[Κεντρική σελίδα] > [Επιμέρους θέματα ευαισθητοποίησης] > [Τα απειλούμενα ζώα στην Ελλάδα] > [ To κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών]

(To κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ειδών)

 

Το 1966 δημοσιεύτηκε το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Ειδών για τα θηλαστικά .Ήταν ο πρώτος τόμος μιας σειράς που αποτέλεσε την επίσημη καταγραφή των απειλουμένων ειδών διεθνώς .

Οι διαρκώς αυξανόμενες απειλές για την επιβίωση των ειδών και η επιτακτική ανάγκη για την λήψη μέτρων προστασίας, έκαναν αναγκαία τη συνεχή ανανέωση των Κ.Β.Α.Ε. και τη δημιουργία ενός κέντρου με μόνιμο εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό, που θα ασχολείται με τη συγκέντρωση στοιχείων και την καταγραφή των απειλουμένων ειδών. Τα Κ.Β.Α.Ε. περιλαμβάνουν έγκυρα στοιχεία σε συνοπτική μορφή για είδη που απειλούνται διεθνώς. Σύντομα όμως έγινε φανερή η ανάγκη να δημιουργηθούν και εθνικά Κ.Β.Α.Ε. που θα ασχολούνται με τα είδη που απειλούνται σε μια χώρα, ανεξάρτητα από το αν τα είδη αυτά έχουν υγιείς πληθυσμούς σε άλλες περιοχές της εξάπλωσής τους.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ραγδαία αύξηση των απειλών για την επιβίωση των ειδών. Ο πιο σημαντικός κίνδυνος για την πανίδα είναι η υποβάθμιση ή καταστροφή των βιοτόπων. Οι ανάγκες της ανθρωπότητας σε διαθέσιμο χώρο για την οικοδόμηση πόλεων και χωριών ή για καλλιέργειες και η αναζήτηση νέων πόρων για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, αυξάνουν συνεχώς, ενώ για την πλειοψηφία των ειδών της πανίδας δεν αναγνωρίζεται ένας ιδιαίτερος ρόλος στο σύγχρονο κόσμο.

 

Για την συγγραφή του Κόκκινου Βιβλίου των Απειλουμένων Ειδών βοήθησαν στέλνοντας βιογραφικά δεδομένα οι εξής : η Ελληνική Ζωολογική Εταιρία, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, τo Παγκόσμιο Ταμείο για την Φύση, με Υπεύθυνο τον κ. Μιχ. Καρανδεινό και Συντονίστρια Προγράμματος την κ. Λύδια Παράσχη.Αρκετοί από αυτούς απάντησαν στέλνοντας ολοκληρωμένα κείμενα που δόθηκαν κυρίως για είδη όπως η αρκούδα, η φώκια και οι θαλάσσιες χελώνες, τα οποία έχουν μελετηθεί καλά αφού υπάρχουν ομάδες ερευνητών ή εταιρίες μελέτης που ασχολούνται με το θέμα. Για όσα είδη δεν υπήρχαν ολοκληρωμένα στοιχεία, τα κείμενα συμπληρώθηκαν με στοιχεία που πάρθηκαν από το αρχείο και την τράπεζα δεδομένων του Κέντρου Απογραφής, της Πανίδας της Ελλάδος, της Ελληνικής ζωολογικής Εταιρίας.

Σημαντική ώθηση για τη λύση κάποιων μικρών ή μεγαλύτερων προβλημάτων και την ολοκλήρωση του βιβλίου αποτέλεσε η ημερίδα που έγινε στις 13 Μαΐου 1989. Στην ημερίδα αυτή μελετήθηκαν τα κείμενα που είχαν ετοιμαστεί και αποφασίστηκε ποια είδη θα συμπεριληφθούν και σε ποια κατηγορία κινδύνου θα καταταγούν. Για παράδειγμα το κομμάτι που αφορά τους πληθυσμούς σε ορισμένα είδη πουλιών και μεγάλων θηλαστικών είναι αρκετά ολοκληρωμένο. Για άλλα είδη από τις ομάδες αυτές γίνεται απλώς η διαπίστωση ότι οι πληθυσμοί τους μειώνονται. Τέλος υπάρχουν και πολλά είδη για τα οποία δεν υπάρχουν καθόλου πληθυσμιακά στοιχεία, εξαιτίας της καταστροφής των βιοτόπων τους ή της έλλειψης τροφής. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν πολλά μικρά θηλαστικά.

Η επιλογή των ειδών που θα έπρεπε να περιληφθούν σε μια εργασία σαν αυτή δεν ήταν εύκολη. Οι δυσκολίες αυτές οφείλονται σε δυο κυρίως λόγους:

1.Υπάρχουν ακόμη πολύ σοβαρές ελλείψεις και κενά στις γνώσεις μας για την βιολογία και την οικολογία πολλών ειδών.

2.Λόγω της μικρής της έκτασης και των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών, η Ελλάδα διαθέτει μεγάλη ποικιλία σε είδη πανίδας και χλωρίδας που έχουν μικρούς πληθυσμούς.

Τέλος στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται και τα απειλούμενα υποείδη. Ο αριθμός των υποειδών που βρίσκονται απομονωμένα σε μια λίμνη ή μερικά νησιά είναι πολύ μεγάλος κυρίως για ομάδες όπως τα ψάρια του γλυκού νερού και τα ερπετά. Τα περισσότερα από αυτά είναι ενδημικά στην περιοχή εξάπλωσής τους . Όλα τα ενδημικά είδη και υποείδη της χώρας μας αναφέρονται στο Κ.Β.Α.Ε.

 

Η κατάταξη σε κατηγορίες στο ΚΒΑΕ έγινε ανάλογα με το μέγεθος της απειλής για κάθε είδος. Οι κατηγορίες αυτές είναι:

Εκλιπόντα: Είδη τα οποία δεν έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία 50 χρόνια στην Ελλάδα
Κινδυνεύοντα: Είδη που κινδυνεύουν να εξαφανισθούν. Η επιβίωσή τους είναι αμφίβολη αν οι επιβαρυντικοί παράγοντες δεν πάψουν να υφίστανται. Περιλαμβάνονται είδη των οποίων οι πληθυσμοί έχουν φτάσει σε κρίσιμο επίπεδο ή που οι βιότοποί τους έχουν μειωθεί τόσο δραματικά, ώστε να είναι καταδικασμένα σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης.
Τρωτά: Είδη που πιστεύεται ότι θα περάσουν στην προηγούμενη κατηγορία στο άμεσο μέλλον, αν οι επιβαρυντικοί παράγοντες δεν πάψουν να υφίστανται. Περιλαμβάνονται είδη των οποίων οι περισσότεροι ή όλοι οι πληθυσμοί μειώνονται από την υπέρ εκμετάλλευση, την εκτεταμένη καταστροφή των βιοτόπων τους ή άλλες περιβαλλοντικές διαταραχές.
Σπάνια: Είδη με περιορισμένη παγκόσμια εξάπλωση που τώρα δεν ανήκουν στις κατηγορίες “κινδυνεύοντα” ή “τρωτά”, αλλά απειλούνται. Αυτά τα είδη συνήθως βρίσκονται σε περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές ή βιότοπους ή εξαπλώνονται σε ευρύτερες περιοχές αλλά έχουν μικρές πυκνότητες.
Απροσδιόριστα: Είδη που είναι γνωστό ότι ανήκουν στις κατηγορίες “κινδυνεύοντα”, “τρωτά”, ή “σπάνια”, χωρίς να υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να καταταγούν σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες.
Εκτός κινδύνου: Είδη που παλαιότερα ανήκαν σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες, αλλά τώρα θεωρούνται ασφαλή λόγω των μέτρων προστασίας που έχουν ήδη ληφθεί ή επειδή οι κίνδυνοι που τα απειλούσαν έχουν εξαφανισθεί.
Ανεπαρκώς γνωστά: Είδη που είναι πιθανόν να απειλούνται αλλά δεν είναι απόλυτα γνωστά, λόγω έλλειψης στοιχείων ότι ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες.

 

Η διεθνείς και εθνική νομοθεσία που καλύπτει την πανίδα σε πολύ γενικές γραμμές είναι:

1)Η οδηγία 79/409/ΕΟΚ “για την προστασία των άγριων πουλιών”. Είναι ίσως το σπουδαιότερο νομοθέτημα για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους και η εφαρμογή της είναι όχι μόνο υποχρεωτική για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε, γιατί υπερισχύει του εθνικού δικαίου.

2)Η Συνθήκη Ράμσαρ (1974) σύμφωνα με την οποία τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να καθορίσουν και να προστατεύσουν τουλάχιστον ένα υγρότοπο διεθνούς σημασίας στο έδαφός τους. Η χώρα μας έχει ήδη κηρύξει 11 τέτοιους υγρότοπους οι οποίοι είναι:

α.Δέλτα Έβρου
β.Λίμνη Μητρικού και λιμνοθάλασσες Μέσης
γ.Λίμνη Βιστωνίδα - Πόρτο Λάγος
δ.Δέλτα Νέστου
ε.Λίμνη Κερκίνη
στ.Λίμνες Κορώνεια και Βόλβη
ζ.Δέλτα Αξιού
η.Λίμνη Μικρή Πρέσπα
θ.Δέλτα Λούρου - Άραχθου
ι.Λιμνοθάλλασες Μεσολογγίου - Δέλτα Αχελώου
ια.Λιμνοθάλασσα Κοτύχι

Δυστυχώς με εξαίρεση τις Πρέσπες, που είναι Εθνικός Δρόμος ήδη από το 1947 και τον Αμβρακικό του οποίου μόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκε η οριοθέτηση, κανένας άλλος υγρότοπος δεν προστατεύεται νομικά και ουσιαστικά, με αποτέλεσμα να συνεχίζονται ακόμα διάφορες επεμβάσεις με δυσμενείς επιπτώσεις για το οικοσύστημα και την πανίδα.

3)Το προεδρικό διάταγμα “Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας”

4)Η σύμβαση της Βέρνης (1983) που συνέταξε το συμβούλιο της Ευρώπης και αφορά την προστασία της πανίδας και χλωρίδας και των βιοτόπων τους στην Ευρώπη.

5)Η Σύμβαση της Βόννης “για την προστασία των αποδημητικών ειδών”

6)Η Σύμβαση της Ουάσινγκτον “για την ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου απειλουμένων ειδών πανίδας-χλωρίδας”

7)Ο νόμος-πλαίσιο για το περιβάλλον που η ουσιαστική υλοποίησή του καθυστερεί, επειδή ο νόμος αυτός απαιτεί την έκδοση πολλών προεδρικών διαταγμάτων.

Για την αποτελεσματικότερη προστασία της πανίδας και άλλων βιοτικών ή αβιοτικών χαρακτηριστικών, εκτός από τους 11 υγρότοπους Ράμσαρ, στη χώρα μας υπάρχουν 10 Εθνικοί Δρυμοί, 19 Αισθητικά Δάση και 51 Μνημεία της Φύσεως.

Οι 10 Εθνικοί δρυμοί καταλαμβάνουν συνολικά έκταση 650,000 στρεμμάτων και είναι:

1.Ε.Δ. ΒΙΚΟΥ-ΑΩΟΥ
2.Ε.Δ. ΣΑΜΑΡΙΑΣ
3.Ε.Δ. ΑΙΝΟΥ
4.Ε.Δ. ΟΙΤΗΣ
5.Ε.Δ. ΟΛΥΜΠΟΥ
6.Ε.Δ. ΠΑΡΝΑΣΟΥ
7.Ε.Δ. ΠΑΡΝΗΘΑΣ
8.Ε.Δ. ΣΟΥΝΙΟΥ
9.Ε.Δ. ΠΙΝΔΟΥ
10.Ε.Δ. ΠΡΕΣΠΩΝ

Το πρόβλημα με τη νομοθεσία για την πανίδα στην Ελλάδα έγκειται πάντως στο ότι είναι ακόμα αποσπασματική, κατακερματισμένη, ανεπαρκής και ουσιαστικά ανεφάρμοστη στην πράξη, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την προστασία των βιοτόπων. Αυτό το φαινόμενο επιτείνεται συχνά και από την έλλειψη συντονισμού ή σύγκρουσης αρμοδιοτήτων της κρατικών υπηρεσιών, που σε πολλές περιπτώσεις καθιστούν ανενεργές τις αποφάσεις τους.

 

Για να βελτιωθεί η υπάρχουσα κατάσταση στην πατρίδα μας πρέπει να γίνουν τα εξής:

1.Μελέτη στο πεδίο για πολλά είδη σπονδυλωτών. Βασικοί στόχοι αυτών των μελετών πρέπει να είναι:
α. βιολογία - οικολογία του είδους
β. κατάσταση των πληθυσμών του
γ. κίνδυνοι που τον απειλούν

2.Εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας στους Εθνικούς Δρυμούς και τις άλλες προστατευόμενες περιοχές. Για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξει το ανάλογο ανθρώπινο δυναμικό και οι απαραίτητες υλικές προϋποθέσεις. Σταθμοi, επιστημονικό προσωπικό, ενημερωτικές πινακίδες και φυλλάδια για το κοινό. Πιθανή επέκταση των ζωνών προστασίας.

3.Σεβασμός του φυσικού περιβάλλοντος κατά τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες ώστε να προκαλείται η μικρότερη δυνατή διαταραχή των βιοτόπων. Ο χαρακτηρισμός ορισμένων ως ζωνών προστασίας δε σημαίνει ότι στις μη χαρακτηρισμένες περιοχές επιτρέπεται η αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσεως.

4.Έλεγχος του κυνηγιού.

5.Άμεση λήψη μέτρων για τον περιορισμό στο ελάχιστο των αεροψεκασμάτων με εντομοκτόνα, για τον έλεγχο της ρύπανσης των γλυκών νερών και της θάλασσας.

6.Άμεσα μέτρα για των περιορισμό των πυρκαγιών, της οικοπεδοποίησης δασικών εκτάσεων, τον περιορισμό της υπερβόσκησης.

7.Αποζημίωση στους παραγωγούς για τις ζημιές που προκαλούνται από ζώα, όπως η αρκούδα, ο λύκος και η φώκια.

8.Αναθεώρηση της υπάρχουσας νομοθεσίας για την προστασία της πανίδας με βάση τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα.

9.Ενημέρωση του κοινού.

10.Συνεχής ανανέωση των στοιχείων για τα απειλούμενα σπονδυλωτά της χώρας μας σε μια τράπεζα δεδομένων. Νέες εκδόσεις με όλα τα στοιχεία για τους κυβερνητικούς παράγοντες και εκλαϊκευμένες εκδόσεις για ενημέρωση του κοινού και ιδιαίτερα των μαθητών.

11.Έλεγχος στις συλλογές ειδών της πανίδας από ξένους και Έλληνες επιστημονικούς και εμπορικούς σκοπούς.

KΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΓΚΑΡΑΓΚΑΝΗ

[Κεντρική σελίδα] > [Επιμέρους θέματα ευαισθητοποίησης] > [Τα απειλούμενα ζώα στην Ελλάδα] > [ To κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών]