______________________________________
XUI DNG SNG MEKONG SAU THI CHIN
Thomas O'Neill - Bn dch ting Vit ca Tm Bnh*
Hn mt trm nm tr߾c, mt on thm him Php trong c Francis Garnier khi hnh t Si Gn (1866) "Ngc Dng Sng Mekong " tm mt thy l giao th߽ng vi Trung Hoa nhng h tht bi. V con sng Mekong vn cn hoang d. Sau hn mt na th k chin tranh bom n k
t Th chin th Hai cho n khi chm dt chin tranh Vit nam, mi ti gn y con sng Mekong bt u c nhng thay i mau chng vi nhng d n pht trin: xy dng cc nh my thy in cc khu k ngh em li hy vng cho cc quc gia trong vng. K gi Thomas O'Neill cng phng vin nhip nh Michael S. Yamashita thc hin c cuc hnh trnh Sui Dng Sng Mekong
(1993) t thng ngun bn Ty Tng xung Vn Nam qua Min in Lo Thi Lan Cambt ti ng bng sng Cu Long. Thin k s phong ph v rt hp dn v chuyn i y c ng ti trn t National Geographic s thng Hai, 1993 (Vol.183,No.2). Bn ting Vit ca Tm Bnh.
cao 15 ngn b trn cao nguyn Ty tng, chng c mt chn no m n tr. Tuyt thi bay nh nhng mi tn. Meiga ng߶i du mc Ty tng vn ko nga i qua cn bo tuyt v v vng tm kim mt khe t cho chng ti tr n. Khi tm nhn xung gn s khng, chng ti ch cn cch dng li buc nga, chi u ngi chm li vi nhau, mc cho cn bo hnh h.
" l im lnh" Meiga ni vy trong khi l khun mt sm vi g m cao cho nhng bng tuyt ti tp p vo. Anh ta ni tip: "Khi cc anh ti gn ni thing, th thi tit thay i t ngt. V ngun sng khng cn cch y bao xa."
Ch cho nhng cn gi thc d di qua i, ngi nhai ming b kh do Meiga a cho, ti ngh ti chng ߶ng bao xa ti c ni y, v phi cn bao xa na i ti.
Mc ch ca ti l i sut dc theo con sng Mekong, con sng c chiu di ng hng th by chu v hng th 12 ca th gii. Con sng bt u u y trong vng ni tuyt ny v kt thc khong 2600 dm ni vng bin m Nam hi ngoi khi ca Vit nam. Ti bit rng y l mt cuc hnh trnh di v kh khn.
Ь ti c ni y ti phi bng qua hng ngn dm trn mt chic xe Jeep nh binh c t Xining, th ph ca tnh Qinghai Trung quc. Nhng con ߶ng th s gp ghnh leo cao, cao ln mi ti 15 ngn b ti khng cn mt con ߶ng no na ngay bin gii pha bc ca Ty tng. Ni y trn mt con sng ng l hai chic lu en ln ca nhng ng߶i du mc Ty tng. Ti v nhip nh gia Mike Yashimata n dng lu cnh .
Nhng ng߶i du mc theo di khi chng ti ti v vo bui chiu cng ngy h mi chng ti ti lu h. l mt ni m khi, thiu nh sng vi chng cht nhng ti ng c xp vo mt gc. Ti gp Meiga, v ng߶i v l Daji tc di trang sc vi v s v nhng mnh kim loi bng bc p vo nhau leng keng khi i, thm su a con v c ng߶i anh v tui gi tn Bucairen mm ht c rng.
Ngi v mi chng ti n bnh, ging nh loi bnh xp lm bng bt la mch, trong khi Bucairen th git tr mui nng si vo trong nhng chic tch. Chng ti bt u hi anh v ci ngun con sng Mekong.
"C hai ngun ln" anh va ni va nhm thm la bng nhng ming phn b kh, nhng cm khi lm chy c n߾c mt ch thot ra c bng mt l thng trn nc."Mt ngun t ni cao trn nh bng gi; khng c mt ai t chn ti . V cn mt ngun thn linh, th pha sau ngn ni thing."
Meiga ni thm: ".Bn du mc chng ti tin c mt v thn linh l mt con rng tn Zjiadujiawangzha, sng trn ngn ni thing v bo v cho ngun n߾c an lnh. Chng ti tin rng nu ung c ngun n߾c y ngi ta s sng lu. Th vt nu ung vo cng vy. N߾c sng y chnh l mu chy trong c th chng ta.". Anh cng ng sng sm hm sau s dn chng ti ti vng ni thing cch 25 dm v h߾ng bc.
Tng sng chng ti ct ai yn nga vi nhng ngn tay t v lnh cng. Nhng con nga Mng C to vm v vi nhng bm lng di bay t ti tr߾c gi. Meiga chy n߾c kiu pha tr߾c chng ti. Ci trn lng con nga hoe , khun mt Meiga tht sinh ng vi chic ghim bc ci sau di tc en, con dao gm vi cn chm ngc dt ni tht lng chic o bng da cu.
Chng ti ci trn nhng con nga i lng l, ch c m thanh ca chung nga g nhp v nhng ting mng chn nga nghin trn lp c tuyt gi. Tho nguyn bao quanh bi nhng nh ni tuyt Tanggula dc theo bin gii Ty tng v tnh Qinghai ca Trung quc. T trn trin ni bng tuyt y l khi ngun ca mt con sng di nht chu, sng D߽ng t di 4000 dm chy sut chiu ngang ca lnh th Trung quc.
V ri chng ti nh b phc kch bng mt cn bo tuyt ti tht bt cht. Chng ti ch cn bit np sau nhng con nga v on chng c l chng ti phi quay tr v. Nhng ri cn bo cng bt cht qua i ging nh bt cht ti, l ra mt bu tri xm ch. Ngi v nga lai i thm mt ting ng h na th ti mt ngn i c qunh hnh thp nhn. Meiga bo: "y l ngn ni thing,"anh ta moi t mt chic ti bn hng nga mt b giy mu c in nhng dng Kinh Pht. Anh reo vui tung cao nhng trang giy kinh v hn hoan nhn chng cun theo chiu gi.
V cng sp n lt ti phi hn hoan reo h. Chng ti di chuyn ni pha sau ngn ni v thy mt di bng di c 300 th߾c Anh c hnh th tht li nh th ng h ct. Nghing ci xung mt n߾c , ti c th nghe thy ting n߾c chy rc rch. l nhng m tit u tin ca con sng Mekong. V ti cng khm ph ra rng, ti v Mike l nhng nh bo Ty ph߽ng u tin c nghe thy nhng m thanh y. Ti i dc theo di bng cho n khi thy c con n߾c chy t do v un khc trn mt cnh tr hoang vng. Tt c chng ti, ngi v nga u ci xung ung nhng ngm n߾c cho ko di tui th. Ting h reo vui ca ti lc ny cng tht nh nhm do hi th tht long.
TRUNG QUC: CON SNG CUNG N.
T ngun ny, con sng Mekong chy ngt mt na chiu di trn lnh th Trung quc, ri chy theo bin gii hay qua Min in, i xung cc n߾c Lo, Thi lan, Cam bt v Vit nam. Ti cng bit c rng con sng mang nhiu tn khc nhau: Thch h, sng Long phi, Ln Th߽ng giang, sng M Khong, sng Tonle Thom, sng Cu long. Con sng y chy dc theo nhng quc, nhng v߽ng triu, nhng thuc a qua cc giai on thng trm, ni tip bng hnh thnh nhng quc gia m chm trong chin tranh v mu la. Cht chc v kh au nh l nh mnh ca vng t y.
Qua sut chiu di con sng Mekong vn nh cn t do v hoang d, vn di chuyn vi nhp ca thu xa xa: ma ma, ma n߾c l vi con n߾c t bi t ai v nui sng nhng ngi dn quanh . Theo sut chiu di con sng y, cng ch mi mc ln mt thnh ph, mt con p, vi chic cu, v cha c nhng khu k ngh ng k no.
Nhng ng thi ti cng khm ph ra rng tnh cnh ang c nhng i khc. Sau na th k ca bom n, y cng l ln u tin trong vng im ting sng. Cc chnh ph by lu vn c lp cng vi m dn chng ngho kh ca h, th nay bt u m ca bin gii, tm u t ngoi quc pht trin. Con sng Mekong c vai tr trong , n s b khai thc bin i, ht cn hoang d, cng ko theo s thay i ca m dn chng sng quanh n.
Khi nhn li con sng khong mt trm dm d߾i ngun trong th trn bi bm Zadoi, c thm hng chc nhnh sng khc t nhng nh ni cao vo, bin dng n߾c bng gi thnh mt cung lu mnh mng tri rng vi ph sa c ngu.
Vi chic xe Jeep b h nhp, chng ti i vo th trn Zadoi lc bui chiu. Ngi ti x bp ci trnh n b v nhng ngi i xe p. Khu ph ch gm ri rc nhng cn nh vch t v t ta nh hnh chnh mu xm trng ging nh nhng tri lnh.
Cc b gi tay ln chui ht. m n ng tr ngi n nhu ngoi h qun. H ci ln khi c ton n ng khc vc xng i qua trn ng tr v nh t sau mt ngy lao ng.
Mt vin chc ln ting xin li chng ti v tnh trng thiu tin nghi v thiu c ph߽ng tin gii tr. Tuy nhin anh ta khoe l 75% cc cn nh c my truyn hnh, vi hai i t Bc kinh c tip vn qua v tinh mi bui chiu. Chng ti ng trong cn nh vng lai ca tnh. Cn bung c nm ging vi nn bng ximng v mt l s߷i than. V b mt in, ti phi c bng nh sng t chic n pin nh.
Ngy hm sau chng ti ti thm tu vin Zao Qin c knh c t 500 nm tr߾c, nm bn mt trin ni pha d߾i dng. Ti gp mt nh s vi chic o c sa mu xm. ng cho bit tu vin c khong 50 nh s tu tp v gio l Pht gio Ty tng. Tu vin ny cng nh cc ni khc tng b ng ca sut 10 nm trong cuc cch mng vn ha v ch c m li t nm 1979.
Khi chng ti ti ging ng, th mt ngi n ng ru bc trng chng gy i v pha chng ti. ng tn l Tudinangjia v cng l v s tr߷ng. ng vo tu vin nm 8 tui, ln t߾c v s tr߷ng nm 28 v nay tui 70.
Nhiu tng ni tr theo chng ti vo ging ng, ngi no u cng trc lc, mt mi lem luc, dng v t m, trng th ngy v e thn ging nh nhng ch h߾ng o sinh. V s tr߷ng thin ta trn mt chic bc thp, i mt sng r v tr trung. ng ging cho chng ti bit ngy ca cc tng ni bt u t rng ng, mi ngi c kinh, hc gii php v cu nguyn. Nhim v v s tr߷ng l yu th߽ng chng sinh, thng tng kinh k c th rao ging.
quote
i theo xung chn i, ti hi mt v s khc l khi s tr߷ng Tudinangjia vin tch th s th s ra sao"e;. Thy s c ha thiu. Cn cc v s khc s c thin tng,"e;, ng ta gii thch thm, thn xc c cht thnh nhng mnh nh v ngoi sn cho by kn kn ti n. l c tin ca chng ti, l thn xc ca nh s s tr thnh tng vt cho nhng sinh vt khc.
.
V s ch ra pha sn ca tu vin, ni c dm ba ch kn kn en xm bn thu ang m nhng khc x߽ng. ng gii thch:". l nhng khc x߽ng b, chng ti nui chng n chng lai vng ni y. V chng sn sng c mt khi chng ti cn."
Ti b mt ht khc sng Mekong tip khong 500 dm. Cc vin chc Trung quc cm chng ti i xuyn qua x Ty tng v mt phn ba pha bc tnh Vn nam. y cng l vng con sng xit chy ngon mc nht, xung t nhng ghnh thc cao ti khong hai dm.
H bt chng ti phi i vng, sau ny ti mi hiu c rng h khng mun ngi ngoi quc chng kin nhng a im ng qun hay nhng phong tro chng i c th bc pht ra trong vng nhn dp k nim 40 nm ngy Trung quc chim ng Ty tng.
Khi bt u li cuc hnh trnh t Vn nam ti mi nhn ra rng tht kh m i dc theo con sng. Khng c ng x i ti . C vi con ng mn men ti gn con sng nhng thng l kt thc trn b vc nhn xung con n߾c chy xit. a tm mt nhn khong 20 dm v pha ty trung tm m ch Lanping, l con n߾c cung n t thnh cao xung vc su ba ngn b. Ch c vi chic cu n gin bc qua . C ni chic cu ch l si dy cp treo bng qua. Ti thy ngi ln v c tr em lng bn u mnh trn si dy y qua bn kia dng n߾c bc.
Chic cu xa nht m xe c th chy qua thuc vng Baoshan gn bin gii Min in. l chic cu Gong Guo bng st c dng ln khong nhng nm 30 giao thng tip vn t Min in ti vng i ni hu trm l bn Trung hoa trong Th chin th Hai.
Cc vin chc Trung quc tin rng chic cu ny cng l trm giao lin ca gii bun ma ty t Min in vo Trung quc. Khng thy c trm kim sot ni u cu nhng cng an th trn ng trn cc con ng o. Trong mt ting ng h, ti ch thy vn vn c hai chic xe vn ti c rm r qua cu.
Khong 125 dm t con cu sui xung l chic p chn ngang sng Mekong. Chng ti chy xe theo nhng con ng hp bao quanh bi cc ly tre. Ngi ti x i khi phi chy chm li khi gp nhng ngi th sn i chn t vi sng kp bng qua. Bt cht hin ra tr߾c mt chng ti l bc tng kin c cao 35 tng nh ln t lng con sng chy gia hai ngn ni.
Pha tr߾c v sau l chng cht cc gin g vi li ti hnh dng nhng cng nhn xy ct p ang lm vic trn . Vi nhng ng dn n߾c cao 40 b c qua khe ni. Dng sng trng thun lnh nh con ch b ct xch a vo ng dn ri bt cht li vng vy si bt khi b giam hm trong .
y l p Manwan s hon thnh vo nm 1995 (bi vit 1993) vi d tr s cung cp 1500 megawatts in cho cc khu m mi v khu k ngh Cn Minh gn th trn tnh Vn nam.
You Wan Long ngi gim c cng trng ni: "Con sng ny ging nh khu hm m giu c vi lu lng n߾c th khng l." Trong khong ba thp nin ti Trung quc hy vng xy thm tm p na trn sng Mekong to sc bt pht trin cho cc vng km m mang nh hin nay. Cc p cha s tri ra nh nhng bc thm khong 300 dm t bin gii Hoa-Lo ngc ln pha bc.
T Jinghong khong 30 dm xung bin gii pha nam, ti nhn ra l mnh ti vng kh hu nhit i, vi ch ba by bn y nhng tri u , tri da v da. Cc ph n sc tc Dai mc nhng chic o sc s hnh chim b߾m mu vng xanh .
Dn lng thay v s hi n trnh th nay sng chan ha vi con sng y. Tr con phng mnh t b cao xung dng sng. Ph n th git r, gi u trong dng n߾c y. Vi ngi vi chic vy sarong phng hi bi li tung tng trong ln n߾c m xen gia nhng tu l xng.
Ti Jinghong vo mt bui chiu, ti theo m ngi i xe p ra pha cu sng hng mt. Pha d߾i cu l nhng ngi n ng v tr em ang lm vt nhng khc ci g tri em bn.
Ai Zhen, vin chc h߾ng dn ni: "Trong vng t ny khng c g b b ph." Ti cng ngh nh vy. Khc sng Mekong Trung quc s cn phi cu mang nhiu th; nhng thng ngy cun sng trong hoang d ca con sng cng sp chm dt.
MIN THI LO V KHU TAM GIC VNG.
Ri khi lnh th Trung quc, chy theo ranh gii Min in v Lo ri Thi lan. y cng l ranh gii ca c ba n߾c vi khu Tam gic Vng ni ting th gii l ni trng v ch bin thuc phin. T lu y cng l bn a ca cc lnh cha vi cc n la ch thuc phin c v trang.
Khi ti ti Sob Ruak, mt thn p Thi bn cnh sng Mekong ngay gia vng Tam gic Vng, tng l ni trng trng trt v ch bin thuc phin ni ting nht th gii. Ti khng cn trng thy nhng n la m ch c nhng chuyn xe but ln sng choang vi y khch du lch ngi u trn . Trn sn i l hai khch sn ngh mt; mt khch sn th ba ang c xy ct pha khu bn b thuc Min in.
Gii qun s Thi thanh ton y li cc khu ch lc v nhng n la ch thuc phin ra khi vng. thay th cho nn kinh t thuc phin th by gi l du lch. Du khch bay t Bangkok ti Chiang Rai, cch 40 dm v pha nam Sob Ruak. T h i xe but ti y. Vo ma kh, t thng 11 ti thng 5, hai khch sn lc no cng cht nch.
Marc Cremoux, vin qun l bnh bao ngi Php ca khch sn Baan Boran ni: "S ni ting cua khu Tam gic Vng li ko du khch ti y. Ti cng nghe h ni l t ni y thuc phin c gi i. Ri ting n lan xa. Ti y ngi ta t߷ng tham d vo cuc phiu lu, cho d l h trong nhng khch sn 5 sao v i trn nhng xe but c my iu ha khng kh."
Ti c hay manh nha ca ti c vn phi tr gi ni y.
Author: Thomas o'Neill.
*Translator: Tm Bnh, pen-name of a well-known Vietnamese writer who besides writing, compiles non-vietnamese documents for translation into Vietnamese.
