ENGLISH-VIETNAMESE GLOSSARY OF RELATED TECHNICAL TERMS
THU?T NG¼
- Basin:Lßu vñc.
- Delta:Châu Th±
- Watershed:
- Mangrove:R×ng Ðß¾c.
- Sustainable:B«n VØng, VØng Ch¡c.
- Ecosystem: H® Sinh Thá¸
- Refrigerant: Khí ép lÕnh.
- Acid sulphate soil:Фt Phèn. T× chung ám chï ð¤t b¸ acid hóa do phän Ñng tñ nhiên thay ð±i thành ph¥n hóa h÷c t×
dÕng khØ (reduced) Sulfide SO2- trong môi tr߶ng không có oxy thành dÕng oxy hóa (oxidized) SO4-
nªu ðßþc tiªp xúc v¾i oxy không khí. Trong ð¸nh nghïa ð¤t phèn c¥n phân bi®t: (1) ð¤t phèn ti«m
tàng - potential acid soil - · trong dÕng khØ và (2) ð¤t phèn acid th§t sñ - actual acid soil - · trong
dÕng oxy hóa. Hai loÕi n¥y chï là hai tình trÕng hóa h÷c cüa mµt ch¤t duy nh¤t là phèn.
- Reduction Reaction:Phän Ñng khØ: khØ là loÕi tr× trong phÕm vi phân tØ hay nguyên tØ mµt s¯ electron ch¾ không có
nghïa là giäm s¯ luþng cüa mµt ch¤t. Sulfate reduction không có nghïa là làm giäm s¯ lßþng sulfate
th§t sñ mà chính vì ði«u ki®n không có oxy, sulfate (SO4) trá hình thành sulfide (SO2) m¤t ði oxy theo
chu kÏ phän Ñng khØ và oxy hóa. Sulfate v¦n còn ðó, thay hình ð±i dÕng hai chi«u liên tiªp biªn
thành sulfide và ngßþc lÕi. Cho nên trong phän Ñng khØ và oxy hóa không có hi®n tßþng tiêu di®t, xóa
bö, loÕi tr×, làm giäm ch¤t nào k¬ cä ch¤t phèn mà chï là sñ trao ð±i có th¬ ðäo ngßþc electron giØa 2
phân tØ tr· thành khØ nªu m¤t electron và oxy hóa nªu nh§n electron, nói mµt cách khác s¯ lßþng
phèn không thay ð±i mà chï thay ð± tÕm th¶i tình trÕng hóa h÷c.(ASS:diagnosing the illness by W. Andriesse wageningen,The netherlands.
- Sulfate Reducing Bacteria:Vi khu¦n khØ Sulfate SO4-. Vi khu¦n chï s¯ng trong ði«u ki®n không có oxy nên chï l¤y b¾t oxy cüa
SO4- mà chuy¬n hóa, ð°ng th¶i do phän Ñng khØ ¤y, SO4- (sulfate) biªn thành SO2- (sulfide). Vai trò
cüa vi khu¦n s¯ng trong di«u ki®n không oxy (anaerobic bacteria) trong phän Ñng n¥y chï giúp cho
sulfate thành sulfide và do ðó không làm giäm lßþng phèn chút nào vì SO2- ðß½c thành hình, nªu
tiªp xúc v¾i oxy, tr· lÕi SO4- nhß cü.
- Alum:Phèn Chua. Aluminium hydroxide có ð£c tính kªt tüa kim loÕi kªt hþp v¾i ch¤t hØu c½ nhß nhôm
(Al), s¡t (Fe), Mn... hoà tan trong nu¾c làm nß¾c ðøc và acid hóa. Khi các kim l÷ai ðang hòa tan trong nß¾c và nguyên do làm nß¾c ðøc, nªu ðßþc phän Ñ'ng v¾i phèn chua (alum) së
kªt tüa (precipitate),së l¡n xu¯ng sâu và ðß½ng nhiên nu¾c trên m£t tr· thành trong v¡t nhßng v¦n giØ ð£c tính axit. Trong
quá trình nh§n di®n phèn, m£t nß¾c trong · mµt vùng chï có cây súng (Nelumba) m÷c bi¬u hi®n cho
sñ kªt tüa cüa Al ðßþc l¡n, và nß¾c dù trong, có mùi tanh ð£c bi®t, pH r¤t th¤p và không thích h½p
cho sñ tr°ng tr÷t cây cö khác.
- Pyrite eradication:Tr¸ phèn. Ðây là mµt sñ suy nghï ð¥y ß¾c v÷ng h½n là sñ ß¾c v÷ng ð¥y suy nghï cüa nhßng ai ðã t×ng
nuôi hoài mµt bäo chính ðáng v« tiêu di®t phèn nhßng không ch¸u khó tìm hi¬u v« phèn. Phèn dß¾i
dÕng sulfide/sulfate, tÑc b¸ ngâm (reduced) hay n±i lên m£t nß¾c (oxidized) chiªm 65% ð¤t vùng
Châu Th± CØu Long và t¤t cä trí tu® nông nghi®p ßu tú nh¤t cùng chi phí r¤t cao ðã xØ døng cüa thª
gi¾i ðã ð°ng ý v¾i mµt nguyên t¡c là không nên "t¤n công" thÆng vào phèn vì loÕi ð¤t n¥y uy¬n
chuy¬n n¢m ngang n¢m d÷c, lúc thì khØ lúc thì oxy hóa làm khäo sát r¤t khó. Mµt thí ði¬m tr¸ phèn
ðã ðßþc tiªn hành nåm 1991 trên di®n tích nhö (ðão Macalo) tÕi cØa sông Clarence trên b¶ bi¬n Ðông
Australia, mµt nß¾c phát tri¬n dám bö ti«n và tài nång ra ð¯i ð¥u v¾i phèn b¢ng cách trung hòa
(neutralization) b¢ng vôi (lime) ð¤t phèn th§t sñ acid · m£t trên, và ðào thành ph¥n ð¤t sulfide ·
dß¾i ðem lên ch± khô lµc pyrite ra ðßa ð¤t ðã ðßþc "lµc" pyrite tr· lÕi ch± nguyên thüÜ Hai tri®u mét
kh¯i ð¤t phèn ðã ðßþc tr¸ nhß thª v¾i t±n phí US$ 2.50 cho m±i mét kh¯i ð¤t. Kªt quä theo báo cáo
cüa các nhà nghiên cÑu G.M. Bowman chï l¤y ra ðßþc cøc pyrite c· >75 microns còn loÕi < 75 microns
không tài nào l¤y ra ðßþc và phèn nhö v¦n n¢m lÕi; h½n nØa vi®c ðào x¾i làm tång lßþng cüa loÕi nây
do làm v· các cøc phèn l¾n. Kªt quä chßa có sÑc thuyªt phøc và Chính Phü Úc có ra chï th¸ c¥n phäi
nghiên cÑu thêm. Ai biªt tin tÑc v« Ông Bowman, làm ½n xin cho biªt vì có mµt thành viên cüa MDN
mu¯n tìm sß h÷c ðÕo.
Яi v¾i ai th¤t v÷ng vì tr¸ phèn, xin häy chuy¬n hß¾ng và l§p møc tiêu m¾i: các nhà nghiên cÑu hþp
tÕi Sàigòn nåm 1992 ðã ðúc kªt:
1. Фt phèn có th¬ ðßþc khai kh¦n mà v¦n giØ nguyên tình trÕng.
2. Фt phèn có th¬ ðßþc xØ trí t¯t h½n.
3. Lþi tÑc kinh tª do ð¥u tß trên ð¤t phèn mang lÕi không b¢ng lþi tÑc do ð¥u tß trên loÕi ð¤t khác.
4. Chß½ng trình phát tri¬n ðßþc thñc hi®n trên ð¤t phèn mang lÕi nhi«u h§u quä x¤u cho ch¤t lßþng
nß¾c, änh hß·ng ðªn ð¶i s¯ng nhân dân và h® môi sinh thái cüa vùng b¸ ng§p nß¾c.(Amelioration of potential ASS by pyrite removal on Micalo Island by G. M. Bowman CSIRO Canberra Australia)
- Microbiological Characteristics of ASS:Уc ði¬m vi khu¦n h÷c trong ð¤t phèn. Nghiên cÑu cüa Nguy¬n Thi Thanh Phung và Phan Liêu cho
biªt:
(1) t±ng lßþng vi khu¦n (TMC, total microbial content) trong ð¤t phèn r¤t th¤p giØa 220 và 900 x 10luy thua 3 tª
bào cho m±i gram ð¤t vì sñ hi®n di®n cüa các ðµc t¯ nhß Al3+, Fe2+, Mn2+ trong ð¤t phèn Ñc chª sñ
tång trß·ng cüa các vi khu¦n ¤Ü Th߶ng vi khu¦n t§p trung · l¾p trên m£t cüa phèn do ánh n¡ng
sß·i ¤m trong mùa khô và tång trß·ng nhi«u h½n nªu có sñ tr°ng tr÷t trên ð¤t phèn vì sñ tr°ng tr÷t
làm giäm ðµc t¯ Al3+. Trong ð¤t th߶ng, lßþng ch¤t hØu c½ th߶ng ði ðôi v¾i lßþng vi khu¦n, nhßng
trong ð¤t phèn v¾i lßþng hØu c½ cao, t±ng lßþng vi khu¦n v¦n th¤p vì tình trÕng acid Ñc chª sñ phát
tri¬n vi khu¦n.
(2) Nhóm vi khu¦n trong ð¤t phèn.
- - nhóm khØ nitrite (denitrificators) trong ð¤t phèn nhi«u h½n trong ð¤t th߶ng (10 luy thua 5 - 10luy thua 10 tª bào cho
m±i gram ð¤t.
- - nhóm ammonium hóa (ammonificator) trong phèn cüng ít h½n 10 luy thua4 - 10luy thua 8 cho m±i gram so v¾i ð¤t
th߶ng.
- - nhóm oxy hóa sulfur (sulfur oxidizers) Thiobacillus là ð£c ði¬m cüa ð¤t phèn và không có trong vd¤t
th߶ng.
- - nhóm khØ nitrite (denitrifyers) trong ð¤t phèn, ð£c bi®t là ð¤t phèn ti«m tàng, trµi h½n lßþng nhóm
nitrite hóa và c¯ ðinh nitrogen.
- - nhóm clostridium: cüng ít trong d¤t phèn so v¾i ð¤t th߶ng.
- Eucalyptus:Cây bÕch Ðàn, còn g÷i là Cây Khuynh Di®p. Eucalyptus globulus Labill thuµc h÷ Sim (Myrtaceae). Cây
cao to cao t¾i 10 thß¾c hay h½n, cành non có 4 cÕnh. Có 2 loÕi lá: lá cành non, m÷c ð¯i, g¥n nhß
không cu¯ng, phiªn lá hình trÑng hay gi¯ng hình trái tim, màu løc, möng nhß có sáp; trên cành cây
già lá m÷c riêng bi®t, so le hình li«m, cu¯ng ng¡n cong.T× k¨ lá có nhØng nø hoa hình núm có 4 cÕnh
tß½ng Ñng v¾i 4 lá ðài. Quä hình chén phía trên có 4 ngån, trong chÑa ít hÕt. BÕch ðàn v¯n quê châu
Úc có bµ r¬ ån sâu, rµng, cây m÷c nhanh, có khä nång hút nß¾c trong ð¤t cho nên th߶ng ðßþc tr°ng
n½i vùng l¥y ¦m th¤p ð¬ cäi tÕo ð¤t.
- Leach Th¤m RØÕ.
- Sediments: Tr¥m Tích.
- Alluvium:
- Silt: Phù SÕ
- Hydropower: Thüy Ði®n.
- Salt intrusion Nhim M£n.
- MelaleucaMelaleuca leucadendron - Cây tràm h÷ Sim Myrtacea©. Phát tri¬n tñ nhiên, cây tràm có th¬ cao t¾i 4 -
5 thß¾c và khi b¸ c¡t xén còn bøi cao 4 - 5 mét. trên thân cây l¾p vö tr¡ng bong ra t×ng mänh to và dà¸
Lá m÷c so le, phiªn láhình mác. Hoa nhö màu tr¡ng vàng nhÕt không cu¯n, m÷c · ð¥u cành, nhßng
sau t× ð¥u bông hoa cành lÕi m÷c dài thêm và mang lá khiªn cho bông hoa n¢m giØa cành lá. Thành
ph¥n chính cüa laá là tinh d¥u tràm v¾i tÖ l® 2,5 %. HoÕt ch¤t chü yªu cüa tinh d¥u tràm là cajeputol.
Tên dân gian Pháp: cajeputier.
- Eucalyptus: Khuynh Di®p.
- Crane HÕc.
- Wetland Фt ng§p nß¾c.
- Pollution Ô Nhim.
- Hinterland Vùng Фt Nµi иa
- Run of river
- Sanctuary N½i ¦n trú
- Environment Môi Sinh.
-
XIN BAM 
VIET-ANH
VISITOR no 
Graphics