Truyn Xin B¶t |
[Xin ñĂt Làm Nhà][Rao Làng][Góp GÓc][Hâm CÙt][ñ°i Ḅ GÀy LĂy Ḅ Béo][Làm Ma MË][ñánh TrÓng CĂm][Tri Huyn Lê Kim Th¢ng][Quan ñĂy][Vä Quan Huyn][Chºi Án Tin][Xin Vào Dinh T°ng ñÓc Xin Tin][TÙ ChÙng Nan Y]
TØ khi Trång Quÿnh bÎ Chúa TrÎnh Çánh thuÓc Ƕc cht, nܧc nam ta không c̣n Trång n»a, nhÜng nh»ng ngÜ©i tài giƠi th́ không th©i nào không có. Con cháu Trång cÛng Çu là nh»ng ngÜ©i thông thái khác thÜ©ng. Dù nhà nghèo, nhÜng không ai chÎu ra làm quan. Xin là ch¡t Trång Quÿnh. BÓ Xin ngoài ba mÜÖi tu°i m§i sinh Xin. Xin m¥t vuông ch» Çin, tai to nhÜ tai phÆt, m̉m r¶ng, m¡t sáng. NgÜ©i ta gi Xin là Xin B¶t v́ quê Xin ª làng Hoàng B¶t (Thanh Hóa).
Nghe nói vùng Yên LÜ®c,
thu¶c huyn Th Xuân, gÀn rØng núi, có nhiu ÇĂt hoang, Xin
di cÜ lên ÇĂy ª.
Theo l làng, Xin phäi bin trÀu rÜ®u xin làng cho trú ngø, r̉i
låi phäi bin trÀu rÜ®u m¶t lÀn n»a xin làng m¶t mänh ÇĂt lĂy ch
d¿ng túp lu tåm th©i làm nÖi æn ª. L trܪng Çánh trÓng hp
làng, nhÜng th¿c ra "làng" ch̀ là bn chÙc s¡c, cÜ©ng hào mà
thôi. ThĂy h hay håch sách, kênh kiu, Xin ghét l¡m. LÀn thÙ hai
mang trÀu rÜ®u ra Ḉnh, Xin găi ÇÀu găi tai thÜa:
- Då, tŕnh các cø, con m§i Çn Çây, Ön nh© các cø cho ª Ç hÀu
hå các cø, nhÜng chÜa có nhà cºa ǵ cä, muÓn xin ming ÇĂt ÇÀu làng
chó ̀a (1) xin các cø xét cho.
L trܪng thĂy rÜ®u th́ tít m¡t, lin nói:
- Tܪng ǵ chÙ ming ÇĂt ÇÀu làng chó ̀a Ăy th́ ÇÜ®c, nào xin m©i
các cø ta chén Çi thôi!
(1) Làng ª Çây ch̀ l hÜÖng hào møc
Ngày trܧc, dân ngø cÜ là
kÈ thĂp kém nhĂt trong làng. Cho nên, Çn Yên LÜ®c, vØa d¿ng xong túp
lu, Xin bÎ bn l trܪng b¡t ra làm mơ.
M¶t hôm, l trܪng thĂy m¶t chÎ hàng bát ng̉i ̀a ª cái băi rÆm ÇÀu
làng, lin b¡t lĂy gánh bát r̉i sai Xin Çi m©i "làng" ra
Ḉnh chia phÀn. Xin vâng vâng då då, vác mơ Çi, cÙ sau m¶t h̉i mơ
"cÓc cÓc" låi rao:
- Ching làng ching chå! l¡ng tai mà nge mơ rao: Cø l b¡t ÇÜ®c
mø hàng bát ̀a bÆy ÇÀu làng, m©i "làng" mau ra Ḉnh mà chia phÀn!
Nghe nói chia phÀn, bao nhiêu chÙ s¡c, thân hào, v¶i vă kéo nhau ra Ḉnh.
ñn c°ng Ḉnh, g¥p Xin, ai cÛng nhao nhao hƠi:
- Chia phÀn ǵ th mày?
- Con mË hàng bát Ăy Çâu r̉i?
- Có nhiu không hä mày?
Xin lÍ phép Çáp:
- BÄm các cø, con mË hàng bát ̀a bÆy ÇÀu làng. Då, nhiu l¡m å, m¶t
ÇÓng to lù lù th kia, có lë m¶t cø ÇÜ®c Çn vài ba bát chÙ
không ít Çâu!
VØa nói, Xin vØa ch̀ v phía hai cái st bát Çang Ç ª hè
Ḉnh.
H̉i Ăy quân Pháp Çă sang
xâm lÜ®c nܧc ta. Nhiu ngÜ©i n°i dÆy chÓng låi triu Ḉnh v́ vua
quan nhà NguyÍn ÇÀu hàng th¿c dân Pháp. Theo lnh quan trên, trai tráng
làng yên LÜ®c Çêm nào cÛng phäi ra Ḉnh canh pḥng. G¥p mùa Çông rét
mܧt, h chia nhau lÀn lÜ®t mi tÓi m¶t anh góp gÓc (1) Ç sܪi
cho Ăm. Xin vÓn có cäm t́nh v§i nh»ng ngÜ©i n°i loån chÓng låi
triu Ḉnh, nên cÙ nay cáo nhÙc ÇÀu, mai cáo Çau bøng không chÎu Çi
canh pḥng. H b¡t Xin phäi n¶p gÓc m§i cho ª nhà. Xin Çào m¶t
ít gÓc chuÓi gánh ra, nhè gi»a ÇÓng lºa Çang cháy giÀn giÆt mà Ç° vào,
th là cä ÇÓng lºa t¡t phøt. L¤o hÜÖng kim lin quát hƠi
Xin. X̀en trä l©i:
- Các ông bäo tôi góp gÓc. Nhà tôi chä có gÓc gác chi cä, ch̀ có gÓc
chuÓi mà thôi. GÓc nào mà chä là gÓc, các ông không nhÆn th́ låi xin gánh
v vÆy.
V́ là dân ngø cÜ, Xin
thÜ©ng bÎ bn cÜ©ng hào trong làng chèn ép. ñ trä thù, nhân m¶t
hôm cä bn Çang hp vic làng, chè chén căi nhau Ơm tƠi, Xin
t́m m¶t cái n̉i v«, bƠ vào tít cÙt ngÜ©i lÅn nܧc, Çem Çn ch
ÇÀu gió vØa Çun vØa khuĂy. Gió ÇÜa mùi thÓi bay vào ch bn cÜ©ng
hào Çang hp. Chúng không chÎu ÇÜ®c, chåy ra quát tháo Àm ï. Xin
xin li và phân trÀn:
- ThÜa các ông, nhà tôi có m¶t ° chó con trª chÙng, Ç̣i æn cÙt sÓt, cho
nên phäi Çun cho chúng m¶t ít.
L trܪng trØng m¡t hƠi:
- Ai bäo chú làm th
Xin Çáp:
- ThÜa các ông, ngÜ©i ta thÜ©ng nói: "Lau nhau nhÜ chó Çau tranh cÙt
sÓt". ThĂy ngÜ©i ta nói nhÜ vÆy th́ tôi cÛng làm nhÜ vÆy thôi.
Làng Yên LÜ®c có m¶t cái
væn ch̀ l¶ thiên th© Kh°ng Tº. Trâu ḅ trong làng thä æn cƠ ª gÀn ÇĂy
kéo vào phóng u cä ra b th©. Bn l trܪng, cÜ©ng hào
thĂy không tin, bèn hp làng, giao cho Xin phäi trông nom, rào
giÆu låi, và Ç¥t ra l hÍ ḅ nhà ai vào, làng së b¡t làm thÎt chia
phÀn. L làng Ç¥t ra, các nhà có ḅ Çu d¥n con ho¥c ngÜ©i ª
ht sÙc gi» ǵn. Xin có m¶t con ḅ Óm, gÀy nhÜ cái mo khô, cÙ thä
cho æn ª gÀn ÇĂy. M¶t hôm, Xin Ç ḅ vào trong khu væn ch̀, cÓ
cho dân làng bit.
ñang thèm thÎt ḅ, bn l trܪng, cÜ©ng hào lÆp tÙc cho ngÜ©i b¡t
làm thÎt. Xin nói:
- L làng Ç¥t ra, tôi không dám kêu ca ǵ, ch̀ xin làng nh§ cho tØ nay
trª Çi bĂt cÙ ḅ nhà ai, hÍ vào væn ch̀ là b¡t làm thÎt tuÓt.
Sau Çó ít lâu, Xin mua mĂy c bài tam cúc, chia cho bn trÈ chæn
ḅ rû chúng t́m Çám ÇĂt khô ráo, ph£ng phiu ng̉i Çánh. Bn trÈ thích
quá, xúm nhau, chúi mÛi vào ván bài, ch£ng Ç ǵ Çn ḅ mË
n»a. Xin lØa cho tĂt cä Çàn ḅ låi gÀn khu væn ch̀, r̉i mª c°ng ra.
ThĂy cƠ bên trong xanh tÓt, m¶t con vào, hai con vào, ba con vào, th là
nh»ng con khác cÛng chen nhau vào theo. Xin Çóng c°ng låi r̉i chåy v
gi dân làng ra b¡t ḅ. B¡t ÇÜ®c hÖn m¶t træm con, phÀn nhiu là
cûa bn l hÜÖng cÜ©ng hào giàu có trong làng. Chúng bàn nhau:
- LÀn này, nhiu ngÜ©i Çu phåm phäi l làng, không lë ta Çem
làm thÎt tĂt cä, vÆy th́ xin xí xoá.
Xin nhĂt ÇÎnh không nghe, lĂy c§ r¢ng lÀn trܧc làng Çă æn thÎt ḅ
cûa ḿnh r̉i, nay làng t¿ bƠ l, Xin së kin quan. S®
Xin làm to chuyn, chúng bàn nhau Çn cho Xin m¶t con ḅ, r̉i
b° cho các nhà có ḅ bÎ b¡t chia nhau chÎu tin. Xin nhĂt ÇÎnh
không nghe, nói:
- Ch̀ có hai cách: m¶t là Çem làm thÎt tuÓt, hai là Çem chia Çu cho dân
làng, mi nhà m¶t con.
Bn l hÜÖng cÜ©ng hào bàn v§i nhau măi, cuÓi cùng phäi b¢ng ḷng
theo cách thÙ hai, v́ chia nhÜ vÆy th́ chúng c̣n ÇÜ®c mi nhà m¶t con,
chÙ Çem làm thÎt th́ mĂt cä. Th là, không nh»ng Xin Çă Çánh
Ç°i ÇÜ®c ḅ béo, mà nh»ng nhà trong làng cÛng ÇÜ®c mi nhà m¶t con.
Bn chÙc s¡c, hÜÖng
l trong làng lúc nào cÛng nghï Çn rÜ®u thÎt. ThĂy bà mË Xin
vØa m§i mĂt, chúng b¡t phäi làm ma, m©i "làng" Çn æn uÓng.
Nhà Xin nghèo l¡n, Çn khoai s¡n c̣n không có æn th́ lĂy ǵ làm
ma, nhÜng không làm chúng së Çu°i Çi khƠi làng. Nghï ÇÜ®c m¶t mËo,
Xin bèn Çi nói khéo v§i nh»ng tên chóp bu:
- Chä nói các cø cÛng thØa bit, nhà túng quá, xin các cø r¶ng lÜ®ng
Ç ÇÜ®c chôn cĂt ngày hôm nay cho m̉ yên mä ÇËp; c̣n vic ma chay,
xin các cø cho khĂt Çn tuÀn m̉ng m¶t s¡p t§i, v́ c̣n phäi vay mÜ®n bà
con xa gÀn, không ǵ cÛng phäi kim con l®n dæm chøc cân, mÜÖi ÇĂu gåo
xôi...
ThĂy nhà Xin nghèo túng thÆt, các "cø" Çành cho khĂt vÆy.
TuÀn m̉ng m¶t t§i, Xin mua chÎu ÇÜ®c m¶t con l®n thÆt to, thÆt béo,
nhà chû giao hËn ba hôm sau phäi trä Çû tin. Xin làm thÎt ngay, r̉i
cĂt thÎt vào trong bủng. XIn nh© ngÜ©i m©i " làng" Çúng
chiu hôm Ăy t§i uÓng rÜ®u. Khi " làng" Çă t t¿u Çông
Çû, Xin m§i Çem ít m« bƠ vào xanh v§i mÜ©i cû hành, rán lên. Mùi m«
bay ra thÖm phÙc khin "làng" Çang ng̉i la lit trong cái råp
d¿ng ª ngoài sân, cÙ nuÓt nܧc ming Øng ¿c. Xin bÜng xanh m« cĂt
Çi, r̉i lØa lúc không ai Ç , châm m¶t m̉i lºa lên mái bp.
"Làng" Çang ch© c bÜng ra, sÓt cä ru¶t, bng nghe ting
hô hoán nh́n ra th́ thĂy cái bp Çang bÓc cháy. "Làng" hoäng
quá, xôn xao ùn ra khƠi råp. hÀu ht nh»ng ngÜ©i Çi Çám Çu quÀn
tr¡ng áo dài ch̀nh t, không dám xông vào ch»a cháy. Bà con xóm
ging kÈ xách thùng, ngÜ©i vác câu liêm, chåy Çn , th́ cái bp
Çă thành m¶t ÇÓng lºa. Xin m¥t mÛi, quÀn áo nhÜ ma lem, kêu khóc thäm
thit:
- Ói tr©i ÇĂt ôi là tr©i ÇĂt! Ói cha mË Öi là cha mË ôi! Ói làng nܧc
ôi là làng nܧc ôi! Cháy mĂt ht cä bp nܧc, cä c bàn r̉i,
c̣n lĂy ǵ mà làm ma làm chay n»a... i hi hi!
"Làng" tܪng c bàn cháy thÆt, c̣n xÖ múi ǵ n»a, không ai bäo
ai, kÈ trܧc ngÜ©i sau, ra v cä.
Gà gáy Çêm Ăy, Xin gánh thÎt l®n Çi ch® xa bán. Chiu hôm sau,
Xin mang tin v trang träi xong n®, c̣n thØa m¶t ít, mua ngay mĂy
cây tre làm låi cái bp.
Sau m¶t th©i gian làm mơ,
Xin låi phäi làm ÇÀy t§ hÀu Çiu tráp cho lăo chánh t°ng. M¶t
lÀn, lăo chánh t°ng Çi chÖi xa, Xin theo hÀu. Khi Çn làng n
thĂy có m¶t cái trÓng m¥t to b¢ng cái nong, hai thÀy tṛ lĂy làm lå quá,
vào xem. Có t§i mÜ©i ngÜ©i khách qua ÇÜ©ng cÛng Çang bàn tán v cái
trÓng Çó, trên tang trÓng có Çè mĂy ch»: "trÓng cĂm", nên chä ai
dám låi gÀn. Bng Xin l§n ting:
- Có ai dám ÇÓ tôi Çánh cái trÓng cĂm này không nào?
M¶t ngÜ©i cÜ©i:
- ñn cÓ t° nhà anh sÓng låi cÛng không dám Çøng Çn n»a là anh.
Xin m¶t hai cam Çoan là Çánh ÇÜ®c, không s® ǵ cä. Trong sÓ Çó có
m¶t ngÜ©i buôn bán giàu có, trong túi s¤n tin, cho là Xin khoác
lác, ngÙa tai l¡m, bäo:
- Anh Çánh ÇÜ®c Çû ba h̉i chín ting tôi së cho anh næm chøc quan
tin!
Xin nói:
- Næm chøc chä bơ, ít ra cÛng phäi m¶t træm.
NgÜ©i kia b¢ng ḷng, bäo:
- ñÜ®c, anh không làm ÇÜ®c Çúng nhÜ l©i nói, th́ phäi ª cÖm không cho
tôi mÜ©i næm.
Hai bên làm giĂu giao kè, có m¶t ngÜ©i ÇÙng tên làm chÙng.
Xin b¡c thang, vác dùi trèo lên, dang th£ng cánh nn Çû ba h̉i chín
ting. TrÓng kêu, vang cä tai, nhÙc cä óc. Vài ba ngÜ©i nhút nhát, s®
liên løy, v¶i tháo lui. Chiu theo giao kèo, Xin b¡t ngÜ©i kia phäi
giao Çû sÓ tin.
Nghe trÓng Çánh bĂt th́nh ĺnh, dân làng kinh ngåc, lÛ lÜ®t kéo nhau ra
Çông nhÜ h¶i. L trܪng, tay cÀm hèo, len qua Çám Çông, khnh khång
bܧc vào Çn quát tháo Àm ï. Xin ra trܧc m¥t l trܪng vái
chào r̉i găi ÇÀu găi tai nói:
- Då tŕnh ông, tôi là khách qua ÇÜ©ng, thĂy cänh làng ta trù phú, thĂy
Çn ta linh thiêng, nên có næm chøc quan tin trܧc Ç hÀu thánh
sau hÀu làng. NhÜng v́ không bit làm th nào g¥p ông cùng tĂt cä
dân làng ÇÜ®c, bu¶c ḷng phäi Çánh vài h̉i trÓng, xin các ông Çánh ch»
Çåi xá cho.
ThĂy có món tin l§n, l trܪng cùng h¶i Ç̉ng chÙc s¡c thích quá,
bàn nhau hăy trích ngày ra mÜ©i quan làm bÙa chén Çăi ông khách häo tâm.
M¶t hôm, nhân có lnh
cûa bn chÙc dÎnh b¡t tĂt cä trÈ già trai gái làng hoàng B¶t phäi æn
m¥c ch̀nh t Ç Çi Çón quan huyn Lê Kim Th¢ng v làng
hiu dø, Xin nghï ra ngay m¶t k. Xin lÈn vào bủng ông n¶i
lĂy tr¶m chic áo thøng ÇƠ m¥c vào, r̉i Çi th£ng ra Ḉnh, giä v© chåy
Çi chåy låi læng xæng ngay trܧc m¥t quan huyn. Quan lĂy làm lå, cho
lính gi låi hƠi. Xin xÜng tên h và nói là hc tṛ.
Huyn Th¢ng lin mÜ®n ngay vic æn m¥c ng¶ nghïnh cûa Xin
Ùng khÄu Çc m¶t câu, b¡t phäi ÇÓi:
- áo ÇƠ quét cÙt trâu
Xin ÇÓi ngay:
- Lng xanh che Çít ng¿a
Huyn Th¢ng không ng© bÎ m¶t vÓ, tái m¥t, da:
- Th¢ng này láo! ñă th, phäi ÇÓ thêm câu này n»a, không ÇÓi ÇÜ®c,
tao së cho æn Ç̣n.
ThĂy tóc Xin ÇƠ hoe v́ Çăi n¡ng lâu ngày, huyn th¢ng lin ra
câu ÇÓi:
- Hc tṛ là hc tṛ con, tóc ÇƠ nhÜ son là con hc tṛ
Xin không cÀn nghï ng®i lâu, ÇÓi tÙc kh¡c:
Tri huyn là tri huyn Th¢ng, æn nói læng nhæng là th¢ng tri huyn!
Huyn Th¢ng tÙc Ùa máu, nhÜng v́ Xin ÇÓi rĂt ch̀nh, không bÈ vào
Çâu ÇÜ®c, Çành câm ming.
Næm nào cÛng vÆy, cÙ gÀn
tt Nguyên Çán, viên tri phû Hoàng Hóa cùng v® Çi ch® tt. TØ phû
ra ch® Bút SÖn rĂt gÀn, nhÜng vÓn tính hách dÎch, quan phû b¡t lính cáng ra
tÆn c°ng ch® và mang theo hai cái lng xanh che. H̉i này, Xin B¶t hăy
c̣n nhƠ, xong thĂy cái oai rªm cûa quan th́ ghét l¡m. Xin mang m¶t con
chó con Çi ch®, nhÜng không bán, cÙ ôm ª trܧc bøng, lúc th́ chen Çi
trܧc quan, lúc th́ lùi låi Çi sau quan. ThĂy Xin mang chó, ai cÛng
tܪng Xin m§i mua, liên hƠi:
- Chó bao nhiêu?
Xin trä l©i:
- Quan ÇĂy!
Quan phû bit th¢ng bé ôm chó chºi xƠ ḿnh, cho lính b¡t låi hƠi:
- Ai xui mày æn nói nhÜ th?
Xin Çáp:
- BÄm quan, nhà con muÓn nuôi mt con chó con Ç dn cÙt cho em,
nên bÓ mË con bäo con Çi mua.
Quan hƠi:
- Mày là con cái nhà ai?
Xin trä l©i:
- BÄm con là ch¡t cø Trång Quÿnh å!
Quan nghe nói Xin là ch¡t cø Trång Quÿnh th́ có g©m, nhÜng chÜa
tin l¡m:
- ñă là ch¡t cø Trång tĂt phäi hay ch». Th mày có Çi hc không?
Xin Çáp: - BÄm quan, con là hc tṛ giƠi nhĂt vùng này å, quan l§n
không Çi hc nên không bit Çó thôi.
ThĂy Xin vÅn t́m cách xƠ ḿnh, quan n°i giÆn:
- Mày vô lÍ! NhÜng Çă nhÆn là hc tṛ giƠi th́ phäi ÇÓi câu này. Hay
tao tha t¶i. Dª tao Çánh Ç̣n.
Quan Çc: "Roi thĂt phân Çánh Çít mË hc tṛ".
Xin hƠi:
- Xin phép hƠi: "Roi" ÇÓi v§i "lng" có ÇÜ®c không å?
Quan Çáp: - ñÜ®c.
Xin låi hƠi:
- Th "Çít" ÇÓi v§i "ÇÀu", "mË" ÇÓi v§i
"cha" có ÇÜ®c không å?
Quan låi Çáp: - ñÜ®c!
Xin toan hƠi n»a. Quan Quát: - Không ÇÜ®c hƠi n»a. ñÓi Çi!
Xin lin ÇÓi: "Lng bát bông che ÇÀu cha quan l§n!"
Không ng© Xin låi dám chºi ḿnh m¶t lÀn n»a, Ç ch»a thËn, quan
lĂy ging b trên m¡ng Xin qua loa m¶t vài câu, r̉i quát bäo
lính hÀu sºa soån ra v.
Có m¶t viên quan huyn
hay nÎnh hót quan trên Ç chóng ÇÜ®c thæng quan tin chÙc. M¶t trong
nh»ng viên quan h¡n thÜ©ng b® Ç® là án sát NguyÍn Væn Tiêu, tøc gi
là án Tiêu. ñ nÎnh quan thÀy, h¡n ra lnh cho dân hàng huyn
không ai ÇÜ®c nói Çn ting "tiêu", ví dø nhÜ håt tiêu
th́ häi nói là håt §t v.v... HÍ ai thĂy ngÜ©i nào trái lnh th́ ÇÜ®c
phép vä vào m̉m ba cái thÆt Çau, r̉i Çem tŕnh quan trÎ t¶i. Lnh ban ra
khin Xin Çă ghét quan huyn låi càng ghét thêm. Ông mang m¶t ít
quÀn áo rách mܧp xin vào bái quan. Quan hƠi có vic ǵ, Xin thÜa
là nhà nghèo quá, gia tài ch̀ c̣n m¶t ít quÀn áo rách, nh© quan cÀm h¶ cho
lĂy ít tin v làm vÓn sinh nhai. TÙc th́ quan n°i trÆn lôi Ḉnh
thét m¡ng Çùng Çùng, v́ xÜa nay có ai dám cä gan Çem quÀn áo rách Çên
bán cho quan bao gi©? ñ®i quan nguôi giÆn, Xin m§i nói:
- Då thÜa ngài, xin ngài thÜÖng kÈ hc tṛ nghèo túng này, không ǵ
cÛng mang danh là ngÜ©i quân tº...
- Quân tº ǵ mày! ñ̉ quân tº cùng quân tº cÓ!
Xin trÀn t́nh:
- Då, Kh°ng Minh túng Kh°ng Minh cÀm å!
Nghe câu nói khó hiu, quan chau mày suy nghï m¶t lúc m§i bit l©i
m¡ng cûa ḿnh: "Quân tº cùng quân tº cÓ" v§i l©i trÀn t́nh cûa
Xin: "Kh°ng Minh túng Kh°ng Minh cÀm" (1) Çă làm thành Çôi câu
ÇÓi hay tuyt. Quan phøc tài Xin, thܪng cho m¶t quan tin, nhÜng
låi chn cho cái thÙ tin chôn giĂu dܧi ÇĂt lâu ngày bÎ han r̀
ht cä. Xin Ç« lĂy quan tin, cÀm m¶t Ç̉ng d¢n månh xuÓng
ÇĂt, ting kêu nghe cành cåch, r̉i nói:
- BÄm quan, tin này không "§t" ÇÜ®c å!
Quan vô t́nh m¡ng:
- Mày Çiên à! Tin này mà không tiêu ÇÜ®c Ü?
Ch̀ ch© có th, Xin lin vä cho quan ba cái tát vào m̉m nhÜ tr©i
giáng. Quan hô lính b¡t trói. Xin ngæn låi nói:
- Ch¡c ngài vÅn chÜa quên cái lnh kiêng tên hu quan án ngài m§i ban
ra. Tôi làm vÆy cÛng ch̀ là thi hành cái lnh Ăy cûa ngài mà thôi!
Quan s® bn lính bit chuyn th́ ḿnh thêm xĂu h°, lin Çu°i
Xin ra.
BÎ chÖi nhiu vÓ Çau
quá, quan huyn ḍ măi m§i bit là Xin, tÙc quá, nhÜng có muÓn
gây chuyn cÛng không ÇÜ®c v́ ông là ngÜ©i khác huyn. Lăo
huyn bèn Çem chuyn Ăy nói låi v§i án Tiêu và tƠ nh© quan
thÀy trä thù h¶.
LÀn Ăy, án Tiêu v quê ngoåi là làng Yên LÜ®c æn gi. Lăo b¡t dân
làng phäi dn dËp ÇÜ©ng sá såch së, mang c© quåt Çón rܧc thÆt long
trng. Sáng sÖm mai, án Tiêu m§i v th́ chiu nay ÇÜ©ng làng Çă
ÇÜ®c quét såch nhÜ chùi, cây cÓi hai bên ÇÜ©ng phát quang cä.
Gà gáy, Xin dÆy lĂy cÙt chó Çem ra ÇÜ©ng cái, cÙ cách m¶t quăng bƠ
m¶t băi, băi nào cÛng c¡m m¶t quä §t l§n (Thanh Hoá gi §t là håt
tiêu). Sáng ra, khi mi ngÜ©i kính cÄn Çón rܧc án Tiêu, Xin vác
c© Çi trܧc, cÙ hÍ trông thĂy băi cÙt có c¡m quä håt tiêu, ông låi chºi:
"T° cha ÇÙa nào ̀a ra tiêu". án Tiêu n¢m trong cáng nghe ting
chºi, bit là Xin chºi ḿnh nhÜng không Çû l do Ç b¡t
bÈ, Çành gi bn l hÜÖng låi, quª trách không chÎu Çôn ÇÓc
dân phu quét dn ÇÜ©ng sá cho såch và bäo chúng truyn lnh
r¢ng: "Quan huyn trong ngÜ©i khó ª, mi ngÜ©i không ÇÜ®c to
ting, ̉n ào!"
G¥p lúc hƠng thi, Xin
và mĂy anh em bån Ç̉ng môn ng̉i bủn m§i giª tṛ bù khú v§i nhau. Anh em
bit Xin có tài Ùng ÇÓi, thách Xin vào xin tin quan t°ng
ÇÓc. Bây gi© t°ng ÇÓc Thanh Hóa khét ting là m¶t ngÜ©i hiu sát.
Xin b¡t anh em giao kèo: nu xin ÇÜ®c tin th́ anh em cÙ tính m¶t
Çn thành ba, nghïa là anh em së phäi trä cho Xin m¶t sÓ tin
gĂp ba sÓ tin Xin xin ÇÜ®c cûa quan. B¢ng không dám xin, ho¥c xin
không ÇÜ®c th́ Xin phäi tht anh em m¶t b»a no say. Tܪng Çùa vui,
nào ng© Xin vào tÆn dinh quan. Ai nĂy ch¡c phen này Xin së làm ma
không ÇÀu.
M¶t bu°i sáng n, quan vØa mª m¡t ra công ÇÜ©ng Çă thĂy Xin quÿ
ª ngoài sân. Quan qu¡c m¡t hƠi:
- Th¢ng kia! Mày t§i Çây có vic ǵ?
Xin thÜa:
- BÄm cø l§n, con muÓn nh© tay cø l§n hóa kip cho con.
Quan quát:
- Th¢ng này muÓn cht à?
Xin trÎnh trng nói:
- BÄm chính th à. Con nghe nói lÜ«i gÜÖm cø l§n s¡c l¡m, nên muÓn xin
cø l§n m¶t nhát Ç h̉n v chín xuÓi cho ÇÜ®c mát mÈ.
Quan g¡t:
- ThÆt là Ç̉ Çiên, củng, ngu, ng¶. V́ sao mày låi muÓn cht?
Xin Çáp:
- BÄm cø l§n, con là hc tṛ thi hƠng, nhà låi nghèo, nghip Çèn
sách ch£ng ra sao, nghï tûi thân h° phÆn chä muÓn sÓng n»a.
Quan thĂy Xin dáng ngÜ©i hc tṛ nho nhă, låi ÇÓi Çáp Çâu ra ÇĂy
m¶t cách b́nh tïnh lin bäo:
- Nu hc tṛ hc giƠ mà hƠng thi th́ cÛng c̣n Çáng thÜÖng.
Nu dÓt mà hƠng låi Ç̣i cht th́ cht cÛng Çánh Ç©i. VÆy hăy
Ùng khÄu m¶t bài thÖ lĂy Ç là "Çiên củng ngu ng¶" ta xem.
Xin vâng l©i, Ùng khÄu Çc m¶t hÖi, mÓi câu có m¶t trong bÓn ch»
cûa ÇÀu Ç: - Cao T° Çiên hào kit - Vơ ñ ng¶ thÀn tiên. -
T¥ng ñim củng thiên ÇÎa - Nhan Tº ngu thánh hin (1) Nghe nói xong,
quan bit Xin có xƠ ngt ḿnh, song thĂy Xin là kÈ
xuĂt khÄu thành chÜÖng, kính Çin lau làu, væn thÖ hàm súc, tƠ ra là
ngÜ©i hc thÙc r¶ng, låi có khí phách, lin thܪng cho ba chøc quan
tin và bäo lui v.
Th là tØ Çó, ngoài cái tên Xin B¶t c̣n có m¶t cái tên n»a là
Xin Ng¶.
Xin làm thuÓc. cho nên
vua thÜ©ng v©i vào kinh ch»a bnh. M¶t hôm, vua Çang nô Çùa cùng bÀy
cung phi, th́ thĂy Xin bܧc vào. Vua ngåc nhin hƠi có vic ǵ.
Xin Çáp:
- Hå thÀn nghe nói Hoàng thÜ®ng m¡c phäi bÓn bnh him nghèo mà sách
gi là "tÙ chÙng nan y", nên v¶i vàng vào thæm Hoàng thÜ®ng.
Vua khó chÎu nói:
- Thiên hå ác ming nói càn nhÜ vÆy, chÙ lâu nay TrÅm vÅn khoÈ månh, có
vic ǵ Çâu! à th "tÙ chÙng nan y" là nhÙng bnh ǵ?
Xin tâu:
- Då "tÙ chÙng nan y" h nói Çó là què, mù, câm Çic.
Vua n°i giÆn:
- ñ¶c ác Çn mÙc Ăy là cùng! TrĂm mà bit kÈ nào bÎa chuyn
phao Ç̉n ra ÇÀu tiên th́ TrÅm së c¡t lÜ«i chÙ không tha!
Xin nói:
- Hå thÀn nghe thiên hå Ç̉n nhÜ vÆy. Bây gi© m§i bit là sai. NhÜng
nghï cho kÏ, th́ låi thĂy là có nguyên do cä ÇĂy å!
Vua hƠi:
- Nguyên do nhÜ th nào?
Xin giä b¶ røt rè:
- Xin Hoàng thÜ®ng tha t¶i kÈ hå thÀn m§i dám nói.
Vùa b¢ng ḷng. Xin nói:
- Thiên hå thĂy Hoàng thÜ®ng suÓt næm ch̀ quanh quÄn trong cung Çin nên
h lÀm tܪng là ngài què. Nܧc s¡p mĂt mà Hoàng thÜ®ng vÅn ung dung
vui thú, nên h lÀm tܪng là ngài mù. Trܧc cänh núi sông bÎ quân
gi¥c dày xéo mà Hoàng thÜ®ng cÙ ng̉i im, nên h tܪng là ngài câm.
Kh¡p nÖi ngÜ©i ta Çu kêu Hoàng thÜ®ng là kÈ hèn yu, khip
nhÜ®c nhÜng ngài vÅn làm ngÖ k ḥa ܧc hàng gi¥c, nên hn lÀm
tܪng là ngài Çic.
Vua bit Xin chºi ḿnh, tÙc uĂt ngÜ©i nhÜng không Çû l lë
Ç b¡t t¶i ÇÜ®c. 14. Xin Trä Lo*`i Vua
ñ̉n r¢ng có m¶t lÀn vua ng¿ tuÀn ra Thanh Hóa. Nghe nói con cháu Trång Quÿnh
vÅn c̣n, vua bèn cho Ç̣i Çn. Xin vâng lnh t§i hÀu. Vua hƠi:
- Trܧc khi Trång cht có trÓi træng låi Çiu chi không?
Xin Çáp:
- Då có å!
Vua bäo:
- Th nhà ngÜÖi hăy thuÆt låi l©i Trång trÓi træng cho ta nghe.
- Då tâu Hoàng thÜ®ng, cÓ tôi trܧc khi tØ trÀn ch̀ trÓi låi có m¶t câu
thôi å!
- M¶t câu cÛng ÇÜ®c, cÙ nói ta nghe.
- Då, nhÜng tôi không dám nói å!
- Tåi sao ?
- Då, nói ra s® Hoàng thÜ®ng không ÇÜ®c vui ḷng.
- ñÜ®c cÙ nói, dù câu nói Ăy th nào ta vÅn không b¡t t¶i.
Xin næm bäy lÀn tØ chÓi, vua næm bäy lÀn g¥ng hƠi, sau cùng Xin
m§i thÜa:
- Då, tâu Hoàng thÜ®ng, ông tôi k låi r¢ng: "Trܧc khi cÓ tôi
nh¡m m¡t, con cháu xúm xít quanh giÜ©ng hƠi cÓ tôi có d¥n con cháu Çiu
chi không. NhÜng cÓ tôi không trä l©i. Con cháu không yên tâm, cÙ g¥ng hƠi
măi, cÓ tôi ch̀ quát lên m¶t câu: "HƠi cái mä cha bay hay sao mà hƠi
măi th?", r̉i t¡t thª.
Created & Maintained by Thanh Hà
LAST UPDATE ( MAY 8, 1999 --- 6:00 P.M. )
This Page Has Been Visited (Since May 7, 1999):