TÜRK SİNEMASINDA ARABESK FİLMLER
Türkiye'de uzun yıllardan beri ve bugün de hala etkisini sürdüren arabesk kültürü, varlığı yadsınamaz bir olgudur. Müziğe olduğu kadar sinemaya da yansımış olan bir yaşam biçimi ya da bir anlayıştır.
Arabesk filmlerle arabesk müziğin belki de iç içe olduğu düşünülebilir çünkü birçok filmin ismi, aynı zamanda filmde oynayan şarkıcının film boyunca da dinlenilen şarkısının ismidir.
Türkiye'de arabesk filmlerin bir dönem sayıca fazla oluşunu belli birçok nedene bağlayabiliriz: Öncelikle denilebilir ki bu tür filmler bir ihtiyaçtan doğmuştur. Ancak bu ihtiyacın hem siyasal, hem toplumsal, hem de ticari boyutlarının olduğuna değinmek gerekir. Türkiye'de 1980 yılının getirdiği siyasi ortam, sinemayı da derinden etkilemiştir ki 1980'lere kadar toplumsal, siyasal filmler çekilirken bir anda 80'lere yakın tarihlerde veya daha sonraları arabesk filmler çoğalmıştır. Gelişim Sinema Dergisi'nin 1985 Ocak ayında yayımladığı veriler, bu gerçeği gösterir: 1979 yılında çekilen 195 filmden 19 tanesi arabesk iken 1980 yılında çekilen 68 filmden 27 tanesi arabesktir. Yani 1979'da %9,7 olan arabesk film oranı, ertesi yıl %39,7 Ôye fırlamıştır. 1981'de çekilen 72 filmin 33 tanesi de arabesktir. Yani oran %45,8 olmuştur.
Halkın arabesk filmlere olan ilgisi kendiliğinden mi oluşmuştur? Bu kısmen doğru sayılabilir. Şükran Esen, arabeski göçün yarattığı bir kültür olarak değerlendiriyor. Anadolu'nun dört bir yanından büyük kentlere göç eden insanların kendi yaşam biçimlerini devam ettiremeyip yavaş yavaş ortak bir kültüre sahip olma eğilimlerinin ürünüdür arabesk. Büyük kentlere ne maddi ne de manevi yönden adapte olamayan insanların acılarını, hüzünlerini, karamsarlıklarını ve kaderciliklerini; dış göç olayını yaşayanlarınsa yalnızlıklarını ve özlemlerini dile getiren arabesk filmler, elbette ki halkın büyük çoğunluğunun gözdesi olacaktır. Ancak aynı zamanda yıllarca Yeşilçam Sinemasının tek tip konularını ve alışılmış oyuncularını kullanarak daha fazla ilerleme kaydedemeyeceklerini anlayan sinemacıların da halkı bu tür filmlere yönlendirdiği söylenebilir. Dolayısıyla arabesk filmler, o dönem için bir yenilik ya da değişiklik olarak algılanmıştır.
Arabesk filmlerin belli başlı oyuncuları vardır: Orhan Gencebay, Ferdi Tayfur, İbrahim Tatlıses, Küçük Emrah, Küçük Ceylan, Neşe Karaböcek, Ümit Besen, Bülent Ersoy, Müslüm Gürses, Hakkı Bulut ilk akla gelen isimlerdir.
Bu alanda çok sayıda film çevirmiş olan Temel Gürsu ve Remzi Jöntürk gibi yönetmenleri de özellikle vurgulamak gerekir.
1971'de arabesk film çevirmeye başlayan Orhan Gencebay'ı 1977'de "Çeşme" filmiyle Ferdi Tayfur izlemiştir. İbrahim Tatlıses ise ilk olarak 1978'de "Ayağında Kundura" filmini çevirmiş, 1982'de de "Yalan" filmiyle birlikte oynadığı filmleri yönetmeye başlamıştır
Arabesk filmlerden örnekler:
DERTLER BENİM OLSUN: (1974)
Yön: Safa Önal
Sen: Safa Önal
Oyn: Orhan Gencebay, Perihan Savaş
Konu: Kıskançlık nedeniyle sevdiği kızı bıçakla öldüren bir karpuzcunun aşk öyküsü.
BİRARAYA GELEMEYİZ: (1974)
Yön: Orhan Aksoy
Sen: Orhan Aksoy
Oyn: Orhan Gencebay, Hülya Koçyiğit
Konu: Hapishanede besteler yapıp sevdiği şarkıcı kadına gönderen bir bestekarın aşk öyküsü.
AH BİR ÇOCUK OLSAYDIM: (1988)
Yön: Melih Gülgen
Sen: Safa Önal
Gör.Yön:Serdar Servidal
Oyn: Ferdi Tayfur, Burak Gülgen, Müge Selen, Kemal İnci, Diler Saraç, Sami Hazinses, Bilge Zobu, Ahmet Selçuk İlhan
Yapım: Gülgen F.
Konu: Bir baba ve oğul arasındaki sevgi, acıları birlikte paylaşmaları.
BOYNU BÜKÜK: (1980)
Yön: Temel Gürsu
Sen: Erdoğan Tünaş
Oyn: Ferdi Tayfur, Canan Perver
Konu: Önce iftiraya uğrayan ve yıllarca hapis yatan, sonra da ünlü bir şarkıcı olan bir kamyon şoförünün öyküsü.
GÜNAH: (1983)
Yön: İbrahim Tatlıses
Sen: İhsan Yüce, Aydemir Akbaş, İbrahim Tatlıses
Gör.Yön: Kaya Ererez
Oyn: İbrahim Tatlıses, Derya Tuna, Şükriye Atav, Ekrem Çınaroğlu
Yapım: Mine F.
Konu: Uzun yol şoförü Yaşar ile kan davasından kaçıp pavyona düşen bir kızın dramatik öyküsü.
AYRILIK KOLAY DEĞİL: (1980)
Yön: Temel Gürsu
Sen: Temel Gürsu
Oyn: İbrahim Tatlıses, Perihan Savaş
Konu: Sonunda ünlü bir türkücü olan çiftlik işçisi ile birlikte büyüdükleri bir ağa kızının öyküsü.
BEDDUA: (1980)
Yön: Osman Seden
Oyn: Bülent Ersoy, Mine Mutlu, Turgut Özatay
Konu: Zor bir hayattan sonra şarkıcı olan Bülent'in sonu acıyla biten aşkı.
AĞLAYAN GÜLMEDİ Mİ? (1982)
Yön: Remzi Jöntürk
Sen: Müjgan Adım
Oyn: Mahmut Tuncer, Bahar Öztan
Konu: Birbirlerine kavuştukları sırada ölen iki gencin hikayesi.
AĞLIYORUM: (1988)
Yön: Temel Gürsu
Sen: Arda Uskan
Gör.Yön: Abdullah Gürek
Oyn: Küçük Ceylan, Özlem Onursal, Alev Sezer
Yapım: Gözde Film
Konu: Babası ile annesinin arasındaki bir anlaşmazlıktan dolayı çocuğun mağdur oluşu.
ACI LOKMA: (1986)
Yön: Temel Gürsu
Sen: Erdoğan Tünaş
Gör.Yön: Sertaç Karan
Oyn: Küçük Emrah, Meral Orhonsay, Neslihan Acar, Civan Canova, Sümer Tilmaç, Sabrina, Erol Günaydın, Yaşar Kurtbay
Yapım: Kerem F. (Kemal Dilbaz)
Konu: Kan davası nedeniyle öldürmek için aradığı adamın kızına aşık olan bir gencin öyküsü.
ACILARIN KADINI: (1986)
Yön: Ülkü Erakalın
Sen: Ülkü Erakalın
Gör.Yön: Erhan Canan
Oyn: Bergen, Yalçın Gülhan, Asuman Arsan, Bora Erdoğan, Ali Rıza Özbilgiç, Önder Bargıç, Meral Niron
Yapım: Metro F.(Zeki Kafalı)
Konu: Şarkıcı Bergen'in yaşam öyküsü.
DOSTLAR SAĞOLSUN: (1983)
Yön: Melih Gülgen
Sen: Erdoğan Tünaş
Gör.Yön: Ali Yaver
Oyn: Ümit Besen, Bahar Öztan, Münir Özkul, Yıldırım Gencer, Suzan Avcı
Yapım: Gülşah F. (Selim Soydan)
Konu: Kan davasından kaçan bir gençle büyük şehirde karşılaştığı bir pavyon dansözünün öyküsü.
AĞLATTI KADER: (1984)
Yön: Yücel Uçanoğlu
Sen: Yücel Uçanoğlu
Gör.Yön: Muzaffer Turan
Oyn: Müslüm Gürses, Ayşegül Ünsal, Hikmet Taşdemir, Baykal Kent
Yapım : Topkapı F. (Yaşar Tunalı)
Konu: Pavyonda çalışan bir dansözle cezaevinden yeni çıkmış bir gencin öyküsü.
KAYNAKÇA
1. ESEN Şükran, 80'ler Türkiye'sinde Sinema, Eskişehir :Etam Yay., 1996
2. SCOGNAMILLO Giovanni, Türk Sinema Tarihi, İst.:Kabalcı Yayınevi, 1998
3. ÖZGÜÇ Agah, 100 Filmde Başlangıcından Günümüze Türk Sineması, Ank.:Bilgi Yay., 1993
4. Türk Filmleri Sözlüğü 1974-1990, İst.:Sesam Yay., 1991.