Indian Institute of Information Technology's ISCII to glyph conversion engine was used to convert the ISCII files to the Indian script of your choice.

               
               
               

|| sUradAsa-pada-saN^a.hgraha ||

               1 pada bilAvala 
               2 bilAvala 
               3 dhanAshrI 
               4 sAraMga 
               5 bilAvala 
               6 devagaMdhAra 
               7 dhanAshrI 
               8 bilAvala 
               9 dhanAshrI 
               10 sAraMga 
               11 kAnharA 
               12 sAraMga 
               13 kAnharA 
               14 rAmakalI 
               15 naTa 
               16 lAraMga 
               17 kalyANa 
               18 naTa 
               19 devagaMdhAra 
               20 naTa 
               21 kedArA 
               22 sAraMga 
               23 sAraMga 
               24 sAraMga 
               25 bilAvala 
               26 bihAga 
               27 dhanAshrI 
               28 dhanAshrI 
               29 dhanAshrI 
               30 AsAvarI 
               31 devagaMdhAra 
               32 rAmakalI 
               33 rAmakalI 
               34 rAmakalI 
               35 gaurI 
               36 kAnharA 
               37 bihAga 
               38 gaurI 
               39 gaurI 
               40 desha 
               41 sAraMga 
               42 rAmakalI 
               43 bihAga 
               44 soraTha 
               45 soraTha 
               46 gorI 
               47 AsAvarI 
               48 sAraMga 
               49 bilAvala 
               50 gaurI 
               51 naTa 
               52 dhanAshrI 
               53 desha 
               54 kalyANa 
               55 bihAga 
               56 pUrvI 
               57 rAmakalI 
               58 soraTha 
               59 gaurI 
               60 sAraMga 
               61 desha 
               62 ToDI 
               63 kedArA 
               64 rAmakalI 
               65 ToDI 
               66 malAra 
               67 sAraMga 
               68 kAphI 
               69 naTa 
               70 gorI 
               71 mArU 
               72 malAra 
               73 malAra 
               74 Imana 
               75 bilAvala 
               76 vidura ke atithi 
               77 pratij~nA-bhaMga 
               78 sAraMga 
               79 desha 
               80 bilAvala 
               
               1 pada bilAvala ([2] [INDEX])
                ...................
               charana kamala baMdau hari rAI|
               jAkI kR^ipA paMgu giri laMghai, AMdhara koM saba kachhu darasAI||
               bahiro sunai, mUka puni bolai, raMka chale sira chhatra dharAI|
               sUradAsa svAmI karunAmaya, bAra-bAra baMdauM tehi pAI||1||
                shabdArtha :-rAI= rAjA| paMgu = laMga.DA| laghai =lAMgha jAtA hai, pAra kara jAtA hai|
                 mUka =gUMgA| raMka =nirdhana, garIba, kaMgAla| chhatra dharAI = rAja-chhatra dhAraNa karake|
                
                 tehi = tinake| pAI =charaNa|
               bhAva :-jisa para shrIhari kI kR^ipA ho jAtI hai, usake lie asaMbhava bhI saMbhava ho jAtA hai|
                lUlA-laMga.DA manuShya parvata ko bhI lAMgha jAtA hai| aMdhe ko gupta aura prakaTa sabakuchha 
                dekhane kI shakti prApta ho jAtI hai| baharA sunane lagatA hai| gUMgA bolane lagatA hai  
                kaMgAla rAja-chhatra dhAraNa kara letA he| aise karUNAmaya prabhu kI pada-vandanA kauna
                abhAgA na karegA|
                 
                
               
               2 bilAvala ([3] [1] [INDEX])
                ..........................
               abigata gati kachhu kahati na Avai|
               jyoM gUMgo mIThe phala kI rasa antargata hI bhAvai||
               parama svAdu sabahIM ju nirantara amita toSha upajAvai|
               mana bAnI koM agama agochara so jAne jo pAvai||
               rUpa raikha guna jAti jugati binu nirAlaMba mana chakR^ita dhAvai|
               saba bidhi agama bichArahiM, tAtoM sUra saguna lIlA pada gAvai||2||
                shabdArtha :- abigata = avyakta, aj~neya jo jAnA na jA sake|
               gati = bAta| antargata = hR^idaya, antarAtmA| bhAvai = ruchikara pratIta hotA hai|
               amita =apAra| toSha =santoSha, Ananda| agochara = indriyajanya j~nAna se pare|
               guna =guNa, satva, raja aura tamo guNa se Ashaya hai| nirAlaMba = binA avalaMba yA sahAre ke|
               saguna =saguNa, divyaguNa saMyukta sAkAra brahma shrIkR^iShNa|
               bhAva :- yahAM avyaktopAsanA ko dehAbhimAniyoM ke lie kliShTa batAyA hai| nirAkAra
               nirguNa brahma kA chiMtana anirvachanIya hai| vaha mana aura vANI kA viShaya nahIM|
               gUMge ko miThAI khilA dI jAya aura usase usakA svAda pUchhA jAya, to vaha kaise batalA 
               sakatA hai, vaha rasAnaMda to usakA antara hI jAnatA hai| avyakta brahma kA na rUpa hai, na 
               rekha, na guNa hai, na jAti| mana vahAM sthira hI nahIM ho sakatA| saba prakAra se vaha agamya hai,
               ataH sUradAsa saguNa brahma shrIkR^iShNa kI lIlAoM kA hI gAyana karanA ThIka samajhate haiM|
               
               3 dhanAshrI ([4] [2] [INDEX])
                 ----------------
               prabhu, mere auguna na vichArau|
               dhari jiya lAja sarana Aye kI rabi-suta-trAsa nibArau||
               jo giripati masi dhori udadhi meM lai suratarU nija hAtha|
               mamakR^ita doSha likhe basudhA bhari taU nahIM miti nAtha||
               kapaTI kuTila kuchAli kudarasana, aparAdhI, matihIna|
               tumahiM samAna aura nahiM dUjo jAhiM bhajauM hvai dIna||
               joga jagya japa tapa nahiM kINa.hhauM, beda bimala nahiM bhAkha.hyauM|
               ati rasa lubdha svAna jUThani jyoM anatai hI mana rAkhyau||
               jihiM jihiM joni phirauM saMkaTa basa, tihiM tihiM yahai kamAyo|
               kAma krodha mada lobha grasita hai viShai parama viSha khAyo||
               akhila anaMta dayAlu dayAnidhi aghamochana sukharAsi|
               bhajana pratApa nAhiMne jAna.hyauM, baMdhyau kAla kI phAMsi||
               tuma sarvagya sabai bidhi samaratha, asarana sarana murAri|
               moha samudra sUra bU.Data hai, lIjai bhujA pasAri||3||
               shabdArtha ;- auguna =avaguNa, doSha| sarana Ae kI = sharaNa meM Ane kI|
               ravisuta = sUrya putra yamarAja| trAsa = bhaya| nivAro =dUra kara do| masi =syAhI|
               surataru =kalpavR^ikSha, yahAM kalpavR^ikSha kA lekhanI se Ashaya hai| miti =anta| 
               parama biSha =teja jahara| akhila =sarvarUpa| aghamochana = pApoM se chhu.DAnevAlA|
               moha = aj~nAna, saMsAra se tAtparya hai| pasAri = ba.DhAkara|
               bhAva :- jIva ke aparAdhoM kA anta nahIM| aparAdhoM kI tarapha dekhakara yadi nyAya kiyA gayA, 
               taba to uddhAra pAne kI koI AshA nahIM| `sharaNAgata' ko bhagavAna tAra dete haiM, isa nyAya para 
               hI sUra kA uddhAra bhavasAgara se honA chAhie|
               
               4  sAraMga ([5] [3] [INDEX])
                ---------------
               prabhu, hauM saba patitana kau rAjA|
               paraniMdA mukha pUri rahyau jaga, yaha nisAna nita bAjA||
               tR^isnA desaru subhaTa manoratha, iMdriya khaDga hamAre|
               maMtrI kAma kumata daibe koM, krodha rahata pratihAre||
               gaja ahaMkAra chaDhyau digavijayI, lobha chha.htra dhari sIsa||
               phauja asata saMgati kI merI, aiso hauM maiM Isa|
               moha madai baMdI guna gAvata , mAgadha doSha apAra||
               sUra, pApa kau gaDha dR^i.Dha kIne, muhakama lAya kiMvAra||4||
               shabdArtha :- pUri rahyau =bhara rahA hai| nisAna = nagA.DA| ru =aru aura|
               subhaTa =yoddhA| kumaMta = kumaMtra, burI salAha| pratihAra = dvArapAla| asata =jhUTha,duShTa
               Isa =rAjA| madai = mada hI| mAgadha =magadha desha ke bhATa, jo vaMsha virudAvalI bakhAnate haiM|
               ga.Dha =kilA| muhakama = majabUta| kiMvAra = kivA.Da, phATaka|
               bhAva :- yahAM ba.De pApI kI rAjA se tulanA kI gaI hai| paranindA hI rAjamahala ke dvAra para
               naubata kA bajanA hai| tR^iShNA patitesha kA desha hai| aneka manoratha yoddhA haiM| indriyAM
               talavAra kA kAma detI haiM|kAma kumaMtrI hai aura krodha hai dvArapAla| ahaMkAra digvijaya 
               karAne meM sAthI hai| sira para lobha kA rAja chhatra hai| duShToM kI saMgati senA hai|
               aise naresha kI virudAvalI kA gAna moha madAdi kara rahe haiM|
               bhaktivAda meM dInatA hI dInabaMdhu kI sharaNa meM le jAtI hai|
               
               5 bilAvala ([6] [4] [INDEX])
               ----------------
               aba kai mAdhava, mohiM udhAri|
               magana hauM bhava ambunidhi meM, kR^ipAsindhu murAri||
               nIra ati gaMbhIra mAyA, lobha lahari taraMga|
               liyeM jAta agAdha jala meM gahe grAha anaMga||
               mIna indriya atihi kATati, moTa agha sira bhAra|
               paga na ita uta dharana pAvata, urajhi moha sibAra||
               kAma krodha sameta tR^iShnA, pavana ati jhakajhora|
               nAhiM chitavata deta tiyasuta nAma-naukA ora||
               thakyau bIcha behAla bihvala, sunahu karunAmUla|
               syAma, bhuja gahi kA.Dhi DArahu, sUra braja ke kUla||5||
                shabdArtha :- aba kaiM =abakI bAra ,isa janma meM| udhAri = uddhAra karo|
               magana =magna, DUbA huA| bhava = saMsAra| aMbunidhi =samudra| grAha =magara|
               anaMga = kAma vAsanA| moTa =gaTharI| sivAra = shaivAla, pAnI ke andara uganevAlI ghAsa 
               jisameM manuShya prAyaH phaMsa jAtA hai| kUla =kinArA|
               bhAva :- saMsAra-sAgara meM mAyA agAdha jala hai , lobha kI lahareM haiM, kAma vAsanA kA magara hai, 
               indriyAM machhaliyAM haiM aura isa jIvana ke sira para pApoM kI gaTharI rakhI huI hai|isa samudra 
               meM moha savAra hai| kAma-krodhAdi kI vAyu jhakajhora rahI hai| taba eka hari nAma kI naukA hI
               pAra lagA sakatI hai, para-strI tathA putra kA mAyA-moha udhara dekhane hI nahIM detA| bhagavAna
               hI hAtha paka.Dakara pAra lagA sakate haiM|
               
               6  devagaMdhAra ([7] [5] [INDEX])
                ------------------
               mohiM prabhu, tumasoM ho.Da parI|
               nA jAnauM karihau ju kahA tuma, nAgara navala harI||
               patita samUhani uddharibai koM tuma aba jaka pakarI|
               maiM to rAjivanainani duri gayo pApa pahAra darI||
               eka adhAra sAdhu saMgati kau, rachi pachi ke saMcharI|
               bhaI na sochi sochi jiya rAkhI, apanI dharani dharI||
               merI mukati bichArata hau prabhu, pUMchhata pahara gharI|
               srama taiM tumheM pasInA aihaiM, kata yaha jakani karI||
               sUradAsa binatI kahA binavai, doShahiM deha bharI|
               apano birada saMbhArahugai taba, yAmeM saba ninurI||6||
               shabdArtha :- ho.Da = bAjI| nAgara = chatura| jaka =haTha| darI =kandarA,guphA|
               dura gayo = chhipa gayA| apanI dharanI = apanI shakti bhara| jakani karI =haTha kiyA|
               ninurI = nirNaya ho jAegA|
               bhAva :- `tuma soM ho.Da parI' tumhArA nAma `patitoddhAraka' hai, para mujhe isakA vishvAsa 
               nahIM| Aja jAMchane AyA hUM, ki tuma kahAM taka patitoM kA uddhAra karate ho| tumane 
               uddhAra karane kA haTha paka.Da rakhA hai, to maiMne pApa karane kA satyAgraha ThAna rakhA hai|
               isa bAjI meM dekhanA hai kauna jItatA hai|
               `maiM to rAjiva....darI' tumhAre kamaladala jaise netroM kI dR^iShTi bachAkara maiM pApa-pahA.Da 
               kI guphA meM chhipakara baiTha gayA hUM|
               
               7 dhanAshrI ([8] [6] [INDEX])
                -------------
               aba hoM nAchyau bahuta gopAla|
               kAma krodha kau pahiri cholanA, kaMTha viShaya kI mAla||
               mahAmoha ke nUpura bAjata, nindA sabda rasAla|
               bharama bhara.h.hyau mana bhayau pakhAvaja, chalata kusaMgati chAla||
               tR^isanA nAda karati ghaTa antara, nAnAvidha dai tAla|
               mAyA kau kaTi phaiMTA bAMdhyo, lobha tilaka diyo bhAla||
               koTika kalA kAchhi dikharAI, jala thala sudhi nahiM kAla|
               sUradAsa kI sabai avidyA, dUri karau naMdalAla||7||
                shabdArtha :- cholanA = nAchane ke samaya kA gheradAra pahanAvA|
               pakhAvaja =mR^idaMga| viShaya = kuvAsanA| phaiMTA =kamarabaMda| avidyA =aj~nAna|
               bhAva :- saMsAra ke pravR^iti mArga para bhaTakate-bhaTakate jIva anta meM prabhu se kahatA hai, 
               tumhArI Aj~nA se bahuta nAcha maiMne nAcha liyA| aba isa pravR^iti se mujhe chhuTakArA de do, 
               merA sArA aj~nAna dUra kara do|
               vaha nR^itya kaisA? kAma-krodha ke vastra pahane| viShaya kI mAlA pahanI| aj~nAna ke ghuMgharU 
               baje| paranindA kA madhura gAna gAyA| bhramabhare mana ne mR^idaMga kA kAma diyA| tR^iShNA ne 
               svara bharA aura tAla tadrupa diye| mAyA kA pheMTA kasa liyA thA| mAthe para lobha kA tilaka 
               lagA liyA thA| tumheM rijhAne ke lie na jAne kitane svAMga rache| kahAM-kahAM nAchanA 
               pa.DA, kisa-kisa yoni meM chakkara lagAnA pa.DA| na to sthAna kA smaraNa hai, na samaya 
               kA| kisI taraha aba to rIjha jAo, naMdanaMdana|
                
               
               8  bilAvala ([9] [7] [INDEX])
                ----------------
               kaba tuma moso patita udhAro|
               patitani meM vikhyAta patita hauM pAvana nAma tihAro||
               ba.De patita pAsaMgahu nAhIM, ajamila kauna bichAro|
               bhAjai naraka nAma suni mero, jamani diyo haThi tAro||
               chhudra patita tuma tAri ramApati, jiya ju karau jani gAro|
               sUra, patita koM Thaura kahUM nahiM, hai hari nAma sahAro||8||
               shabdArtha :- moso =mere samAna| pAvana =pavitra karane vAlA| pAsaMgahuM =pAsaMga bhI|
               ajamila = bhakta ajAmila, jo la.Dake kA `nArAyaNa' nAma lene se yama pAsha se mukta ho 
               gayA thA| bichAro = bechArA| bhAjai =bhAgatA hai| jamani =yamadUtoM ne| haThI =jabaradastI se|
               tAro =tAlA| gAro =ba.DAI, abhimAna| Thaura jagaha|
               bhAva :- jo puNya karatA hai, vaha svarga pada pAtA hai| maiMne koI puNya nahIM kiyA, isase 
               svarga jAne kA to merA adhikAra hai nahIM| aba raha gayA naraka| magara naraka bhI mere mahAna 
               pApoM ko dekhakara Dara gayA hai| vahAM bhI pravesha nahIM| aba kahAM jAUM| aba to, nAtha, 
               tumhAre charaNoM kA hI avalamba hai, so vahIM tho.DI-sI jagaha kR^ipAkara de do|
               
               9  dhanAshrI ([10] [8] [INDEX])
                ---------------
               apana jAna maiM bahuta karI|
               kauna bhAMti hari kR^ipA tumhArI, so svAmI, samujhI na parI||
               dUri gayau darasana ke tAIM, vyApaka prabhutA saba bisarI|
               manasA bAchA karma agochara, so mUrati nahiM naina dharI||
               guna binu gunI, surUpa rUpa binu nAma binA shrI syAma harI|
               kR^ipAsiMdhu aparAdha aparimita, chhamau sUra taiM saba bigarI||9||
               shabdArtha :- tAIM =lie| prabhutA = IshvaratA| manasA = manase| vAchA =vANI se|
               agochara = indriyajanya j~nAna se pare| dharI =dhAraNA kI| chhamau = kShamA karo|
               bhAva :- jIva mAnatA hai ki apanI shakti para prabhu prApti kI usane aneka sAdhanAeM kI, para
               anta meM yaha usakI bhrAMta dhAraNA hI nikalI| prabhu to sarvatra vyApaka hai para yaha kahAM-
               kahAM usake darshana ko bhaTakatA phirA| samajha meM na AyA ki vaha nirguNa hote hue bhI saguNa hai, 
               nirAkAra hote hue bhI sAkAra hai| aj~nAna meM to aparAdha hue hI j~nAnAbhimAna ke dvArA 
               bhI kama aparAdha nahIM hue| so aba to biga.DI huI bAta kShamA mAMgane se hI banegI|
               
               10  sAraMga ([11] [9] [INDEX])
               ------------------
               Achho gAta akAratha gAra.h.hyo|
               karI na prIti kamalalochana soM, janama janama jyoM hAra.h.hyo||
               nisadina viShaya bilAsina bilasata phUTi gaIM tua chAra.h.hyo|
               aba lAgyo pachhitAna pAya dukha dIna daI kau mAra.h.hyo||
               kAmI kR^ipana kuchIla kudarasana, ko na kR^ipA kari tAra.h.hyo|
               tAteM kahata dayAlu deva puni, kAhai sUra bisAra.h.hyo||10||
               shabdArtha :- Achho = achchhA, sundara| gAta =sharIra| akAratha = vyartha| gAra.h.hyo =barabAda kara 
               diyA| jyo =jIva| tua =terI| chAra.h.hyo = chAroM netra, do bAhara ke netra aura do 
               bhItara ke j~nAna netra| daI =durdaiva, durbhAgya| kR^ipana =lobhI, ghR^iNita| kuchIla =mailA, 
               gaMdA| kudarasana = kurUpa|
               bhAva :- `janama....hAra.h.hyo' = pratyeka janma meM vyartha hI sundara sharIra naShTa kara diyA|
               nara sharIra pAkara bhI hari kA bhajana karate na banA| jisa sharIra ko `mokSha kA dvAra' kahA hai,
               use bhI viShaya-bhogoM meM naShTa kara diyA| para bhakta ko prabhu kI kR^ipA kA aba bhI bharosA
               hai| hari kI kR^ipA ne ba.De-ba.De kAmI, kR^ipaNa, malina aura kurUpoM ko bhava-sAgara se tAra 
               diyA| lekina sUra ko to isa niyama meM bhI apavAda pratIta hotA hai| na jAne, usa dayAlu ne 
               sUra ko kyoM bisarA diyA !
                
                
               
               11 kAnharA  ([12] [10] [INDEX])
                ...................
               soi rasanA jo hariguna gAvai|
               nainani kI chhavi yahai chaturatA jo mukuMda makaraMdahiM dhAvai||
               nirmala chita tau soI sAMcho kR^iShNa binA jihiM aura na bhAvai|
               sravanani kI ju yahai adhikAI, suni hari kathA sudhArasa pyAvai||
               kara taiI jai syAmahiM sevaiM, charanani chali bR^indAvana jAvai|
               sUradAsa, jai yai bali tAko, jo harijU soM prIti ba.DhAvai||11||
               shabdArtha :- rasanA =jIbha, vANI| chhavi =shobhA| makaraMda =parAga| na bhAvai = achchhA nahIM lagatA
               hai| adhikAI = ba.DAI, sArthakatA|
               bhAva :- `hari-parAyaNa' hone meM hI hareka iMdriya kI sArthakatA hai, yahI isa pada kA sAra hai 
               `nainani kI.....dhAve' = netroM ko aprakaTa rUpa se yahAM bhramara banAyA gayA hai| usI naina
               rUpI madhukara ke saphala jIvana haiM, jo mukuMdarUpI makaraMda arthAta kR^iShNa-chhavi parAga kA pAna 
               karane ke lie dau.Date haiM|
               
               12 sAraMga ([13] [11] [INDEX])
                 ------------------
               mAdhavajU, jo jana taiM bigarai|
               tau kR^ipAla karunAmaya kesava, prabhu nahiM jIya dhara||
               jaiseM janani jaThara antaragata, suta aparAdha karai|
               toU jatana karai aru poShe, nikasaiM aMka bharai||
               jadyapi malaya bR^ichchha ja.Da kATai, kara kuThAra pakarai|
               taU subhAva sugaMdha sushItala, ripu tana tApa harai||
               dhara vidhaMsi nala karata kirasi hala bAri bAMja bidharai|
               sahi sanamukha tau sIta uShNa koM soI saphala karai||
               rasanA dvija dali dukhita hoti bahu, tau risa kahA karai|
               chhami saba lobha ju chhAM.Di chhavau rasa lai samIpa saMcharai||
               karunA karana dayAla dayAnidhi nija bhaya dIna Dara|
               ihiM kalikAla vyAla mukha grAsita sUra sarana ubare||12||
               shabdArtha :- taU =to bhI| nahiM jIya dharai =mana meM nahIM lAte| jaThara antargata = peTa ke 
               bhItara, garbha meM| aMka =goda| ripu =shatra, kATane se tAtparya hai| dhara =dharA, pR^ithvI| 
               nala =nAlA| karaShi =jota kara| dvija =dAMta|
               bhAV :- jIva ke prati bhagavAna kI asIma karuNAshIlatA hai| kitanA hI koI aparAdha kare,
               karuNAmaya hari use kShamA hI karate haiM| bachchA kitane hI aparAdha kare, mAtA to use chhAtI 
               se lagA kara pyAra hI karegI| malayAgira kuThArAghAta karane vAle ke sharIra ko bhI shItalatA degA|
               dharatI ko hala se jotate haiM, use vidIrNa karate haiM, phira bhI vaha duHkhoM ko jhelakara sundara 
               phala detI hai| jIbha kI bhI yahI bAta hai| sadA dAMtoM tale dabI rahatI hai, para kabhI dAMtoM para 
               krodha nahIM karatI| chhahoM rasoM kA svAda unako chakhAtI hai| aise hI Ishvara apanoM ke 
               aj~nAnAvasthA meM kiye aparAdhoM ko kShamA kara detA hai|
               
               13kAnharA  ([14] [12] [INDEX])
                 -------------------
               kIjai prabhu apane birada kI lAja|
               mahApatita kabahUM nahiM Ayau, naiku tihAre kAja||
               mAyA sabala dhAma dhana banitA, bAMdhyau hauM ihiM sAja|
               dekhata sunata sabai jAnata hauM, taU na AyauM bAja||
               kahiyata patita bahuta tuma tAre sravanani sunI AvAja|
               daI na jAti khevaTa utarAI, chAhata chaDhyau jahAja||
               lIjai pAra utAri sUra kauM mahArAja brajarAja|
               naI na karana kahata, prabhu tuma hau sadA garIba nivAja||13||
               shabdArtha :-birada =ba.DAI| na AyauM bAja = chho.DA nahIM| khevaTa = nAva khene vAlA|
               utarAI =pAra utArane kI majadUrI| naI = koI naI bAta|
               bhAva :- isa pada meM bhakta ne bhagavAna ke Age apanA hR^idaya kholakara rakha diyA hai|
               kahatA hai tumheM apane virada kI lAja rakhanI ho, to tAra hI do| pUchho, to maiM Aja taka 
               tumhAre kAma nahIM AyA| isa prabala mAyA akona, kAminI-kAMchana ke baMdhana meM bahuta burI 
               taraha se jaka.DA hUM| dekhatA hUM, sunatA hUM aura saba jAnatA hUM, para jo nahIM karanA chAhie, 
               vahI karatA chalA jAtA hUM| para yaha vishvAsa hai, ki tuma patitoddhAraka ho| yaddapi maiM pAra 
               utarAI nahIM denA chAhatA hUM, phira bhI nAva para cha.DhanA chAhatA hUM| tumase koI naI bAta karane 
               ko nahIM kahatA| tuma to sadA se patitoM ko pAra utArate Aye ho| tuma garIba-nivAja ho, to
               mujha garIba ko bhI pAra lagA do|
               `neku tihAre kAja,' `taU na AyauM bAja,' `daI na jAti....jahAja,' `naI na karana kahata'
               Adi kI ba.DI sundara aura muhAvare-dAra bhAShA hai|
               ahaMkAra ko bhagavAna kI agAdha karuNA meM Dubo dene kI ora isa pada meM saMketa kiyA gayA hai|
               
               14  rAmakalI ([15] [13] [INDEX])
                 -------------------
               sarana gaye ko ko na ubAra.h.hyo|
               jaba jaba bhIra parIM saMtati pai, chakra sudarasana tahAM saMbhAra.h.hyau|
               mahAprasAda bhayau aMbarISha koM, duravAsA ko krodha nivAra.h.hyo||
               gvAlina haita dhara.h.hyau govardhana, pragaTa indra kau garva prahAra.h.hyau||
               kR^ipA karI prahalAda bhakta pai, khambha phAri hiranAkusa mAra.h.hyau|
               narahari rUpa dhara.h.hyau karunAkara, chhinaka mAhiM ura nakhani bidAra.h.hyau|
               grAha-grasita gaja koM jala bU.Data, nAma leta vAkau dukha TAra.h.hyau||
               sUra syAma binu aura karai ko, raMgabhUmi meM kaMsa pachhAra.h.hyau||14||
                shabdArtha :- ubAra.h.hyau =rakShA kI| bhIra =saMkaTa| saMbhAra.h.hyau = hAtha meM liyA|
               aMbarISha = eka hari bhakta rAjA| duravAsA = durvAsA nAmake eka mahAna krodhI R^iShi|
               prahAra.h.hyau =naShTa kiyA| narahari = nR^isiMha| nakhani =nAkhUnoM se| bidAra.h.hyau =chIra phA.Da 
               DAlA| raMgabhUmi = sabhA sthala|
               bhAva :-jo bhI bhagavAna kI sharaNa meM gayA, usane abhaya pada pAyA| yadyapi bhagavAn kA na koI mitra 
               hai, na koI shatru, to bhI satya aura asatya kI maryAdA kI rakShA ke lie, ajanmA hote hue 
               bhI vaha `rakShaka' aura `bhakShaka' ke rUpa dhAraNa karate haiM| pratij~nA bhI yahI hai|
               
               15  naTa ([16] [14] [INDEX])
                -----------------
               jaulau satya svarUpa na sUjhata|
               taulau manu mani kaMTha bisAraiM, phiratu sakala bana bUjhata||
               apano hI mukha malina maMdamati, dekhata darapana mAhIM|
               tA kAlimA meTibai kArana, pachatu pakhAratu chhAhiM||
               tela tUla pAvaka puTa bhari dhari, banai na diyA prakAsata|
               kahata banAya dIpa kI bAtaiM, kaise kaiM tama nAsata||
               sUradAsa, jaba yaha mati AI, vai dina gaye alekhe|
               kaha jAnai dinakara kI mahimA, aMdha nayana binu dekhe||15||
                 shabdArtha :- bUjhata phiratu =pUchhatA phiratA hai| pachatu =pareshAna hotA hai| pakhAratu = dhotA 
                 hai, sApha karatA hai| tUla =ruI| puTa = dIpaka se tAtparya hai| alakha =vR^ithA|
               bhAva :- `satya svarUpa' apanI AtmA kA vAstavika rUpa| asat sharIra ko hI avidyAvasha
               `AtmA' mAna liyA gayA hai| vaha to sanAtana satya hai|
               `tauloM.....bUjhata' maNi-mAlA gale meM hI pahane hai , para bhramavasha idhara-udhara khojatA phiratA 
               hai| AtmA to antara meM hI hai, para use hama jagaha-jagaha khojate phirate haiM|
               `apanI...chhAhiM' muMha meM to apanA kAlA hai, para vaha mUrkha shIshe meM kAlimA samajha rahA 
               hai , usa shIshe ko bAra-bAra sApha kara rahA hai| asada.hj~nAna ke sAdhana bhI asat hI hote haiM|
               jaba taka jIvAtmA ko svarUpa kA yathArtha j~nAna nahIM huA, use `sat' `asat' kA viveka 
               prApta nahIM ho sakatA|
                
               
               16 lAraMga ([17] [15] [INDEX])
                -----------------
               tumhArI bhakti hamAre prAna|
               chhUTi gaye kaise jana jIvai, ja.hyauM prAnI binu prAna||
               jaise nAda-magana bana sAraMga, badhai badhika tanu bAna|
               ja.hyauM chitavai sasi ora chakorI, dekhata hIM sukha mAna||
               jaise kamala hota pariphullata, dekhata priyatama bhAna|
               dUradAsa, prabhu hariguna tyoMhI suniyata nitaprati kAna||16||
                shabdArtha :- jana =dAsa| nAda =shabda, rAga| sAraMga =mR^iga| bhAna= bhAnu,sUrya|
               bhAva :- yaha ananyatA kA varNana hai| yaha `tanmayatA' se prApta hotI hai| binA prANa
               ke jaise `prANI' shabda nirarthaka hai, vaise hI bhagavadbhakti-rahita jIvana vyartha hai|
               mR^iga kA rAga-prema, chakora kA chandra-prema aura kamala kA sUrya prema prasiddha hai| jIva 
               ko isI prakAra bhagavatprema meM tanmaya ho jAnA chAhie|
               
               17  kalyANa ([18] [16] [INDEX])
                 ------------------------
               dhokhaiM hI dhokhaiM DahakAyau|
               samujhI na parI viShaya rasa gIdhyau, hari hIrA ghara mAMjha gaMvAyauM||
               ka.hyauM kuraMga jala dekhi avani kau, pyAsa na gaI, dasauM disi dhAyau|
               janama-janama bahu karama kiye haiM, tina meM Apuna Apu baMdhAyau||
               ja.hyauM suka saimara -phala AsA lagi nisibAsara haThi chitta lagAyau|
               rIto para.h.hyau jabai phala chAkhyau, u.Di gayo tUla, tAMbaro Ayau||
               ja.hyauM kapi Dori bAMdhi bAjIgara kana-kana koM chauhaTeM nachAyau|
               sUradAsa, bhagavaMta bhajana binu kAla byAla pai Apu khavAyau||17||
                 shabdArtha :- DahakAyau =ThagA gayA| gIdhyau = lAlacha meM pa.Da gayA| kuraMga = mR^iga|
                 jala dekhi avani kau = grIShma meM dharatI se uThatI huI garma havA ko jala samajha liyA, yahI 
               mR^igatR^iShNA hai| semara =shAlmali vR^ikSha| tUla =rUI| tAMvaro =mUrchhA|chauMhaTe =chauhaTA,chauka|
               TippaNI:- kShaNika viShaya-rasoM meM AnaMda mAnakara yaha jIva AtmAnanda se vimukha raha 
               gayA| dhokhe meM ThagAyA gayA| `hari-hIrA' ko aMtara meM khokara jIvanabhara viShaya-rasa
               meM bhUlA rahA| kAlarUpI sarpa khA gayA|
               `jyoM suka...Ayau.' totA semara ke phala meM rAta-dina AshA lagAye baiThA rahA, ki kaba pakatA 
               hai| aMta meM pakA jAnakara choMcha mArI to aMdara se kevala ruI nikalI| isase kisakI 
               bhUkha bujhI hai? viShaya-sukhoM kA pariNAma sArahIna hI hai|
               aMta meM, jaba kAla-byAla ke mukha meM pa.Da gayA, taba pachhatAne se kyA hogA ?
               
               18  naTa ([19] [17] [INDEX])
                .................
               kahAvata aise dAnI dAni|
               chAri padAratha diye sudAmahiM, aru guru ko suta Ani||
               rAvana ke dasa mastaka chheda, sara hati sAraMgapAni|
               laMkA rAja bibhIShana dInoM pUrabalI pahichAni|
               mitra sudAmA kiyo achAnaka prIti purAtana jAni|
               sUradAsa soM kahA niThuraI, nainani hUM kI hAni||18||
                shabdArtha :- chhede =kATa DAle| sAraMgapAni = dhanurdhArI rAma| pUrabalI = purAnI, 
                pahale kI| niThurAI =nirdayatA, niThurAIM|
               TippaNI :- `kahAvata ...dAni' aise dAnI Aja`dAnI' ke nAma se prasiddha haiM; rAma aura 
               kR^iShNa ko loga ba.DA dAnI kahate haiM| para unhoMne koI niHsvArtha dAna to diyA nahIM| 
               akAraNa dAna karate, to dAnI avashya kahe jAte| phira bhI ve Aja `dAnI' ke nAma se pukAre
               jAte haiM|
               `chAri...sudAmahiM,' sudAmA aura shrIkR^iShNa ujjaina meM guru sAMdIpana ke gurukula meM 
               pa.Dhate the| sudAmA ne vahAM kabhI kR^iShNa ko koI kaShTa nahIM hone diyA| yadi dvArikAdhIsha
               ne taba use mAlA-mAla kara diyA hotA, to kauna-sI ba.DI bAta thI| pratyupakAra hI
               honA thA| vibhIShaNa ne ghara ke sAre bheda rAma ko batalA diye the, unhoMne use laMkA kA 
               rAjya sauMpa diyA| phira bhI rAma aura kR^iShNa Adarsha dAnI kahe jAte haiM| kuchha ho, sUra ke 
               sAtha to niThurAI kA hI vyavahAra kiyA, netroM se bhI hIna kara diyA|
                
               
               19 devagaMdhAra ([20] [18] [INDEX])
                --------------------
               mero mana anata kahAM sachu pAvai|
               jaise u.Di jahAja kau paMchhI puni jahAja pai Avai||
               kamalanaina kau chhAM.Di mahAtama aura deva ko dhyAvai|
               paramagaMga koM chhAM.Di piyAso durmati kUpa khanAvai||
               jina madhukara aMbuja-rasa chAkhyau, kyoM karIla-phala khAvai|
                
               sUradAsa, prabhu kAmadhenu taji chherI kauna duhAvai||19||
                 shabdArtha :- anata =anyatra| sachu =sukha, shAnti| kamalanaina = shrIkR^iShNa| durmati= mUrkha
                 khanAvai = khodatA hai| karIla -phala = TeMTa| chherI =bakarI|
               TippaNI :- yahAM bhakta kI bhagavAn ke prati ananyatA kI UMchI avasthA dikhAI gaI hai|
               jIvAtmA paramAtmA kI aMsha-svarUpA hai| usakA vishrAnti-sthala paramAtmAhI hai , 
               anyatra use sachchI sukha-shAnti milane kI nahIM|
               prabhu ko chho.Dakara jo idhara-udhara sukha khojatA hai, vaha mU.Dha hai| kamala-rasAsvAdI
               bhramara bhalA karIla kA ka.DavA phala chakhegA ?kAmadhenu chho.Dakara bakarI ko kauna mUrkha duhegA ?
               
               20 naTa ([21] [19] [INDEX])
                 ---------------
               prabhu, mere auguna chita na dharau|
               samadarasI prabhu nAma tihAro, apane panahiM karau||
               ika lohA pUjA meM rAkhata, ika ghara badhika parau|
               yaha dubidhA pArasa nahiM jAnata, kaMchana karata kharau||
               ika nadiyA ika nAra kahAvata, mailo nIra bharau|
               jaba milikaiM dou eka barana bhaye, surasari nAma parau||
               eka jIva ika brahma kahAvata, sUrasyAma, jhagarau|
               aba kI bera mohiM pAra utArau, nahiM pana jAta Tarau||20||
                 shabdArtha :-auguna = avaguNa, doSha| chitta na dharau = mana meM na lAo|
                 pana =praNa, pratij~nA| dubidhA =bheda-bhAva| pArasa =eka patthara jisake sparsha se,
                 kahate haiM, lohA sonA ho jAtA hai| kharau = chokhA| asalI| nAra=nAlA|
                surasari gaMgA|
               TippaNI :- bhagavAn samadarshI haiM| brAhmaNa aura chAMDAla ko vaha eka dR^iShTi se dekhate 
               haiM| jIva apanI svayaM kI shakti se kuchha nahIM kara sakatA, puruShArtha to paramAtmA kA 
               hI hai| yadi vaha jIva ke aparAdhoM para dhyAna degA, taba to nyAya ho chukA ! taba usakI
               samadarshitA kahAM raha jAyegI|
                
               
               21kedArA ([22] [20] [INDEX])
                 -----------------
               hai hari nAma kau AdhAra|
               aura ihiM kalikAla nAhiMna rahyau bidhi-byauhAra||
               nAradAdi sukAdi saMkara kiyau yahai vichAra|
               sakala sruti dadhi mathata pAyau itauI ghR^ita-sAra||
               dasahuM disi guna karma rokyau mIna koM jyoM jAra|
               sUra, hari kau bhajana karatahiM gayau miTi bhava-bhAra||21||
                shabdArtha :- AdhAra = bharosA| bidhi =vedokta karma-kAMDa se Ashaya hai| byauhAra =kriyA, 
                sAdhana| suka =shukadeva| itauI =itanA hI| guna =guNa-satva, raja aura tamoguNa| jAra =jAla|
                bhavabhAra =janma maraNa ke chakra se abhiprAya hai|
               TippaNI :- `hari-bhajana' hI mukti kA sarvotkR^iShTa aura tatkAla phaladAyaka sAdhana hai|
               isalie `saba taja, hari bhaja' hI mukhya hai|
               
               22 sAraMga ([23] [21] [INDEX])
                ----------------
               re mana, rAma soM kari heta|
               haribhajana kI bAri karilai, ubarai tero kheta||
               mana suvA, tana pIMjarA, tihi mAMjha rAkhau cheta|
               kAla phirata bilAra tanu dhari, aba dharI tihiM leta||
               sakala viShaya-vikAra taji tU utari sAgara-seta|
               sUra, bhaju govinda-guna tU gura batAye deta||22||
                 shabdArtha :- heta =prema| vAri = kAMToM kA gherA, jo pashuoM se bachAne ke lie kheta ke
                 chAroM tarapha lagA diyA jAtA hai| ubare tero kheta = tere jIvana-kShetra kI rakShA ho jAya 
                 cheta =hoshiyAra ho| seta =setu, pula|
               TippaNI :- yaha jIvana kShetra hai, para kShaNasthAyI hai| isakI yadi rakhavAlI karanI hai, ise
               sArthaka banAnA hai, to bhagavAn kA bhajana kiyA kara| kAla se mukti pAne kA hari-bhajana hI 
               amogha upAya hai| kAla kisI kA lihAja nahIM karatA| viShayoM se moha haTAkara govinda kA guNa-
               gAna karane se hI tU saMsAra-sAgara pAra kara sakegA, anyathA nahIM|
               
               23  sAraMga ([24] [22] [INDEX])
                 ----------------------
               mo sama kauna kuTila khala kAmI|
               jehiM tanu diyau tAhiM bisarAyau, aisau nonaharAmI||
               bhari bhari udara viShaya koM dhAvauM, jaise sUkara grAmI|
               harijana chhAM.Di harI-vimukhana kI nisadina karata gulAmI||
               pApI kauna ba.Do hai moteM, saba patitana meM nAmI|
               sUra, patita koM Thaura kahAM hai, sunie shrIpati svAmI||23||
                shabdArtha :- kuTila = kapaTI| viShaya = sAMsArika vAsanAeM| 
                grAmI sUkara =gAMva kA sUara| shrIpati = shrIkR^iShNa se Ashaya hai|
               
               24sAraMga ([25] [23] [INDEX])
                 ----------------
               jApara dInAnAtha Dharai|
               soI kulIna, ba.Do sundara sii, jihiM para kR^ipA karai||
               rAjA kauna ba.Do rAvana teM, garvahiM garva garai|
               kauna vibhIShana raMka nisAchara, hari haMsi chhatra dharai||
               raMkava kauna sudAmAhU teM, Apu samAna karai|
               adhama kauna hai ajAmIla teM, jama tahaM jAta Darai||
               kauna birakta adhika nArada teM, nisi dina bhramata phirai|
               adhika kurUpa kauna kubijA teM, hari pati pAi tarai||
               adhika surUpa kauna sItA teM, janama viyoga bharai|
               jogI kauna ba.Do saMkara teM, tAkoM kAma chharai||
               yaha gati mati jAnai nahiM koU, kihiM rasa rasika Dharai|
               sUradAsa, bhagavanta bhajana binu, phiri-phiri jaThara jarai||24||
                 shabdArtha :- Dhare =prasanna ho jAya| garva hi garva garai = ahaMkAra hI ahaMkAra meM gala
                 kara naShTa ho jAtA hai| chhatra = rAjachhatra| chhare = chhalatA hai| kihiM rasa rasika Dharai=
                 kisa sAdhana se bhagavAn rIjha jAte haiM| jaThara jarai = garbhavAsa kA duHkha bhogatA rahegA|
               TippaNI :- bhagavAn kI lIlA ke andara kyA-kyA rahasya bhare pa.De haiM, koI samajha nahIM 
               sakatA| koI eka siddhAnta dekhane meM nahIM AtA| ba.De ba.De uchchakulInoM kA patana ho gayA 
               aura nIcha kahe jAnevAle pAra ho gaye| vibhIShana ko laMkA kA rAjya de diyA, aura rAvaNa
               kA garva dhUla meM milA diyA| bhikhArI sudAmA ko dvArakAdhIsha kR^iShNa ne apanI barAbarI kA 
               banA liyA yogirAja nArada dara-dara ghUmate phire| kurUpA kubjA kR^iShNako pasanda A gaI, 
               jabaki sItA ko jIvanabhara viyoga bhoganA pa.DA|shaMkara jaise mahAn yogI ko kAmadeva ne chhalanA 
               chAhA| ye saba viparIta bAteM huIM| bhagavAn ke prasanna hone kA kahAM siddhAnta sthira 
               kiyA jAya ?
               
               25  bilAvala ([26] [24] [INDEX])
                --------------------
               mana tosoM koTika bAra kahIM|
               samujhi na charana gahe govinda ke, ura agha-sUla sahI||
               sumirana dhyAna kathA harijU kI, yaha ekau na rahI|
               lobhI laMpaTa viShayani soM hita, yauM terI nibahI||
               chhAM.Di kanaka mani ratna amolaka, kAMcha kI kiracha gahI|
               aiso tU hai chatura bibekI, paya taji piyata mahIM||
               brahmAdika rudrAdika rabisasi dekhe sura sabahIM|
               sUradAsa, bhagavanta-bhajana binu, sukha tihuM loka nahIM||25||
                 shabdArtha :- aghasUla sahI = pApa-karma janita yAtanA sahatA rahA|
                 yaha ekau na rahI = eka bhI bAta pasanda na AI| hita = prema| kiracha = Tuka.DA|
                 mahI =chhAchha|
               TippaNI :- bahuta samajhAne para bhI yaha mana vAstavika tatva ko samajhA hI nahIM| viShaya-sukhoM 
               se hI mitratA jo.DI| una jaisoM ke sAtha hI isakI banI| bhagavad-bhajana na kiyA, na kiyA|
               kAMchana aura ratna ko chho.Dakara abhAge ne kAMcha ke Tuka.De pasanda kiye| dUdha pheMkakara maTThA 
               piyA !sArAMsha yaha ki viShayoM meM sthAyI Ananda nahIM| vaha to vivekapUrvaka kiye hue hari
               bhajana meM hI hai|
               
               26  bihAga ([27] [25] [INDEX])
                 ..................
               bhaju mana charana saMkaTa-harana|
               sanaka, saMkara dhyAna lAvata, sahaja asarana-sarana||
               sesa, sArada, kahaiM nArada saMta-chintana charana|
               pada-parAga-pratApa durlabha, ramA ke hita-karana||
               parasi gaMgA bhaI pAvana, tihUM pura-uddharana|
               chitta chetana karata, antasakarana-tArana-tarana||
               gaye tari le nAma kaise, saMta haripura-dharana|
               pragaTa mahimA kahata banati na gopi-Dara-Abharana||
               jAsu suchi makaraMda pIvata miTati jiya kI jarana|
               sUra, prabhu charanArabinda teM nasai janma ru marana||26||
                 shabdArtha :- sanaka = sanaka, sanandana, sanAtana aura sanatkumAra| sesa =sheShanAga|
                 saMta-chiMtata =saMtoM dvArA jinakA chiMtana kiyA jAtA hai| ramA = lakShmI| chetana =chaitanya
                 
                 j~nAna-yukta| aMtasakarana =aMtaHkaraNa| hari-pura-dharana =vaikuMTha meM vAsa karAne vAle|
                 makaraMda =parAga|ru =aru, aura|
               TippaNI :- `parasi gaMgA ...uddharana' purANoM meM kahA gayA hai ki jaba vAmana bhagavAn ne 
               rAjA bali se dAna meM prApta pR^ithvI ko apane paira se nApA, taba aMgUThe ke lagane se 
               himAlaya se gaMgA kI utpatti huI| isI se `gaMgA-jala' ko hari-charaNodaka mAnate haiM|
                 
                 vAtsalya
                 ...............  
               
               27 dhanAshrI ([28] [26] [INDEX])
                 ----------------
               jasodA hari pAlane jhulAvai|
               halarAvai, dularAi malhAvai, joi soi kachhu gAvai||
               mere lAla ko Au niMdariyA, kAhai na Ani suvAvai|
               tU kAhe nahiM begahiM Avai, to koM kAnha bulAvai||
               kabahuM palaka hari mUMdi leta haiM, kabahuM adhara pharakAvai|
               sovata jAni mauna hvai ke rahi, kari kari saina batAvai||
               ihiM aMtara akulAi uThe hari, jasumati madhuraiM gAvai|
               jo sukha sUra, amara muni duralabha, so naMda-bhAmini pAvai||1||
                shabdArtha :- pAlanA =jhUlA| halarAvai =hAtha meM lekara hilAtI hai| malhAvai =puchakAratI 
                hai| joi soi kachhu gAvai = mana meM jo AtA hai, vahI yoMhI kuchha gunagunAtI hai|
                niMdariyA = nIMda| saina =AMkha kA ishArA| madhurai = dhIre-dhIre sura meM|
                naMda-bhAmini =naMda kI patnI, yashodA|
               TippaNI :- `mere lAla koM...bulAve,' meM bachche ko sulAne ke samaya kA mAtA kA yaha
               gItodgAra ba.DA svAbhAvika hai| phira `sovata jAni...batAvai,' isa paMkti meM mAtA kI 
               prakR^iti kA kitanA achchhA manovaij~nAnika chitShaNa kiyA gayA hai| udhara `kabahuM palaka...pharakAvai
               aura `ihiM antara akulAi uTheM Adi meM haiM shishu kI svAbhAvika kriyAeM|
               bAlalIlA kA yaha rasa devatAoM aura muniyoM ko bhI durlabha hai|
               
               28  dhanAshrI ([29] [27] [INDEX])
               -----------------
               suta-mukha dekhi jasodA phUlI|
               haraShita dekhi dUdha kI daMtulI, prema-magana tana kI sudhi bhUlI||
               bAhira teM taba naMda bulAe, dekhauM dhau sundara sukhadAI| 
               tanaka-tanaka-sI dUdha-daMtuliyAM, dekhau, naina saphala karauM AI||
               AnaMda sahita mahara taba Aye, mukha chitavata dou naina aghAI|
               sUra syAma kilakata dvija dekhe, mAnoM kamala para bijju jamAI||2||
                 shabdArtha :- phUlI = prasanna huI| daMtulI = chhoTe-chhoTe dAMta| tanaka-tanaka-sI =jarA-sI|
                 mahara =gopa, naMda bAbA se tAtparya hai| dvija = dAMta| bijju =bijalI|
               TippaNI :- `mano kamala para bijju jamAI," mAno mukha-kamala para daMta-rUpI dAmini ja.DI huI 
               hai| dUdha kI daMtuliyAM nikala Ane para mAtA ko kitanI prasannatA hotI hai|
               
               29 dhanAshrI ([30] [28] [INDEX])
                -----------------
               kilakata kAnha ghuTuruvani Avata|
               manimaya kanaka naMda ke AMgana, biMba pakaribe dhAvata||
               kabahuM nirakhI hari Apu chhAMha koM, kara soM pakarana chAhata|
               kilaki haMsata rAjati dvai daMtiyAM puni-puni tihiM avagAhata||
               kanakabhUmi para kara paga chhAyA, yaha upamA ika rAjata|
               kari-kari pratipada pratimani basudhA kamala baiThakI sAjata||
               bAladashA sukha nirakhI jasodA puni-puni naMda bulAvati|
               aMcharA tara lai DhAMki sUra prabhu, jananI dUdha piyAvati||3||
                 shabdArtha :- kilakata = kilakArI dete haiM| ghuTuruvani =ghuTanoM ke bala| biMba =parachhAhIM
                kanaka =suvarNa| pratimana = pratimAoM ko| aMcharA =AMchala|
               TippaNI :- `kanaka-bhUmi...sAjata,' suvarNa kI dharatI para kR^iShNa ke hAtha-pairoM kI parachhAhIM 
               pa.Da rahI hai , mAno pR^ithvI kR^iShNa ke pratyeka charaNa kI mUrti banAkara apanI kamala kI baiThaka 
               sajA rahI hai| nAgarI prachAriNI sabhA kAshI se prakAshita `sUra-suShamA' meM, paMDita 
               naNa.hdadulAre vAjapeyI ne `kamala baiThakI' ke ba.De sundara artha kie haiM :-
               `isake do artha ho sakate haiM| eka to, kamala kI baiThaka, dUsarA, kamala se baiThaka sajA rahI hai|
                pR^ithvI apanI kamala kI baiThaka sajA rahI hai, arthAta apanA `saroja-sadana' sajA rahI hai|
               dUsare artha meM, pR^ithvI kR^iShNa ke charaNoM kI pratimA banAtI aura hAthoM ke kamaloM se apanI
               baiThaka sajAtI hai| pahale artha meM adhika chamatkAra hai, kintu dUsarA artha adhika spaShTa hai" 
               
               30 AsAvarI ([31] [29] [INDEX])
                 ----------------------
               khelata naMda-AMgana govinda|
               nirakhi nirakhi jasumati sukha pAvati badana manohara chaMda||
               kaTi kiMkinI, kaMThamani kI dyuti, laTa mukutA bhari mAla|
               parama sudesa kaMTha ke hari nakha,bicha bicha bajra pravAla||
               karani pahuMchiyAM, paga paijaniyA, raja-raMjita paTapIta|
               ghuTurani chalata ajira meM biharata mukhamaMDita navanIta||
               sUra vichitra kAnha kI bAnika, kahati nahIM bani Avai|
               bAladasA avaloki sakala muni joga birati bisarAvai||4||
               shabdArtha :- kiMkinI =karadhanI| laTa =alaka| mukutA bhari = motiyoM se guhI huI|
               sudesa =suMdara| kehari nakha =baghanakhA, bAgha ke nakha, jo bachchoM ke gale meM sone se ma.Dhakara 
               pahanA diye jAte haiM| bajra =hIrA| pravAla = mUMgA| raja-raMjita =dhUla se sanA huA|
               ajira = AMgana| mukha-maMDita navanIta =muMha makkhana se sanA huA hai| bAnika= shobhA|
               
               31 devagaMdhAra ([32] [30] [INDEX])
                ----------------------
               sikhavati chalana jasodA maiyA|
               arabarAi kaiM pAni gahAvati, DagamagAi dharanI dharai paiyA||
               kabahuMka sundara badana bilokati ura AnaMda bhari leti balaiyA|
               kabahuMka kula-devatA manAvati, chira jIvahu merI kuMvara kanhaiyA||
               kabahuMka balakoM Teri bulAvati, ihiM AMgara khelau dou bhaiyA|
               sUradAsa, svAmI kI lIlA ati pratApa bilasata naMdaraiyA||5||
                shabdArtha :- arabarAi kaiM = jaldI meM ghabarAkara| pAni gahAvati = hAtha paka.DAtI hai|
               paiyAM = chhoTe-chhoTe paira| bala =balarAma| Teri =pukArakara|
               TippaNI :- do Daga Age rakhakara naMdanaMdana jaba arabarAkara girane lagate haiM, taba yashodA apanA hAtha 
               paka.DAkara phira chalAne lagatI haiM, bAra-bAra sundara mukha dekhatI aura balaiyA letI haiM| jaba apane
               -Apa tho.DA-sA chalane lagate haiM, taba balarAma ko pukAra kara bulAtI aura kahatI haiM, ~dekho, 
               tumhArA bhaiyA kaisA khelatA hai, Ao, donoM bhAI yahIM AMgana meM khelo|" 
               
               32   rAmakalI ([33] [31] [INDEX])
                 ---------------------
               maiyA, kabahiM ba.DhaigI choTI|
               kitI bAra mohiM dUdha pivata bhaI, yaha ajahUM hai chhoTI||
               tU to kahati bala kI bainI jyoM hvai hai lAMbI moTI|
               kA.Dhata guhata nhavAvata oMchhata nAgini-sI bhuMI loTI||
               kAcho dUdha pivAvati pachi-pachi, deti na mAkhana roTI|
               sUra, syAma chirajIvau dou bhaiyA, hari-haladhara kI joTI||6||
                 shabdArtha :- kitI bAra = kitanA samaya, kitane dina, yAnI bahuta dina| bala = baladeva|
                 benI = choTI| kA.Dhata =banAte hue| oMchhata =kaMghI karate huai| bhuIM = bhUmi, jamIna|
                 pachi-pachi =jaise taise| kaThinAI se = haladhara =baladeva| joTI = jo.DI|
               TippaNI :- `kAcho....roTI,' maiyA, tU mujhe kachchA dUdha pilAtI hai, vaha bhI rAjI se 
               nahIM| makkhana-roTI tU mujhe detI nahIM| dAU ko detI hai| hAM, isIlie unakI choTI laMbI 
               aura moTI hai|
               
               33 rAmakalI ([34] [32] [INDEX])
               --------------------
               merI mAI, haThI bAlagobindA|
               apane kara gahi gagana batAvata, khelana koM mAMgai chaMdA||
               bAsana ke jala dhara.h.hyau, jasodA hari koM Ani dikhAvai|
               rudana karata .DhU.Dhai nahiM pAvata,dharani chaMda kyoM Avai||
               dUdha dahI pakavAna miThAI, jo kachhu mAMgu mere chhaunA|
               bhauMrA chakarI lAla pATa kau, leDuvA mAMgu khilaunA||
               joi joi mAMgu soi-soi dUMgI, birujhai kyoM naMda naMdA|
               sUradAsa, bali jAi jasomati mati mAMge yaha chaMdA||7||
                shabdArtha :- apane kara gahi =apane hAtha se merA hAtha paka.Dakara| bAsana =bartana|
                chhaunA =bachchA| bhauMrA =laTTU| pATa =reshama| leDuA = laTTU ghumAne kA DorA|
                birujhe kyoM = machala kyoM rahA hai ?
               TippaNI :- `rudana......Avai' bartana meM jala bharakara yashodA ne rakha diyA aura usameM
               chaMdra kA pratibiMba dikhAkara kahA, "dekho, yaha hai chaMdA, maMgA diyA na maiMne tere lie|"
               kR^iShNa ne use paka.DanA chAhA, para hAtha meM parachhAhIM kyoM Ane lagI! aura bhI adhika rone 
               lage| jyoM-jyoM use DhUMDhate, vaha hAtha meM nahIM AtA thA|
               
               34  rAmakalI ([35] [33] [INDEX])
                 -------------------
               prAta samaya uThi sovata hari kau badana ughArau naMda|
               rahi na sakata, dekhana koM Atura naina nisA ke dvaMda||
               svachchha saija meM teM mukha nikasata gayau timira miTi maMda|
               mAnoM mathi paya siMdhu phena phaTi darasa dikhAyau chaMda||
               dhAyau chatura chakora sUra muni saba sakhi sakhA suchhaMda|
               rahI na sudhihuM sarIra, dhIra mati pivata kirana makaraMda||8||
                 shabdArtha :- nisA ke dvaMda =rAtri ke jhaMjhaTa se| paya-sindhu = dUdha kA samudra|
                 sukaMda = prasannachitta| kirana makaraMda = sundaratArUpI parAga|
               TippaNI :- `rahina...dvaMda' kR^iShNa kA sundara sharIra dekhane ke lie nanda bAbA ke netra
               ba.De utkaMThita ho rahe haiM| nigo.DI nIMda ne itanA bIcha DAla diyA, nahIM to ve nirantara 
               dekhate hI rahate| rAtri kI yaha sone kI jhaMjhaTa burI hai| utanI dera taka mukhachaMdra ko
               nanda bAbA ke nidrita netra na dekha sake| sneha-patha meM yaha ghATA kyA kama hai|
               `svachchha seja..chaMda,' svachchha seja meM se kR^iShNa ne mukha kyA kholA, mAno dUdha kA samudra
               mathe jAne para, usameM se phena alaga ho gayA aura chaMdramA nikala pa.DA| phena yahAM sapheda chAdara 
               hai, usake alaga karate hI mukha-chaMdra dIkha pa.DA|
               
               35  gaurI ([36] [34] [INDEX])
                 --------------------
               maiyA, mohiM dAU bahuta khijhAyau|
               mosoM kahata mola kau lina.hhauM, tU jasumati kaba jAyau||
               kahA kahauM ihiM risa ke mAre khelata hauM nahi jAta|
               puni-puni kahata kauna hai mAtA, ko hai tero tAta||
               gore naMda, jasodA gorI, tU kata syAma sarIra|
               chuTakI dai dai haMsata gvAla saba, sikhai deta balabIra||
               tU mohIM koM mArana sIkhI, dAuhiM kabahuM na khIjhai||
               mohana-mukha risa kI ye bAteM, jasumati suni-suni rIjhai||
               "sunahu kAnha, balabhadra chabAI, janamata hI kau dhUta|"
               sUra shyAma, "mohiM godhana kI sauM, hauM mAtA, tU pUta"||9||
                 shabdArtha :- jAyau = janma diyA| risa = gussA| kata =kyoM, kaisA|
                 chuTakI dai dai = tAnA mAra-mArakara| balabIra =bhAI balarAma| kabahuM na khIjhai = kabhI nahIM 
                 DAMTatI| chabAI =chAlAka| dhUta =kapaTI| godhana =gAya rUpI dhana,,bahuta sI goeM| sauM= shapatha|
               TippaNI :- `tU mohIM.....kabahuM na khIjhai' isa paMkti ne to bhAva meM jAna DAla dI hai|
               jaba dekho, tU mujhe hI DAMTatI-dapaTatI hai| sIdhe-sAde ko sabhI burA-bhalA kahate haiM|
               maiyA, dAU se to tU kuchha nahIM kahatI|
               shapatha bhI gAyoM kI, gvAlinI ke lie godhana se ba.DA dhana aura kyA ho sakatA hai ! gAya hI 
               dhana hai, gAya hI dhAma hai aura gAya hI dharma hai| aba bhI kR^iShNa vishvAsa na kareMge ki yashodA 
               hI unakI mAtA hai|
               
               36 kAnharA ([37] [35] [INDEX])
                 --------------------
               sAMjha bhaI, ghara Avahu pyAre|
               daurata tahAM, choTa lagi jaihai, kheliyau hota sakAre||
               ApuhiM jAi bAMha gahi lyAI, kheha rahI lapaTAI|
               sapaTa jhAri tAto jala lAI tela parasi anhavAI||
               sarasa basana tana poMchhi syAma kau bhItara gaI livAI|
               sUra shyAma kachhu karI biyArI, puni rAkhyau pau.DhAI||10||
                shabdArtha :- sakAre = savere| kheha = dhUla| supaTa =sundara vastra|
                jhAri = dhUla sApha karake| tAto = garama| parasi =lagAkara| biyAri =byAlU,rAta kA bhojana|
               TippaNI :- `daurata.....sakAre,' kahAM dau.Date phirate ho ? aMdhere meM kahIM gira pa.Doge 
               to choTa laga jAyagI| basa karo, savere khelanA|
               
               37 bihAga ([38] [36] [INDEX])
               -------------------
               khelata meM ko kAko gusaiyAM|
               hari hAre, jIte shrIdAmA, barabasahIM kata karata risaiyAM||
               jAti pAMti hama teM ba.Da nAhIM, nAhIM basata tumhArI chhaiyAM|
               ati adhikAra janAvata hama pai, haiM kachhu adhika tumhAre gaiyAM||
               ruhaThi karai tAsoM ko khelai, kahai baiThi jahaM tahaM saba gvaiyAM|
               sUradAsa, prabhu kailoI chAhata, dAMva diyau kari naMda-duhaiyA||11||
                 shabdArtha :- gusaiyAM =svAmI| shrIdAmA =shrIkR^iShNa kA eka sakhA| 
                 barabasa hIM =jabaradastI hI| kata =ka.hyauM| risaiyAM =gussA| chhaiyAM =chhatra-chhAyAM ke 
                 nIche, adhIna| ruhaThi = beImAnI| gvaiyAM =susakhA|
               TippaNI :- hAra gaye, to bahuta burA lagA| khela meM bhI apanA visheSha adhikAra chAhate haiM 
               shrIdAmA bilakula ThIka kahatA hai| bhAI, jabaradastI hI apanI jIta manavAnA chAhate ho ?
               rUThanA ho rUTha jAo, hama tumase Darane vAle nahIM| khela meM kauna kisakA mAlika aura kauna 
               kisakA naukara ? phira tuma hamase ba.De kisa bAta meM ho? tuma bhI gvAla hama bhI gvAla|
               tumhArI jamIMdArI meM to hama basa nahIM rahe haiM| tuma rAjA hoge to apane ghara ke, hama 
               logoM para shAsana jatAne Ae haiM naMda ke rAjakumAra! tumhAre kharika meM kuchha gaueM adhika haiM, 
               to isI se kyA tuma rAjAdhirAja ho gae? jo khela meM beImAnI karatA hai, usake sAtha kauna 
               khelegA?  
               
               38 gaurI ([39] [37] [INDEX])
                 ------------------
               sakhA sahita gaye mAkhana-chorI|
               dekhyau syAma gavAchchha-paMtha hai gopI eka mathati dadhi bhorI||
               heri mathAnI dharI mATa pai, mAkhana ho utarAta|
               Apuna gaI kamorI mAMgana, hari hUM pAI ghAta||
               paiThe sakhana sahita ghara sUne, mAkhana dadhi saba khAI|
               chhUMchhI chhAM.Di maTukiyA dadhi kI haMsa saba bAhira AI||
               Ai gaI kara liyeM maTukiyA, ghara teM nikare gvAla|
               mAkhana kara, dadhi mukha lapaTAyeM dekhi rahI naMdalAla||
               bhuja gahi liyau kAnha kau bAlaka bhAje braja kI khori|
               sUradAsa, prabhu Thagi rahI gvAlini manu hari liyau aMjori||12||
               shabdArtha :- gavAchchha =jharokhA| ho =thA| mATa =miTTI kA ba.DA bartana, jisameM dahI mathA 
               jAtA hai| kamorI =miTTI kA chhoTA-sA bartana jisameM makkhana nikAlakara rakhate haiM|
               ghAta =maukA| chhUMchhI =khAlI| khori= galI| Thagi rahI =mohita ho gaI|
               TippaNI :- `Thagi rahI gvAlini,' chora paka.Da to liyA, para kuchha karate na banA| mAkhana-chora kI 
               mohanI chhavi dekhakara gvAlinI mohita-sI ho gaI| aba taka to mAkhana hI chorI gayA thA,
               aba mana bhI churA liyA gayA| bhaulI-bhAlI gopI kA mana bAlagovinda ne apanI muTThI meM kara
               liyA| hAtha meM mAkhana liye aura mukha para dahI kA lepa kiye gopAla ko dekhakara mana hAtha meM 
               rakhanA ba.DA kaThina thA|
               
               39  gaurI ([40] [38] [INDEX])
                ------------------
               maiyA rI, mohiM mAkhana bhAvai|
               madhu mevA pakavAna miThAI moMhi nAhiM ruchi Ave||
               braja juvatI ika pAchheM ThA.DI, sunati syAma kI bAteM|
               mana-mana kahati, kabahuM apane ghara dekhau mAkhana khAteM||
               baiTheM jAya mathaniyAM ke DhiMga, maiM taba rahauM chhipAnI|
               `sUradAsa" prabhu antarajAmI, gvAli manahiM kI jAnI||13||
               shabdArtha :- madhu =svAdiShTa| nahiM ruchi Avai =pasaMda nahIM Ate| mana-mana kahati = mana hI 
               mana abhilAShA karatI hai| DhiMga =pAsa|
               TippaNI :- `mana-mana....chhipAnI,' kabhI kyA aisA dina hogA, jaba apane ghara me gopAla ko
               maiM mAkhana khAte hue dekhUMgI? achchhA ho ki maiM chhipakara kha.DI ho jAUMgA aura naMda-naMdana yaha
               jAnakara ki aba yahAM koI nahIM hai, mathAnI ke pAsa baiThakara mAkhana khAne lageM|
               
               40 desha ([41] [39] [INDEX])
                --------------------
               gopAlahiM mAkhana khAna dai|
               sunu rI sakhI, koU jini bole, badana dahI lapaTAna dai||
               gahi bahiyA hauM lai kai jaihoM, nayanani tapani bujhAna dai|
               vA pe jAya chauguno laihauM, mohiM jasumati lauM jAna dai||
               tuma jAnati hari kachhU na jAnata, sunata dhyAna soM kAna dai|
               sUradAsa, prabhu tumhare milana koM rAkhauM tana mana prAna dai||14||
               shabdArtha :- kou jini bolai =bIcha meM koI mata roko|tapani =jalana| vApai =yashodA se|
               jasumatilauM =yashodA ke pAsa taka|
               TippaNI :- ` nayanani tapani bujhAna dai,' " arI sakhI, bIcha meM bolakara vighna mata kara|
               tU jAnatI nahIM, kitane dinoM se yaha abhilAShA thI ki kabhI kR^iShNa ko apane ghara meM mAkhana 
               khAte hue dekhUM| vaha Aja kahIM pUrI huI hai| itanI bAkI aura hai ki maiM isa nanheM-se
               pyAre chora kA hAtha paka.Dakara yashodA ke pAsa le jAUM| tU chupa raha| isa sundara chhavi kI 
               jaladhArA se mujhe apanI AMkhoM kI jalana sirA lene de| "
               
               41 sAraMga ([42] [40] [INDEX])
                 -------------------
               jasodA, kahAM lauM kIjai kAni|
               dina prati kaise sahI jAti hai dUdha-dahI kI hAni||
               apane yA bAlaka kI karanI jo tuma dekhau Ani|
               gorasa khAI DhUM.Dhi saba bAsana, bhalI parI yaha bAni||
               maiM apane maNa-dira ke konaiM mAkhana rAkhyau jAni|
               soI jAI tumhAre larikA lonoM hai pahichAni||
               bUjhI gvAlini, ghara meM Ayau naiku va saMkA mAni|
               sUra, syAma taba uttara banAyau, chIMTI kA.Dhata pAni||15||
               TippaNI :-`dina prati...hAni,' eka dina kI bAta hoM to jAneM dUM| yaha to roja-roja
               hI dUdha-dahI kI chorI ho rahI hai| kahAM taka lihAja kiyA jAya, kahAM taka nukasAna 
               uThAyA jAya ! `syAma taba...pAni,' ne turaMta bAta banA dI, bole, "maiyA, isa gvAlini
               ke ghara dahIM tho.DA hI khA rahA thA , maiM to dahI dekhakara usameM kI chITiyAM hAtha se nikAla 
               rahA thA| isane samajha liyA, maiM dahI chATa rahA thA!"
               
               42 rAmakalI ([43] [41] [INDEX])
                 ---------------------
               maiyA, maiM nahiM mAkhana khAyau|
               khyAla pare ye sakhA sabai mili, mere mukha lapaTAyau||
               dekhi tuhI sIke para bhAjana UMche dhari laTakAyau|
               tuhIM nirakhi nAnheM kara apane, maiM kaise kari pAyau||
               mukha dadhi pauMchhi buddhi ika kInhIM, daunA pIThi durAyau|
               DAri sAMTi musukAi jasodA syAmahiM kaMTha lagAyau||
               bAla binoda moda mana mohyau, bhakti pratApa-dikhAyau|
               sUradAsa, yaha jasumati kau sukha, siva birachi nahiM pAyau||16||
               shabdArtha :- khyAla pare =majAka karane kI ichchhA se, chora banAne kI ichchhA se|
               bhAjana =bartana| sIMkA =sikahara| kaisai kari pAyau = kaise utAra sakatA thA|
               buddhi =tarakIba| sAMTi = chha.DI|
               
               43  bihAga ([44] [42] [INDEX])
                --------------------
               kuMvara jala lochana bhari bhari laita|
               bAlaka badana biloki jasodA, kata risa karati acheta||
               chhori kamara teM dusaha dAMvarI, DAri kaThina kara baita|
               kahi tokoM kaise Avatu hai sisu para tAmasa eta||
               mukha AMsU mAkhana ke kanikA nirakhi naina sukha deta|
               manu sasi sravata sudhAkana motI uDugana avali sameta||
               sarabasu tau nyauchhAvari kIje, sUra syAma ke heta|
               nA jAnauM, kehiM punya pragaTa bhaye, ihiM braja-naMda niketa||17||
               shabdArtha :- acheta = vyartha| dAMvarI = DorI, rassI| tAmasa = gussA| eta = itanA|
               kanikA =bUMdeM| sravata =TapakatA hai|
               TippaNI :- eka gopI, shAyada vahI jo ulAhanA dene AyI thI, kR^iShNa ko isa taraha baMdhana meM 
               pa.DA dekha,yashodA se kahatI hai,"arI yashodA,tanika kanhaiyA kI ora dekha to|bachche kI AMkheM
               DabaDabA AI haiM| kyoM itanA krodha kara rahI hai ? yaha kaThina DorI kuMbara kI kamara se khola de 
               aura yaha chha.DI pheMka de; yaha pAMcha barasa kA nirA bachchA hI to hai| kahIM nanheM-se bAlaka para 
               itanA krodha kiyA jAtA hai ? isa samaya bhI kuMvara kAnha kaisA sundara lagatA hai, mukha para  
               A.NsuoM kI bUMdeM Tapaka rahI haiM aura mAkhana ke kaNa bhI idhara-udhara lage hue haiM| aisA lagatA hai, 
               jaise tArAoM sahita chaMdramA amR^ita ke kaNoM aura motiyoM kI varShA kara rahA ho| yaha shobhA bhI 
               netroM ko Ananda detI hai| yashodA, yaha vaha mohinI mUrata hai, jisa para sarvashva nyauchhAvara 
               kara denA chAhie| na jAne, pUrva ke kisa puNya pratApa se nanda bAbA ke ghara meM Akara isa 
               sundara bAlaka ne janma liyA hai|"
               
               44 soraTha ([45] [43] [INDEX])
                -----------------
               jasodA, tero bhalo hiyo hai mAI|
               kamalanayana mAkhana ke kArana bAMdhe Ukhala lAI||
               jo saMpadA daiva muni durlabha sapanehuM daI na dikhAI|
               yAhI teM tU garaba bhulAnI ghara baiTheM nidhi pAI||
               suta kAhU kau rovata dekhati dauri leti hiya lAI|
               aba apane ghara ke larikA pai itI kahA ja.DatAI||
               bAraMbAra sajala lochana hvai chitavata kuMvara kanhAI|
               kahA karauM, bali jAuM, chhoratI terI sauMha divAI||
               jo mUrati jala-thala meM vyApaka nigama na khojata pAI|
               soI mahari apane AMgana meM dai-dai chuTaki nachAI||
               sura pAlaka saba asura saMhAraka tribhuvana jAhi DarAI|
               sUradAsa, prabhu kI yaha lIlA nigama neti nita gaI||18||
               shabdArtha :- saMpadA = dhana saMpatti| ja.DatAI =niShThuratA, kaThoratA| sauMha=kasama| thala =sthala
               vyApaka =pUrNa| tribhuvana = tIna loka| neti = aisA nahIM|
               TippaNI :- 'tero bhalo....mAI,' dhanya hai, terA hR^idaya ba.DA achchhA hai, arthAt ba.DA 
               burA hai, ba.DA kaThora hai|
               `suta kAhU....ja.DatAI,' terA hR^idaya to itanA sarasa thA ki kisI ke bhI bachche ko rotA 
               dekhatI, to dau.Dakara use chhAtI se lagA letI thI| na jAne, aba tujhe kyA ho gayA, jo apanI 
               hI kokha ke lAla para tU itanA kaThorapana dikhA rahI hai|
               `kahA karauM....divAI,' apane prati sahAnubhUti dikhAne vAlI usa gopI kI ora kR^iShNa
               AMkheM DabaDabAkara jaba bAra-bAra dekhate haiM, taba vaha kahatI hai, " kyA karUM, maiM lAchAra hUM|
               maiM tumhArI maiyA se nahIM DaratI| abataka to maiMne yaha rassI khola dI hotI| para 
               tumhArI hI saugaMdha tumhArI mAM ne mujhe rakhA dI hai| so baMdhana kholane se lAchAra hUM|"
               
               45 soraTha ([46] [44] [INDEX])
                 --------------------
                yaha sunikaiM haladhara tahaM dhAye|
               dekhi syAma Ukhala soM bAMdhe, tabahIM dou lochana bhari Aye||
               "maiM barajyau kai bAra kanhaiyA, bhalI karI, doU hAtha baMdhAye|
               ajahUM chhAM.Doge laMgarAI" dou kara jori janani pai Aye|
               'syAmahiM chhori mohiM baru bAMdhau,' nikasatasaguna bhale nahiM pAye|
               mero prAna jIvana dhana bhaiyA, tAke bhuja mohiM baMdhe dikhAye||
               mAtA soM kahi karauM DhiThAI sheSharUpa kahi nAma sunAye|
               sUradAsa, taba kahati jasodA,'dou bhaiyA ekahiM mata bhAye||19||
               shabdArtha :- haladhara = balarAma| barajyau =rokA| laMgarAI =sharArata| janani = mAtA yashodA 
               ke pAsa| barU =chAhe, bhale hI| saguna = shakuna|
               TippaNI :- 'syAmahi chhori.....dikhAye,' yashodA maiyA se bala rAma kahate haiM,' maiyA, mere 
               pyAre jIvana dhana bhAI ko tU chho.Da de| usake badale mujhe bhale rassI se bAMdha le| ghara se 
               nikalate Aja isI se apashakuna hue the| apane pyAre bAI ko maiMne Aja AMkhoM baMdhA huA 
               dekhA|" para yaha kaise ho sakatA thA ki aparAdha to kareM kR^iShNa aura bAMdhe jAyeM balarAma!
               `sheSha-rUpa kahi nAma sunAye' aba balarAmajI ne jarA tanakara kahA, " tuma jAnatI nahIM, maiM
               kauna hUM| maiM sAkShAta sheShanAga hUM| khola do isI samaya mere bhAI ko|" isa dhamakI kA bhI
               koI asara na huA| muskarAkara yashodA ne kahA,"tuma donoM hI bhAI bAteM banAnA sIkha gaye ho| 
               mAkhana kA yaha choTTA kahane lagatA hai ki maiM viShNu bhagavAn hUM, aura tU Aja kahatA hai ki maiM
               sAkShAt sheShanAga hUM|"
               
               46   gorI ([47] [45] [INDEX])
                -----------------
               nirakhi syAma haladhara musukAnaiM|
               ko bAMdhe ko chhore, inakoM, ina mahimA eI pai jAnaiM||
               utapati pralaya karata haiM eI, seSha sahasamukha sujasa bakhAnaiM|
               jamalArjunahiM ughArana kArana karata apana manamAnaiM||
               asura saMhArana, bhagatahiM tArana, pAvana patita kahAvata bAnaiM|
               sUradAsa, prabhu bhAva-bhagati ke ati hita jasumati hAtha bikAne||20||
               shabdArtha :- utapati = utpatti, sR^iShTi rachanA| kArana karata = kAraNa arthAta hetu nikAla 
               lete hai| bAnaiM =viruddha|
               kR^iShNa ko baMdhana meM pa.DA dekhakara balarAma mana-hI-mana musakarAye aura kahane lage, inheM kauna 
               bAMdha sakatA hai aura kauna khola sakatA hai? inakI mahimA yahI jAneM| yahI sR^iShTi rachate haiM, aura 
               yahI saMhAra karate haiM| inakA yashogAna sheSha sahasra mukhoM se hI karate haiM| inhIM ne to Aja
               svayaM hI apane ko baMdhAne kA eka hetu nikAla liyA hai| bAta yaha hai ki yamalArjuna kA 
               uddAra karanA thA| rAkShasoM ko mArane vAle, bhaktoM ko mukti dene vAle aura pApiyoM 
               kA uddhAra karane vAle yahI to haiM| yaha sadA bhakti ke adhIna haiM, isI kAraNa yashodA maiyA ke 
               vasha meM ho gaye haiM|
               isa samasta pada meM shrIkR^iShNa kI IshvaratA hI dikhAI gaI hai| 'yamalArjuna uddhAra' ke 
               prasaMga meM IshvaratA kI nidarshana karanA Avashyaka thA| 'yamalArjuna' nalakUbara aura maNigrIva 
               nAmaka do kubera putra nArada ke shApa se braja meM ju.DavAM arjuna vR^ikSha ke rUpa meM paidA 
               hue the| unheM sAntvanA de dI gaI thI ki shrIkR^iShNa ke sparsha se unakA uddhAra hogA 
               vahI huA| ve donoM vR^ikSha dha.DAma se gira pa.De aura nalakUbara ke rUpa meM unhoMne bhagavAn
               kI stuti kI| donoM bhAI shApa-mukta hokara pitA kubera ke loka meM chale gaye|
               
               47  AsAvarI ([48] [46] [INDEX])
                ----------------------
               maiyA, hauM gAya charAvana jaihoM|
               tU kahi mahara naMda bAbA soM, ba.Do bhayau, na DaraihauM||
               raitA paitA manA manasukhA haladhara saMgahiM raihauM|
               baMsIbaTa tara gvAlina ke saMga khelata ati sukha paihauM|| 
               odana bhojana dai dadhi kAMvari bhUkha lage taiM khaihauM|
               sUradAsa, hai sAkhi jamuna jala sauMha dehu ju nahaihauM||21||
               shabdArtha :- raitA, paitA, manA,manasukhA-shrIkR^iShNa ke bAla-sakhAoM ke nAma| haladhara =balarAma| 
               raihoM = rahUMgA| baMsIbaTa =eka vR^ikSha, jisake nIche shrIkR^iShNa baMsI bajAyA karate the| Aja 
               bhI vR^iMdAvana meM yamunA-taTa para baMsIvaTa prasiddha hai| odana =bhAta| kAMvari = bahaMgI, eka 
               laka.DI ke donoM siroM para pAtra baMdhe hote haiM, jinameM jala, dUdha, dahI Adi chIjeM DhoI 
               jAtI hai| kAvara kandhe para rakhI jAtI hai| sAkhi =sAkShI|
               TippaNI :- tU kahi Darai...harauM, "maiyA, aba to tU naMda bAbA se siphArisha kara de| maiM, 
               dekha, kitanA ba.DA ho gayA hUM| mujhe bana meM jAte kuchha bhI Dara na lagegA|"
               `hai sAkhi... nahai hauM,' maiyA, tU sadA yaha AshaMkA kiyA karatI hai ki kR^iShNa kahIM yamunA meM
               DUba na jAya, to maiM yamunA jala kI saugaMdha khAkara kahatA hUM ki maiM kabhI usameM na nahAUMgA|
                tU merA vishvAsa rakha|"
               
               48    sAraMga ([49] [47] [INDEX])
                -----------------
               AI chhAka bulAye syAma|
               yaha suni sakhA sabhai juri Aye, subala sudAmA aru shrIdAma||
               kamalapatra daunA palAsa ke saba Age dhari parasata jAta|
               gvAlamaMDalI madhyasyAmadhana saba mili bhojana ruchikara khAta||
               aisau bhUkhamAMjha iha bhaujana paThai diyau kari jasumati mAta|
               sUra, syAma apano nahiM jaiMvata, gvAlana kara teM lai lai khAta||22||
               shabdArtha :- chhAka = vaha bhojana, jo kheta para yA charAgAha para bheja diyA jAtA hai|
               braja meM yaha bhojana maherI, mAkhana-roTI Adi kA hotA hai| subala, sudAmA, shrIdAmA =
               gvAla bAloM ke nAma| palAsa =DhAka| parasata jAta = parose jAte haiM| 
               ruchikari =ba.De svAda se| kari = banAkara|
               TippaNI :- `aisI bhUkha ...mAta,' kaisI ka.DAke kI bhUkha lagI thI| jasodA maiyA ba.DI bhalI hai, 
               jo isa bhUkha meM tAjI chhAka taiyAra karake yahAM bheja dI hai|
               `syAma....khAta,' gvAlabAloM ke hAtha se chhIna chhInakara shrIkR^iShNa khAte haiM apanI chhAka itanI 
               mIThI nahIM lagatI, jitanI ki una sabake pattaloM kI|
               
               49  bilAvala ([50] [48] [INDEX])
                 -------------------------
               Aju bana bana taiM braja Avata|
               raMga suraMga sumana kI mAlA, naMda naMdana ura para chhabi pAvata||
               gvAla bAla godhana saMga lIneM, nAnA gati kautuka upajAvata|
               kou gAvata, kou nR^itya karata, kou ughaTata, kou tAla bajAvata||
               rAMbhati gAya bachchha hita sudhi kari prema umaMgi thana dUdha chuvAvata|
               jasumati boli uThI haraShita hvai `kAnhA' dhenu charAye Avata|| '
               itanI kahata Aya gaye mohana, jananI dauri hiyeM lai lAvata|
               sUra, syAma ke kR^ita jasumati soM gvAla bAla kahi prakaTa sunAvata||23||
               shabdArtha :- kautuka =Ashcharya, AnaMda| ughaTata =phUdatA hai| rAMbhati =raMbhAtI hai, jora se 
               shabda karatI hai| hiyeM le =hR^idaya lagAkara|
               TippaNI :- `nAnA gati ....upajAvata,' gvAla-bAla aneka prakAra ke nAcha-kUda se Ananda paidA 
               kara rahe haiM, koI kisI gati se chalA A rahA hai to koI kisI gati se|
               `rAMbhati....chuvAvata,' gAya apane bachha.De kI yAda karake dau.DatI huI chalI A rahI hai|
               bAra-bAra raMbhAtI hai, thanoM se dUdha mAnoM chU rahA hai|
               `syAma ke kR^ita,' dina bhara kI kR^iShNa kI bAteM, jaise, inhoMne, maiyA ba.DA Udhama machAyA, 
               kahIM isa pe.Da para cha.Dhe, kahIM usa pe.Da para, jamunA meM bhI khUba nahAye, shrIdAmA se la.DAI 
               kI aura subala se mitratA Adi, shikAyateM| para gAya charAne kI to sabane tArIpha hI kI hogI,
               kAraNa ki gochAraNa meM gopAla ba.De kushala the| yahI saba kR^itya the kR^iShNa ke| inhIM saba 
               bAtoM ko ba.DhA-cha.DhA kara yashodA ke sAmane kahA gayA|
                
               
               50  gaurI ([51] [49] [INDEX])
                 ------------------
               jasumati dauri liye hari kaniyAM|
               "Aju gayau merau gAya charAvana, hauM bali jAuM nichhaniyAM||
               mo kArana kachU Anyau nAhIM bana phala tori nanhaiyA|
               tumahiM milaiM maiM ati sukha pAyau,mere kuMvara kanhaiyA||
               kachhuka khAhu jo bhAvai mohana.' dairI mAkhana roTI|
               sUradAsa, prabhu jIvahu juga-juga hari-haladhara kI joTI||24||
               shabdArtha :- kaniyAM = godI| merau = merA lAla, brajabhAShA meM sirpha merA aura merI se 
               hI putra aura putrI kA bodha ho jAtA hai| nichhaniyAM =pUre taura se| mo kArana =mere lie
               nanhaiyA = nanhA-sA, chhoTA-sA| joTI =jo.DI|
               TippaNI :- mere nanheM-se lAla, apanI maiyA ke lie kuchha vana ke phala to.Dakara nahIM lAye ?
               maiMne yoMhI kahA kanhaiyA, tujhe pAkara mujhe kyA nahIM mila gayA| bhUkha to lagI hI hogI, 
               chala jo tujhe bhAvai so khA le| " dairI mAkhana roTI " sarvasva to mAkhana roTI hI hai|
               vana-vana gAya charAne vAlI yaha hari-haladhara kI pyArI jo.DI juga-juga chiraMjIvI rahe|
               
               51 naTa ([52] [50] [INDEX])
                --------------------
               maiyA, hauM na charaihoM gAi|
               sigare gvAla ghirAvata mosoM, mere pAiM pirAMi||
               jau na patyAhi pUchhi baladAuhiM apanI sauMha divAi|
               yaha suni mAi jasodA gvAlani gArI deti risAi||
               maiM paThavati apane larikA koM Avai mana baharAi|
               sUra shyAma mero ati bAro, mArata tAhi riMgAi||25||
               shabdArtha :- ghirAvata =idhara-udhara se hAMkakara eka jagaha karanA| na patyAhi =vishvAsa na kare|
               sauMha =kasama| Avai mana baharAi = mana bahalA Avai| bAro = bAlaka| mArata riMgAI = chalA-chalA
               kara thakA DAlate haiM| 
                 rUpa-mAdhurI
                -------------------
               
               52 dhanAshrI  ([53] [51] [INDEX])
               --------------
               jau bidhinA apabasa kari pAUM|
               tau sakhi kahyau haui kachhu tero, apanI sAdha purAUM||
               lochana roma-roma prati mAMgoM puni-puni trAsa dikhAUM|
               ikaTaka rahaiM palaka nahiM lAgaiM, paddhati naI chalAUM||
               kahA karauM chhavi-rAsi syAmaghana, lochana dve, nahiM ThAUM|
               ete para ye nimiSha sUra , suni, yaha dukha kAhi sunAUM||1||
               shabdArtha :- bidhinA =vidhAtA, brahmA| apabasa =apane vasha meM| sAdha purAUM =ichchhA pUrI 
               karUM| trAsa =DAMTa-dapaTa, bhaya| paddhati =rIti| ThAUM =sthAna| nimiSha = palaka|
               TippaNI :- `tau sakhi....tero' sakhI, tUne kR^iShNa kI chhavi dekhane ko kahA hai, para ina do 
               chhoTI-chhoTI AMkhoM se usa anaMta rUpa rAshi kau kaise nirakhUM ? yadi vidhAtA ko kisI taraha vasha 
               meM kara sakUM, to terA bhI kahanA saphala ho jAya aura kR^iShNa ko dekhane kI merI lAlasA bhI pUrI 
               ho jAya|
               `kahA karauM....ThAUM' kyA karUM, shyAmasuMdara to saundarya ke sAgara haiM, unheM ina do 
               netroM meM basA sakatI hUM| sthAna hI nahIM, lAchArI hai|
               `ete para ...sunAUM,' eka to dohI AMkheM, phira palakoM kA bAra-bAra lAnA, yaha aura bhI balA 
               hai| sadA khulI hI rahatIM palaka na girate, to phira bhI kuchha saMtoSha ho jAtA| ekaTaka dekhatI
               to rahatI| para vaha bhI aba hone kA nahIM|
               
               53 desha ([54] [52] [INDEX])
                ----------------
               naina bhaye bohita ke kAga|
               u.Di u.Di jAta pAra nahiM pAvaiM, phiri Avata ihiM lAga||
               aisI dasA bhaI rI inakI, aba lAge pachhitAna|
               mo barajata barajata uThi dhAye, nahIM pAyau anumAna||
               vaha samudra ochhe bAsana ye, dharaiM kahAM sukharAsi|
               sunahu sUra, ye chatura kahAvata, vaha chhavi mahA prakAsi||2||
               shabdArtha :- bohita =jahAja| lAga =sthAna| barajata =rokate hue| ochhe bAsana =chhoTe bartana|
               TippaNI :- `u.Di u.Di....lAga,' ye netra saMsAra kI dUsarI-dUsarI vastueM bhI dekhate 
               haiM, para una para dR^iShTi sthira nahIM rahatI| aTake hue to ye kR^iShNa chhavi meM hI haiM, bAra-
               bAra vahIM chale jAte haiM| sArA kR^iShNa saundarya kA sAgara hai, jisakA pAra pAnA kaThina hai|
               jahAM taka dR^iShTi jAtI hai, saundarya-hI-saundarya hai| usa saundarya ko chho.Dakara ina
               netroM ke lie kahIM aura Ashraya hI nahIM|
               `ye chatura....prakAsi,' netra ba.De chatura samajhe gaye haiM, para usa asIma suMdaratA ke sAmane
               inakI chaturAI nahIM chalatI, vahAM to ye bhI Thaga liye gae haiM|
               
               54kalyANa ([55] [53] [INDEX])
                 --------------------
               dhani yaha vR^indAvana kI rainu|
               naMdakisora charAI gaiyAM, bihari bajAI bainu||
               manamohana kau dhyAna dharai jo, ati sukha pAvata chainu|
               chalata kahAM mana, basahiM sanAtana, jahAM lainu nahIM dainu||
               yahAM rahau jahaM jUThana pAvaiM, brajavAsI ke ainu|
               sUradAsa hyAM kI sarabari nahiM, kalpavR^ichchha suradhainu||3||
               shabdArtha :- renu = raja,dhUla| benu =baMshI| chainu =chaina, Ananda| 
               jahAM lainu nahiM denu =jahAM kisI taraha kA koI jhaMjhaTa nahIM| sanAtana =sadA|
               ainu =ayana, ghara| sarabari= tulanA|
               
               55 bihAga ([56] [54] [INDEX])
                 --------------------
               naTavara veSha kAchhe syAma|
               padakamala nakha-indu sobhA, dhyAna pUranakAma||
               jAnu jaMgha sughaTa nikAI, nAhiM raMbhA tUla|
               pItapaTa kAchhanI mAnahuM jalaja-kesari jhUla||
               kanaka-chhudvAvalI paMgati nAbhi kaTi ke mIra|
               manahUM haMsa rasAla paMgati rahI hai hR^ida-tIra||
               jhalaka romAvalI sobhA, grIva motina hAra|
               manahuM gaMgA bIcha jamunA chalI milikaiM dhAra||
               bAhudaMDa bisAla taTa dou aMga chaMdana-renu|
               tIra taru banamAla kI chhabi brajajuvati-sukhadainu||
               chibuka para adharani dasana duti biMba bIju lajAi|
               nAsikA suka, nayana khaMjana, kahata kavi saramAi||
               sravana kuMDala koTi rabi-chhabi, prakuTi kAma-kodaMDa|
               sUra prabhu haiM nIpa ke tara, sira dharaiM srIkhaMDa||4||
               shabdArtha :- naTavara = nR^ityakaranevAloM meM shreShTha| kAchhe =banAye hue|
               iMdu =chandramA| pUranakAma = manovAMchhAeM pUrI karane vAlA| jAnu = ghuTanA| 
               sughaTa =banAvaTa| nikAi = shobhA| tUla = tulya, barAbara| raMbhA =kelA|
               kAchhanI =gheradAra jAmA| kanaka chhudrAvalI =sone kI karadhanI| jalaja kesari = kamala kesara|
                 
               paMgati = paMkti, katAra| hR^ida tIra = tAlAba kA kinArA| biMba = eka lAla phala, jise kuMdarU 
               kahate haiM| bIju =bijalI| bhrakuTi = bhauMha| kAma-kodaMDa =kAmadeva kA dhanuSha| nIpa = kadaMba|
               srIkhaMDa = mora ke paMkhe|
               TippaNI :- dekho, Aja shyAmasundara ne naTavara kA bheSha dhAraNa kiyA hai| isa rUpa kA dhyAna 
               sArI kAmanAeM pUrI karatA hai|
               charaNa kamaloM kA tanika dhyAna to dharo| pairoM ke nakha to mAno duija ke chandra haiM|
               jAnu bhI ba.De sundara haiM|
               jaMghAoM kI sundara banAvaTa ko kele kA vR^ikSha kahIM pA sakatA hai ? usakI upamA tuchchha hai|
               pIle vastra kI kAchhanI kyA hai, mAno kamala kI kesara ghuTanoM ke chAroM ora laharA rahI hai|
               udhara nAbhi aura kamara ke pAsa sone kI karadhanI kI la.DeM aisI jAna pa.DatI haiM jaise sundara 
               haMsAvalI tAlAba ke taTa para vihAra kara rahI ho| (yahAM tAlAba nAbhi kA upamAna mAnA gayA hai )
               phira vahI bhUmAvalI aura gale meM pa.DA huA motiyoM kA hAra aisA shobhita ho rahA hai, mAno 
               gaMgA ke madhya meM yamunA kI dhArA milakara baha rahI ho|(yahAM motiyoM kA hAra hI gaMgA 
               kI dhavala dhArA hai aura usake bIcha meM romAvalI shyAma yamunA hai|)
               usa gaMgA-yamunA kI dhArA ke donoM taTa kyA haiM, ba.De-ba.De bAhu| sharIra meM chandana kA 
               lepa lagA huA hai, vaha mAno una saritAoM kI reNukA hai|
               vahIM tulasI dala tathA anya puShpoM kI vanamAlA nadI taTa kI vR^ikShAvalI ke samAna shobhA de rahI
               hai|  chibuka ke Upara aruNa oThoM ke Age biMbApala aura daMtapaMkti ke Age vidyuta bhI lajjita 
               ho rahI hai| 
               nAsikA ko tote kI upamA dete aura netroM ko kha~njana kahate kavi ko saMkocha hotA hai|
               ye upamAeM anyatra bhale hI ThIka baiThatI hoM, para yahAM to tuchchha haiM|
               kAnoM ke makarAkR^ita kuNDaloM kI AbhA karo.DoM sUryoM ke samAna hai, aura bhauMheM to mAno 
               kAmadeva kI kamAneM haiM|
               sUradAsa kahate haiM, kaisA sundara naTavara vesha hai, kadaMba ke nIche Apa kha.De haiM aura sira para mora 
               paMkhoM kA mukuTa dhAraNa kiye hue haiM|
               
               56 pUrvI  ([57] [55] [INDEX])
                ----------------
               muralI gati biparIta karAI|
               tihuM bhuvana bhari nAda samAnyau rAdhAramana bajAI||
               bachharA thana nAhIM mukha parasata, charata nahIM tR^ina dhenu|
               jamunA ulaTI dhAra chalI bahi, pavana thakita suni benu||
               bihvala bhaye nAhiM sudhi kAhU, sUra gaMdhraba nara-nAri|
               sUradAsa, saba chakita jahAM tahaM brajajuvatina sukhakAri||5||
               shabdArtha :- gati = saMsAra kI chAla| biparIta = ulaTI| parasata =chhUte haiM, lagAte haiM|
               gaMdhraba = gaMdharva| chakita =stambhita, jahAM-tahaM chitra-likhe se|
               TippaNI :- muralI nAda ne samasta saMsAra para apanA adhikAra jamA liyA hai|
               duniyA mAno usake ishAre para nAcha rahI hai| tInoM lokoM meM vaMshI kI hI dhvani bhara gaI hai 
               saba chitralikhe-se dikhAI dete haiM| bachha.DA apanI mAM ke thana ko chhUtA bhI nahIM| gaueM muMha 
               meM tR^iNa bhI nahIM dabAtIM| aura jamunA, vaha to Aja ulaTI baha rahI hai|
               pavana kI bhI chaMchalatA ruka gaI hai| vaha bhI dhyAnastha ho muralI-nAda meM masta ho rahI hai|
                
               sabhI besudha haiM|
               deva aura gandharva taka prema-vihvala hai phira nara-nAriyoM kA to kahanA hI kyA ! 
                
               
               57 rAmakalI ([58] [56] [INDEX])
                -------------------
               saMdeso daivakI soM kahiyau|
               `hauM tau dhAya tihAre suta kI, mayA karati nita rahiyau||
               jadapi Teva jAnati tuma unakI, taU mohiM kahi Ave|
               prAtahiM uThata tumhAre kAnhahiM mAkhana-roTI bhAvai||
               tela ubaTanoM aru tAto jala dekhata hIM bhaji jAte|
               joi-joi mAMgata soi-soi detI, krama-krama karikaiM nhAte||
               sura, pathika suni, mohiM raini-dina baDhyau rahata ura socha|
               mero alaka laDaito mohana hvai hai karata saMkocha||2||
               shabdArtha :- mayA = dayA| taU = tobhI| Teva =Adata| ubaTano =baTanA, tila chirauMjI Adi 
               pIsakara sharIra meM lagAne kI chIja, jisase maila chhUTa jAtA hai aura sharIra kA rUkhApana dUra ho jAtA
               hai| tAto =garama| bhaji jAte = bhAga jAte the| krama-krama karikaiM =dhIre-dhIre|
               alaka la.Daito = pyArA|
               TippaNI :- `maiM to tumhAre pUta kI mAtra eka dhAya hUM, isalie sadA se dayA banAe rakhanA,'
               jadapi Teva...Avai,' tumhArA to vaha la.DakA hI ThaharA, tuma usakI AdateM jAnatI hI ho, para
               DhiDhAI kShamA karanA, pAlA-posA to maiMne hI use hai , usakI kuchha khAsa-khAsa AdateM maiM hI 
               jAnatI hUM, so kuchha nivedana mujhe karanA hI pa.DatA hai|
               `hvai-hai karata saMkocha,' tumhAre ghara ko vaha parAyA ghara samajhatA hogA aura mehamAna kI taraha vahAM 
               merA kanhaiyA saMkocha karatA hogA|
               
               58   soraTha ([59] [57] [INDEX])
                 -------------------
               mero kAnha kamaladalalochana|
               aba kI bera bahuri phiri Avahu, kahA lage jiya sochana||
               yaha lAlasA hoti hiya mere, baiThI dekhati raihauM||
               gAi charAvana kAnha kuMvara soM bhUli na kabahUM kaihauM||
               karata anyAya na kabahuM barajihauM, aru mAkhana kI chorI|
               apane jiyata naina bhari dekhauM, hari haladhara kI jorI||
               eka bera hvai jAhu yahAM lauM, mere lalana kanhaiyA|
               chAri divasahIM pahunaI kIjau, talaphati terI maiyA||3||
               shabdArtha :- kamaladalalochana =kamala patra ke samAna netra haiM jinake| bera =bAra| 
               raihauM =rahUMgI| kahauM =kahUMgI| anyAya =utpAta,Udhama| barajihauM =rokUMgI|
               jorI =jo.DI| pahunai = mehamAnI|
               TippaNI :- `karata....chorI,' shAyada tuma isalie rUThakara mathurA meM jAkara basa gae ho ki maiMne 
               tumheM kabhI-kabhI DAMTA thA| so aba kabhI nahIM DAMTUMgI| kitanA hI tuma Udhama karo, kabhI 
               rokUMgI nahIM| mAkhana-chorI ke lie bhI aba tumhArI chhUTa rahegI| aba to saba ThIka hai na| 
               to phira chale Ao na, mere lAla|
               `raihauM....kaihauM, ye donoM bundelakhaMDI bolI ke prayoga haiM|
                
               
               59  gaurI ([60] [58] [INDEX])
               .................
               kahiyau, naMda kaThora bhaye|
               hama dou bIraiM DAri paragharai, mAno thAtI sauMpi gaye||
               tanaka-tanaka taiM pAli ba.De kiye, bahutai sukha dikharAye|
               go chArana koM chAlata hamAre pIchhe kosaka dhAye||
               ye basudeva devakI hamasoM kahata Apane jAye|
               bahuri bidhAtA jasumatijU ke hamahiM na goda khilAye||
               kauna kAja yahi rAjanagari kau, saba sukha soM sukha pAye|
               sUradAsa, braja samAdhAna karu, Aju-kAlhi hama Aye||4||
               shabdArtha :- bIraiM =bhAiyoM ko| paragharai =dUsare ke ghara meM| thAtI = dharohara| 
               tanaka-tanaka teM =chhuTapana se| kosaka =eka kosa taka| samAdhAna =sajhanA, shAMti|
               TippaNI :- shrIkR^iShNa apane parama j~nAnI sakhA uddhava ko mohAndha brajavAsiyoM meM j~nAna 
               prachAra karane ke lie bheja rahe haiM| isa pada meM naMda bAbA ke prati saMdesha bhejA hai| kahate
               hai:- "bAbA , tuma itane kaThora ho gaye ho ki hama donoM bhAiyoM ko parAye ghara meM dharohara kI 
               bhAMti sauMpa kara chale gae| jaba hama jarA-jarA se the, tabhI se tumane hameM pAla-posakara ba.DA 
               kiyA, aneka sukha die| ve bAteM bhUlane kI nahIM|
               jaba hama gAya charAne jAte the, taba tuma eka kosa taka hamAre pIchhe-pIchhe dau.Date chale Ate the|
               hama to bAbA, saba taraha se tumhAre hI hai|
               para vasudeva aura devakI kA anadhikAra to dekho| ye loga naMda-yashodA ke kR^iShNa-balarAma ko Aja  
               "apane jAye pUta" kahate haiM|
               vaha dina kaba hogA, jaba hameM yashodA maiyA phira apanI goda meM khilAyeMgI| isa rAjanagarI, 
               mathurA ke sukha ko lekara kyA kareM ! hameM to apane braja meM hI saba prakAra kA sUkha thA|
               uddhava, tuma una sabako achchhI taraha se samajhA-bujhA denA, aura kahanA ki do-chAra dina meM hama 
               avashya AyeMge|"
               
               60 sAraMga ([61] [59] [INDEX])
                 -----------------------
               nIke rahiyau jasumati maiyA|
               AvahiMge dina chAri pAMcha meM hama haladhara dou bhaiyA||
               jA dina teM hama tuma teM bichhurai, kahyau na kou `kanhaiyA'|
               kabahuM prAta na kiyau kalevA, sAMjha na pInhIM paiyA||
               vaMshI baita viShAna daikhiyau dvAra abera sabero|
               lai jini jAi churAi rAdhikA kachhuka khilaunA mero||
               kahiyau jAi naMda bAbA soM, bahuta niThura mana kIna.hhauM|
               sUradAsa, pahuMchAi madhupurI bahuri na sodhau lIna.hhauM||5||
               shabdArtha :- nIke rahiyau = koI chimtA na karanA| na pInhIM paiyA = tAje dUdha kI dhAra 
               pIne ko nahIM milI| biShAna = sIMga, (bajAne kA)| abera saberI = samaya-asamaya, bIcha-bIcha meM 
               jaba avasara mile| sodhau =khabara bhI|
               TippaNI :- `kahyau na kou kanhaiyA' yahAM mathurA meM to saba loga kR^iShNa aura yadurAja ke nAma 
               se pukArate hai, merA pyAra kA `kanhaiyA' nAma koI nahIM letA|
               `lai jini jAi churAi rAdhikA' rAdhikA ke prati 12 barSha ke kumAra kR^iShNa kA nirmala 
               prema thA,yaha isa paMkti se spaShTa ho jAtA hai|rAdhA kahIM merA khilaunA na churA le jAya, 
               kaisI bAlako-chita saralokti hai|
               
               61 desha ([62] [60] [INDEX])
                 -------------
               joga ThagaurI braja na bikahai|
               yaha byopAra tihAro Udhau, aisoI phiri jaihai||
               yaha jApe lai Aye hau madhukara, tAke ura na samaihai|
               dAkha chhAMDi kaiM kaTuka nibaurI ko apane mukha khaihai||
               mUrI ke pAtana ke kainA ko mukatAhala daihai|
               sUradAsa, prabhu gunahiM chhAM.Dikai ko niraguna nirabaihai||6||
               shabdArtha :- ThagaurI = ThagI kA saudA| esoi phiri jaihaiM = yoMhI binA beche vApasa le jAnA 
               hogA| jApai = jisake lie| ura na samaihai = hR^idaya meM na AegA| nibaurI =nIMma kA phala|
               mUrI = mUlI| kenA =anAja ke rUpa meM sAga-bhAjI kI kImata, jise dehAta meM kahIM-kahIM 
               dekara mAmUlI tarakAriyAM kharIdate the| mukatAhala = motI| nirguna =satya, raja aura tamoguNa 
               se rahita nirAkAra brahma|
               TippaNI :- uddhava ne kR^iShNa-virahiNI brajAMganAoM ko yogabhyAsa dvArA nirAkAra brahma 
               kA sAkShAtkAra karane ke lie jaba upadesha diyA, to ve brajavallabha upAsinI gopiyAM kahatI 
                                                     
               haiM ki isa braja meM tumhAre yoga kA saudA bikane kA nahIM| jinhoMne saguNa brahma 
               kR^iShNa kA prema-rasa-pAna kara liyA, unheM tumhAre nIrasa nirguNa brahma kI bAteM bhalA 
               kyoM pasanda Ane lagIM ! aMgUra chho.Dakara kauna mUrkha niboriyAM khAyagA ? motiyoM ko dekara 
               kauna mU.Dha badale meM mUlI ke patte kharIdegA ? yoga kA yaha Thaga vyavasAya premabhUmi braja 
               meM chalane kA nahIM|
               
               62 ToDI ([63] [61] [INDEX])
               --------------------
               Udho, hohu ihAM taiM nyAre|
               tumahiM dekhi tana adhika tapata hai, aru nayanani ke tAre||
               apano joga saiMti kina rAkhata, ihAM deta kata DAre|
               tumhare hita apane mukha karihaiM, mIThe teM nahiM khAre||
               hama giridhara ke nAma gunani basa, aura kAhi ura dhAre|
               sUradAsa, hama sabai ekamata tuma saba khoTe kAre||7||
               shabdArtha :- nyAre hohu = chale jAo| saiMti = bhalI-bhAMti saMchita karake|khoTe = bure|
               TippaNI :- `tumahi.....tAre,' tuma jale para aura jalAte ho, eka to kR^iShNa kI virahAgni se 
               hama yoMhI jalI jAtI hai usa para tuma yoga kI dAhaka bAteM sunA rahe ho| AMkheM yoMhI jala 
               rahI hai| hamAre jina netroM meM pyAre kR^iShNa basa rahe haiM, unameM tuma nirguNa nirAkAra 
               brahma basAne ko kaha rahe ho|
               `apano....DAreM', tumhArA yoga-shAstra to eka bahumUlya vastu hai, use hama jaisI gaMvAra 
               gopiyoM ke Age kyoM vyartha barabAda kara rahe ho|
               `tumhAre....khAre,' tumhAre lie hama apane mIThe ko khArA nahIM kara sakatIM, pyAre mohana 
               kI mIThI yAda ko chho.Dakara tumhAre nIrasa nirguNa j~nAna kA AsvAdana bhalA hama kyoM karane 
               chalIM ?
               
               63  kedArA  ([64] [62] [INDEX])
                --------------------
               phira phira kahA sikhAvata bAta|
               prAta kAla uThi dekhata Udho, ghara ghara mAkhana khAta||
               jAkI bAta kahata hau hama soM, so hai hama taiM dUri|
               ihaM haiM nikaTa jasodAnandana prAna-sajIvani bhUri||
               bAlaka saMga liyeM dadhi chorata, khAta khavAvata Dolata|
               sUra, sIsa nIchaiM kata nAvata, aba nahiM bolata||8||
               shabdArtha :- nAvata =jhukAte ho|
               TippaNI :- `jAkI bAta....dUri,' jisa nirguNa brahma kI bAta tuma hamAre sAmane banA rahe 
               ho, vaha to hamase bahuta dUra hai , hamAre parimita j~nAna ke pare hai| 
               `sIsa nIcheM...bolata,' aba kyoM nIche ko sira kara liyA ? kuchha bolate kyoM nahIM ?
               
               64 rAmakalI ([65] [63] [INDEX])
                --------------------
               udho, mana nAhIM dasa bIsa|
               eka huto so gayau syAma saMga, ko avarAdhai Isa||
               sithila bhaIM sabahIM mAdhau binu jathA deha binu sIsa|
               svAsA aTakirahI AsA lagi, jIvahiM koTi barIsa||
               tuma tau sakhA syAmasundara ke, sakala joga ke Isa|
               sUradAsa, rasikana kI batiyAM puravau mana jagadIsa||9||
               shabdArtha :- huto =thA| avarAdhai = ArAdhanA kare, upAsanA kare| Isa =nirguNa Ishvara|
               sithila bhaIM = niShprANa sI ho gaI haiM| svAsA = shvAsa, prANa| barIsha = varSha kA 
               apabhraMsha| puravau mana = mana kI ichchhA pUrI karo|
               TippaNI :- gopiyAM kahatI hai, `mana to hamArA eka hI hai, dasa-bIsa mana to haiM nahIM ki 
               eka ko kisI ke lagA deM aura dUsare ko kisI aura meM| aba vaha bhI nahIM hai, kR^iShNa ke sAtha aba 
               vaha bhI chalA gayA| tumhAre nirguNa brahma kI upAsanA aba kisa mana se kareM ?"
               `svAsA....barIsa,' gopiyAM kahatI haiM,"yoM to hama binA sira kI-sI ho gaI haiM, hama kR^iShNa
               viyoginI haiM, to bhI shyAma-milana kI AshA meM isa sira-vihIna sharIra meM hama apane prANoM 
               ko karo.DoM varSha rakha sakatI haiM|" 
               `sakala joga ke Isa' kyA kahanA, tuma to yogiyoM meM bhI shiromaNi ho| yaha vyaMgya hai|
               
               65    ToDI ([66] [64] [INDEX])
                ---------------------
               aMkhiyAM hari-darasana kI bhUkhI|
               kaise rahaiM rUpa-rasa rAMchI ye batiyAM suni rUkhI||
               avadhi ganata ikaTaka maga jovata taba ye tau nahiM jhUkhI|
               aba ina joga saMdesani Udho, ati akulAnI dUkhI||
               bAraka vaha mukha pheri dikhAvahuduhi paya pivata patUkhI|
               sUra, joga jani nAva chalAvahu ye saritA haiM sUkhI||10||
               shabdArtha :- rAMchI =raMgI huIM anurUpa| avadhi = niyata samaya| jhUkhI = duHkha se pachhatAI
               khIjI| duHkhI =duHkhita huI| bAraka =eka bAra| patUkhI =pattesha kA chhoTA-sA dAnA 
               TippaNI :- `aMkhiyAM... rUkhI,' jina AMkhoM meM hari-darshana kI bhUla lagI huI hai, jo rUpa-
               rasa me raMgI jA chukI haiM, unakI tR^ipti yoga kI nIrasa bAtoM se kaise ho sakatI hai ?
               `avadhi.....dUkhI,' itanI adhika khIjha ina AMkhoM ko pahale nahIM huI thI, kyoMki shrIkR^iShNa 
               ke Ane kI pratIkShA meM abataka patha johA karatI thIM| para uddhava, tumhAre ina yoga ke 
               saMdeshoM se inakA duHkha bahuta ba.Dha gayA hai|
               `joga jani...sUkhI,' apane yoga kI nAva tuma kahAM chalAne Ae ho? sUkhI reta kI nadiyoM meM 
               bhI kahIM nAva chalA karatI hai? hama virahiNI brajAMganAoM ko kyoM yoga ke saMdesha dekara  
               pI.Dita karate ho ? hama tumhAre yoga kI adhikAriNI nahIM haiM|
               
               66  malAra ([67] [65] [INDEX])
                ----------------
               Udho, hama lAyaka sikha dIjai|
               yaha upadesa agini tai tAto, kaho kauna bidhi kIjai||
               tumahIM kahau, ihAM itanani meM sIkhanahArI ko hai|
               jogI jatI rahita mAyA taiM tinahIM yaha mata sohai||
               kahA sunata biparIta loka meM yaha saba koI kaihai|
               dekhau dhauM apane mana saba koI tumahIM dUShana daihai||
               chaMdana agaru sugaMdha je lepata, kA vibhUti tana chhAjai|
               sUra, kahau sobhA kyoM pAvai AMkhi AMdharI AMjai||11||
               shabdArtha :- sikha = shikShA, upadesha| tAto =garama| jatI =yati, saMnyAsI|
               yaha mata sohai = yaha nirguNavAda shobhA detA hai| kaihai =kahegA| chaMdana agaru = malayAgira chaMdana 
               vibhUti =bhasma, bhabhUta| chhAjai =sohatI hai|
               TippaNI :- `hama lAyaka,' hamAre yogya, hamAre kAma kI| adhikArI dekhakara upadesha do|
               `kahau ...kIjai,' tumhIM batAo, ise kisa taraha grahaNa kare ? `viparIta' ulaTA, striyoM 
               ko bhI kaThina yogAbhyAsa kI shikShA dI jA rahI hai, yaha viparIta bAta sunakara saMsAra kyA 
               kahegA ?  `AMkhi AMdharI  AMjai' aMdhI strI yadi AMkhoM meM kAjala lagAe to kyA vaha use 
               shobhA degA ? isI prakAra chaMdana aura kapUra kA lepa karane vAlI koI strI sharIra para bhasma ramA 
               le to kyA vaha shobhA pAyegI ?
               
               67  sAraMga ([68] [66] [INDEX])
                -------------------
               Udho, mana mAne kI bAta|
               dAkha chhuhAro chhAM.Di amR^itaphala, biShakIrA biSha khAta||
               jo chakora koM dei kapUra kou, taji aMgAra aghAta|
               madhupa karata ghara kori kATha meM, baMdhata kamala ke pAta||
               jyoM pataMga hita jAni Apuno dIpaka so lapaTAta|
               sUradAsa, jAkau jAsoM hita, soI tAhi suhAta||12||
               shabdArtha :- `aMgAra aghAta,' =aMgAroM se tR^ipta hotA hai , pravAda hai ki chakora pakShI 
               aMgAra chabA jAtA hai| kori =chhedakara| pAta =pattA|
               TippaNI :- `aMgAra aghAta,' taji aMgAra na aghAta' bhI pATha hai usakA bhI yahI artha hotA hai, 
               arthAta aMgAra ko chho.Dakara dUsarI chIjoM se use tR^ipti nahIM hotI| `taji aMgAra ki aghAta' 
               bhI eka pAThAntara hai| usakA bhI yahI artha hai|
               
               68 kAphI ([69] [67] [INDEX])
                 -------------------
               niraguna kauna desha kau bAsI|
               madhukara, kahi samujhAi, sauMha dai bUjhati sAMcha na hAMsI||
               ko hai janaka, janani ko kahiyata, kauna nAri ko dAsI|
               kaiso barana, bheSha hai kaiso, kehi rasa meM abhilAShI||
               pAvaigo puni kiyo Apuno jo re kahaigo gAMsI|
               sunata mauna hvai rahyau Thago-sau sUra sabai mati nAsI||13||
               shabdArtha :- niraguna = triguNa se rahita brahma| sauMha =shapatha, kasama| bUjhati =pUchhatI haiM|
               janaka =pitA| varana =varNa, raMga| gAMsI = vyaMga, chubhane vAlI bAta|
               TippaNI :- gopiyAM aise brahma kI upAsikAeM haiM, jo unake loka meM unhIM ke samAna 
               rahatA ho, jinake pitA bhI ho, mAtA bhI ho aura strI tathA dAsI bhI ho| usakA sundara
               varNa bhI ho, vesha bhI manamohaka ho aura svabhAva bhI sarasa ho| isI lie ve uddhava se pUchhatI haiM,
                " achchhI bAta hai, hama tumhAre nirguNa brahma se prIti jo.Da leMgI, para isase pahale 
               hama tumhAre usa nirguNa kA kuchha parichaya chAhatI haiM| vaha kisa desha kA rane vAlA hai, usake 
               pitA  kA kyA nAma hai, usakI mAtA kauna hai, koI usakI strI bhI hai, raMga gorA hai yA 
               sAMvalA, vaha kisa desha meM rahatA hai, use kyA-kyA vastueM pasaMda haiM, yaha saba batalA do| 
               phira hama apane shyAmasundara se usa nirguNa kI tulanA karake batA sakeMgI ki vaha prIti karane
               yogya hai yA nahIM|"
               `pAvaigo....gAMsI,' jo hamArI bAtoM kA sIdhA-sachchA uttara na dekara chubhane vAlI vyaMgya 
               kI bAte kahegA, use apane kie kA phala mila jAyagA|
               
               69 naTa ([70] [68] [INDEX])
                ----------------
               kahiyau jasumati kI AsIsa|
               jahAM rahau tahaM naMdalADile, jIvau koTi barIsa||
               muralI daI, dauhinI ghR^ita bhari, Udho dhari laI sIsa|
               iha ghR^ita tau unahIM surabhina kau jo priya gopa-adhIsa||
               Udho, chalata sakhA juri Aye gvAla bAla dasa bIsa|
               abakaiM hyAM braja pheri basAvau sUradAsa ke Isa||14||
               shabdArtha koTi barIsa =karo.DoM varSha| dohinI =miTTI kA bartana, jisameM dUdha duhA jAtA 
               hai, chhoTI maTakiyA| surabhina =gAya| jo priya gopa adhIsa = jo goeM gvAla-bAloM ke 
               svAmI kR^iShNa ko priya thIM| juri Ae = ikaTThe ho gae|
               TippaNI :- `jahAM rahauM...barIsa,' "pyAre naMdanaMdana, tuma jahAM bhI raho, sadA sukhI raho 
               aura karo.DoM varSha chiraMjIvI raho| nahIM AnA hai, to na Ao, merA vasha hI kyA ! merI 
               shubhakAmanA sadA tumhAre sAtha banI rahegI, tuma chAhe jahAM bhI raho|"
               `muralI...sIsa,' yashodA ke pAsa aura dene ko hai hI kyA, apane lAla kI pyArI vastueM
               hI bheja rahI haiM- bAMsurI aura kR^iShNa kI pyArI gauoM kA ghI| uddhava ne bhI baDe prema se 
               maiyA kI bheMTa siramAthe para le lI|
               
               70     gorI ([71] [69] [INDEX])
                ----------------
               kahAM lauM kahie braja kI bAta|
               sunahu syAma, tuma binu una logani jaiseM divasa bihAta||
               gopI gAi gvAla gosuta vai malina badana kR^isagAta|
               paramadIna janu sisira himI hata aMbuja gana binu pAta||
               jo kahuM Avata dekhi dUri teM pUMchhata saba kusalAta|
               chalana na deta prema Atura ura, kara charanani lapaTAta||
               pika chAtaka bana basana na pAvahiM, bAyasa balihiM na khAta|
               sUra, syAma saMdesani ke Dara pathika na uhiM maga jAta||15||
               shabdArtha :- vihAta =bItate haiM| malina badana = udAsa| sisira himI hata = shishira R^itu ke 
               pAle se mAre hue| binu pAta = binA patte ke| kusalAta = kushala-kShema| bAyasa =kauA|
               bali bhojana kA bhAga|
               TippaNI :- `paramadIna...pAta,' sAre brajabAsI aise shrIhIna aura dIna dikhAI dete hai, jaise 
               shishira ke pAle se kamala kumhalA jAtA hai aura patte usake jhulasa jAte haiM|
               `pika ....pAvahiM,' komala aura papIhe virahAgni ko uttejita karate haiM ataH bechAre itane 
               adhika kose jAte haiM ki unhoMne vahAM baserA lenA bhI chho.Da diyA hai|
               `bAyasa....khAta,' kahate haiM ki kauA ghara para baiThA bola rahA ho aura use kuchha khAne ko 
               rakha diyA jAya, to usa dina apanA koI priya parijana yA mitra paradesha se A jAtA hai|
               yaha shakuna mAnA jAtA hai| para aba koe bhI vahAM jAnA pasaMda nahIM karate| ve bali kI tarapha
               dekhate bhI nahIM| yaha shakuna bhI asatya ho gayA|
                 
               
               71  mArU ([72] [70] [INDEX])
                -------------------
               Udho, mohiM braja bisarata nAhIM|
               bR^iMdAvana gokula tana Avata saghana tR^inana kI chhAhIM||
               prAta samaya mAtA jasumati aru naMda dekhi sukha pAvata|
               mAkhana roTI dahyo sajAyau ati hita sAtha khavAvata||
               gopI gvAla bAla saMga khelata saba dina haMsata sirAta|
               sUradAsa, dhani dhani brajabAsI jinasoM haMsata brajanAtha||16||
               shabdArtha :- gokula tana = gokula kI tarapha| tR^inana kI = vR^ikSha-latA Adi kI|
               hita =sneha| sirAta = bItatA thA|
               TippaNI :- nirmohI mohana ko apane braja kI sudha A gaI| vyAkula ho uThe, bAlyakAla
               kA eka-eka dR^iShya AMkhoM meM nAchane lagA| vaha pyArA gokula, vaha saghana latAoM kI shItala chhAyA, 
               vaha maiyA kA sneha, vaha bAbA kA pyAra, mIThI-mIThI mAkhana roTI aura vaha suMdara sugaMdhita dahI,
               vaha mAkhana-chorI aura gvAla bAloM ke sAtha vaha Udhama machAnA ! kahAM gaye ve dina? kahAM gaI ve
               gha.DiyAM ?
               
               72 malAra ([73] [71] [INDEX])
                 -------------------
               tabateM bahuri na koU Ayau|
               vahai ju eka bera Udho soM kachhuka saMdesoM pAyau||
               chhina-chhina surati karata jadupati kI parata na mana samujhAyau|
               gokulanAtha hamAre hita lagi dvai Akhara na paThAyau||
               yahai bichAra karahu dhauM sajanI itau gaharU kyoM lAyau|
               sUra, syAma aba begi milau kina meghani aMbara chhAyau||17||
               shabdArtha :- dvai Akhara = do akShara, chhoTI-sI chiTThI| gaharU =vilaMba| kina =kyoM nahIM|
               TippaNI :- parata na mana samujAyo,' mana samajhAne se bhI nahIM samajhatA|
               `aba begi... chhAyau,' ghanaghora ghaTAeM ghira AI hai| yaha saMketa kiyA gayA hai ki 
               kahIM indra taba kA badalA na chukA baiThe| braja ko, kauna jAne, abakI bAra DubA kara hI 
               chho.De|isalie govarddhanadhArI, ye kAlI-kAlI ghaTanAeM dekhakara to, braja ko bachAne ke lie A 
               jAo| 
               
               73  malAra ([74] [72] [INDEX])
                ----------------
               aba yA tanuhiM rAkhi kahA kIjai|
               suni rI sakhI, syAmasuMdara binu bAMTi viShama viSha pIjai||
               ke girie giri cha.Dhi suni sajanI, sIsa saMkarahiM dIjai|
               ke dahie dAruna dAvAnala jAI jamuna dhaMsi lIjai||
               dusaha biyoga arI, mAdhava ko tanu dina-hIM-dina chhIjai|
               sUra, syAma aba kabadhauM milihaiM, sochi-sochi jiya jIjai||18||
                shabdArtha :- bAMTi = pIsakara| sIsa saMkarahiM dIjai = yaha sira kATa-kara shiva para cha.DhA diyA 
               jAya| dAvAnala = vana meM lagI huI Aga| chhIjai = kShINa hotA hai| jIjai = jI rahA hai|
               TippaNI :- sharIra kA rakhanA vyartha hai aba| binA syAmasundara ke deha-dhAraNa kiye rahanA 
               achchhA nahIM| aise jIne se to mara jAnA hI achchhA| sharIra nitya kShINa hotA jAtA haiM|
               
               74  Imana  ([75] [73] [INDEX])
                ----------------------
               nAtha, anAthana kI sudhi lIjai|
               gopI gAi gvAla gau-suta saba dIna malIna diMnahiM dina chhIja||
               naina nIra-dhArA bA.DhI ati braja kina kara gahi lIjai|
               itanI binatI sunahu hamArI, bAraka to patiyAM likhi dIjai||
               charana kamala-darasana navanaukA karunAsindhu jagata jasu lIjai|
               sUradAsa prabhu Asa milana kI eka bAra Avana braja kIjai||19||
               shabdArtha :- bAraka to = eka bAra to| darasana navanaukA =darshana rUpI naI nAva|
               TippaNI :- `naina nIra.....lIje,' AMsuoM kI dhArA bA.Dha para hai| kauna jAne vaha braja ko
               kisI dina DubAkara rahe| jaise tumane pahale govarddhana uMgalI para uThA braja kI rakShA kara lI
               thI, usI prakAra brajavAsiyoM ke AMsuoM kI bA.Dha se phira vahAM chalakara apanI lIlAbhUmi kA 
               uddhAra karo|
                     vividha
                   .........
                 
                kR^iShNa-sudAmA-maitrI
                
               
               75   bilAvala ([76] [74] [INDEX])
                -------------  
               aisaiM mohiM aura kauna pahiMchAnai|
               suni rI suMdari, dInabaMdhu binu kauna mitAI mAnai||
               kahaM hauM kR^ipana kuchIla kudarasana, kahaM jadunAtha gusAIM|
               bhaiMTa.hyau hR^idaya lagAi prema soM uThi agraja kI nAIM||
               nija Asana baiThAri parama ruchi, nijakara charana pakhAre|
               pUMchhi kusala syAmaghana suMdara saba saMkocha nibAre||
               lInheM chhori chIra teM chAura kara gahi mukha meM mele|
               pUraba kathA sunAi sUra prabhu guru-gR^iha base akele||1||
               shabdArtha :- mitAI =mitratA| kR^ipana =dIna, garIba| kuchIla = maile kapa.De pahanane vAlA|
               kudarasana =kurUpa| saba saMkocha nivAre = niHsaMkocha hokara| chIra = vastra| mele = DAla diye 
               pUraba kathA = bAlyakAla kI bAteM|
               TippaNI :- `nija kara charana pakhAre,' apane hAtha se mere paira dhoye| isa prasaMga para kavi 
               narottamadAsa kA ba.DA hI suMdara savaiyA hai :- 
               "kaise bihAla bevAiMna soM bhaye kaMTaka-jAla ga.De paga joye| 
               hAya mahAdukha pAye sakhA tuma, Aye itai na kitai dina khoye||
               dekhi sudAmA kI dIna dasA karunA kari kaiM karunAkara roye|
               pAnI parAta kau hAtha chhuyau nahiM nainana ke jala soM paga dhoye||"
               `lInheM....mele' sudAmA kI patnI ne eka phaTe purAne chitha.De meM shrIkR^iShNa ke lie
               bheMTa-svarUpa tho.De-se chAvala bAMdha die the| shrIkR^iShNa ne sudAmA se pUchhA, "kyoM bhaiyA
               mere lie bhAbhI ne kuchha diyA hai yA nahIM ?" bechAre brAhmaNa se lajjA aura saMkocha ke 
               mAre kuchha bolate na banA| vaha phaTI poTalI bagala meM aura jora se dabA lI| kR^iShNa ne
               paka.Dakara vaha khIMcha hI lI aura kholakara ve kachche chAvala muTThI bhara-bhara ba.De prema se 
               chabAne lage|
                 
               
               76  vidura ke atithi ([77] [75] [INDEX])
               hari, tuma kyoM na hamAraiM Aye|
               ShaTarasa vyaMjana chhA.Di rasauI sAga bidura ghara khAye||
               tAkI kuTiyA meM tuma baiThe, kauna ba.Dappana pAyau|
               jAti pAMti kulahU taiM nyAro, hai dAsI kau jAyau||
               maiM tohi kahauM are durajodhana, suni tU bAta hamArI|
               bidura hamAro prAna piyAro tU viShayA adhikArI||
               jAti-pAMti hauM sabakI jAnauM, bhaktani bheda na mAnauM|
               saMga gvAlana ke bhojana kInoM, eka premavrata ThAnauM||
               jahaM abhimAna tahAM maiM nAhIM, bhojana biShA so lAge|
               satya puruSha baiThyo ghaTa hI meM, abhimAnI ko tyAge|| 
               jahaM jahaM bhIra parai bhaktana pai pai payAde dhAUM|
               bhaktana ke hauM saMga phirata hauM, bhaktani hAtha bikAUM||
               bhaktabachhalatA birada hamAro beda upaniShada gAyau|
               sUradAsa prabhu nijajana-mahimA gAvata pAra na pAyau||1||
               shabdArtha :- jAyau =garbha se utpanna,putra| viShayA = mAyA, viShaya-vAsanA| 
               ThAnaiM =pakkA kara liyA hai| ghaTa =sharIra| bhIra =kaShTa| bhaktavachhalatA =bhakta-vatsalatA, bhaktoM 
               para pyAra karanA| birada = gAnA
               TippaNI :- abhimAnI duryodhana kA rAjasI sammAna aura ShaTarasa vyaMjana chho.Dakara shrIkR^iShNa ne 
               vidura ke yahAM, binA hI nimaMtraNa ke alaunA sAga ba.De prema se khAyA thA| yaha pada usI 
               prasaMga kA hai|
               `satya puruSha...tyAgai,' aMtaHkaraNa meM virAjamAna satyarUpI nArAyaNa abhimAnI ke pAsa kabhI 
               nahIM jAtA| jahAM ahaMbhAva hai, vahAM IshvarabhAva kA kAma hI kyA ? bhagavAn to prema ke 
               bhUkhe haiM, rAjasI sammAna ke nahIM| gargabhaMjana govinda ko abhimAnI duryodhana kA mAna bhaMga 
               to karanA hI thA,  isIlie usakA Atithya tyAga diyA aura vidura kI kuTiyA meM jAkara 
               rUkhA-sUkhA bhojana ba.De prema se kiyA|
               
               77 pratij~nA-bhaMga ([78] [76] [INDEX])
               -------------------
               jo pai harihiMna shastra gahAUM|
               tau lAjauM gaMgA jananI kauM sAMtanu-sutata kahAUM||
               syaMdana khaMDi mahAratha khaMDauM, kapidhvaja sahita DulAUM|
               itI na karauM sapatha mohiM hari kI, chhatriya gatihiM na pAUM||
               pAMDava-dala sanmukha hvai dhAUM saritA rudhira bahAUM|
               sUradAsa, raNavijayasakhA kauM jiyata na pIThi dikhAUM||1||
               shabdArtha :- syaMdana =ratha| khaMDi =Tuka.De-Tuka.De karake| kapidhavaja = arjuna ke ratha kI 
               patAkA, jisa para hanumAna kA chitra thA| DulAUM = vichalita kara dUM| vijayasakhA = arjuna ke
                
               sakhA shrIkR^iShNa| 
               TippaNI :- jaba arjuna shrIkR^iShNa ko raNa kA nimaMtraNa dene gaye, taba unhoMne arjuna se 
               kahA," maiM tumhAre sAtha rahUMgA avashya, para hAtha meM shastra nahIM lUMgA| " usI
               pratij~nA ke anusAra shrIkR^iShNa ne ratha hAMkanA svIkAra kiyA| idhara bhIShma pitAmaha ne
               pratij~nA kI ki maiM avashya kR^iShNa kI pratij~nA to.Da DAlUMgA, unheM shastra lenA hI 
               pa.DegA| yaha pada usI prasaMga kA hai|
               tau....koM, bhIShma pitAmaha ne gaMgA ke garbha se janma liyA thA| kahate hai, yadi maiMne 
               itanA na kiyA to gaMgA kA putra nahIM, gaMgA ke dUdha lajAne vAlA kuputra kahA jAUMgA|
               `sAMtanu-suta' bhIShma ke pitA kA nAma mahArAja shAMtanu thA| `itI....pAUM,' jinheM ve 
               parAsta karanA chAhate hai, usI kI shapatha lete haiM| hari ke hI bala para harAnA chAhate haiM|
               
               78  sAraMga ([79] [77] [INDEX])
                ----------------
               mo paratigyA rahai ki jAu|
               ita pAratha kopyau hai hama pai, uta bhIShama bhaTarAu||
               ratha tai utari chakra dhari kara prabhu subhaTahiM sanmukha Ayau|
               jyoM kaMdara teM nikasi siMha jhuki gajajuthani pai dhAyau||
               Aya nikaTa shrInAtha bichArI, parI tilaka para dIThi|
               sItala bhaI chakra kI jvAlA, hari haMsi dInI pIThi||
               "jaya jaya jaya janabatsala svAmI," sAMtanu-suta yauM bhAkhai|
               "tuma binu aiso kauna dUsaro, jauM mero prana rAkhai||"
               "sAdhu sAdhu surasarI-suvana tuma maiM prana lAgi DarAUM|"
               sUradAsa, bhakta doU disi, kA pai chakra chalAUM||2||
               shabdArtha :- paratigyA = pratij~nA, praNa| pAratha =pArtha, pR^ithA ke putra, arjuna| 
               bhaTarAu = yoddhAoM meM shreShTha| kaMdara = kaMdarA, guphA| jhuki = jhapaTakara|
               dIThI = dR^iShTi, najara| bhAkhai =kahatA hai| sAdhu sAdhu =dhanya ho| surasarI-suvana =gaMgA ke
               putra bhIShma| disi =tarapha|
               TippaNI :- `jyoM...dhAyau,' jaise guphA se lalakArA huA kruddha shera jhapaTakara hAthiyoM ke 
               jhuMDoM para dau.DatA hai, usI prakAra shrIkR^iShNa ba.De-ba.De yoddhAoM para AkramaNa karate hue 
               ratha se utara-kara bhIShma kI ora dau.De|
               `hari haMsi dInIM pIThi,' shrIkR^iShNa ne haMsakara svayaM hI pITha dikhA dI, khuda hI hAra 
               svIkAra kara lI|
               `maiM prana lAgi DarAUM,' maiM apane bhaktoM ke praNa se bahuta DaratA hUM|
               
               79 desha ([80] [78] [INDEX])
                 ..................
               vA paTapIta kI phaharAni|
               kara dhari chakra charana kI dhAvani, nahiM bisarati vaha bAni||
               ratha teM utari avani Atura hvai, kacharaja kI lapaTAni|
               mAnauM siMha saila teM nikasyau mahAmatta gaja jAni||
               jina gupAla merA prana rAkhyau meTi veda kI kAni|
               soI sUra sahAya hamAre nikaTa bhaye haiM Ani||3||
               shabdArtha :- paTapItha =pItAmbara| kara dharI =hAtha meM lekara| bAni =bAnika, rUpa|
               avani =bhUmi| Atura hvai = jaldI meM ghabarA-kara| kacha =bAla| raja =dhUla saila =parvata|
               kAni = maryAdA|
               hAtha meM sudarshana chakra liye hue vaha tejI se dau.DanA koI kaise bhUla sakatA hai? vaha shobhA hI
               nirAlI hai| ratha se kUdakara bhIShma kI ora jhapaTa rahe haiM| pItAMbara phaharA rahA hai| alakoM
               meM dhUla lagI huI hai| shrIkR^iShNa usa samaya aise dikhAI dete haiM, mAno kisI mahAmadoddhata 
               gajendra para koI kruddha kesarI AkramaNa kara rahA ho|
                hari-sumirana
                 ..............
               
               80bilAvala ([79] [INDEX])
                 ------------------
               hari hari hari sumirana karau|
               hari charanArabiMda ura dharauM||
               hari kI kathA hoi jaba jahAM|
               gaMgAhU chali Avai tahAM||
               jamunA sindhu sarasvati Avai|
               godAvarI vilaMba na lAbai||
               sarva tIrtha ko bAsA tahAM|
               sUra, hari-kathA hove jahAM||1||
               

Frequently Asked 
Questions about IIIT's ISCII-Plugin