc-Leânin vaø tö tuôûng Hoà Chí Minh ñoäc toân quaûn lyù xaõ hoäi, ñieàu 70 treân cuøng Hieán phaùp baét buoäc söï töï do toân giaùo phaûi quy phuïc chính saùch cuûa Nhaø nuôùc, laïi nöõa, caùc ñieàu trong Boä Luaät Hình söï veà "an ninh quoác gia" nhaèm leân aùn nhöõng hoaït ñoäng hay thaùi ñoä laøm raéc roái Ñaûng coäng saûn Vieät Nam, hoaëc ñieàu 205a trong boä Luaät Hình söï tröøng phaït "söï lôïi duïng caùc quyeàn töï do daân chuû vaø caùc quyeàn caên baûn xaâm phaïm lôïi ích cuûa Nhaø nuôùc".

Caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác, oâng Chengyuan Tang (Trung quoác), oâng Patrick Thornberry (Anh) vaø oâng Regis de Gouttes (Phaùp) bieåu toû söï quan ngaïi cuûa UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc cuûa LHQ veà töï do toân giaùo taïi Vieät Nam vaø yeâu caàu Phaùi ñoøan Haø Noäi giaûi thích. Veà "thieåu soá toân giaùo" naøy, chuyeân gia LHQ Regis de Gouttes nhaéc nhôû ñeán caùc cuoäc ñaøn aùp toân giaùo do UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam cung caáp. OÂng neâu leân truôøng hôïp cuûa Hoøa thöôïng Thích Quaûng Ñoä, Vieän tröôûng Vieän Hoùa Ñaïo, Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam Thoáng nhaát, ñaõ bò baét thaåm vaán vaøo thaùng 10 naêm 2000 chæ vì caàm ñaàu phaùi ñoaøn cuûa Giaùo hoäi ñi cöùu trôï caùc naïn nhaân bò luõ luït taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long.

Caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác coøn chaát vaán veà caùc vuï chieám ñaát cuûa toå tieân caùc daân toäc ít ngöôøi, caûn trôû töï do ñi laïi, cöôõng böùc phuï nöõ thuoäc daân toäc ít ngöôøi khoâng ñöôïc thuï thai, duøng quaân ñoäi ñaøn aùp nhöõng cuoäc bieåu tình baát baïo ñoäng cuûa ngöôøi Thuôïng Taây nguyeân hoài thaùng 2.2001, soá phaän Ngöôøi Vöôït bieån Vieät Nam trôû veà töø caùc traïi ôû Hoàng Koâng, Maõ Lai ..., cuøng hoaøn caûnh caùc treû em lai Myõ sau cuoäc chieán vöøa qua. Phaùi ñoaøn Haø Noäi ñaõ traû lôøi caùc ñieåm treân ñaây vaøo saùng thöù Saùu 9.8.01 baèng nhöõng lôøi tuyeân boá chung chung, nhöõng khaúng ñònh voâ baèng. Nhöng nhaát thieát khoâng chòu ñi vaøo chi tieát hay cuï theå cuûa baát cöù caâu hoûi naøo. Hoï laäp ñi laäp laïi luaän cöù trong baûn Phuùc trình ñöa ra chieàu hoâm truôùc, nghóa laø toång keát moät doïc nhöõng "13.000 vaên baûn phaùp lyù, trong coù 40 ñieàu luaät vaø boä luaät, treân 120 quyeát ñònh, gaàn 850 nghò ñònh cuûa Chính phuû vaø Thuû töôùng, cuøng treân 3000 vaên kieän phaùt xuaát töø caùc Boä vaø Cuïc cuûa Nhaø nuôùc nhaèm thieát laäp moät guoàng maùy baûo ñaûm söï aùp duïng luaät phaùp".

Hai söï kieän laøm noåi baät leân trình ñoä vaø khaû naêng cuûa oâng Ñaïi söù Nguyeãn Quyù Bình, Tröôûng phaùi ñoaøn Haø Noäi.  AÁy laø khi caùc chuyeân gia thuoäc UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc cuûa Lieân Hieäp Quoác tuyeân döông noã löïc cuûa caùc toå chöùc Phi chính phuû, nhö UÛy ban Baûo veä Quyeàn laøm Ngöôøi Vieät Nam, ñaõ cung caáp thoâng tin chính xaùc vaø cuï theå cho Lieân Hieäp Quoác. Lôøi tuyeân döông naøy laøm oâng Ñaïi söù Nguyeãn Quyù Bình noåi noùng, oâng huøng hoå phaûn öùng nhö Tarzan noåi giaän: "Xin caùc chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác chæ neân nghe nhöõng thoâng tin do chính phuû Vieät Nam cung caáp maø thoâò Chôù nghe lôøi caùc toå chöùc "goïi laø" Phi chính phuû kia, maø yù kieán cuûa chuùng raát "xoû xieân", "khoâng khaùch quan" vaø "voâ traùch nhieäm". Chuyeân gia Lieân Hieäp Quoác, oâng Yuri Reshetov (Lieân bang Nga), Phoù chuû tòch UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc, lieàn phaûn öùng maïnh: "Caùc chuyeân gia LHQ thuoäc UÛy ban Xoùa boû Kyø thò chuûng toäc cuûa Lieân Hieäp Quoác laø nhöõng caù nhaân ñoäc laäp, hoï coù thöøa hieåu bieát ñeå töï phaùn ñoaùn nhöõng nguoàn tin cung caáp cho coâng taùc vaø khaû naêng vaän haønh cuûa hoï". OÂng Voõ Vaên AÙi thì bình luaän: "Söï kieän naøy cho chuùng ta thaáy roõ naõo traïng cuûa moät THIEÅU SOÁ caàm quyeàn goàm 2 trieäu ñaûng vieân coäng saûn, maø vì ñaëc quyeàn ñaëc lôïi, ñaõ xaâm phaïm nhöõng kyø thò chuûng toäc traéng trôïn nhaát, nhöõng ñaøn aùp toân giaùo vaø chính trò khoác lieät nhaát ñoái vôùi ÑA SOÁ 77 trieäu daân Vieät Nam".

Söï kieän thöù hai, laø ñaùp caâu hoûi cuûa baø Gabriele Britz (Ñöùc) veà caùch choïn caùc ñaïi bieåu daân toäc ít ngöôøi vaøo Quoác hoäi, oâng Nguyeãn Quyù Bình boäc loä söï thaät töø tieàm thöùc, raát Freud, cuûa oâng: "Hoï ñaõ ñöôïc Choïn Leân moät caùch töï do ï... " (They are freely SELECTED...). Nhöng moät thaønh vieân cuûa phaùi ñoaøn ngoài caïnh oâng, chaéc laø coá vaán hay thuû truôûng, thuùc cuøi choû vaøo oâng, oâng lieàn noùi chöõa: "AØ... aø... yù toâi muoán noùi: "Hoï ñöôïc Baàu Cöû leân moät caùch töï do ..." (They are freely ELECTED)!