Ó þíèþ 1998. ðoêó âèøoë ç äðóêó è äðóãè òoì äeìo´ðàôñêeé ìoío´ðàôè¿ Ìèðoíà Æèðoøà ç íàñëoâoì "Áà÷âàíñêo-ñðèìñêè Ðóñíàöè äoìà è ó øâeöe 1745-1991" (ïeðøè òoì âèøoë ó äeöeìáðó 1997. ðoêó) òà äð ßíêo Ðàìà÷ ó oêðeìíèì ïðèêàçó ó ÷àñoïèñó "Äçâoíè" íàçíà÷eë oñíoâíè ðèñè öàëoão ïðoºêòó. O òèì ïðeíoøèìe íàéçíà÷íºéøè ôðà´ìeíòè.
Ìoæ ïoâeñö æe òoòo oáñÿæíe ä¿ëo - ïëoä ðoáoòè Ì. Æèðoøà ïeðøe ÿê íoâèíàðà è ïóáëèöèñòè, à âeö è ÿê äeìo´ðàôà è íàóêoâöà - ó õòoðèì ïðeçeíòóº ðeçóëòàòè ñâoºé äëóãoðo÷íeé ðoáoòè. Ìeäçèòèì, ó òèõ äâoõ òoìoõ íº ïoçáeðàíè Æèðoøoâo ÷èñëeíè oáÿâéoâàíè ñòàò¿ è ïðèëoãè o ïðeøëoñöè Ðóñíàöoõ ó Þãoñëàâè¿, òà è øèðøe, ó øâeöe. Âeë¿ òeìè è ïèòàíÿ õòoðè ïo÷àë óïoçíàâàö ÿê ìëàäè íoâèíàð Æèðoø ïðoâàäçeë è ïoçíºéøe, àëº âøe êeä øe ´ó í¿ì âðàöàë, æàäàë èõ öo ëºïøe è öo ãë¿áøe âèó÷èö. Tàê ëþáoïèòë¿âè íoâèíàð è ïóáëèöèñòà íàõoäçeë è ÷àñó è ñöeðïeíÿ ñèñòeìàòè÷íºéøe è âèòèðâàëøe çàçáeðoâàö ïèñàíè øë¿äè è oçáèëüíºéøe âèó÷oâàö äàâío ïo÷àòè òeìè è äàö oäâèòè íà âàæíè ïèòàíÿ o ïðeøëoñöè Ðóñíàöoõ. Ìoæ ñïoìíóö äàñêeëüo oñíoâíè ïèòàíÿ è òeìè õòoðèì Æèðoø ïoøâeöeë íàéâeöeé óâàãè: ïðeöo, ÿê è ó ÿêèì ÷èøëº øe Ðóñíàöè êoëo ïoëoâêè XVIII âèêà ïðeñeëüoâàëè ç Ãoðí¿öè äo Áà÷êè (ïoçíºéøe Ðóñèíè ç Ãoðí¿öè è Ãàëè÷èíè äo Ñðèìó è Ñëàâoíè¿); ÿê öeêëà ìè´ðàöèÿ, ïðeöo è ÿê øe ïoçíºéøe Ðóñíàöè âèñeëüoâàëè ç Áà÷êè äo Ñðèìó è Ñëàâoíè¿ è, íà êoíöó, ÿêè òo ìàëo ðeçóëòàòè è ïoøë¿äêè çà ðoçâoé è æèâoò ðóñêeé ÷è ðóñèíñêeé (óêðà¿íñêeé) íàðoäíoñöè íà òèõ ïðoñòoðoõ.
ÏEÐØÈ TOÌ ïoäçeëºíè íà äâà oêðeìíè ÷àñöè. Ó ïeðøeé ÷àñöè ç íàñëoâoì "Äoñeëüoâàíº è áëóêàíº æèòeëüñòâà" äàòè óãëàâíèì ïoïèñè æèòeëüoõ ó Êeðeñòóðe è Êoöóðe ó äðóãeé ïoëoâêè XVIII âèêà ç êðàòêèìà àâòoðoâèìà êoìeíàòðàìè. Toòè ïðèëoãè áàðç âàæíe æðèäëo ó ïeðøèì øoðe çà âèó÷oâàíº äeìo´ðàôñêèõ è ïðèâðeäíèõ oáñòàâèíoõ Ðóñíàöoõ ó Áà÷êè ó ïeðøèõ ïeéäçeøàò ðoêoõ ¿õ æèâoòà íà òèõ ïðoñòoðoõ. Ó äðóãeé ÷àñöè ïeðøoão òoìà ç íàñëoâoì "Ïðèðoäíè ïðèðoñò è âèñeëüoâàíº æèòeëüñòâà" àâòoð, äoøë¿äío è äo äðoáí¿öoõ ïðoâàäçàöè ïoïèñè æèòeëüoõ, óêàçóº æe ñàìè ÷èñëà æèòeëüoõ íà ïoïèñoõ oêoí÷eíèõ ó äàºäíèõ ðoêoõ íº âøe äàâàþ òo÷íó ñëèêó ïðèñeëüoâàíÿ è ìè´ðàöèéoõ. Tó âoí ÿñío äoêóìeíòóº æe ïðèñeëüoâàíº è âèñeëüoâàíº áóëo âeëüo ìàñoâíºéøe ÿê öo òo óêàçóþ ñàìè ÷èñëà æèòeëüoõ ïoïèñàíèõ íà ïoïèñoõ, áo øe íà ìeñòo òèõ öo øe âèñeëüoâàëè ç Êeðeñòóðà è Êoöóðà âøe ïðèñeëüoâàëè íoâè ïðèñeëºíöè. Ó âÿçè âèñeëüoâàíÿ Ðóñíàöoõ ç òèõ äâoõ ìeñòoõ Æèðoø äàâà ïðèëoãè è ïoïèñè æèòeëüñòâà (Ðóñíàöoõ) ïðeç öàëè XIX âèê ïðoâàäçàöè âèñeëüoâàíº äo Íoâoão Ñàäó, Øèäó, Øàéêàøñêeé, Ïeòðoâöoõ, Ìèêëoøeâöoõ è äo äðóãèõ ìeñòoõ è óêàçóº ÿê øe oäâèâàëo âèñeëüoâàíº è ÿê ïo÷èíàëè æèö òoòè ðóñêè êoëoíè¿. Oêðeìe oáðoáeíe ïèòàíº ïðèñeëüoâàíÿ Ðóñíàöoõ ç Ãoðí¿öè äo Ñðèìó è Ñëàâoíè¿ êoëo ïoëoâêè è ïðè êoíöó XIX âèêà. Äàëºé øë¿äçà ïðèêàçè ìè´ðàöèéíèõ ïðoöeñoõ ó ÷àøe oä 1921-1950. ðoê è íà êoíöó ïðèðoäíè ïðèðoñò æèòeëüñòâà (Ðóñíàöoõ è Óêðà¿íöoõ) ó Þãoñëàâè¿ (1951-1990) ç êðàòêèì ïðeïàòðóíêoì ïoäàòêoõ o Ðóñíàöoõ ó Eâðoïè, Êàíàäè è Àâñòðàëè¿. Íà êoíöó òoão òoìó àâòoð äàâà ñâoéoôàéòoâó ñèíòeçó ç íàñëoâoì "Ðóñíàöè íà þãó Ïàíoíè¿". Ó òèì òoìó ºñò íàäoñö èëóñòðàòèâíoão ìàòeðèÿëó: ôàêñèìèëè, äoêóìeíòè, êàðòè è âeëüêe ÷èñëo ñòàðèõ è ðèäêèõ ôoòo´ðàôèéoõ çáoãàöóþ êí¿æêó è äàâàþ ºé äoêóìeíòàðíó ÷eæèíó.
ÄÐÓÃÈ TOÌ ïoäçeëºíè íà òðè oêðeìíè ÷àñöè è òo: "Êóëòóðíà è ñoöèoëo´èéíà ïoçàäèíà äeìo´ðàôñêèõ ðóøàíüoõ" , äçe àâòoð ïðoáóº õðoíoëo´èéío ïðoâàäçèö ç ðoêà íà ðoê (oä 1751-1991) øèöêo òoòo öo øe ñëó÷oâàëo ó æèâoöe Ðóñíàöoõ.
Øòâàðòà ÷àñö ç oáùèì íàñëoâoì "ßê çìe øe oòðèìàëè" ìà òðè oêðeìíè ïoãëàâÿ: I "Óñïèøíè êóëòóðíè è íàöèoíàëíè ðoçâoé", äçe àâòoð ó 14 oêðeìíèõ íàñëoâoõ - êðàòøèõ àáo äëóãøèõ ñòàòüoõ íà ïoïóëàðíè ñïoñoá âèíoøè ñâoéo ðoçäóìoâàíÿ è ñïàòðàíÿ ïoºäèíèõ ïèòàíüoõ ç ïðeøëoñöè òà è íoâøèõ ÷àñoõ è òeðàøíüoñöè æèâoòà è ðoçâoþ Ðóñíàöoõ ó Þãoñëàâè¿; II - "Çàòðàöoâàíº è oäíàðoäçoâàíº" - ïoãëà⺠ó êoòðèì Æèðoø íà áàðç o÷èãëÿäíè ñïoñoá óêàçóº íà ïðoöeñè äeíàöèoíàëèçàöè¿ Ðóñíàöoõ ó Þæíeé Óãoðñêeé oäíoñío ó Þãoñëàâè¿ ïðoâàäçàöè äàºäíè ôàìèëè¿ ïðeç âeöeé ´eíeðàöè¿. Ðóñíàöè øe ó áàðç âeëüêeé ìèðè äeíàöèoíàëèçoâàëè oäíoñío òðàöeëè ñâoþ íàöèoíàëíoñö è òo ïoãoòoâ òoòè öo óõoäçeëè äo ìèøàíèõ ìàëæeíñòâoõ è òoòè öo æèëè ó ñòðeäêoõ ïoìèøàíè ç æèòeëüñòâoì äðóãèõ âèðoõ è íàöèoíàëíoñöoõ. Tàêè ïðoöeñè òðàöeíÿ ñâoºé íàðoäíoñöè áóëè íàéìoöíºéøè ïðàâe ìeäçè èíòeëè´eíöèþ, oäíoñío ìeäçè òèìà oä õòoðèõ áè òðeáàëo oá÷eêoâàö æe ïðe âèñøó íàöèoíàëíó ñâèäoìoñö áóäó ìoöíà ïoäïoðà è ïoòðèìoâêà ñâoºé íàöèoíàëíoñöè ïðoöèâ ïðèðoäíèõ ïðoöeñoõ oäíàðoäçoâàíÿ (òó í¿´äà íº ñëoâo o íàñèëíeé äeíàöèoíàëèçàöè¿). È III ïoãëà⺠ìà íàñëoâ "ßê äàëºé" è ïoëíe º çoç ñòàòèñòè÷íèìà ïoäàòêàìè. Tó Æèðoø oòâeðà øeðöo è ïðeïóùóº æe áè ïðeãâàðeëè eìoöè¿...
Ïèÿòà è oñòàòíÿ ÷àñö "Äoäàòoê" ó õòoðèì ïoïèñàíà ïoõàñíoâàíà ëèòeðàòóðà, äàòè ïoïèñ ìàëþíêoõ, ïoïèñ äðóãèõ ïoõàñíoâàíèõ æðèäëoõ à äàòè è ðeçèìeè íà ñeðáñêèì, àí´ëèéñêèì è óêðà¿íñêèì ÿçèêó...
Oáñÿæíe ä¿ëo Ìèðoíà Æèðoøà ó äâoõ òoìoõ "Áà÷âàíñêo-ñðèìñêè Ðóñíàöè äoìà è ó øâeöe 1745-1991" òo, ÿê è ñàì àâòoð çà íüão ãâàðè "êí¿æêà-äoêóìeíò" - äoêóìeíò o ïðèñeëüoâàíþ Ðóñíàöoõ/Ðóñèíoõ ç Ãoðí¿öè äo Áà÷êè, Ñðèìó è Ñëàâoíè¿, o ¿õ æèâoöe, ðoçâoÿ, òèðâàíþ, òà è o öèõèì íºñòàâàíþ ó òèõ êðàéoõ. È ão÷ íàãëàøeíe æe òo "êí¿æêà-äoêóìeíò", òo íº çíà÷è æe âoíà íàìeíºíà ëºì òèì õòoðè øe ôàõoâo èíòeðeñóþ çà ïðeøëoñö Ðóñíàöoõ. Ïðeïoëíà ç ðèæíèìà òàáeëàìè, ìeíàìè è ïðeçâèñêàìè, êí¿æêà ïèñàíà òàê æe çâè÷àéíoìó ÷èòà÷oâè áóäçe è ðoçóìë¿âà è èíòeðeñàíòíà, à øèöêèì òèì, õòoðè øe íà äàÿêè ñïoñoá áóäó çàí¿ìàö çoç ïðeøëoñöó è ñó÷àñíèì ñòàíoì Ðóñíàöoõ ó Þãoñëàâè¿ âoíà áóäçe ïðoñòo íºçàoáèõoäíà.
Ïðeøâe÷eíè ñoì, çàêëþ÷óº íà êoíöó ñâoéoão ïðèêàçó äð ßíêo Ðàìà÷, æe òoòà êí¿æêà íà íàéêðàñøè ñïoñoá áóäçe ÷óâàö ïàìeòàíº o íàøeé ïðeøëoñöè è ïðeòo äóìàì æe áè òðeáàëà ñöèãíóö äo êàæäoão ðóñêoão oáèñöà.
