TRAÀN DU (1864 - 1896)

Chí só yeâu nöôùc choáng Phaùp, sinh 1864, maát naêm 1896, con Cöû nhaân Traàn Vaên Theå ngöôøi xoùm Trung Hoøa, laøng Thi Phoå Nhaát (nay thuoäc xaõ Ñöùc Taân, huyeän Moä Ñöùc), laø ngöôøi laõnh ñaïo cuoál cuøng cuûa phong traøo Caàn vöông ôû Quaûng Ngaõi.

Sau cuoäc khôûi nghóa cuûa Thaùi Thuù thaát baïi, caùc só phu Quaûng Ngaõi laïi bí maät taäp hôïp löïc löôïng, tieáp tuïc vaän ñoäng choáng Phaùp cöùu nöôùc. Traàn Du ñaïi dieän cho phong traøo Caàn vöông ôû phía nam ñaõ lieân heä vôùi nghóa quaân Phan Ñình Phuøng ôû Ngheä Tænh vaø bí maät vaän ñoäng phong traøo choáng Phaùp ôû caùc tænh Thöøa Thieân, Quaûng Nam, Bình Ñònh, Phuù Yeân, Khaùnh Hoøa ñöôïc cöû laøm Bình Taây ñaïi töôùng quaân.

Phong traøo ñöôïc nhieàu taàng lôùp tham gia ngaøy caøng vöõng maïnh, trong ñoù coù caû binh lính trieàu ñình, ñaëc bieät laø quaân sôn phoøng Nghóa-Ñònh.

Traàn Du ñaõ taäp hôïp löïc löôïng, thaønh laäp "daân binh", reøn ñuùc vuõ khí, ñaëc bieät laø choïn Tröôøng An (Ba Tô) xaây döïng caên cöù. Thöïc daân Phaùp ra söùc ñaøn aùp raùo rieát phong traøo. Ngaøy 5.2 Bính thaân (1896), Traàn Du bò giaëc bao vaây taïi toång haønh dinh cuûa Nghóa hoäi ôû laøng Huøng Nghóa (Taân Hoäi, Ñöùc Phoå) do Chaùnh toång Hoaønh phaûn boäi. Traàn Du vaø hai baïn thaân caän laø Thoï Nam vaø - Thaïnh Hoà bò baét ñöa veà tænh.

Traûi qua haøng thaùng tra taán cöïc kyø daõ man maø khoâng khai thaùc ñöôïc gì. Phaùp xöû cheùm oâng taïi Moû Caøy (Moä Ñöùc) ngaøy 12.3 Bính thaân (1896).