Ñaây laø caûnh ñeïp haøng ñaàu cuûa Quaûng Ngaõi. Du khaùch töø trong ra hay ngoaøi vaøo, ñeán caàu Traø Khuùc, ñi doïc theo taû ngaïn soâng Traø chöøng 1000 thöôùc seõ thaáy nuùi Thieân Aán.

Nuùi naày goïi laø nuùi Hoù ôû phía ñoâng quaän Sôn Tònh aáp An Böôøng, xaõ Sôn Long, giaùp giôùi aáp Long Baøn, xaõ Sôn An. Nuùi cao öôùc 101 m, treân ñænh baèng phaúng roäng ñoä 3 maãu taây, boán maët vuoâng phaúng, troâng nhö caùi aán neân goïi teân aáy.

Töø Coå Luõy theo gioøng Traø, ngöôïc leân höôùng Taây, laáy taàm maét nhìn thì thaáy traùi nuùi ôû giöõa gioøng soâng nhöng khi ñeán gaàn thì nuùi naèm moät beân soâng veà phía baéc goïi laø Thieân Aán nieâm haø (aán trôøi ñoùng treân soâng).

Nuùi Thieân Aán xöa coù theå chaát thieân nhieân ñaù son coù theå duøng maõi thaønh möïc chaám saùch vôû chöõ Haùn. Chaân nuùi veà phía Nam coù goø nhoû goïi laø hoøn Trieäu, phía Baéc coù nuùi La Voïng, phía Ñoâng tieáp nuùi Tam Thai, phía Taây giaùp nuùi Long Ñaàu.

Nieân hieäu Minh Maïng thöù 11 (1830) coù chaïm hình nuùi naày vaøo Dò ñænh, naêm Töï Ñöùc thöù 3 (1850) ñöôïc lieät vaøo haïng danh sôn ghi vaøo töï ñieån.

Laàn theo tænh loä Quaûng Ngaõi - Myõ Kheâ, xuoâi bôø Traø Giang chöøng 2km, theâm vaøi chuïc böôùc, du khaùch döøng chaân laïi, reõ phía tay traùi seõ gaëp ñöôøng leân nuùi.

Ñöôøng leân Thieân Aán xoay troøn nhö khu oác. Quanh söôøn ñoài leân taän ñænh baèng phaúng coù döông lieãu vi vu, coù taàng caây ña coå thuï rôïp boùng maùt che caùc thaùp vò Toå Ñình.

Ñöùng treân ñænh Thieân Aán, neáu bieát thöôûng thöùc thì seõ thaáy xöù Quaûng coù nhieàu veû ñeïp. Muoán tìm ñöôïc neùt huøng traùng haõy nhìn veà phía taây khi naéng chieàu traøn ngaäp daõy Tröôøng Sôn nhö moät böùc thaønh cao vuùt röïc rôõ, aùnh saùng toûa xuoáng gioøng Traø long lanh ñaùy nöôùc in boùng chieác caàu môùi daøi 635m, 20 nhòp, noái ngang ñoâi bôø Sôn Tònh – Tö Nghóa. Muoán tìm neùt eâm ñeàm thô moäng haõy nhìn veà phía ñoâng, nöôùc xanh phaúng lì nhö moät ñöôøng maây lieáp da trôøi bao la. Xa xa noåi leân giöõa bieån caû 3 hoøn cuø lao Reù xanh xanh, gaàn chuùt nöõa laø muõi Ba laøng an tieáp lieàn ñoài nuùi, nhoâ leân suïn xuoáng theo caùc ngoïn soùng uoán quanh co, caùc coâ thoân raûi raùc hoaëc nhöõng khoùm döøa, baõi caùt ñieåm xuyeát maøu traéng, xanh, vaøng, taát caû keùo nhau veà Long ñaàu hí thuûy nhö con roàng boø löôïn.

Veà phía Nam, nhìn xuoáng gioøng Traø vaøo moät buoåi trôøi ñeïp, ta thaáy roõ boùng ñình Aán in xuoáng gioøng soâng, beân kia bôø nhöõng caønh tre giaø xoõa toùc in boùng laø ñaø treân maët nöôùc.

Xa hôn chuùt nöõa, beân höõu ngaïn tænh lî Quaûng Ngaõi naèm giöõa Caåm Thaønh vôùi ñænh gieáng maây cao 25m, nhöõng coät aêng ten caùc loaïi voâ tuyeán giaêng maéc, vöôn leân khoâng trung, nhöõng noùc nhaø ngoùi ñoû aån hieän döôùi haøng phöôïng vó, tieáp ñeán laø caûnh ñoàng luùa xanh chaïy daøi theo quoác loä taän nuùi Thieân Buùt.

Laâng laâng, loøng du khaùch boãng nghe tieáng chuoâng Thaàn töø treân ñænh cao voïng xuoáng, aâm thanh ngaân daøi troâi theo gioøng Traø maáy daäm, hoøa vôùi tieáng nöôùc reo vui töø nhöõng giuoàng xe nöôùc ñang quay laên baùnh troøn, tung boït traéng xoùa.

Loøng moä ñaïo, du khaùch vieáng ngoâi Toå ñình ñöôïc truøng tu töø naêm 1961 treân khuoân vieân neàn Toå ñình xöa "Thieân Aán töï" saéc töù ñôøi vua Leâ Duï Toân.

Beân caïnh chuøa coù gieáng saâu 21m nöôùc maùt ngoït, do vò Toå khai sôn phaùt nguyeän vaø ñích thaân ñaøo gieáng, sau nhôø söï giuùp söùc cuûa nhaø sö treû môùi tìm ñöôïc maïch lai laùng.

Coù ñieàu laï, khi gieáng coù nöôùc thì nhaø sö treû cuõng khoâng coøn taêm daïng.

Cuøng vôùi soâng Traø, nuùi Aán laø bieåu töôïng cuûa Quaûng Ngaõi, ñeà taøi cho thi nhaân ngaâm vònh traûi nhieàu theá heä: