ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

[Κεντρική σελίδα] > [Επιμέρους θέματα ευαισθητοποίησης] > [Τα απειλούμενα ζώα στην Ελλάδα] > [Kινδυνεύοντα Eίδη Υδρόβιων Πουλιών στην Ελλάδα]

(ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ ΕΙΔΗ ΥΔΡΟΒΙΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ)

Τα τελευταία 10-15 χρόνια η ανάπτυξη της ορνιθολογίας στην Ελλάδα, είναι ουσιαστική και συστηματική. Η Ελλάδα είναι ένας τόπος με ιδιαίτερα σημαντική και αξιόλογη σημασία από ορνιθολογική άποψη. Είναι τόπος στον οποίο συγκεντρώνεται κάθε χρόνο πλήθος πουλιών, πολλά από τα οποία όμως τείνουν να εξαφανιστούν. Σ’ αυτό το είδος πουλιών ανήκουν και τα παρακάτω.

1.Οικογένια: Threskiornithidae

Χουλιαρομύτα

Η χουλιαρομύτα είναι πουλί με ολόασπρο φτέρωμα, μαύρα πόδια και μακρύ ράμφος το οποίο καταλήγει σε πλατιά άκρη. Κατά την εποχή του ζευγαρώματος αναπτύσσει μακρύ αυχενικό λοφίο και κιτρινωπό περιλαίμιο στη βάση του λαιμού της. Επίσης πετάει με τεντωμένο λαιμό. Τα άτομα που φωλιάζουν στη χώρα μας φτάνουν τα 115-170 ζεύγη. Δυστυχώς όμως έχουν μειωθεί σημαντικά και ιδιαίτερα το χειμώνα ο αριθμός των ατόμων δεν ξεπερνάει τα 50 άτομα.

2.Οικογένια: anatidae

Καστανόπαπια – Χηνοπρίστης

Μία μεγαλόσωμη πάπια με καστανόξανθο, κανελί φτέρωμα είναι η καστανόπαπια. Η αρσενική έχει ξανθό κεφάλι με μαύρο περιλαίμιο που την καθιστά αρχοντική, ενώ το πιο ανοιχτό χρώμα της θηλυκιάς είναι εκείνο που την ξεχωρίζει.

Αλλά και ο χηνοπρίστης είναι πάπια με μεγάλο μέγεθος και μακρόστενο σώμα. Εκείνο που τον ξεχωρίζει είναι το μακρύ, λεπτό και πριονωτό ράμφος του καθώς και το κόκκινο χρώμα στα πόδια του. Ο αρσενικός έχει λευκό σώμα, μαύρες φτερούγες και πρασινόμαυρο λαιμό και κεφάλι, ενώ ο θηλυκός έχει γκρίζο χρώμα με καστανόξανθο κεφάλι. Τα άτομα που σώζονται από τα παραπάνω πουλιά είναι 30- 40 ζεύγη για την καστανόπαπια και 5- 6 ζευγάρια για τον χηνοπρίστη.

3.Οικογένια: Laridae

Μαυροκέφαλος γλάρος – Αιγαιόγλαρος

Αλλά και οι γλάροι παρόλο που η παρουσία τους φαίνεται συχνή στης μέρες μας τείνουν να εξαφανιστούν. Συγκεκριμένα δύο από τα είδη αυτά είναι: ο μαυροκέφαλος γλάρος και ο αιγαιόγλαρος. Πουλί με μακριές φτερούγες, κοντή ουρά, μικρό κεφάλι, λαδοπράσινα ή γκριζόχρωμα πόδια και σκουροκόκκινο ράμφος με μαύρο άκρο. Τα άτομα που σώζονται γι’ αυτούς τους γλάρους είναι 960 και 7000 αντίστοιχα.

Σ’ ότι αφορά την αναπαραγωγή τους πρέπει ν’ αναφερθεί ότι γεννάνε 2- 3 αυγά - συνήθως το Μάη που τα επωάζουν για 25 ημέρες. Χαρακτηριστικό το Αιγαιόγλαρου είναι ότι περνάει ώρες στη θάλασσα σε σχέση με τ’ άλλα είδη γλάρων και ακολουθεί τα ψαροκάικα, ενώ σπάνια συχνάζει στην ξηρά.

4.Οικογένια: Charadriidae

Αγκαθοκαλημάνα

Η αγκαθοκαλημάνα ανήκει στα μεσαίου μεγέθους παρυδάτια πουλιά και έχει έντονα χαρακτηριστικά στο φτέρωμα και μακριά, μαύρα πόδια. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν η πλάτη και οι φτερούγες της είναι κλειστές έχουν ανοιχτό, ωχροκάστανο χρώμα, ενώ το υπόλοιπο σώμα της είναι ασπρόμαυρο και δημιουργεί έντονη αντίθεση όταν πετάει. Το χρώμα της ίριδάς της είναι σκούρο, κόκκινο και στον καρπό των φτερούγων της έχει ένα μικρό πλήκτρο, γεγονός που μας εντυπωσιάζει. Είναι μεταναστευτικό είδος που φτάνει στην Ελλάδα τους μήνες του Μάρτη και του Απρίλη. Τέλος τα άτομά της ξεπερνούν τα 50 ζεύγη. Επίσης το γεγονός που μας κινεί το ενδιαφέρον είναι ότι όταν γεννά τα 4 ελαιόχρωμα και πιτσιλωτά της αυγά, τα αποθέτει σε κοιλώματα του εδάφους, που είναι καμουφλαρισμένα. Η επώαση γίνεται και από τους δύο γονείς και διαρκεί 23 ημέρες.

5.Οικογένεια: Ardeidae

Αργυροτσικνιάς

Ο Αργυροτσικνιάς, που ανήκει στο είδος των ερωδιών, έχει ολόλευκο φτέρωμα, μαύρα πόδια και ράμφος το οποίο γίνεται κίτρινο, όταν δε βρίσκεται στην αναπαραγωγική περίοδο. Οι Αργυροτσικνιάδες συγκροτούν αποικίες, αφού φτιάξουν τις της φωλιές τους σε πυκνούς και αδιαπέραστους καλαμιώνες και μάλιστα στα τέλη Απριλίου. Κατασκευάζουν τη φωλιά τους από σπασμένα καλάμια, όπου γεννούν 3-5 αυγά τα οποία εκκολάπτονται σε 25 μέρες, ενώ τα ζευγάρια που σώζονται είναι 7-15.

6.Οικογένεια: Ciconiidae

Μαυροπελαργός

Παραπλήσιο είδος του πελαργού είναι και ο Μαυροπελαργός ο οποίος έχει μαύρο φτέρωμα με πρασινοπόρφυρες μεταλλικές ανταύγειες, ενώ στο στήθος και στα καλυπτήρια της ουράς του έχει άσπρο χρώμα. Ακόμα το ράμφος και τα πόδια του είναι κόκκινα και στα νεαρά άτομα το φτέρωμα είναι καστανόμαυρο, ενώ το ράμφος και τα πόδια πράσινα. Φτιάχνει τη φωλιά του σε διχάλες μεγάλων δέντρων και πιο σπάνια σε βράχια. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός υπολογίζεται σε 20 περίπου ζευγάρια και γεννά 3-5 αυγά που επωάζονται για 36 ημέρες. Οι νεοσσοί ανεξαρτητοποιούνται σε ηλικία 70 ημερών. Ο μαυροπελεκάνος σε αντίθεση με τον πελαργό δεν είναι ανθρωπόφιλο είδος, γι’ αυτό όταν αναπαραχθεί φωλιάζει σε δυσπρόσιτα σημεία μακριά από οικισμούς.

7.Οικογένεια: Phalacrocoracidae

Λαγγόνα

Ο μικρότερος ευρωπαϊκός Κορμοράνος είναι η Λαγγόνα, η οποία έχει κοντό ράμφος και μακριά ουρά. Τα ενήλικα άτομα κατά την εποχή της αναπαραγωγής έχουν καστανόμαυρο κεφάλι και λαιμό και μαύρο σώμα διάστικτο από μικρά άσπρα φτερά. Επίσης τα νεαρά πουλιά έχουν γκριζοκάστανο σώμα με άσπρο λαιμό και ολόλευκη κοιλιά. Συναντιέται σε αποικίες με ερωδιούς, σε δέντρα , σε λίμνες και σε δέλτα. Είναι τέλος επιδημητικό είδος και η αναπαραγωγική του περίοδος αρχίζει στα τέλη του Απρίλη. Γεννάει 4-6 αυγά, ο αναπαραγόμενος πληθυσμός υπολογίζεται σε 400 ζευγάρια.

ΒΙΟΤΟΠΟΙ

Οι περιοχές της Ελλάδας που είναι τόποι φωλιάσματος των παραπάνω ειδών είναι συνήθως λίμνες, δέλτα ποταμών ή κόλποι όπως: Μικρή Πρέσπα, Κερκίνη, Αμβρακικός, Αξιός, Αχελώος, Μητρικός, Δέλτα Καλαμά, Πόρτο Λάγος. Τέλος πολλά από αυτά συναντιούνται στη Θράκη και στη Μακεδονία και κάποια άλλα στη Δ. Ελλάδα ή τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Οι περιοχές στις οποίες φωλιάζουν είναι συνήθως λιμνοθάλασσες, δέντρα, μεγάλοι θάμνοι, υγρότοποι με γλυκό νερό και πυκνή βλάστηση, ανοιχτές εκτάσεις, ευτροφικές λίμνες, μικρές νησίδες, καλαμιώνες, παράκτιοι υγρότοποι και υγρά λιβάδια. Όμως κάποια είδη έχουν τις ιδιαιτερότητές τους, αφού η καστανόπαπια για παράδειγμα αποφεύγει την πυκνή βλάστηση και χηνοπρίστης κάποιες φορές το χειμώνα σε υφάλμυρα νερά παράκτιων υγροτόπων με χαμηλή αλατότητα.

ΤΡΟΦΗ

Η τροφή τους είναι κατά κύριο λόγο υδρόβια, έντομα, προνύμφες, σπονδυλωτά, μαλάκια, σκουλήκια, ασπόνδυλα και μικρά ψάρια, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν τρέφονται και με διάφορα είδη φυτών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η χουλιαρομύτα συλλέγει την τροφή της σαρώνοντας τον πυθμένα και φιλτράροντας το μαλακό υπόστρωμα με το ράμφος της.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ

Οι κίνδυνοι που διατρέχουν τα παραπάνω κινδυνεύοντα είδη είναι πολλοί και κατά πρώτον οι ανθρώπινες επεμβάσεις στο φυσικό οικοσύστημα. Ο άνθρωπος λοιπόν είναι η κύρια αιτία για την παρακμή των πληθυσμών των περισσότερων πουλιών στην Ελλάδα. Οι κυριότερες επεμβάσεις είναι: αποξηράνσεις, κοπή δέντρων, καταστροφή βιοτόπων, εντατικό και παράνομο κυνήγι με αδιάκριτους πυροβολισμούς, ιδίως στην ανοιξιάτικη μετανάστευση των πουλιών, αλλοιώσεις βιοτόπων και διαχείριση αλυκών. Ακόμα είναι ενόχληση από ψαράδες, “τουριστική αξιοποίηση” των νησιών, προβλήματα ανταγωνισμού διαφόρων ειδών, εντατικοποίηση της γεωργίας και εκμετάλλευση των περιθωριακών γαιών, με αποτέλεσμα να υπάρχει απώλεια του βιότοπου αναραγωγής, ανεξέλεγκτη βόσκηση, υπεραλίευση και τέλος κάποια άγνωστα αίτια. Οι κίνδυνοι είναι πολλοί και σ’ αυτούς προστίθενται και κάποιες αρρώστιες: για παράδειγμα πολλές χουλιαρομύτες πέθαναν από αλλαντίαση το 1980 στην Κερκίνη, αλλά και ένα σωρό άγνωστες για μας αρρώστιες πλήττουν κάθε χρόνο αυτά τα πουλιά, αλλά κ’ όλα τα είδη πουλιών τόσο στην Ελλάδα όσο και στον κόσμο. Οι παραπάνω ανθρώπινες επεμβάσεις εμποδίζουν τα πουλιά ν’ αναπαραχθούν και να διατραφούν, αφού οι βιότοποι και οι υγρότοποι καταστρέφονται.

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Ο άνθρωπος ως μοναδικό λογικό ον είναι εκείνος ο οποίος πρέπει να προστατέψει τα παραπάνω, και όχι μόνο, είδη πουλιών. Πώς θα το καταφέρει αυτό; Καταρχάς με συλλογική προσπάθεια των κρατών και των χωρών και με διάφορες οργανώσεις οι οποίες με τη σειρά τους θα προστατεύουν αυστηρά τους χώρους φωλιάσματος από κάθε περιττή ενόχληση. Επίσης με επιτήρηση των χώρων διαχείμανσης και με έλεγχο και περιορισμό των κυνηγών. Τέλος χρειάζεται η πλήρης απογραφή του ελληνικού πληθυσμού των παραπάνω ειδών και μελέτη της γενικότερης οικολογίας τους, μελέτη της διατροφής τους και αυστηρή προστασία των αποικιών. Ένα τελευταίο μέτρο προστασίας είναι η λήψη μέτρων για τον έλεγχο της λαθροθηρίας σε συνδυασμό με προγράμματα ενημέρωσης για την ευαισθητοποίηση ψαράδων και κυνηγών.

Με τα αποδεικτικά στοιχεία που προαναφέρθηκαν είναι εύλογα αποδεκτό ότι πολλά από τα είδη της ορνιθοπανίδας στην Ελλάδα τείνουν να εκλείψουν. Η Ελλάδα ως σημαντικότερος τόπος διαμονής αυτών των ειδών έχει υποχρέωση μέσω των κατοίκων της να τα προστατεύσει και να τα βοηθήσει στην αναπαραγωγή τους. Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη για την άμεση προστασία τους τόσο από το κράτος όσο και από τον καθένα μας ατομικά.

ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΚΟΥΤΣΟΥΛΑ