Hartverscheurend was de aanblik , die het massagraf op1s-Gravendeels oude begraafplaats donderdagochtend bood. Op een lange rij lagen vijfendertig ruw-houten kisten -grote en kleine - in de aarde , zo' , dat nog net de dekselszichtbaar waren. Aan de rand van het graf stonden eenvoudigenaambordjes , vermeldende naam en leeftijd van hen , diethans hun laatste rustplaats hadden gekregen. De paaltjes waarop deze bordjes waren geplaatst , gingen ver-loren achter ontelbare kransen en bloementuilen , waarmeede nabestaanden en verschillende instanties , organisatiesen verenigingen de nagedachtenis van hen , die door dewatersnood het leven verloren , wilden eren. Leden van deNationale Reserve , van de Rijkspolitie en van de reserve-politie hielden de wacht bij het graf , in afwachting vande indrukwekkende stoet , die uit de in de Hervormde kerkbij de rouwdienst aanwezige familieleden , autoriteiten , af-gevaardigden van verenigingen en andere belangstellenden ge-formeerd zou worden. De rouwdienst duurde langer dan deverwachting was , en het uurwerk in `s-Gravendeels vriende-lijke kerktoren had het middaguur al aangegeven , toen , devredige stilte verscheurend , de doodsklok begon te luiden. . . . En terwijl de klok haar monotone zang liet horen , legde derouwstoet langzaam de korte weg van de kerk naar de be-graafplaats af. Voorop liepen de burgemeesters van `s-Graven-deel en Dubbeldam , de heren C. van Heesen en J. P. M. Beelaerts van Emmichoven. Vervolgens kwamen de nabestaan-den van de slachtoffers en daarachter tal van belangstellen-den. Onder de laatsten bevonden zich verschillende burgemeesters , wethouder H. van Gijn , die het gemeentebestuur van Dordtvertegenwoordigde , de wethouder en de secretaris van Dubbel-dam , de heren G. de Bruijn , P. in `t Veld en J. E. Visser , de garnizoenscommandant van Dordrecht de luitenant-kolonelG. v. d. Mark , enkele andere officieren , onder wie majoorJansen Maneschijn , districtscommandant van de NationaleReserve , majoor A. J. van Thiel , dirigend officier der Rijks-politie , vertegenwoordigers van het Rode Kruis en verschillen-de andere organisaties.
 Toen men zich om het graf had geschaard betrad als eerstespreker het in zwarte stof gehulde spreekgestoelte deheer Belaerts , burgemeester van Dubbeldam

DAG VAN VERSCHRIKKING. De heer Beelaerts zeide , dat zijn toespraak een tweeledigkarakter zou dragen. Eerst richtte hij zich tot de nabe-staanden , Bijkans 35 maal hebben. wij reeds , aldus spreker , in Dubbeldam rond een geopende groeve gestaan en bij diegelegenheden heb ik steeds getracht , dat te zeggen , watmij vervulde. Nu wil ik volstaan met mijn deernis in eenzin samen te vatten; God zij met U allen. Vervolgens richtte Dubbeldams burgemeester zich tot zijn`s-Gravendeelse ambtgenoot , de heer C. van Heesen: U hebtdoden uit uw gemeente aan mij willen toevertrouwen. Voordit vertrouwen ben ik u dankbaar , evenals voor het feit , dat ik hen nu weer aan u terug mag geven. Burgemeester van Heesen beantwoordde deze woorden. Hijwees er in de eerste plaats op , dat de 1e februari in dehistorie geboekstaafd zal blijven als een dag van ver-schrikking. Op die dag werd ook `s-Gravendeel in rouw ge-dompeld. Vele inwoners zijn rampspoedig om het leven ge-komen. . . Moge God , zo vervolgde de heer van Heesen , Dietroost schenken kan , ook hier kracht en berusting geven.

DANK AAN DUBBELDAM~. Daarna richtte de burgemeester zich tot het gemeentebe-stuur van Dubbeldam , dat hij dank bracht voor de zorg aan`s-Gravendeels doden besteed. Inzonderheid de heer Beelaertsbracht hij dank voor zijn grote medewerking , hartelijkmedeleven en het bewijzen van de laatste eer bij de tijde-lijke herbegrafenis in Dubbeldamse bodem. Nadat hij ook nogde heer ~. Kool en zijn assistent , die de tijdelijke be-grafenissen hadden verzorgd , had bedankt , las 's-Gravendeels eerste burger de namen der omgekomenen voor. Moge Godhun genadig zijn en moge de geest van saamhorigheid , inde rampspoed geboren , bestendigd worden , aldus besloot hijzijn toespraak , die hij liet volgen door het leggen vaneen krans bij het graf.

OPRECHTE GEVOELENS. Namens het gemeentebestuur van Nijmegen en van Ubbergen , twee gemeenten , die het geteisterde 's-Gravendeel hebben

 geadopteerd , sprak Nijmegens burgemeester woorden van mee-leven. Hij zeide ondermeer , dat de adoptie is geschied uitoprechte gevoelens. Ieder had de overtuiging: Hier moet ge-holpen worden , en daarom heeft men geholpen. Alle inwoners , aldus de burgemeester , waren getroffen door deramp , die over `s-Gravendeel is gekomen. De heer k. Overwater , sprekende namens het waterschapHoekse Waard , verzekerde: De gehele Hoekse Waard leeft met degetroffenenen mee. 8000 van de 20. 000 hectaren grond zijnoverspoeld , maar dat is niet zo erg als het feit , dat zoveelslachtoffers te betreuren zijn. Moge de tijd de geslagenwonden helen.

HARDE REALITEIT. De volgende spreker was de heer H. Rijkborst , die het woordvoerde namens het openbaar en het bijzonder onderwijs. Hijbetuigde zijn innige deelneming. Afzonderlijk noemde hij de omgekomen leerlingen van zijneigen school , die eveneens , in dit veel te grote graf , aldusspreker , zijn neergelaten. De leerlingen hebben helaas thanskennis gemaakt met de harde realiteit van het schoolversjeover de lege schoolbank , dat wij allen wel kennen. . . . Ik hoop echter , dat U het naderend Paasfeest mag ervaren alseen getuigenis , dat Jezus Christus , onze Heer , is opgestaan , ook voor de kinderen , die hier hun laatste rustplaats hebbengekregen. Eveneens over de kinderen en jonge mensen sprak deheer W. de Zeeuw , die de Hervormde Jeugdraad vertegenwoordigde. Acht leden van bij de jeugdraad aangesloten clubs en de Zon-dagsschool , hebben tijdens de ramp het leven verloren , zozei hij. Daarom geven wij thans uitdrukking aan onze diepe verslagen-heid. Gelukkig hebben wij deze kinderen , gebrekkig en een-voudig , de weg ter zaligheid mogen wijzen. Tenslotte herinner-de heer de Zeeuw aan het woord van Jezus: Laat de kinder-kens tot Mij komen , en verhindert hen niet. . . .

DE WEG TER ZALIGHEID. Ds. L. Vroegindewey , Hervormd predikant te Papendrecht , hielddaarna een toespraak , daar enkele der slachtoffers jarenlangtot zijn gemeente hadden behoord. Hij wekte de nabestaanden opom ernst te maken met hun verhouding tot God.

 Ditzelfde deed mej. Heyden , van wie enkele familieledenwaren weggenomen. Zij wenste allen toe , dat het De Hereheeft gegeven , de Here heeft genomen , de Naam des Herenzij geloofd , Job kan worden nagezegd. Ook wees zij er op , dat men dankbaar moet zijn nog de tijd te hebben gekregen , om de weg ter zaligheid te zoeken. Ds. A. J. van Heuven , Hervormd predikant , die ook de rouw-dienst had geleid , besloot de begrafenisplechtigheid methet uitspreken van het Onze Vader. Nadat de heer P. C. Heyden nog namens de nabestaanden hadbedankt voor het betoonde medeleven , had men gelegenheidlangs het graf te lopen en werd de begraafplaats verlaten.

DONDERDAG 2 april 1955.

LAATSTE GANG VAN 's-GRAVENDEELS DODEN. VIJFENDERTIG SLACHTOFFERS VAN DE RAMP VANOCHTENDHERBEGRAVEN. De niemand en niets ontziende stormvloed , die in de ver-schrikkelijke nacht van zondag 1 februari rouw en ellendebracht over een groot gedeelte van West-Nederland , heefteen wreed einde gemaakt aan het leven van zeven en dertig`s-Gravendeelse mannen , vrouwen en kinderen. Onverhoeds deden de woedende elementen een onweerstaanbareaanval op het nijvere vlasdorp aan de Kil en het vreedzameleven in deze rustige gemeenschap veranderde in lutteleogenblikken in een ongekende chaos. De ‘s-Gravendelers zagenin de bange uren , waarin de catastrophe over hen kwam , debasis van hun bestaan wankelen en in veel gevallen konden zijniet dan met de grootste krachtsinspanning het vege lijfredden. Ontzettende taferelen hebben zich in de rampnachtafgespeeld en verbeten werd gevochten in een ongelijke strijd. Die strijd hebben helaas zeven en dertig inwoners , jong enoud , verloren. . . .

DAG VAN ROUW EN SMARTELIJKE HERINNERING. Bij al het leed , dat in die verschrikkelijke nacht in mee-dogenloze frequentie over hen werd uitgestrooid , zijn de`s-Gravendelers - die van stonde af aan begonnen zijn om hetlamgeslagen leven in hun geteisterde dorp weer op gang tebrengen - weer bijzonder bepaald door de herbegrafenis van

 de slachtoffers. De herbouw is vandaag gestaakt , het levenheeft een wijle stilgestaan , omdat de rouw , waarin `s-Graven-deel op 1 februari gedompeld werd , vandaag het diepst was. De klokken luidden , want vijf en dertig doden , aan wie hetaanvankelijk zelfs niet gegund was om in `s-Gravendeelseaarde te rusten , waren teruggekomen om hun laatste rust-plaats in te nemen in het dorp , waarin zij tot voor kort nogleefden , werkten , speelden. . . . Heel `s-Gravendeel heeft deel-genomen aan de droeve plechtigheid , die gisteravond al be-gonnen was.

DROEF TRANSPORT. Toen namelijk - omstreeks zeven uur - werden de stoffelijkeoverschotten van de slachtoffers , die voorlopig ter aardewaren besteld op het kerkhof van Dubbeldam , overgebrachtnaar `s-Gravendeel. De eenvoudige kisten werden , nadat menze uit de Dubbeldamse bodem had gelicht , op zes militairetrucks geplaatst , die in uiterst langzaam tempo naar het's-Gravendeelse veer reden. De droeve stoet werd geopend door motorpolitie. Daarnakwam een luxe auto , waarin o. a. de burgemeester van Dubbeldam , de heer J. P. M. Beelaerts van Emmichoven , had plaats genomen. Aan het eind van de rouwcolonne reed weer politie. De stoetbewoog zich over Zuidendijk en Reeweg Zuid naar het Wiel-drechtse Veer. Met een extra pont , waarvan de vlag uiteraardhalfstokgehesen was , werden de auto's om 7. 20 uur de DordtseKil overgebracht. Toen de colonne de pont opreed , had hetpersoneel van de Veerdienst een erewacht gevormd. De Dordtse burgemeester , mr. v. d. Dussen , was ook op deveerboot aanwezige Aan de `s-Gravendeelse oever werd hettrieste transport uitgeleide gedaan door Dubbeldams burge-meester , overgenomen door de heer ~. van Heesen , de burge-meester van `s-Gravendeel en door ds. A. J. van Heuven , op-tredende namens de Hervormde gemeente. Men bracht de kistenvervolgens in stilte naar de algemene begraafplaats , waarzij in het graf werden geplaatst.

 D0NDERDAG 2 april 1953.

ROUWDIENST. "Wir setzen uns mit Tranen nieder". Met orgelspel , waarbij deze regel uit het slotkoor derMatthaus Passion als thema werd gebruikt , begon vanmorgenom half elf de rouwdienst in de Hervormde kerk ter ge-dachtenis van de 37 omgekomenen. Alle 900 plaatsen in dekerk waren bezet door familieleden der slachtoffers enautoriteiten. Onder meer waren aanwezig een vertegenwoor-diger van de Commissaris der Koningin in Zuid-Holland , mr. L. Â. Kesper , de burgemeesters van ‘s-Gravendeel , Dubbel-dam , Dordrecht en Nijmegen , de garnizoenscommandant vanDordrecht , of afgevaardigden van deze heren. Ook buiten dekerk volgden velen de dienst wat moogelijk werd gemaakt doorgeluidsversterking. Na het inleidende orgelspel van organistA. J. Boer , sprak ds. A. J. van Heuven , die de dienst leidde , het votum uit. Daarna liet hij zingen Psalm 103 vers 8 en 9 , "Gelijk het gras is ons kortstondig leven" en "Maar `5 Herengunst zal over allen die Hem vrezen , in eeuwigheid altoosdezelfde wezen , om te vervolgen met het uitspreken vanhet Apostolicum. In aansluiting hierop las ds. van Heuven de namen derslachtoffers hetgeen men staande aanhoorde. Eveneens staandeherdacht men vervolgens door het betrachten van een minuutstilte , de omgekomenen. Hierna werd gezongen Gezang 53 vers 3: "In Uw hoede zijn zijwel geborgen". Voor de schriftlezing had de voorganger ge-kozen het bekende gedeelte 2 Corinthe 5 vers 1 tot 10.

UW WIL GESCHIEDE. De toespraak , die ds. van Heuven hield , had als thema debede uit het volmaakte gebed: "Uw wil geschiede". Spreker gaf eerst uiting aan zijn gevoelens , onder meer op-merkende , dat de rampdag de aangrijpendste episode is geweestvan `s-Gravendeels historie. De dag van vandaag is er eenvan rouw en smartelijke herinnering , aldus spr. De kerkheeft U nu samengeroepen , opdat wij zullen gedenken onze ge-liefde doden , die zijn weggenomen door het water , maar ookom ons neder te buigen voor de Almachtige en Alwijze God inhet diepe besef van het raadsel der Goddelijke Voorzienig-heid , Die het leven geeft en neemt , op Zijn tijd en naar Zijn

 Goddelijk welbehagen. En opdat wij tenslotte troost zullenputten Uit Gods rijke beloften , vervat in de HeiligeSchrift. Daarom , aldus ds. van Heuven , zal ik iets zeggennamens U allen en tot U allen , als dienaar der kerk.

DRIE GESLACHTEN. Nameloos waren wij ontroerd , toen langzamerhand de zekerheidontstond , dat tengevolge van de ramp , 57 dorpsgenoten warenverdronken , waarvan er 35 thans officieel worden begraven. Het ontroert nogmaals , dat wij , die gespaard mochten blijven , hen eerst thans twee maanden na hun dood - voor goed teruste mogen leggen. Het betreft hier drie geslachten van hetmenselijk leven , in leeftijd varierend van 69 jaar tot noggeen 4 maanden. Sterke , gezonde mannen en vrouwen en jongensen meisjes in de bloei van hun jaren werden weggenomen. Nooit meer zullen wij hen aanschouwen , nooit meer zullen wijhen horen spreken , nooit meer zullen wij hen tegen komen opstraat of zien zitten in de kerk. Opgewekt en gezond zijnzij de 3lste januari wakker geworden en dezelfde dag nog , eindigde hun aards bestaan.

BITTER BEDROEFD. Wij mensen , zo vervolgde ds. van Heuven , vragen: waarom kan God zoiets vreselijks toelaten? Hij is toch een God van Liefde , zoals de Heilige Schrift zegt? Kan Hij het gedogen , dat een vrouw van haar man , een meisje van haar verloofdewordt weggerukt; dat een jongen alles verliest , zijn vader , moeder , broer en zuster; dat ouders al hun kinderen ver-liezen? Wij zijn bitter bedroefd. Wij treuren en rouwen en voelen ons beroofd. De dood bleek sterker van het leven. Als we in langzame gang straks naar het kerkhof gaan , zegt dit , dat wij aarzelend onze geliefden afstaan aan de graven , maar wij moeten komen tot de bede: Uw wil geschiede. Nadat ds. van Heuven dit nader had uitgewerkt zong men ge-zang 50 vers 3:Jezus , Uw verzoenend sterven , blijft het rustpunt van ons hart. Nadat de zegen op de aanwezigen was gelegd , speelde het orgel nog “Wenn ich einmal soll scheiden” , uit Bachs Mattheus  Passion.
 

GA TERUG NAAR WATERSNOOD-INDEX
GA NAAR HOOFD-INDEX

 WvV-G