[Κεντρική σελίδα] > [Επιμέρους θέματα ευαισθητοποίησης] > [Τα απειλούμενα ζώα στην Ελλάδα] > [Κητώδη]

(ΚΗΤΩΔΗ)

Τα δελφίνια βρίσκονται κι αυτά ανάμεσα στα ζώα υπό εξαφάνιση. Ο κυριότερος παράγοντας που συμβάλλει να γίνουν τα δελφίνια απειλούμενο είδος είναι ο άνθρωπος. Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι είναι η έλλειψη τροφής, που προκαλείται από την υπεραλίευση, η καταδίωξη και εξόντωση των δελφινιών από τους ψαράδες, επειδή τους καταστρέφουν τα δίχτυα.

Ας μιλήσουμε όμως λίγο για τα δελφίνια. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί από μας που δε γνωρίζουν τι ακριβώς είναι τα δελφίνια, πού ζουν, με τι τρέφονται, κάθε πότε γεννούν ή πόσα είδη υπάρχουν.

Τα δελφίνια ανήκουν στα είδη των κητωδών και δεν αναπνέουν με βράγχια-όπως τα ψάρια-αλλά με πνεύμονες. Αυτός είναι και ο λόγος που κατά διαστήματα βγάζουν το κεφάλι τους έξω απ’ το νερό, προκαλώντας ένα παράξενο θόρυβο, σα βαριά ανάσα και εισπνέουν από τη μύτη τον αέρα. Τα δελφίνια δεν αγαπούν τη μοναξιά, είναι ζώα κοινωνικά σαν τον άνθρωπο. Είναι ζώα υπερκινητικά, ζωηρά. Ίσως να έχει τύχει να δείτε δελφίνια, σε κάποιο ταξίδι με πλοίο, να το ακολουθούν πηδώντας μέσα στο νερό και παίζοντας με το κύμα. Τα δελφίνια είναι γνωστά και για την ταχύτητά τους, που φτάνει τους 35 κόμβους την ώρα. Φημίζονται και για την εξυπνάδα τους. Έρευνες έχουν αποδείξει ο εγκέφαλός τους είναι πιο μεγάλος και πιο σύνθετος από του ανθρώπου. Παρόλα τα προτερήματά τους, παρουσιάζουν κι ένα ελάττωμα. Δεν έχουν ικανοποιητική όραση, όμως η ακοή τους συλλαμβάνει πολύ καθαρά, πολύ μακρινούς ήχους, δίνοντάς τους την ευχέρεια να προσανατολίζονται.

Τα δελφίνια είναι πολύ στοργικά ζώα, μεγαλώνουν τα μικρά τους με ανθρώπινη στοργή και ευαισθησία. Ακόμα μπορούν να δείξουν αγάπη και εμπιστοσύνη και στον άνθρωπο, παρόλο το κακό που τους προκαλεί. Σίγουρα πολλοί θα έχουμε ακούσει διάφορες και συγκινητικές ιστορίες για τα δελφίνια και τους ανθρώπους. Αναφέρουμε 2 χαρακτηριστικές ιστορικές.

Ο Ρωμαίος Πλίνιος αναφέρει ότι ένα παιδί είχε εξημερώσει ένα δελφίνι και είχαν γίνει φίλοι. Το παιδί έτρεφε με φροντίδα το δελφίνι κι εκείνο για ευγνωμοσύνη το μετέφερε κάθε μέρα από το σπίτι στο σχολείο, που ήταν στην απέναντι ακτή της θάλασσας, και από το σχολείο στο σπίτι. Το παιδί όμως αρρώστησε και σε λίγες μέρες πέθανε. Το δελφίνι εξακολουθούσε να παρουσιάζεται κάθε πρωί στο μέρος που συναντούσε το παίδι, όταν ζούσε, και καθόταν εκεί ώρες ολόκληρες και περίμενε. Το παιδί φυσικά δεν παρουσιάστηκε. Και το δελφίνι σε κάμποσο καιρό πέθανε απ’ τον καημό του. Η επόμενη ιστορία είναι μια σχέση φιλίας ανάμεσα σ’ ένα δελφίνι κι ένα ναύτη, όπου μόλις άλλαξε λιμάνι, το δελφίνι τον έχασε κι ύστερα από λίγο καιρό βρέθηκε πεθαμένο.

Και στη μυθολογία μας συναντάμε πολλές αναφορές τόσο για την προέλευση των δελφινιών όσο και για τα διάφορα κατορθώματά τους. Όπως λέγεται και από τη μυθολογία, τα πρώτα δελφίνια στα πανάρχαια χρόνια δεν ήταν ζώα, αλλά άνθρωποι και μάλιστα τρομεροί πειρατές που όργωναν τις θάλασσες, σκότωναν τους ναυτικούς και κούρσευαν τα πλοία. Μια φορά λοιπόν ένας καπετάνιος παρακάλεσε το θεό Διόνυσο να τον κάνει λιοντάρι για να κατασπαράξει τους πειρατές. Και ο θεός άκουσε την προσευχή, όπως και τα παρακάλια των πειρατών να τους κάνει ψάρια, να πέσουν στη θάλασσα για να γλιτώσουν απ’ τη λύσσα του λιονταριού. Γι’ αυτό τώρα τα δελφίνια, μετανιωμένα για τα προηγούμενα εγκλήματά τους, συντροφεύουν και βοηθούν τους ναυτικούς στα ταξίδια τους.

Στη μυθολογία, επίσης τα δελφίνια παρουσιάζονται και ως λάτρεις της μουσικής, επακόλουθο της συγκυρίας τους από το θεό Διόνυσο. Όταν ακούν κάποια μελωδία, προσπαθούν να βρουν από πού έρχεται και να προσηλωθούν στον ήχο της. Άλλωστε σ’ αυτήν την ιδιαίτερη αγάπη των δελφινιών χρωστά και ο μουσικός Αρίωνας τη σωτηρία του. Ο Αρίωνας καθόταν στην πρύμνη του πλοίου και έπαιζε τη λύρα του έχοντας συγκεντρώσει γύρω του τα δελφίνια ,που μαγεμένα άκουγαν τη μελωδία. Σε μια στιγμή οι σύντροφοί του τον πέταξαν στη θάλασσα για να του πάρουν τα χρήματα. Όμως ένα από τα δελφίνια, πήρε στη ράχη του τον Αρίωνα και τον έβγαλε, χωρίς να πάθει τίποτα, στο ακρωτήριο Ταίναρο.

Άλλη μια παρουσία του δελφινιού είναι στην Οδύσσεια, ως έμβλημα στο πλοίο του Οδυσσέα από ευγνωμοσύνη, γιατί είχε σώσει το γιο του Τηλέμαχο από πνιγμό.

Στα νεότερα χρόνια δε συναντάμε άλλα τέτοια περιστατικά και γι’ αυτό υπεύθυνοι είναι οι άνθρωποι. Και γι’ αυτό υπάρχει μια εξήγηση. Λένε ότι παλιότερα, όταν τα δελφίνια έβγαζαν ναυαγούς, τους οποίους είχαν κουβαλήσει στη ράχη τους, εκείνοι επειδή ήξεραν ότι τα δελφίνια δεν μπορούσαν να ζήσουν έξω απ’ το νερό, γιατί ξεραίνεται το δέρμα τους και πεθαίνουν, τα έσπρωχναν για να ξαναμπούν στη θάλασσα. Κάποτε κάποιος ναυαγός είτε επειδή ήταν εξαντλημένος από την κούραση είτε επειδή το ξέχασε δεν μπόρεσε να σπρώξει το δελφίνι στο νερό και αυτό πέθανε στη στεριά. Από τότε τα δελφίνια θύμωσαν και αποφάσισαν να μην ξανασώσουν ναυαγούς.

Παρόλη όμως τη συμφωνία τους αυτή, το 1970 στην ανατολική ακτή του νησιού Μεγάλη Μπαχάμα, αρκετά δελφίνια, πρόσφεραν βοήθεια σε λουόμενους που βρέθηκαν σε κίνδυνο. Ίσως η ευαισθησία τους και η στοργή που έχουν δεν τα αφήνει αμέτοχα στον κίνδυνο, ακόμα και όταν πρόκειται για το μεγαλύτερο εχθρό τους, τον άνθρωπο.

Ας μιλήσουμε όμως και για τα γνωρίσματα κάθε υποείδους δελφινιών. Τα δελφίνια, τα διασημότερα θηλαστικά της θάλασσας, χωρίζονται σε 4 είδη: στο κοινό δελφίνι, στο ζωνοδέλφινο, στο σταχτοδέλφινο και στο σπαθοδέλφινο.

• Το κοινό δελφίνι (ρινοδέλφινο), το οποίο ανήκει στην κατηγορία των τρωτών δελφινιών, είναι μικρό σε μέγεθος, γύρω στα 2 μέτρα, με μακρύ και λεπτό ρύγχος, Είναι μαύρο και άσπρο στην κοιλιακή πλευρά, με σύνθετο διάκοσμο στις πλευρές.
• Το ζωνοδέλφινο μοιάζει με το κοινό δελφίνι επειδή και τα δύο έχουν γραμμώσεις πάνω στο σώμα τους. Το ζωνοδέλφινο όμως δεν έχει καφέ και κιτρινωπές αποχρώσεις στα πλευρά. Και στα κοινά δελφίνια αλλά και τα ζωνοδέλφινα βρίσκονται σ’ όλες τις ελληνικές θάλασσες, στις οποίες σχηματίζουν ομάδες και πολλές φορές πηδούν έξω απ’ το νερό και ακολουθούν τα πλοία. Τρέφονται με κεφαλόποδα και ψάρια.
• Το σταχτοδέλφινο ανήκει σε σπάνια κατηγορία δελφινιών. Το μήκος του φτάνει τα 3,5 μέτρα ,το πίσω πτερύγιό του είναι μυτερό και το μέτωπό του βολβοειδές. Η ραχιαία επιφάνειά του έχει γκρι χρώμα ενώ το χρώμα της κοιλιακής επιφάνειας είναι ανοιχτότερο. Τα άκρα του, τα πτερύγιά του και η ουρά του είναι μαύρα. Το σταχτοδέλφινο το συναντάμε κυρίως στη Δυτική Μεσόγειο. Στην Ελλάδα παρατηρήθηκε στο Ιόνιο, στη Βόρειο Κρήτη, όπως επίσης στις Βόρειες Σποράδες και στη Χαλκιδική. Όπως και τα προηγούμενα είδη των δελφινιών, τα σταχτοδέλφινα ζουν σε όλη τη θάλασσα και σχηματίζουν μικρές ομάδες. Πηδούν και αυτά έξω απ’ το νερό και ακολουθούν τα πλοία. Η διαφορά τους απ’ τα άλλα είδη είναι ότι τα σταχτοδέλφινα, προσαρμόζονται σχετικά εύκολα στην αιχμαλωσία.
• Το τέταρτο και τελευταίο υποείδος στην οικογένεια είναι το σπαθοδέλφινο, όρκη που όμως και το σταχτοδέλφινο ανήκει στη σπάνια κατηγορία δελφινιών. Το μήκος του φτάνει τα 9,5 μέτρα, κυρίως στα αρσενικά, γιατί τα θηλυκά είναι μικρότερα. Το ραχιαίο πτερύγιό τους είναι τριγωνικό και πολύ μεγάλο. Στα αρσενικά άτομα φτάνει το 1/5 του συνολικού μήκους του σώματος(έως 2 μέτρα ύψους)και έχει μαυρόασπρο χαρακτηριστικό χρωματισμό. Στη ράχη, το σπαθοδέλφινο, είναι μαύρο και στην κοιλιά άσπρο, ενώ στα πλάγιά του σχηματίζονται φαρδιές λωρίδες.

Σε ότι αφορά την εξάπλωσή τους, ελάχιστα άτομα έχουν παρατηρηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν και περισσότερα σε αριθμό και ο πληθυσμός τους σποραδικός στις ελληνικές θάλασσες, τα σπαθοδέλφινα και αυτά φτιάχνουν ομάδες, συνήθως μικρές, είναι γρήγορα και τρέφονται με φώκιες και μεγάλα ψάρια. Σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις επιτίθενται και στα νεαρά άτομα των φαλαινών. Τα σπαθοδέλφινα γεννούν κάθε χειμώνα και μπορούν να εξημερωθούν εύκολα και να ζήσουν σε δελφινάρια.

Οι κίνδυνοι γι’ αυτά τα δελφίνια είναι η έλλειψη τροφής που προκαλείται από την υπεραλίευσης, καθώς και το κυνήγι από τους ψαράδες, επειδή τους καταστρέφουν τα δίχτυα.

Τα μέτρα προστασίας που μπορούν να παρθούν είναι η καταγραφή των πληθυσμών των δελφινιών στις ελληνικές θάλασσες. Επίσης θα ήταν αξιόλογη η προσπάθεια για ενημέρωση του κοινού και επιπλέον θα έπρεπε να γίνει μία ορθολογική διαχείριση της αλιείας και να αποζημιώνονται τα κατεστραμμένα δίχτυα. Το σταχτοδέλφινο και το σπαθοδέλφινο λόγω του ότι είναι είδος σπάνια, προστατεύονται από τη Σύμβαση της Βέρνης αν και θα έπρεπε να προστατευθεί και από την ελληνική νομοθεσία.

ΦΑΛΑΙΝΑ

Είναι η κοινή ονομασία των πιο μεγαλόσωμων θαλάσσιων θηλαστικών της τάξης κητώδη. Πρόκειται για τα πιο ογκώδη ζώα του πλανήτη μας, με πρωταγωνιστή τη μπλε φάλαινα, μήκους 30 περίπου μέτρων και βάρους τουλάχιστον 130 τόνων, το μεγαλύτερο ζώο που έγινε ποτέ στη γη.

Στις φάλαινες η αναπαραγωγική περίοδος διαρκεί αρκετούς μήνες και αρχίζει συνήθως κατά το τέλος της άνοιξης, οπότε σχηματίζονται ζευγάρια. Τα θηλυκά, που κατά κανόνα είναι πιο μεγαλόσωμα, κυοφορούν κάθε 2 χρόνια για 11-12 μήνες σε ανοιχτή θάλασσα. Το μοναδικό νεογνό είναι μεγαλόσωμο μήκους 4-7 μέτρων ανάλογα με το είδος και μπορεί να κολυμπήσει αμέσως.

Όταν οι φάλαινες απειλούνται άμεσα αμύνονται σθεναρά με το μοναδικό τους όπλο, την ουρά τους. Οι φάλαινες έχουν κυνηγηθεί ανελέητα από τον άνθρωπο για μια πληθώρα προϊόντων τους, δηλαδή το λίπος τους, τη σάρκα τους, τις “μπαλένες”τους και τα οστά τους.

Αρκετά είδη φάλαινας είναι υπό εξαφάνιση. Δύο από τα είδη είναι η πτεροφάλαινα που υπάρχει και στις ελληνικές θάλασσες και το δεύτερο είδος είναι ο φυσητήρας. Το μήκος της πτεροφάλαινας φτάνει τα 20 μέτρα. Το χρώμα της είναι σκούρο γκρι έως μαύρο στη ράχη και λευκό στην κοιλιά. Παρουσιάζει όμως ασυμμετρία στο κεφάλι όπου το λευκό είναι περισσότερο εκτεταμένο στη δεξιά πλευρά από την αριστερή.

• Η πτεροφάλαινα είναι κοινή στη Δυτική Μεσόγειο αλλά σπάνια στην Ανατολική. Έχουν παρατηρηθεί και μερικά άτομα στα νότια της Κρήτης. Ο πληθυσμός της είναι πολύ μικρός και σποραδικός. Γενικά στη Μεσόγειο υπολογίζονται στα 400 άτομα. Αυτό το είδος προτιμά την ανοιχτή θάλασσα. Ζουν σε ομάδες, τρέφονται με πλαγκτόν και μικρά ψάρια, κοντά στην επιφάνεια. Ζουν περίπου 80 χρόνια. Κινδυνεύουν κυρίως από την έλλειψη τροφής λόγω υπεραλίευσης. Προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης, αλλά για μεγαλύτερη προστασία θα ήταν καλύτερο να καταγράφεται τον πληθυσμό του είδους και να ενημερώνεται πλήρως το κοινό.
• Ο φυσητήρας φτάνει σε μήκος τα 18 μέτρα. Έχουν παρατηρηθεί ελάχιστα άτομα στην Ανατολική Μεσόγειο. Το 1984 στην Κατερίνη ξεβράστηκε ένα νεαρό άτομο. Φαίνεται ότι δεν είναι πολύ σπάνιο στην περιοχή νότια της Χαλκιδικής. Ο πληθυσμός του είδους είναι σποραδικός στα ελληνικά νερά. Ζουν συνήθως σε ομάδες. Τρέφονται με κεφαλόποδα. Ζουν περίπου 60 χρόνια.

Φυσικό επακόλουθο του αδυσώπητου κυνηγιού είναι να γίνεται επικίνδυνη η μετακίνηση του πληθυσμού πολλών ειδών, πράγμα που τα τελευταία χρόνια οδήγησε σε διεθνή κινητοποίηση με τη σύσταση της “Διεθνούς Επιτροπής για τις φάλαινες” για να ληφθούν δραστικά μέτρα.

ΖΩΧΙΟΥ ΙΩΑΝΝΑ

ΚΑΛΛΙΝΙΚΙΔΟΥ ΝΙΚΗ

ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

[Κεντρική σελίδα] > [Επιμέρους θέματα ευαισθητοποίησης] > [Τα απειλούμενα ζώα στην Ελλάδα] > [Κητώδη]