กรรม ๑๒ กรรมจำแนกตามหลักเกณฑ์เกี่ยวกับการให้ผลพระอรรถกถาจารย์รวบรวมแสดงไว้
๑๒ อย่างคือ
หมวดที่ ๑ ว่าโดยปากกาล
คือ จำแนกตามเวลาที่ให้ผล
ได้แก่
๑. ทิฏฐธรรมเวทนียกรรมกรรมให้ผลในปัจจุบันคือในภพนี้
๒. อุปปัชชเวทนียกรรม
กรรมให้ผลในภพที่จะไปเกิด
คือในภพหน้า
๓. อปราปริยเวทนียกรรม
กรรมให้ผลในภพต่อ ๆ ไป
๔. อโหสิกรรม กรรมเลิกให้ผล
หมวดที่ ๒ ว่าโดยกิจ
คือ จำแนกการให้ผลตามหน้าที่ได้แก่
๕. ชนกกรรมกรรมแต่งให้เกิดหรือกรรมที่เป็นตัวนำไปเกิด
๖. อุปัตถัมภกกรรม กรรมสนับสนุน
คือ เข้าสนับสนุนหรือซ้ำเติมต่อจากชนกกรรม
๗.
อุปปีฬกกรรมกรรมบีบคั้น
คือเข้ามาบีบคั้นผลแห่งชนกกรรมและอุปัตถัมภก
กรรมนั้นให้แปรเปลี่ยนทุเลาเบาลงหรือสั้นเข้า
๘.
อุปฆาตกกรรม กรรมตัดรอน
คือ กรรมแรงฝ่ายตรงข้ามที่เข้าตัดรอนการให้ผลของกรรมสองอย่างนั้นให้ขาดหรือ
หยุดไปทีเดียว
หมวดที่ ๓ ว่าโดยปากทานปริยาย
คือ จำแนกตามลำดับความแรงในการให้ผลได้แก่
๙. ครุกกรรม กรรมหนักให้ผลก่อน
๑๐. พหุลกรรม หรืออาจิณณกรรม
กรรม ทำมากหรือกรรมชินให้ผลรองลงมา
๑๑.
อาสันนกรรมกรรมจวนเจียน
หรือกรรมใกล้ตาย ถ้าไม่มีสองข้อ
ก่อนก็จะให้ผลก่อนอื่น
๑๒. กตัตตากรรม หรือกตัตตาวาปนกรรม
กรรมสักว่าทำ คือเจตนาอ่อนหรือมิใช่เจตนาอย่างนั้น
ให้ผลต่อเมื่อไม่มีกรรมอื่นให้ผล
