DENEY......VE OYUNLAR  
ATAM 
İZİNDEYİZ
 

Giriş

Madde
Maddenin tanımı
- Saf Maddeler
- Karışımlar
Madde dönüşümleri
Karışık maddelerin ayrılması 

Enerji
Enerjinin tanımı
Enerji türleri
Enerjinin niteliği
Enerjinin korunması
Enerji ve zaman 

Ses
Sesin oluşması
Sesin özellikleri
İşitme
Ses yalıtımı
Ses kaydı
 

MADDE

Saf Maddelerin Daha Basit Maddelere Ayrılması

Malzemeler:
Deney tüpü, ispirto ocağı, tüp maşası, bir kaşık şeker

Şekeri deney tüpüne koyun. Tüp maşası ile tuttuğunuz tüpü ispirto ocağının ateşine tutunuz. Kısa bir zaman sonra şeker eridi, kaynayıp hareketsiz hale geldi. Beyaz şekerin rengi siyah oldu.

Çözeltileri Deriştirme ve Seyreltme

Malzemeler:
Tuzlu su, büyük bir metal kap, saçayak, ispirto ocağı

İspirto ocağını sacayağının altına yerleştirin. Tuzlu su karışımını metal kabın içinde ısıtın. Su buharlaştıktan sonra karışımın yine tadına bakın. Daha fazla tuzlandığını göreceksiniz. Çünkü suyun bir kısmı buharlaştı, böylece tuz miktarı arttı. Böylece bu çözetiyi deriştirmişolduk.

KARIŞIK MADDELERİN AYRILMASI

Eleme

Nohut ve un karışımını, bir elekte elersek ne gözleriz? Nohut eleğin üzerinde kalır, un ise eleğin altına geçer.

Eleme, karışımdaki büyüklükleri, farklı maddeleri ayıran bir yöntemdir.İnşaatlarda kum elekten geçirilerek çakıldan ayrılır.

Süzme

Bir bardak su içine bir miktar toprak atıp karıştıralım. Oluşan toprak-su karışımını, bir huni içindeki süzgeç kağıdından geçirdiğimizde toprağın süzgeç kağıdı üzerinde kaldığını görürüz. Su ise süzgeç kağıdının alt tarafına geçer. Böylece su ile toprak birbirinden ayrılır.

Süzme yoluyla sıvı maddelere karışmış katı maddeler ayrılır. Bardağa çay koyarken süzgeç kullanırız. Çay yaprakları süzgecin üzerinde kalır.

Yüzdürme

Demir tozu ve tahta talaşını karıştırıp elde ettiğimiz karışımı su içine atarsak ne gözleriz? Hangi madde dibe çöktü? Su üstünde kalan madde hangisidir?

Demir, ağır olduğu için dipte; talaş hafif olduğu için suyun üzerinde toplanır. Böylece demir ve talaş birbirinden ayrılır.

Çiftçiler harmandan kaldırdıkları buğdayı yıkarken bu yöntemi kullanırlar. Buğdayın yıkanması sırsında saman gibi hafif maddeler yüze çıkar. Taş, kum gibi ağır maddeler dibe çöker.

Dinlendirme

Yarım bardak su içine bir miktar tebeşir tozu atıp karıştıralım. Oluşan karışımın görüntüsü nasıldır? Bu karışımı bir müddet bekletirsek ne görürüz?

Oluşan karışımın rengi bulanıktır. Tebeşir tozu taneleri su içinde gözle görülebilir. Bir süre beklersek tebeşir tozalrının dip tarafta toplandığını görürüz.

İçme ve kullanma suları, su şebekesine verilmeden önce süzme ve dinlendirmr işlemlerinden geçirilir. Böylece suya karışmış bazı maddelerin sudan ayrılması sağlanmış olur.

Çözme - Kristallendirme

Cam bir kaptaki sıcak su içine 8 - 10 kaşık yemek tuzu atıp karıştıralım. Tuz, su içinde çözünür. Bu çözelti soğuduktan sonra içerisine kalınca bir pamuk ipliği sarkıtalım. Kabın üzerini bir tülbentle kapatalım. Bir süre sonra ipliğin üzerinde tuz kristallerinin oluştuğunu görürüz.

Evlerimizdeki reçeller de uzun süre bekletilirse, reçelin içinde şeker kristallerinin oluştuğu gözlenir.

Tuzlalarda tuz elde edilirken bu işlem kullanılır

Mıknatıs ile Ayırma

Demir tozun ile ince kumu karıştıralım. Oluşan karışıma bir mıknatıs yaklaştırırsak ne gözleriz ?

Mıknatıs demir tozlarını çeker, kum tanelerini çekmez.Böylece demir tozu ile kum taneleri birbirinden ayrılmış olur.

Elektrik ile Ayırma

Cam bir küvete saf su dolduralım. İki kaşık yemek tuzunu, suya ilave edip karıştıralım.Böylece suyu iletken hale getirmiş olduk. Deney tüplerini de aynı su ile doldurup, cam küvetin içine ters çevirelim ve destekle tuturalım.Pilin (+) ve (-) kutuplarına bağladığımız kabloların uçlarına çelik elektrotları bağlayalım. Elektrotları, deney tüplerinin içine girecek şekilde yerleştirelim.

Devreden elektrik akımı geçince, tüplerde gaz kabarcıkları birikir.Tüpün birindeki gaz oksijen , diğerindeki hidrojendir.

Bu yöntem kaplamacılıkta çok kullanılır.

Damıtma


Musluk suyu içerisinde çeşitli madelnsel maddeler vardır. Suyu, bu maddelerden ayırmak için damıtma yönteminden yararlanılır. Bunun için bir kaba konulan musluk suyu ısıtılarak buharlaştırılır. Buhar soğutularak su haline getirilir. Bu şekilde elde edilen su, saf sudur. Yağmur suyu, saf suya örnek verilebilir.

HAM PETROLÜN DAMITILMASI

Petrol, denizlerin dibinde ve bataklıklarda, ölü hayvan ve bitki kalıntılarından oluşur. Sondajlarla çıkarlan ham petrol, sudan hafif, koyu renkli ve yapışkan bir sıvıdır. Ham petrol çok sayıda uçucu maddenin bir karışımıdır (Benzin, gaz yağı, mazot vb.) Ham petrol rafinerilere götürülür. Burada ayrımsal damıtma kulelerine konur. Alt tarafından ısıtılan petrol, çeşitli sıcaklıklarda kaynayan ürünlerine ayrılır. Bu işleme "Ayrımsal Damıtma" denir. Petrol ürünleri sırasıyla; Petrol gazları, benzin, gaz yağı, mazot, fuel oil, makine yağları ve asfalttır.

Petrol gazları sıvılaştırılarak çelik tüplere konur ve yakıt olarak evlerde kullanılır. Buna tüp gaz da denir. Benzin ve mazot motorlu araçlarda akaryakıt olarak kullanılır. Gaz yağı gaz lambalarında, gaz sobalarında ve banyo şofbenlerinde; fuel oil, büyük binaların ısıtılmasında, kalorifer yakıtı olarak kullanılır. Asfalt ise yol yapımlarında kullanılır.

ENERJİ
Hareket ve Durum Enerjileri


SES

Sesin Oluşumu 

Araç-Gereç: İnce bir çelik tel (lastik de olabilir), tahta, çivi. 

Bir tahta üzerine çakılan iki çivi arasına ince bir teli veya lastiği gergin olarak bağlayınız. Teli ortasından tutarak denge durumundan yukarı doğru ayırıp bırakınız. Telin titreştiğini gördünüz mü? Gergin tel titreştiği süre ses oluşturur.

Ses Boşlukta Yayılır mı? 


ses

Araç-Gereç: Masa saati, hava boşaltma tulumbası, fanus, üç ayak. 

Aşağıdaki şekle bakarak düzeneği hazırlayınız. Saati ayarlayarak çaldırınız. Bu durumda saatin sesinin işitildiğine dikkat ediniz. Fanusun havasını boşaltınız. Yeteri kadar hava boşalttığımız zaman saatin sesini işitemeyiz. Bu deney sesin boşlukta yayılmadığını gösterir. Ses dalgalarının yayılabilmesi için mutlaka katı, sıvı veya gaz bir ortama ihtiyaç vardır. 

Ses Dalgalar Halinde Yayılır


 
Neler Gerekiyor?
Neler Gerekiyor?
Bu sayfaları görebilmek için gerekenler
Deney ve Oyunlar
Deney ve Oyunlar
Konuları öğrenmenizi pekiştirici bilgiler
 
Neler Öğrendik?
Neler Öğrendik?
Bilgilerinizi ölçmek için küçük bir test
 
Kaynaklar - Hakkında
Kaynaklar
Hakkında
Bu sayfayı hazırlaken kullandağımız kaynaklar ve Internet üzerinde bilgilerle ilgili sayfalar 
Download
Download
( dosyaları al )
Sayfaları bilgisayarınızdan lokal olarak da görüntüleyebilirsiniz.