Mental Constituents (cetasika)

เจตสิกปรมัตถ์ (เจตสิก ๕๒)

	๗		อัญญสมาน
	๖		เจตสิก ๑๓

	๔		อกุศลเจตสิก ๑๔
	๓
	๔
	๒
	๑

โสภณสาธารณเจตสิก ๑๙

	โสภณเจตสิก ๒๕

อัญญสมานเจตสิก ๑๓

อัญญสมานเจตสิก ๑๓ ดวง คือ

สัพพจิตตสาธารณเจตสิก ๗		รวมเป็น อัญญสมานเจตสิก ๑๓
ปกิณณกเจตสิก ๖

สัพพจิตตสาธารณเจตสิก ๗ ดวง คือ

ผัสสะ	ธรรมชาติที่กระทบอารมณ์
เวทนา	ธรรมชาติที่เสวยอารมณ์
สัญญา	ธรรมชาติที่จำอารมณ์
เจตนา	ธรรมชาติที่กระตุ้นเตือน และชักชวนสัมปยุตตธรรมในอารมณ์ เพื่อให้ทำ หน้าที่ของตน ๆ
เอกัคคตา	ธรรมชาติที่สงบ และให้สัมปยุตตธรรม ตั้งอยู่ในอารมณ์เดียว
ชีวิตินทรีย์	ธรรมชาติที่รักษาสัมปยุตตธรรม
มนสิการ	ธรรมชาติที่มุ่งและนำสัมปยุตตธรรมสู่อารมณ์
สัพพจิตตสาธารณเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่ประกอบทั่วไปในจิตทั้งหมด

ปกิณณกเจตสิก ๖ ดวง คือ

วิตก	ธรรมชาติที่ยกสัมปยุตตธรรมขึ้นสู่อารมณ์ คือคิดอารมณ์
วิจาร	ธรรมชาติที่มีการเคล้าคลึงอารมณ์
อธิโมกข์	ธรรมชาติที่ตัดสินอารมณ์
วิริยะ	ธรรมชาติที่มีความพยายามในอารมณ์
ปีติ	ธรรมชาติที่มีความชื่นชมยินดีในอารมณ์
ฉันทะ	ธรรมชาติที่ปรารถนาอารมณ์
ปกิณณกเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่ประกอบเรี่ยรายโดยทั่วๆ ไปทั้งโลกียะ โลกุตตระ โสภณะ อโสภณะ กุศล อกุศล วิบาก กริยาได้
อัญญสมานเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่มีสภาพเหมือนธรรมอื่น

อกุศลเจตสิก ๑๔

อกุศลเจตสิก ๑๔ ดวง คือ

โมจตุกเจตสิก	๔	รวมเป็น อกุศลเจตสิก ๑๔
โลติกเจตสิก	๓
โทจตุกเจตสิก	๔
ถีทุกเจตสิก	๒
วิจิกิจฉาเจตสิก	๑

โมจตุกเจตสิก ๔ ดวง คือ
โมหะ	ธรรมชาติที่บังสภาพตามความเป็นจริงของอารมณ์ไว้ คือ หลง
อหิริกะ	ธรรมชาติที่ไม่มีความละอายต่อทุจริต
อโนตตัปปะ	ธรรมชาติที่ไม่กลัวต่อทุจริต
อุทธัจจะ	ธรรมชาติที่ฟุ้งซ่าน คือรับอารมณ์ไม่มั่น
โมจตุกเจตสิก หมายความว่า เจตสิก ๔ ดวงที่มีโมหะเป็นประธานและเจตสิก ๔ ดวงนี้แหละ ที่ได้ชื่อว่า สัพพา กุศลสาธารณเจตสิก เพราะเจตสิกเหล่านี้ ประกอบกับ อกุศลจิต ๑๒ ทั้งหมด

โลติกเจตสิก ๓ ดวง คือ
โลภะ	ธรรมชาติที่มีความต้องการและติดใจในกามคุณอารมณ์
ทิฏฐิ	ธรรมชาติที่มีความเห็นผิดในอารมณ์
มานะ	ธรรมชาติที่มีความเย่อหยิ่งถือตัว
โลติกเจตสิก หมายความว่า เจตสิก ๓ ดวงที่มีโลภะเป็นประธาน

โทจตุกเจตสิก ๔ ดวง คือ
โทสะ	ธรรมชาติที่ประทุษร้ายในอารมณ์
อิสสา	ธรรมชาติที่มีความไม่พอใจในสมบัติ หรือคุณความดีของผู้อื่น
มัจฉริยะ	ธรรมชาติที่มีความหวงแหนในสมบัติ หรือคุณความดีของตน
กกุจจะ	ธรรมชาติที่มีความรำคาญใจ ในทุจริตที่ได้ทำไปแล้ว และในสุจริตที่ไม่ได้ทำ
โทจตุกเจตสิก หมายความว่า เจตสิก ๔ ดวงที่มีโทสะเป็นประธาน

ถีทุกเจตสิก ๒ ดวง คือ
ถีนะ	ธรรมชาติที่ทำให้จิตเซื่องซึมท้อถอยจากอารมณ์
มิทธะ	ธรรมชาติที่ทำให้เจตสิกเซื่องซึมท้อถอยจากอารมณ์
ถีทุกเจตสิก หมายความว่า เจตสิก ๒ ดวงที่มีถีนะเป็นประธาน

วิจิกิจฉาเจตสิก ๑ ดวง คือ
วิจิกิจฉา	ธรรมชาติที่มีความสงสัยไม่ตกลงใจ คือ วิพากย์วิจารณ์ในคุณพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นต้น
อกุศลเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่ประกอบกับอกุศลจิตพวกเดียว

โสภณเจตสิก ๒๕

โสภณเจตสิก ๒๕ ดวง คือ

โสภณสาธารณเจตสิก	๑๙	รวมเป็น โสภณเจตสิก ๒๕
วิรตีเจตสิก	๓
อัปปมัญญาเจตสิก	๒
ปัญญินทรีย์เจตสิก	๑

โสภณสาธารณเจตสิก ๑๙ ดวง คือ
ศรัทธา	ธรรมชาติที่มีความสงสัยไม่ตกลงใจ คือ วิพากย์วิจารณ์ในคุณพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นต้น
สติ	ธรรมชาติที่มีความระลึกในอารมณ์ที่เกี่ยวด้วยกุศลธรรมมีคุณพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นต้น
หิริ	ธรรมชาติที่มีความเกลียด และละอายต่อการงานอันเป็นทุจริต
โอตตัปปะ	ธรรมชาติที่สะดุ้งกลัวต่อการงานอันเป็นทุจริต
อโลภะ	ธรรมชาติที่ไม่อยากได้ และไม่ติดอยู่ในกามคุณอารมณ์
อโทสะ	ธรรมชาติที่ไม่ประทุษร้ายในอารมณ์
ตัตตรมัชฌัตตตา	ธรรมชาติที่ทำให้จิตเจตสิกสม่ำเสมอ ในกิจของตนๆ ไม่ให้มีการยิ่งหย่อน
กายปัสสัทธิ	ธรรมชาติที่เป็นความสงบของเจตสิกขันธ์ ๓ ในการงานอันเป็นกุศล
จิตตปัสสัทธิ	ธรรมชาติที่เป็นความสงบของจิต ในการงานอันเป็นกุศล
กายลหุตา	ธรรมชาติที่เป็นความเบาของเจตสิกขันธ์ ๓ ในการงานอันเป็นกุศล
จิตตลหุตา	ธรรมชาติที่เป็นความเบาของจิตในการงานอันเป็นกุศล
กายมุทุตา	ธรรมชาติที่เป็นความอ่อนของเจตสิกขันธ์ ๓ ในการงานเป็นกุศล
จิตตมุทุตา	ธรรมชาติที่เป็นความอ่อน ของจิตในการงานอันเป็นกุศล
กายกัมมัญญตา	ธรรมชาติที่เป็นความควรของเจตสิกขันธ์ ๓ ในการงานอันเป็นกุศล
จิตตกัมมัญญตา	ธรรมชาติที่เป็นความควรของจิตในการงานอันเป็นกุศล
กายปาคุญญตา	ธรรมชาติที่เป็นความคล่องแคล่วของเจตสิกขันธ์ ๓ ในการงานอันเป็นกุศล
จิตตปาคุญญตา	ธรรมชาติที่เป็นความคล่องแคล่วของจิตในการงานอันเป็นกุศล
กายุชุกตา	ธรรมชาติที่เป็นความซื่อตรงของเจตสิกขันธ์ ๓ ในการงานอันเป็นกุศล
จิตตุชุกตา	ธรรมชาติที่เป็นความซื่อตรงของจิตในการงานอันเป็นกุศล
โสภณสาธารณเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่ประกอบทั่วไป ในจิตที่มีความสวยงาม อันไม่มีโทษ

วิรตีเจตสิก ๓ ดวง คือ
สัมมาวาจา	การกล่าววาจาที่เว้นจากวจีทุจริต ๔ ซึ่งไม่เกี่ยวกับการงานอันเป็นอาชีพ
สัมมากัมมันตะ	การกระทำที่เว้นจาก กายทุจริต ๓ ซึ่งไม่เกี่ยวกับการงานอันเป็นอาชีพ
สัมมาอาชีวะ	การประกอบอาชีพที่เว้นจากวจีทุจริต ๔ กายทุจริต ๓
วิรตีเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่งดเว้นจากทุจริต เป็นประธาน

อัปปมัญญาเจตสิก ๒ ดวง คือ
กรุณา	ธรรมชาติที่มีความสงสารต่อทุกขิตสัตว์ คือ ผู้ที่กำลังได้รับความลำบากอยู่ หรือจะได้รับความลำบากในกาลข้างหน้า
มุทิตา	ธรรมชาติที่มีความยินดีต่อสุขิตสัตว์ คือ ผู้ที่กำลังได้รับความสุขอยู่ หรือจะได้รับความสุขในกาลข้างหน้า
อัปปมัญญาเจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่เกิดขึ้นโดยอาศัย ทุกขิตสัตว์ หรือสุขิตสัตว์ ทั่วไปไม่จำกัด

ปัญญินทรีย์เจตสิก ๑ ดวง คือ
ปัญญา	ธรรมชาติที่รู้สภาพธรรมโดยทั่วไปตามความเป็นจริง
ปัญญินทรีย์เจตสิก หมายความว่า เจตสิกที่มีหน้าที่ปกครองในการรู้ต่างๆ โดยทั่วไปตามความเป็นจริง
จบเจตสิกปรมัตถ์