LUẬN VỀ ĐỒNG TIỀN
Đồng tiền
là đồng
chuyền, rất bẩn,
rất có nguy cơ truyền
bệnh. Nhưng nó là
một thứ thiêng liêng và quý giá
vô cùng. Sống là phải lo kiếm tiền,
kiếm bằng mọi giá, kiếm càng nhiều
càng tốt.
Sinh thời, mẹ
tôi thường nói: “Đồng tiền
nó là đồng chuyền
các con ạ”. Tôi hiểu, Mẹ tôi muốn
nhắc anh chị em chúng tôi hai ý:
- Thứ nhất,
đồng tiền là thứ không ở lâu bền
với người ta, nay nằm trên tay người
này, mai đã sang túi người khác.
Người có thu nhập thấp, cảm nhận
điều này rõ lắm: Tiền lĩnh về,
chưa kịp nóng túi, đã rủ rê
nhau sang túi mấy bà bán gạo, bán rau
ngoài chợ gần hết! Đồng tiền cũng
còn được gọi là đồng bạc,
một phần vì thế chăng? Cái sự chuyền
của đồng tiền nhiều khi cũng bay bướm
nghệ thuật lắm.
Xin nêu một
ví dụ: - Chiều 24-4-2009, phía đầu chiếc
xe CSGT màu trắng, người đại úy
dí ngón tay trỏ vào tập biên bản,
người vi phạm hiểu ý, “nhằn”
ngay trong túi ra một tờ polyme màu xanh. Người
đại úy lật mấy trang biên bản
lên, người vi phạm vội vã nhét tờ
100.000 đ vào đó. Bỗng, một cơn
gió vô tình thốc tới làm mấy trang
biên bản bay tốc lên, tờ 100.000đ bay
vèo theo gió, chờn vờn đậu xuống vỉa
hè cách đó một quãng. Người
đại úy vội vã chạy theo, vội
vã cúi xuống nhặt, rồi khoan thai
đút vào túi … Tờ 100.000đ màu
xanh giờ đã nằm yên trong túi quần
“ông” đại uý - (Bài CSGT
“làm luật” ngay tại Hà Nội,
báo Khoa học & Đời sống, thứ ba
ngày 5-5-2009).
- Thứ hai,
vì cái sự chuyền tay nhau như thế,
nên nó rất bẩn. Có lẽ trên đời
này, đồng tiền là thứ bẩn thỉu
nhất, bởi nó giây đủ các mùi
vị, từ mùi thịt cá tanh tưởi, đến
mùi hoa quả thum thủm do bị ế, bị ủng;
từ mùi mồ hôi của chị bán
bánh cuốn đến mùi dầu mỡ của
ông lão sửa xe …
Nhưng vì
nó là đồng chuyền, cho nên đồng
tiền luôn luôn mang trong mình nó sự tổng hợp vĩ
đại nhất của tất thảy các
mùi vị, không thiếu một thứ
gì… Chính vì đặc điểm
này, mà mặc dù quý đồng tiền
đến mấy, người ta cũng chỉ mân
mê chứ rất ít khi thấy một ai
đó đưa nó đặt lên mũi,
lên môi để ngửi hay để hôn!
Không ngửi, không hôn vì nó rất bẩn;
nhưng bẩn đến mấy chúng ta vẫn
luôn luôn trân trọng đồng tiền.
Ví dụ: Khi bề dưới muốn biếu tặng
ai tiền, người đó phải cho nó
vào phong bì, đưa bằng hai tay (thậm
chí còn phải cung kính dâng lên).
Ngược lại, khi được bề trên ban tặng
thì bề dưới phải đưa cả hai
bàn tay ra đón nhận, đồng thời cất
tiếng “xin cảm ơn” (thêm chữ “ạ”
nữa thì càng tốt).
Đồng tiền
bẩn, nên nó chứa rất nhiều vi
trùng; chứa nhiều vi trùng nên nó cũng
là nguồn lây đủ mọi thứ bệnh,
có loại bệnh không thể nói nên lời
…!
Tiền bẩn,
muốn sạch thì rửa.
Nhưng có thứ
tiền không bẩn, thậm chí còn nguyên
đai nguyên kiện, thơm phức mùi mực in,
mà người ta vẫn đem đi … rửa. Sự
rửa như thế không được khen mà lại
gọi là một thứ… tệ, vâng tệ rửa
tiền! Nhà nước ta gần đây, cũng mới
thành lập Ban chỉ đạo phòng chống nạn
này! Quốc tế người ta làm cái
công việc chống này từ lâu lắm rồi.
Chắc vì họ quản lý kém, thậm
chí rất, rất thiếu kinh nghiệm? Ngay đến
bây giờ chúng ta mới thành lập ban chỉ
đạo chống - chứ đã trực tiếp chống
đâu? Nghĩa là vẫn trên tinh thần phòng là chính, chứ
không phải chống là chính. Phòng tốt
sẽ chống tốt. Phòng hiệu quả, tốt bằng
mấy chống qua loa. Đương nhiên!
Tuy nhiên
có điều này, mẹ tôi không dạy.
Không dạy có lẽ vì người không
muốn con cái mình hư hỏng do lạm dụng
vị thế của đồng tiền, làm dơ bẩn
sự cao quý sạch sẽ vốn có của
nó? Ấy là đồng tiền cũng có sự
khôn, dại! Bà con ta vẫn thường nhắc
nhau: “Đồng tiền
đi trước là đồng tiền khôn”
là gì? Tiền đi đâu mà được
gọi là khôn vậy? Thời nào chứ thời
buổi này, có lẽ ngay đến trẻ con
nước mình cũng cảm nhận được
điều đó. Xin không bàn thêm.
Có điều, dân gian đã dự báo
cái này từ rất sớm: Ai từng sống
trong thời bao cấp, hẳn đều biết bài
vè dưới đây:
Đồng tiền là Tiên
là Phật Là sức bật của lò xo
Là thước đo lòng người
Là tiếng cười của tuổi trẻ
Là sức khỏe của người
già Là đà của danh vọng
Là cái lọng che thân
Là cán cân công lý
Đồng tiền thật hết
ý!
Bài vè
nói khí hơi quá chỉ ở chỗ ví
nó với Tiên với Phật, chứ còn
các cái khác, thảy đều …
đúng! Bây giờ đi đâu, làm
gì mà có sự đưa đường chỉ
lối của đồng tiền (nhất là tiền
ngoại), thì khó mấy cũng vượt qua.
Có tiền, mua gì cũng được, ai
chưa tin thì chép lại câu này vào
sổ tay tu dưỡng: “Cái gì không mua được
bằng tiền, thì sẽ mua được bằng
rất nhiều tiền”. Cái vị thế
của đồng tiền còn tạo thế lực
cho người nắm giữ nó. Trong phạm vi hẹp
là gia đình, ai có khả năng kiếm nhiều
tiền, người đó là chủ; điều
đó ai cũng thấy. Trong xã hội, thì
dân gian có câu: “Vai mang túi bạc
kè kè - Nói quấy nói quá, người
nghe rầm rầm!”.
Sống
đã vậy, chết thì sao? Có người
nói, khi hai tay buông xuôi, đồng tiền chả
có nghĩa gì nữa cả. Nói thế
là xạo. Chết không kịp mang, nhưng chết
rồi thì vẫn cần. Ngay lúc vừa ngậm
hàm, người trong gia đình đã phải
nghĩ ngay đến việc bỏ vào cái miệng
vô hồn ấy một chút vẩy vàng. Rồi
trên dọc đường tiễn đưa người
quá cố, nhất là khi qua cầu, lại phải
rải tiền xuống đường, xuống sông,
cả tiền thật lẫn tiền âm phủ.
Đó là tiền làm luật đối với
bọn ma quỷ cản đường. “Trần sao
âm vậy mà”! Ngoài ra, thử hỏi
có nhà nào ngày giỗ, ngày Tết
không mua tiền, vàng đốt cúng cho người
chết. Vậy người chết không cần tiền
là cái gì? Hiển nhiên là cần
quá đi rồi còn gì.
Đồng tiền
còn là vật có máu … « lạnh
». Từ xa xưa ông cha ta đã nói:
« Lạnh như tiền! ». Có thể xuất
phát vì ngày xưa tiền làm bằng kim
loại mà nhận xét thế? Bây giờ
dùng tiền giấy là chính, người ta vẫn
không thay đổi cách nghĩ và cách
nói đó. Thực ra cái « lạnh »
của đồng tiền còn mang một ý nghĩa
khác, nghĩa bóng nhiều hơn là nghĩa
đen - chỉ những khi ta thiếu nó quá, cần
đến nó quá, mới thực sự cảm nhận
được cái chất “lạnh” của
nó - đồng tiền!
Vâng! Thế
đấy, đồng tiền là đồng chuyền,
rất bẩn, rất có nguy cơ truyền bệnh.
Nhưng nó là một thứ thiêng liêng
và quý giá vô cùng. Sống là phải
lo kiếm tiền, kiếm bằng mọi giá, kiếm
càng nhiều càng tốt. Kiếm đến
đâu, cất ngay vào ví, vào két hoặc
gửi ra ngân hàng các nước trung lập.
Nếu trót để bẩn quá, hoặc nghi
… bẩn, phải rửa ngay. Rửa kín
đáo, chớ để Ban phòng chống rửa
tiền phát hiện! Còn khi chết? Yên
tâm, đã có con cháu lo! Tuy nhiên cũng
cần nhắc điều này: đồng tiền
là rất bạc đấy - Bạc tình, bạc
cả nghĩa nữa. Không kín đáo,
không có thế lực, dễ bị nó
đưa tay vào còng có ngày!
(Trịnh
Cuối Huôn sưu
tầm và chuyển)