M A T I C A C R N O G O R S K A C E T I NJ E
K a n c e l a r i j a P o d g o r i c a
Bul. Save Kovacevica 119; P.O.Box 44;
tel/fax 381 81 623 817; e-mail: maticacg@cg.yu

  OTVORENO PISMO MATICE CRNOGORSKE
UCESNICIMA
KONFERENCIJE O STABILNOSTI U JUGOISTOCNOJ EVROPI

Matica crnogorska, nezavisna i nevladina organizacija intelektualaca, koja se od osnivanja zalaze za multietnicku i multikulturnu, suverenu Crnu Goru, za pacifikaciju i integraciju Balkana u Evropu, smatra svojom obavezom da javnosti i ucesnicima Konferencije prezentira svoje vidjenje pozicije i interesa Crne Gore.
Zahtjevi Crne Gore i valorizacija njenog sadasnjeg medjunarodnog polozaja morali bi se na Konferenciji kretati u sferi strateskih ideja i obezbjedjivanja dugorocnih interesa Crne Gore. Platforma Vlade Crne Gore za Konferenciju u Bonu je, nazalost, na nivou dnevnopoliticke taktike.

Apelujemo na ucesnike Konferencije da poklone paznju sljedecim stavovima:

I        Neophodnost integracije Balkana u Evropu

Dosadasnji kongresi i medjunarodne konferencije, na kojima se rjesavala sudbina Balkana, bile su pogodbe velikih sila, koje su nastojale samo da zadovolje svoje interese. Zato su ostajale tempirne bombe etnickih i drugih antagonizama, tako jake da su proizvele i svjetske sukobe. Ovoga puta Balkanu treba prilaziti sa globalnog evropskog interesa i projektovati odnose na tom prostoru tako da se onemoguci realizacija velikodrzavnih projekata balkanskih drzava, samostalno ili kao eksponenata velikih sila. Balkan treba integrisati u Evropu, kroz mehanizme koji ce omoguciti da vrijednosti ovog prostora postanu dio evropske civilizacije. Ubrzanim privrednim razvojem stvorice se ravnopravna pozicija i Balkana u Evropi. To ce eliminisati balkanske komplekse zlocina, zrtve i siromastva.

II       Proglasenje republika nekadasnje Jugoslavije (koje to jos nijesu) za nezavisne drzave

Nuzno je zavrsiti proces dezintegracije da bi novo povezivanje drzava u regionu bilo postavljeno na zdrave osnove, sto je nastavak evropske politike jos od Haskog sporazuma iz 1991. godine.
Definitivno napustiti jugoslovrenstvo kao ideju za integraciju, a Jugoslaviju kao drzavu kontinuiteta. Nastavkom sukcesije i laznog kontinuiteta produzava se politika koja je donijela desetogodisnji rat, sa katastrofalnim posljedicama po region (zlocini, razaranje, etnicko ciscenje, egzodus izbjeglica, medjunarodna vojna intervencija). Slozena problematika Balkana ne moze se svesti samo na rjesavanje kosovskog problema, a pogotovo ne pozicija Crne Gore. Zadrzavati Crnu Goru u dvoclanoj federaciji sa Srbijom znaci produzavati hegemonizam i majorizaciju, sto je pogubno za odnose na Balkanu. Samostalna Crna Gora ima kapacitet i moralni kredibilitet za nove mediteranske i evropske odnose drzava u regionu.

III     Utvrdjivanje mehanizama integracije Balkana u ekonomski i drustveni ambijent Evrope

Sve drzave u regionu bile bi obavezne da svoj privredni, monetarni, poreski, saobracajni, carinski sistem prilagode evropskom standardu, a Evropska Unija da tim procesima konkretno i svestrano ekonomski pomogne. Nastojati da tim putem dodje do porasta kvaliteta zivota gradjana, da ojacaju institucije demokratije i prosiri se polje ljudskih prava u regionu.
Samo tim putem Balkan moze da ozdravi, a juzna Evropa da bude stabilna i otvorena.

IV Stvaranje jedinstvenog sistema zastite. Balkan kao demilitarizovan prostor

Na Balkanu se nagomilalo mnogo oruzja i vojske, svaka drzava odvaja veliki dio nacionalnog dohotka za armiju, sto predstavlja stalnu opasnost za mir. Prema nasem projektu Crna Gora treba da ima malobrojnu profesionalnu armiju, a da zastitu nalazi na globalnom, evrpskom nivou. To bi vazilo za sve balkanske drzave.

V. Reforma obrazovnog sistema zemalja u regionu koja bi ojacala demokratsku svijest, multikulturu i toleranciju

Mnoge generacije na ovom prostoru zatrovane su mitskom svijescu, tenedencioznom interpretacijom nacionalne istorije, mrznjom prema drugim etnickim i vjerskim zajednicama, sto odrzava atavizme i generira ratne sukobe. Trebalo bi da Evropska Unija formira komisiju eksperata (nalik na onu za Njemacku poslije Drugog svjetskog rata), koja bi izradila programe obrazovanja i vaspitanja za demokratiju i toleranciju, a sve zemlje regiona se obavezale da u skladu sa stavovima Komisije reformisu svoje obrazovne programe.
Dakle, prema vidjenju Matice crnogorske trajno rjesenje problema Balkana je ukljucivanje ovog regiona u Evropu. Balkanske drzave, svaka ponaosob, bile bi organski integrisane u evropske tokove. Drzave Jugoistocne Evrope uredjivale bi medjusobne odnose na principima koji danas vaze u Evropskoj Uniji. Crna Gora, kao suverena drzava, ima sve uslove za aktivno ucesce u tom procesu.
Svaki regionalni tretman, koji ne bi potpuno ukljucivao Balkan u Evropu i njene standarde, dugorocno bi odlozio stabilizaciju juga Evrope i produzio agoniju Balkana.

Matica crnogorska
Branko Banjevic, predsjednik

Cetinje, 27. maj 1999.