ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ
Θ. Κ. Κόνωνας
Πλαστικός Χειρουργός
Αν. Διευθυντής Ε.Σ.Υ
Τμήμα Πλαστικής Χειρουργικής
«ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΑΘΗΝΩΝ
Οι εκπομπές από τη τηλεόραση πραγματικών Αισθητικών χειρουργικών επεμβάσεων Πλαστικής Χειρουργικής με σκηνές από το χειρουργείο (reality shows), αποτελούν πρόκληση για τους Πλαστικούς Χειρουργούς. Ταυτόχρονα, εγείρονται ερωτήματα ιατρικής φύσης, ηθικής τάξης και ιατρικής δεοντολογίας.
Με αυτές τις εκπομπές, οι τηλεοπτικοί σταθμοί και οι παραγωγοί τους χρησιμοποιούν τη Πλαστική Χειρουργική ως μέσο για να αυξήσουν τη τηλεθέαση τους και τα οικονομικά τους οφέλη, εκμεταλλευόμενοι το μεγάλο ενδιαφέρον των τηλεθεατών για τις Αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις. Στις Η.Π.Α. τα reality shows με Πλαστικές επεμβάσεις Αισθητικής Χειρουργικής που άρχισαν να μεταδίδονται από το 2004 είναι το Extreme Makeover, I Want a Famous Face, The Swan, Dr. 90210. Από τις πιο πάνω Αμερικάνικης προέλευσης και κουλτούρας εκπομπές, στη χώρα μας μεταδίδονται ή έχουν μεταδοθεί στο παρελθόν από ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια οι 2 τελευταίες. Μάλιστα, στο “Dr. 90210” reality show, κινηματογραφούνται σκηνές από τη προσωπική και κοινωνική ζωή των Πλαστικών Χειρουργών που συμμετέχουν, σαν διασημότητες, σε αυτό το πρόγραμμα. Παρόμοιο πρόγραμμα (Scalpel) εκπέμπεται ή εκπεμπόταν και στην Ιταλία σε ένα από τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια του Πρωθυπουργού Silvio Berlusconi. Ανάλογο πρόγραμμα υπήρξε και στη Κινεζική τηλεόραση, που η εκπομπή του σταμάτησε μετά από κυβερνητική παρέμβαση. Φαίνεται, η χώρα μας θα γίνει σύντομα μια από τις λίγες χώρες παγκόσμια, που θα παρουσιάζει τηλεοπτικά τέτοιου είδους εγχώριες παραγωγές, που χαρακτηρίζονται ψυχαγωγικού χαρακτήρα.
Οι αντιδράσεις των Πλαστικών Χειρουργών για τα τηλεοπτικά reality shows ποικίλουν και υπάρχει σκεπτικισμός για την ωφέλεια που προσφέρουν στην Αισθητική Χειρουργική και γενικότερα στην ειδικότητα της Πλαστικής Χειρουργικής, αλλά και στο τηλεοπτικό κοινό.1 Τα οφέλη από αυτά τα reality shows αφορούν κατ΄ αρχή τους τηλεοπτικούς σταθμούς, που βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται από τις διαφημίσεις λόγω αυξημένης τηλεθέασης. Αλλά και οι «τηλεοπτικοί» Πλαστικοί Χειρουργοί που συμμετέχουν σε αυτά, ωφελούνται σημαντικά εξασφαλίζοντας άριστη επαγγελματική προβολή. Συνήθως, επιλέγονται από τους τηλεοπτικούς παραγωγούς Πλαστικοί Χειρουργοί με πολύ καλή επικοινωνιακή ικανότητα και με μεγάλη πελατεία, ώστε να υπάρχει ευκολία επιλογής των ασθενών, που τελικά θα παρουσιασθούν στις εκπομπές. Τα προγράμματα αυτού του είδους αποδεικνύονται λίαν προσοδοφόρα και επικερδή για τη «βιομηχανία» της Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής, που περιλαμβάνει όχι μόνο Πλαστικούς Χειρουργούς, αλλά και όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται με προϊόντα Αισθητικής Χειρουργικής, όπως είναι τα ενθέματα σιλικόνης, ενέσιμα υλικά προσώπου, Lasers κοκ.
Οι υποστηρικτές αυτών των τηλεοπτικών εκπομπών, πιστεύουν ότι μέσω αυτών γίνονται ευρύτερα γνωστές στον απλό κόσμο οι δυνατότητες της Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής, που παύει πλέον να αποτελεί προνόμιο των ολίγων, δηλαδή των ηθοποιών, των διασημοτήτων και των οικονομικών ισχυρότερων, όπως συνέβαινε παλαιότερα. Λόγω δε της μεγάλης τηλεθέασης ωφελούνται επαγγελματικά όλοι ανεξαιρέτως οι Πλαστικοί Χειρουργοί, ιδίως οι πιο νέοι και ολιγότερο γνωστοί, που διαπιστώνουν σημαντική αύξηση προσέλευσης ασθενών στα ιατρεία τους κατά τα τελευταία χρόνια. Πράγματι, οι εκπομπές αυτού του είδους οδήγησαν σε οικονομική άνθηση την ειδικότητα της Πλαστικής Χειρουργικής όπως καταδεικνύεται και από στατιστικά στοιχεία της Αμερικάνικης Εταιρείας Πλαστικών Χειρουργών (A.S.P.S.). Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι κατά το έτος 2007 πραγματοποιήθηκαν 11 περίπου εκατομμύρια Αισθητικές επεμβάσεις Πλαστικής Χειρουργικής στις Η.Π.Α., αύξηση που αντιστοιχεί σε 7% έναντι του έτους 2005.
Οι Πλαστικοί Χειρουργοί που υποστηρίζουν τα reality shows διατείνονται ότι ο κόσμος παρακολουθώντας πραγματικές ιστορίες ανθρώπων, που υποβάλλονται σε Αισθητικές επεμβάσεις μαθαίνει λεπτομέρειες για αυτές, τις ενδείξεις και τις αντενδείξεις τους, για τις επιπλοκές αλλά και για τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει από την Αισθητική Χειρουργική. Αντιλαμβάνεται το κοινό τη μεγάλη σημασία της Αισθητικής Χειρουργικής στη βελτίωση του ψυχισμού του, των διαπροσωπικών σχέσεων και την αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης του ατόμου.
Σε μία εργασία σχετικά με την επίδραση που ασκούν στο πληθυσμό αυτού του είδους τηλεοπτικές εκπομπές, που δημοσιεύθηκε στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό Plastic Reconstructive Surgery2 το συμπέρασμα ήταν: «Τα τηλεοπτικά προγράμματα που δείχνουν πραγματικές σκηνές Αισθητικών επεμβάσεων μέσα από το χειρουργείο παίζουν σημαντικό ρόλο στη κατανόηση της επέμβασης και στη τελική λήψη της απόφασης για μια τέτοιου είδους επέμβαση. Οι άνθρωποι που παρακολουθούν τακτικά ένα ή και περισσότερα από αυτά τα τηλεοπτικά προγράμματα, επηρεάζονται σε υψηλότερο βαθμό από τη τηλεόραση και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας για τη λήψη της τελικής απόφασης για τη Πλαστική Χειρουργική επέμβαση που επιθυμούν να υποστούν, έναντι αυτών που δεν παρακολουθούν τέτοιου είδους εκπομπές, αισθάνονται περισσότερο γνώστες των θεμάτων σχετικά με την Αισθητική Χειρουργική και τέλος πιστεύουν ότι η Πλαστική Χειρουργική και τα προγράμματα που παρουσιάζονται είναι παρόμοια με το τι συμβαίνει στη αληθινή ζωή». «Αποτελεί θλιβερό φαινόμενο, άτομα να στρέφονται σε εκπομπές της τηλεόρασης ψυχαγωγικού χαρακτήρα για να αντλήσουν πληροφορίες για τις Αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις και τις δυνατότητες της Πλαστικής Χειρουργικής. Ελπίζαμε ότι θα λαμβάναμε διαφορετικά αποτελέσματα», σημειώνει ο Dr Persing, ένας από τους συγγραφείς της πιο πάνω εργασίας.
Συχνά, αυτές οι εκπομπές δημιουργούν λαθεμένες, μη υγιείς και μη ρεαλιστικές προσδοκίες στα άτομα που τις παρακολουθούν όσον αφορά το αντικείμενο και τις ενδείξεις της Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής. Αν και οι εκπομπές αυτές χαρακτηρίζονται σαν πραγματικές, μακράν απέχουν από την αλήθεια. Η εντύπωση που σχηματίζουν οι τηλεθεατές, και ιδίως οι χαμηλού πολιτισμικού και μορφωτικού επιπέδου, είναι ότι οι επεμβάσεις Αισθητικής Χειρουργικής είναι απλές χειρουργικές πράξεις, ακίνδυνες, αναίμακτες, ανώδυνες, χωρίς επιπλοκές, που μάλιστα μπορεί να γίνουν ταυτόχρονα όλες μαζί και που μπορούν ως δια μαγείας να βελτιώσουν την εμφάνιση ή να κάνουν κάποιο να αποκτήσει τα τέλεια χαρακτηριστικά, που πάντοτε επιθυμούσε και δεν του χάρισε η φύση. Στο τηλεοπτικό χρόνο της 1 ώρας συμπυκνώνεται η περιγραφή 3 ή 4 περιστατικών Αισθητικής Χειρουργικής, η προεγχειρητική εκτίμηση, το χειρουργείο και τα αποτελέσματα χωρίς ουδέποτε ή σπάνια μόνο να αναφέρονται επιπλοκές, πόνος ή να παρουσιάζονται ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Οι εκπομπές και οι «τηλεοπτικοί γιατροί» παραπλανούν το κοινό, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η Αισθητική Χειρουργική δεν προκαλεί επιπλοκές περισσότερες από το μεταβείς στη κομμωτήριο για να αλλάξεις το χρώμα των μαλλιών σου! Η Πλαστική Χειρουργική όμως είναι αληθινή χειρουργική και όχι τηλεοπτικό reality show3 και η πραγματικότητα της εικόνας δεν ανταποκρίνεται πάντοτε στην αλήθεια. O Dr R. Rohrich πρώην πρόεδρος της Αμερικάνικης Εταιρείας Πλαστικών Χειρουργών γράφει σε editorial του Plastic Reconstructive Surgery:4«Το να δει κάποιος ασθενής μια χειρουργική επέμβαση στη τηλεόραση ή να τη διαβάσει στην εφημερίδα, δεν σημαίνει ότι αυτή η επέμβαση είναι αληθινή, ακριβής ή ότι του ταιριάζει. Είναι υποχρέωση μας να παραμείνουμε επαγγελματίες και να υπενθυμίζουμε στους ασθενείς μας ότι πρώτα από όλα είμαστε Γιατροί και μετά Πλαστικοί Χειρουργοί. Η ασφάλεια των ασθενών μας προέχει. Μπορεί αυτό να μην είναι το μήνυμα που επιθυμούν να ακούσουν οι ασθενείς, αλλά αυτό το μήνυμα οφείλουμε να τους μεταφέρουμε».
Το 2004 η Αμερικάνικη Εταιρεία Πλαστικών Χειρουργών (A.S.P.S.) εξέδωσε ανακοίνωση με κατευθυντήριες γραμμές και θέσεις πάνω στο θέμα των τηλεοπτικών εκπομπών Αισθητικής Χειρουργικής και σημειώνει: «Με τα καινούργια προγράμματα στη τηλεόραση που απομυθοποιείται η Αισθητική Πλαστική Χειρουργική, οι ασθενείς είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι οι επεμβάσεις Πλαστικής Χειρουργικής είναι αληθινές και όπως κάθε χειρουργική επέμβαση ενέχει πραγματικούς κινδύνους και επιπλοκές. Αν και με τα προγράμματα αυτά ενημερώνεται ο κόσμος για την Αισθητική Πλαστική Χειρουργική και τις καινούργιες τεχνικές, είναι δυνατό να διοχετεύονται ταυτόχρονα μη υγιείς ή και λαθεμένες πληροφορίες. Οι ασθενείς πρέπει να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες για το τι μπορεί να πετύχει η Αισθητική επέμβαση. Ο κάθε άνθρωπος έχει μοναδικά χαρακτηριστικά προσώπου και οστική δομή, που καθορίζει και τη τελική έκβαση του αποτελέσματος της Αισθητικής επέμβασης. Η Αισθητική Χειρουργική δεν μπορεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους σε ινδάλματα που θαυμάζουν όπως οι Cathrine Zeta-Jones, Tom Cruise. Όσον αφορά τους ανθρώπους που συμμετέχουν στα reality plastic surgery shows είναι πραγματικά και όχι φανταστικά άτομα και ως εκ τούτου οφείλουν να γνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν πραγματικούς κινδύνους από τη χειρουργική επέμβαση που πρόκειται να υποστούν και δεν καρπούνται μόνο τα οφέλη».
Δικαιολογημένα, πολλοί Πλαστικοί Χειρουργοί θεωρούν ότι οι «τηλεοπτικοί γιατροί» και οι παραγωγοί αυτών των εκπομπών υποτιμούν και υποβιβάζουν το έργο των Πλαστικών Χειρουργών. Σχηματίζεται η λαθεμένη εντύπωση ότι η Πλαστική Χειρουργική και η Αισθητική Χειρουργική είναι έννοιες ταυτόσημες και ότι κύρια και μοναδική ενασχόληση των Πλαστικών Χειρουργών είναι αποκλειστικά και μόνο η Αισθητική Χειρουργική. Δημιουργείται σύγχυση ότι ο Πλαστικός Χειρουργός είναι Αισθητικός Χειρουργός ή ακόμα ούτε καν Χειρουργός! Ως γνωστό, η Αισθητική Χειρουργική, αποτελεί μόνο ένα από τα πολλά αντικείμενα με τα οποία ασχολείται η Πλαστική Χειρουργική, μια ειδικότητα με τεράστιο εύρος σοβαρών, δύσκολων και πολύωρων λεπτών χειρουργικών επεμβάσεων, που απαιτούν μεγάλη χειρουργική δεινότητα, εμπειρία, γνώση αλλά και φαντασία. Η Πλαστική και Επανορθωτική Χειρουργική, άπτεται όλων ανεξαιρέτως των χειρουργικών ειδικοτήτων και περιλαμβάνει εκτός από την Αισθητική Χειρουργική, που θεωρείται το ευχάριστο κομμάτι της δουλειάς κάθε Πλαστικού Χειρουργού, την αποκατάσταση των συγγενών ανωμαλιών, χειρουργική κεφαλής και τραχήλου, μικροχειρουργική, χειρουργική περιφερικών νεύρων, κατακλίσεις, αποκατάσταση μεγάλων τραυματικών και όχι μόνο ελλειμμάτων δέρματος και μαλακών μορίων, χειρουργική άκρας χειρός, εγκαυματική νόσο, χειρουργική ογκολογία και αποκατάσταση μετά εκτομές καρκινικών όγκων, αποκατάσταση μαστού μετά μαστεκτομή. Όλα τα πιο πάνω ελάχιστα αναφέρονται σε αυτές τις τηλεοπτικές εκπομπές. Δυστυχώς, το κοινό που παρακολουθεί τα «επιμορφωτικά» αυτά προγράμματα της τηλεόρασης, σχηματίζει την εντύπωση ότι η Πλαστική Χειρουργική είναι μια ειδικότητα που στερείται σοβαρότητας, που δεν είναι το ίδιο σημαντική όπως η Καρδιοχειρουργική και η Γενική Χειρουργική, αλλά ότι πρόκειται για μια ανάλαφρη ειδικότητα που ασχολείται μόνο με το δέρμα και το καλλωπισμό και που στοχεύει στην ικανοποίηση της μωροφιλοδοξίας ανώριμων ατόμων ή εκκεντρικών διασήμων ατόμων. Δυστυχώς, το μήνυμα της απαξίωσης της Πλαστικής Χειρουργικής μεταδίδεται και στον υπόλοιπο Ιατρικό κόσμο αλλά και στη Πολιτεία, με αποτέλεσμα το κίνδυνο της υποβάθμισης και της συρρίκνωσης της ειδικότητας ως μιας μη απαραίτητης και αξιόλογης ειδικότητας της Χειρουργικής.
Η συμπεριφορά και ο τρόπος ζωής των γιατρών «διασημοτήτων» της Πλαστικής Χειρουργικής όπως παρουσιάζονται στην Αμερικάνικη τηλεόραση, αποτελεί πρόκληση και πλήττει την αξιοπρέπεια των Πλαστικών Χειρουργών και αποτελεί χείριστο παράδειγμα για τους φοιτητές της Ιατρικής και τους νέους γιατρούς, που επιθυμούν να ακολουθήσουν την ειδικότητα της Πλαστικής Χειρουργικής. Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, η εντύπωση και το μήνυμα που περνά μέσω αυτών των τηλεοπτικών προγραμμάτων είναι αυτό του εύκολου πλουτισμού και ότι η καταξίωση και η επιτυχία στην ειδικότητα της Πλαστικής Χειρουργικής δεν αποκτώνται με μόχθο και αφοσίωση, υπηρετώντας καλά τους ασθενείς σου, με τη συγγραφή επιστημονικών εργασιών σε ιατρικά περιοδικά, κάνοντας έρευνα ή συμμετέχοντας σε επιστημονικά συνέδρια. Σήμερα, έχει καταντήσει, καλύτερη δημοσίευση για ένα Πλαστικό Χειρουργό να είναι η δημοσίευση συνέντευξης του σε ένα από τα πολλά λαϊκά life style περιοδικά, όπως κοροϊδευτικά συστήνει ο εκδότης σε Πλαστικό Χειρουργό στη Αμερικάνικη σαπουνόπερα nip/tuck, ενώ απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχία και τη καθιέρωση στην ειδικότητα είναι και η εμφάνιση του Πλαστικού Χειρουργού σε ένα από τα πολλά «μεσημεριάτικα» προγράμματα της τηλεόρασης, όπου αυτός γίνεται ευρύτερα γνωστός, παρά η συμμετοχή του σε Ιατρικά Συνέδρια.
Σύντομα, θα αρχίσει να εκπέμπεται και στη χώρα μας τηλεοπτικό πρόγραμμα με χειρουργικές επεμβάσεις Αισθητικής Χειρουργικής με συμμετοχή Ελλήνων Πλαστικών Χειρουργών και ασθενών. Βέβαια, καμιά νομοθεσία δεν μπορεί να απαγορεύσει στα τηλεοπτικά κανάλια να παρουσιάζουν οποιασδήποτε ποιότητας και περιεχομένου reality show που αυτοί επιθυμούν και ούτε μπορεί κανένας να αρνηθεί σε Πλαστικούς Χειρουργούς να συμμετάσχουν σε αυτά, εφόσον το επιθυμούν. Τα ερωτήματα που τίθενται και χρήζουν απάντησης είναι τα ακόλουθα: Είναι δεοντολογική η προβολή Ιατρικού έργου από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας σε ψυχαγωγικού τύπου εκπομπές και δεν τίθεται θέμα αθέμιτου ανταγωνισμού, ακόμα και στη σημερινή εποχή της φιλελεύθερης οικονομίας; Πως είναι δυνατό να προβάλλονται ελεύθερα από τη τηλεόραση πραγματικές σκηνές χειρουργείου, που δύσκολα μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος που δεν είναι εξοικειωμένος με το χώρο του χειρουργείου; Ποια θέση θα λάβει το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο; Δεν καταργείται το Ιατρικό απόρρητο, αφού αυτοί που συμμετέχουν είναι πραγματικοί ασθενείς και όχι ηθοποιοί και τι έχουν να αντιτάξουν περί τούτου οι Ιατρικοί Σύλλογοι; Δεν πρέπει να διαφυλαχθεί η υγεία του κοινού και ιδιαίτερα των νέων και ευαίσθητων ατόμων από τυχόν λαθεμένες εντυπώσεις, που αποκομίζει για τις Αισθητικές Πλαστικές Επεμβάσεις παρακολουθώντας αυτές τις εκπομπές; Δεν οφείλει η Ελληνική Εταιρεία Πλαστικής, Επανορθωτικής και Αισθητικής Χειρουργικής (Ε.Ε.Π.Ε.Α.Χ.) να λάβει θέση και να διαφυλάξει το κύρος της ειδικότητας καθώς και την αξιοπρέπεια των γιατρών της; Ποια κριτήρια θέτει το Δ.Σ του Ι.Σ.Α. για τη χορήγηση της σχετικής έγκρισης σε γιατρούς μέλη του για τη συμμετοχή τους σε αυτές τις εκπομπές; Πως θα αντιδράσει η Ε.Ε.Π.Ε.Α.Χ σε περίπτωση που ο παραγωγός της εκπομπής αποφασίσει τη συμμετοχή στο πρόγραμμα μη Πλαστικού Χειρουργού σε επεμβάσεις Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής;
Φαίνεται ότι στην Αμερική όπου παράγονται αυτές οι εκπομπές αλλά και αλλού, αρκετοί Ιατρικοί Σύλλογοι, Πρόεδροι Εταιρειών Πλαστικής Χειρουργικής και διαπρεπείς Πλαστικοί Χειρουργοί δείχνουν μεγάλη δυσπιστία για τη σκοπιμότητα προβολής τηλεοπτικών προγραμμάτων Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής. Παραμένει άγνωστο που θα οδηγήσει αυτός ο παράδοξος συνεταιρισμούς Ιατρικής και τηλεόρασης. Όσον αφορά τη τύχη του καινούργιου εγχώριου ιατρικού reality show, ο χρόνος θα δείξει κατά πόσον θα εξελιχθεί σε μια άλλη θλιβερή πρωτιά της χώρας μας!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Responses by Robert Rey, MD, MPP, and by Daniel Sullivan, MDiv, and Rod J. Rohrich, MD. Should Doctors Perform Plastic Surgery on Reality TV? Virtual Mentor. 2007, 9:229-33
2. Crockett RJ, Pruzinsky T, Persing JA. The influence of plastic surgery "reality TV" on cosmetic surgery patient expectations and decision making. Plast Reconstr Surg. 2007, 120:316-24
3. D'Amico R. Plastic Surgery is Real, Not Reality TV.Virtual Mentor 2007, 9:215-8
4. Rohrich RJ. Reflections of an ASPS president: the best is yet to come! Plast Reconstr Surg. 2005, 116:329-31