VAÊN HOÙA - XAÕ HOÄI - GIAÙO DUÏC

I. Giaùo duïc ñaøo taïo:

Quaûng Ngaõi laø moät trong nhöøng tænh coù nhieàu cô sôû giaùo duïc quan troïng töø tröôùc ñeán nay.

Tröôøng hoïc tænh ôû xaõ Chaùnh Loä phía baéc tænh thaønh ñöôïc xaây caát töø 1832, tröôøng Moä Ñöùc (1834) naêm 1839 ñöôïc dôøi ñeán thoân Vaên Phöôùc. Tröôøng Nghóa Haønh ( 1903). Tröôøng Ñöùc Phoå xaây naêm 1900 ôû Lieân Chieåu.

Thôøi Phaùp thuoäc toaøn tænh coù ngaønh tieåu hoïc Phaùp -Vieät vaø Sô hoïc baûn xöù. Tieåu hoïc Phaùp - Vieät: 3 tröôøng moãi tröôøng coù naêm lôùp.

Naêm 1933 coù 633 hoïc sinh (trong ñoù 36 nöõ sinh).

Sô hoïc baûn xöù: 8 tröôøng sô ñaúng haøng toång, 90 tröôøng döï bò coù 2.857 hoïc sinh.

Naêm 1930 - 1931 : 100 tröôøng, 4.394 hoïc sinh.

1931 - 1932 : 102 tröôøng, 4.270 hoïc sinh

1932 - 1933 : 102 tröôøng, 3.976 hoïc sinh. .

Naêm 1929 tröôøng tieåu hoïc tö thuïc Mai Xöa ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp taïi tænn lî do nnaø giaùo Traàn Troïng Haûi laøm hieäu tröôûng. Tröôøng naøy, nieân khoùa 1945 - 1946 coù môû theâm caùc lôùp trung hoïc laáy teân laø tröôøng Traàn Du. Tröôùc 1945 cuõng coù tröôøng sô hoïc tö thuïc Chieâu Anh do nhaø giaùo Buøi Ñoàng laøm hieäu tröôûng.

Tröôøng Tieåu Hoïc tö thuïc Mai Xöa. (AÛnh tö lieäu Traàn Troïng Uyeân)

Töø nieân khoùa 1941 - 1942, 1942-1943 coù hai tröôøng trung hoïc tö thuïc: Caåm Baøn, Victor Hugo.

Thaùng 9. 1945 tröôøng trung hoïc Leâ Khieát ñöôïc thaønh laäp taïi tænh lî (sau ñoù , tröôøng ñöôïc dôøi vaøo Soâng veä sau cuøng dôøi veà An Ba, Xuaân Ñình( xaõ Haønh Thònh, huyeän Nghóa Haønh). Soá löôïng hoïc sinh ñöôïc tuyeån vaøo caáp III (heä 10 naêm) raát ít, khoaûng 100 hoïc sinh.

Sau thaùng 8. 1945, döôùi cheá ñoä Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoøa, taïi caùc huyeän ñeàu coù tröôøng trung hoïc daïy ñeán lôùp 7. Ñaëc bieät coù tröôøng Trung hoïc bình daân thaønh laäp naêm 1947 taïi xaõ Haønh Duõng, Nghóa Haønh) boå tuùc vaên.hoùa cho caùn boä lieân khu V Tröôøng môû töø 1947 – 1952. Töø ngoâi tröôøng naøy ñaõ coù nhieàu nhöõng hoïc vieân ñaõ trôû thaønh laõnh ñaïo cuûa ñaát nöôùc.  

Caùc thaày tröôøng Trung hoïc Bình Daân, AÛnh Tö lieäu, 1949

Ngaønh tö thuïc trong thôøi kyø naøy coù trung hoïc Chaán Höng, Leâ Trung Ñình.  

Töø 1955 ñeán 24.3 .1975 taïi tænh lî, quaän lî, thò traán lôùn ñeàu coù tröôøng trung hoïc coâng laäp, baùn coâng daïy theo heä phoå thoâng 12 naêm.

Taïi tænh lî coù tröôøng trung hoïc toång hôïp Traàn Quoác Tuaán vaø tröôøng Nöõ Trung hoïc. Tö thuïc coù caùc tröôøng Chaán Höng, Huøng Vöông (do nhaø giaùo Voû Baûo saùng laäp), Kim Thoâng (do caùc cha ñaïo quaûn lyù), Yeân Theá, Boà Ñeà (do caùc tu só Phaät giaùo quaûn lyù, Quaûng Ngaõi Nghóa Thuïc (tröôøng naøy daïy khoâng laáy hoïc phí).

Theo taøi lieäu cuûa Sôû hoïc chaùnh tænh Quaûng Ngaõi, naêm 1973 toaøn tænh Quaûng Ngaõi coù 36 tröôøng trung hoïc. Baäc tieåu hoïc nieân khoùa 1972 - 1973 coù 207 tröôøng coâng laäp, 23 tröôøng tö thuïc sô hoïc. Soá hoïc sinh toaøn tænh laø 119.972. Cuõng trong thôøi kyø 1955 – 1975 caùc cô sôû töø thieän trong tænh gia taêng hoaït ñoäng: Coâ nhi vieän Quaûng Ngaõi. Trung taâm hoaït ñoäng thieáu nni Quaûng Ngaõi, Coâ nhi vieän Ñöùc Phoå, Bình Sôn, Hoäi Hoàng Thaäp Töï.  

Toång soá thieáu nhi ñöôïc nuoâi döôõng taïi caùc cô sôû töø thieän trong tlnh: laø 1.978 em (1972 - 1973).

Traïi "Nhaø ngheøo" ñöôïc thaønh laäp naêm 1948 do saùng kieán cuûa nhaø giaùo Traàn Troïng Haûi, sau ñoù ñoåi teân thaønh Vieän döôõng laõo nuoâi ngöôøi giaø.

Hoäi Phöôùc Thieän, Hoàng Thaäp Töï coù cô sôû taïi caùc huyeän lî. ÔÛ huyeän lî Sôn Tònh coù Trung taâm baûo trôï ngöôøi muø.  

Tính ñeán thaùng 2/2000 soá lieäu thoáng keâ veà tröôøng hoïc vaø hoïc sinh taïi tænh Quaûng Ngaõi nhö sau:

Tröôøng hoïc:

1) Tröôøng caáp tieåu hoïc:     234 tröôøng

2) Tröôøng trung hoïc cô sôû (caáp II):    124 tröôøng

3) Tröôøng phoå thoâng trung hoïc:    33 tröôøng

Hoïc sinh 

1) Hoïc sinh tieåu hoïc:    171.221 em

2) Hoïc sinh trung hoïc cô sôû:     90.721 em

3) Hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng:     34.955 em

(Soá lieäu cuûa Phoøng toång hoïp Sôû Giaùo duïc Tænh Quaûng Ngaõi thaùng 2/2000)

Ngoaøi ra taïi Quaûng Ngaõi cuõng ñaõ co` caùc tröôøng Cao Ñaúng nhö Cao ñaúng Sö Phaïm, Cao Ñaúng Taøi chính keá toaùn.

2. Y teá: 

Trong thôøi kyø 1955 - 1975 Quaûng Ngaõi ñaõ laäp caùc cô sôû y teá coâng laäp. Beänh vieän daân y, Beänh vieän daõ chieán tónh, Trung taâm baøi lao, caùc beänh xaù quaän, caùc ñoaøn y teá höông thoân, caùc ñoäi dieät tröø soát reùt phun thuoác DDT töø ñoàng baèng ñeán vuøng cao mieàn nuùi.

Sinh hoaït y teá, xaõ hoäi coù phoáí hôïp, caùc sinh hoaït töø thieän phaàn lôùn ñeàu thöïc hieän qua caùc toå chöùc Hoàng Thaäp Töï, Coâ Nhi vieän, Hoäi Phöôùc Thieän, Hoäi Höôùng ñaïo v.v... 

Höôùng ñaïo taïi Quaûng Ngaõi naêm 1941

3. VAÊN NGHEÄ - BAÙO CHÍ - XUAÁT BAÛN

Caùc cuoäc trình dieãn vaên ngheä quaàn chuùng, thô ca, nhaïc kòch, lieân hoan haùt ru, ca khuùc chính trò laø ñaëc ñieåm cuûa sinh hoaït vaên hoùa, vaên ngheä Quaûng Ngaõi.  

Raïp chieáu phim Hoøa Bình

Ca kòch saân khaáu chuyeân nghieäp ôû Quaûng Ngaõ i hieän coù 1 ñoaøn ca nhaïc nheï Quaûng Ngaõi, ñoaøn ca muùa daùn gian Quaûng Ngaõi, ñoaøn caûi löông Soâng Traø.  

Ñoaøn Ca muùa nhaïc tænh Quaûng Ngaõi

Veà vaên ngheä baùo chí, Quaûng Ngaõi coù moät Hoäi vaên hoïc ngheä thuaät tænh do nhaø nöôùc chuû tröông, moät tôø baùo “Quaûng Ngaõi", cô quan ngoân luaän cuûa tænh Ñaûng boä Coäng Saûn phaùt haønh soá 1 keå töø ngaøy 8.7. 1989.

Sôû Vaên hoùa Thoâng tin ñaõ phaùt haønh taïp chí "Caåm Thaønh", ra soá l vaøo thaùng 8. 1994.

Coâng taùc xuaát baûn vaø nghieân cöùu vaên hoïc: moãi naêm 2-3 ñeà taøi caáp tænh. Nhöõng taùc phaåm cuûa caùc vaên ngheä só Quaûng Ngaõi coù teân tuoåi trong caû nöôùc nhö Teá Hanh, Nguyeãn Vieát Laõm, Tröông Quang Luïc, Vaên Ñoâng, Phuùc Hoaøng, Phöông Löïu ñöôïc ñaùnh giaù cao trong vaø ngoaøi tænh. Trong naêm 1995 hai taäp saùch xuaát baûn cuûa 2 taùc giaû Phöông Löïu, Vaân Ñoâng ñaõ nhaän .ñöôïc giaûi vaên hoïc vaø aâm nhaïc toaøn quoác.  

Vaøo hai ngaøy 13 vaø 14.12.1993 toå chöùc hoäi thaâo “Tröông Ñaêng Queá - con ngöôøi vaø söï nghieäp".

Thaùng 7.1996 hoäi thaûo khoa hoïc "Leâ Trung Ñình vaø phong traøo Caàn vöông Thaùng 10. 1996 nghieân cöùu veà ñòa lyù vaø lòch söø Quaûng Ngaõi taøi lieäu giaùo khoa daønh cho hoïc sinh lôùp 9 trung hoïc do Sôû Giaùo duïc Ñaøo taïo laøm chuû nhieäm ñeà taøi.

4. Sinh hoaït theå duïc theå thao

Moân boùng ñaù: Khoaûng 1942 - 1944 Quaûng Ngaõi coù 3 ñoäi boùng ñaù noåi tieáng: Coesto, Mirado, Chaùnh Loä. Hieän ñoäi boùng ñaù AI Quaûng Ngaõi ñaõ vaø ñang tham gia thi ñaáu trong giaûi AI toaøn quoác haèng naêm. Ñoäi boùng ñaù treû Quaûng Ngaõi ñaõ ñoaït giaûi 3 (huy chöông ñoàng) toaøn quoác naêm 1995.

Ñoäi caàu loâng treû ñaït l huy chöông vaøng, l huy chöông ñoàng giaûi caàu loâng treû toaøn quoác 1995.

Moân voõ thuaät: Thôøi Phaùp thuoäc, vaøo khoaûng 1940 - 1942, Quaûng Ngaõi coù voõ só Ñoã Hy Sinh (Möôøi Thöøa) ôû Thu Xaø ñaït danh hieäu Voâ Ñòch Ñoâng.Döông veà Quyeàn Anh. Caùc voõ só Baûo Trì Phong (Chín Söûu), Laâm Voõ, Buøi Taù Ñôïi, cuõng ñaõ noåi tieáng moät thôøi.

Caùc voõ só lôùp sau: Traàn Caûnh, Nguyeãn Ñình Caùc, Voõ Vaên Bình, Phaïm Cö ñaõ noái tieáp söï nghieäp ñaøn anh. Voõ só Nguyeãn Hoàng ñaït chöùc voâ ñòch Quaûng Ngaõi naêm 1963. Nguyeãn Ninh (Nguyeãn Phi Huøng) ñöôïc coâng nhaän löïc só quoác gia haïng 3A tröôùc 1975.

Sau 1975, Nguyeãn Ninh ñöôïc cöû laøm huaán luyeän vieân quoác gia boä moân quyeàn anh.

Caùc voõ só tieâu bieåu cho Quaûng Ngaõi, Taï Quang, Taán Nhaät Huy, Leâ Vaên Huøng, Ngoâ AÂn, Ngoâ Laõm … ñaõ ñoaït huy chöông vaøng trong caùc giaûi voõ thuaät toaøn quoác. Quaûng Ngaõi cuõng ñoaït huy chöông vaøng trong giaûi quyeàn anh toå chöùc taïi Quaûng Ngaõi 8.12.1994.

Ñaëc bieät, voõ só Taï Quang (54kg) ñaõ 8 naêm voâ ñòch toaøn quoác (1985 - 1993). huy chöông ñoàng haïng 54kg taïi Sea Games 15.  

(Taøi lieäu söu taàm toång hôïp)

[ Home ] [ Up ] 

Neáu coù yù kieán gì veà trang web naøy xin caùc baïn laøm ôn thö veà trantronguyen@vol.vnn.vn  
05 March, 2000