Yvette Jarvis – Ανοιχτών Οριζόντων

                "Παγκόσμιου Φεστιβάλ Τεχνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα"

                 Αθήνα, Μαρτίου 2000

Η Πολιτιστική Ανομοιότητα ως Μέσο για Δημιουργικότητα

Στη χαραυγή της νέας χιλιετίας στην Ελλάδα το έθνος και οι πολίτες του βρίσκονται  αντιμέτωποι με πολλαπλές προκλήσεις. 

Το έτος 2001 βρίσκει την Ελλάδα να διανύει μία περίοδο πολυεπίπεδων μεταβάσεων και αλλαγών.

Η Ελλάδα, πρωτίστως διανύει περίοδο μετάβασης από μία κοινωνία αμειγώς ομοιογενή σε μία ταχύτατα μεταβαλλόμενη πολυεθνική και πολυπολιτιστική κοινωνία.

Μετάβαση από μία χώρα ή οποία κάποτε γνώρισε στους κόλπους της τη μαζική έξοδο των κατοίκων της ως οικονομικών προσφύγων, σε μία χώρα της οποίας οι ακτές αυτή τη στιγμή προσφέρουν καθημερινά καταφύγιο στις ελπίδες και τα όνειρα χιλιάδων οικονομικών μεταναστών.

Μετάβαση από μία μικρή ευρωπαϊκή χώρα η οποία έχει επικεντρωμένο το ενδιαφέρον της σε θέματα τα οποία αφορούν αποκλειστικά στην πολιτική και οικονομική της ανεξαρτησία, σε μία χώρα η οποία έχει σταδιακά και σταθερά  αποκτήσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή των Βαλκανίων.

Μετάβαση από μία χώρα «τηλεοπτικού μονοπωλίου» των δύο κρατικών τηλεοπτικών σταθμών, σε μία χώρα όπου υπάρχει πλειάδα ιδιόκτητων καναλιών, και η οποία έχει πλέον την τεχνογνωσία να καλύψει και τις απαιτήσεις των φίλων της δορυφορικής τηλεόρασης.

Τη μετάβαση από τη χώρα της «παραδοσιακής κουζίνας» που μπορεί κάποιος να γευτεί σε όλα τα γειτονικά μικρά ταβερνάκια, στη χώρα των ακριβών εστιατορίων τα οποία «φιλοξενούν» και προσφέρουν γεύσεις ακόμα και από μακρινά και εξωτικά μέρη όπως η Αιθιοπία, η Ινδία, το Μεξικό ή η Ιαπωνία.

Οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 έφεραν μαζί τους και πληθώρα νέων παραστάσεων και κινήτρων για την ελληνική κοινωνία.

Από την άνεση και θαλπωρή του σαλονιού μας μπορέσαμε να γίνουμε κοινωνοί μιας πραγματικότητας πολύ διαφορετικής από αυτή της ελληνικής καθημερινότητας μας.

Μουσικά είδη, στυλ της μόδας, τεχνολογικές εξελίξεις, κοινωνικές τάσεις, συμπεριφορές και στάσεις που διαφέρουν κατά πολύ από τις συνήθεις.

Ήρθα στην Ελλάδα περίπου 18 χρόνια πριν και σαν πολίτης αυτής της χώρας παρατηρώ και συμμετέχω ενεργά σε αυτό το μετασχηματισμό. Συχνά μάλιστα, βρίσκω τον εαυτό μου να βιώνει καταστάσεις σαν να τις έχει ξαναζήσει. Μνήμες του παρελθόντος μου, σταδιακά γίνονται βιώματα του παρόντος, και περνάνε στο συνειδητό μου.

Όντας Αφρο-Αμερικανή και μεγαλώνοντας στη δεκαετία του ’70, ολόκληρη η ύπαρξη μου και η εμπειρία μου από τη ζωή εμβαφτίστηκαν σε μια περίοδο μετάβασης. Η Αμερική διερχόταν μια μεταβατική περίοδο.

Από τη δεκαετία του ’50 και για μια εικοσαετή περίοδο, η Αμερική έζησε μια μοναδική περίοδο κοινωνικής ανακατάταξης και επανατοποθέτησης.

Διαπολιτιστικά ζητήματα, θέματα πολιτιστικής ταυτότητας και δικαιωμάτων του πολίτη, ήταν κάποιες από τις μάχες που δόθηκαν και οι οποίες κερδίθηκαν. Πίσω μου βρίσκεται μια ολόκληρη πολιτιστική κληρονομιά από αγώνες, καθιστές διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και αποφάσεις δικαστηρίων οι οποίες έμειναν στην ιστορία. Η δύναμη και αποφασιστικότητα του μαύρου κινήματος σόκαρε το έθνος και ταρακούνησε τα μέχρι τότε στέρεα θεμέλια του, καθιερώνοντας τους αφρο-αμερικάνους σε μια δύναμη άγνωστη μέχρι εκείνη τη στιγμή, αλλά υπαρκτή.  Αυτή ήταν το δικό μου πολιτιστικό κληροδότημα και έπρεπε να το αξιοποιήσω.

Δεν ήμουνα πλέον εγκλωβισμένη στα στενά όρια μιας εκπαίδευσης η οποία θα προερχόταν αποκλειστικά μέσα από τις γνώσεις και τις εμπειρίες της δικής μου κοινότητας. Μπροστά μου ανοίχτηκαν διάπλατα πόρτες για καινούριες εμπειρίες . Έγχρωμα παιδιά από ολόκληρη τη χώρα είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν προς τα προάστια όπου διέμεναν οι λευκοί απολαμβάνοντας το προνόμιο να γίνουν μέρος της εκεί εκπαιδευτικής κοινότητας.

Βρέθηκα λοιπόν, ανάμεσα σε καινούριους συμμαθητές, σε καινούριους φίλους. Ήταν όλοι τους διαφορετικής καταγωγής και θρησκεύματος: Εβραίοι, Ιταλοί, Έλληνες, Ισπανοί, Σκανδιναβοί και Ασιάτες.

Η πραγματικότητα μου είχε αλλάξει ριζικά. Είχα πια πολλών ειδών διαφορετικά κίνητρα για να τη βοηθήσω να αλλάξει ακόμα περισσότερο. Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά κουλτούρες και ήθη κα έθιμα για τα οποία είχα κάποτε διαβάσει μέσα από τα βιβλία και τα οποία μέχρι τότε μπορούσα μόνο να κλείσω τα μάτια και να ονειρευτώ.

Ερχόμουνα σε καθημερινή επαφή με αυτούς τους ανθρώπους, τα ήθη και έθιμα και την κουλτούρα τους και αυτό άλλαξε τη ζωή μου. Η προσωπικότητα μου έπαψε να είναι μονοδιάστατη. Συναποτελείται από στοιχεία τα οποία πηγάζουν από την προσωπικότητα και τις εμπειρίες όλων αυτών με τους οποίους ήρθα σε κοινωνική επαφή, όλων αυτών οι οποίοι με επηρέασαν ο καθένας με τον τρόπο του.

Η ανομοιομορφία λοιπόν και η διαφορετικότητα, σίγουρα δεν λειτούργησαν ως ανασταλτικοί παράγοντες για μένα όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα.

Κάνοντας μάλιστα  μια αναδρομή στο παρελθόν, μπορώ να πω πως αντιθέτως, ήταν μάλλον το κλειδί για να συνεχίσω.

Η ανομοιογένεια ήταν η βασική αιτία για την επιτυχία μου εδώ σε αυτή την κάποτε αμιγώς ομογενή χώρα. Η ανομοιομορφία και η ποικιλότητα, λειτούργησαν καταλυτικά όσον αφορά στην δημιουργικότητα μου ως καλλιτέχνιδα.

Όλο μου το παρελθόν καλύπτεται από ποικιλότητα. Η εκπαίδευση μου ήταν ανομοιόμορφη. Οι κοινωνικές μου σχέσεις με αλλοεθνής στηρίχτηκαν στη διαφορετικότητα.

Προσγειώθηκα στην Ελλάδα για πρώτη φορά το 1982, με μάτια ορθάνοιχτα και πανέτοιμη για καινούρια ξεκινήματα και περιπέτειες. Είναι βέβαια περιττό να πω πως δε συνάντησα πολλούς ανθρώπους που να μοιάζουν με μένα! Η περιοχή βέβαια είχε ήδη κάποια ξενική εμπειρία καθώς στη χώρα υπήρχαν από καιρό αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Ούτε λίγο ούτε πολύ θυμάμαι να απαντάω σε χιλιάδες ερωτήσεις, οι οποίες σε μένα έμοιαζαν με μια διαρκή συνεχή ανάκριση. Το χρώμα μου, τα μαλλιά μου, οι ρίζες μου, τα χαρακτηριστικά μου έγινα όλα αντικείμενο διαρκών συζητήσεων.   

Οι φιλικά προσκείμενοι στο κίνημα των μαύρων στην Αμερική, μου εξέφραζαν το θαυμασμό τους για το θάρρος και την επιμονή της φυλής μου. Σε όλες της συζητήσεις επευφημούσαν τον Δρ. Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, τις αθλητικές μας επιδόσεις και ικανότητες, καθώς και τις μουσικές μας καταβολές. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι και το γεγονός πως σε αμέτρητες περιπτώσεις αναφωνούσαν με πάθος: «Τι θα ήταν η Αμερική χωρίς τους έγχρωμους»!

Τα μάτια τους δάκρυζαν καθώς αναφερόντουσαν στις «ρίζες» του Άλεξ Χάλεϊ. Οι φωνές τους έσπαζαν από την αδυναμία να πιστέψουν πως ένας άνθρωπος θα μπορούσε να συμπεριφερθεί στο συνάνθρωπο του, με τόσο βάναυσο τρόπο! Γιατί; Εξαιτίας του χρώματος της επιδερμίδας του; Απίστευτο! Με είχαν διαβεβαιώσει πως δεν υπήρχαν τέτοιου είδους κτηνώδεις συμπεριφορές ρατσισμού, προκατάληψης και διακρίσεων στη χώρα τους. Στα μάτια τους ήμασταν όλοι παιδιά του Θεού.

Πολύ σύντομα συνειδητοποίησα πως ήμουνα στη μοναδική θέση να λειτουργώ ως διπλωμάτης, εκπροσωπώντας τη χώρα μου και τους ανθρώπους της. Πολλές από τις εικασίες σχετικά με τη φυλή μου θα ξεκαθάριζαν μέσα από την κοινωνική επαφή και την ανταλλαγή απόψεων με μένα. Ήμουνα η μοναδική του είδους της!

Όμως πώς συσχετίζεται η διαφορετικότητα με την υιοθέτηση κινήτρων και τη δημιουργικότητα; Πολύ απλά, με κάθε τρόπο! Από κάθε άποψη, ολόκληρη η πεμπτουσία της ύπαρξης μου, είναι ένα παράγωγο όλων των πολυπολιτισμικών μου εμπειριών. Πιθανότατα όλες μου οι προσπάθειες και προσδοκίες στην Ελλάδα, αποτελούν ένα απαύγασμα αυτών των εμπειριών.

Ξεκίνησα την καριέρα μου στην Ελλάδα ως επαγγελματίας παίκτρια μπάσκετ. Κατόπιν έγινα μοντέλο και ταξίδεψα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ήμουνα η πρώτη έγχρωμη αμερικανίδα που μίλησε ελληνικά σε μια διαφήμιση η οποία μεταδόθηκε σε εθνικό επίπεδο. Αργότερα, μεταπήδησα στο χώρο της τηλεόρασης, όπου παρουσίαζα τηλεοπτικές εκπομπές συζητήσεων και επιπλέον δούλεψα ως ηθοποιός. Την τελευταία δεκαετία εργάζομαι και ως επαγγελματίας τραγουδίστρια, προσφέροντας στους φίλους που έρχονται να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα μου, ένα θέαμα το οποίο συνδυάζει την κινησιολογία επί σκηνής με το τραγούδι.

Στους συναθλητές μου από την ομάδα μπάσκετ στην οποία συμμετείχα, κατάφερα να εμφυσήσω το πνεύμα του εποικοδομητικού και θεμιτού συναγωνισμού που πρεσβεύει το αμερικανικό πνεύμα, καθώς επίσης και τη δύναμη και επιμονή της αμερικανο-ινδιάνικής μου κληρονομιάς.  

Στα στενά σοκάκια των Αθηνών εισήγαγα το νεοϋορκέζικο στυλ, τη χάρη και τη γνώση. Η αρμονία και η χάρη των κινήσεων μου πήγαζε από τις αφρικάνικες καταβολές μου.

Από τη στιγμή που έκανα το ντεμπούτο μου στην τηλεόραση, η φυσική κλίση που φάνηκε πως είχα και η άνεση με την οποία αντιμετώπιζα το φακό προσομοίαζε πραγματικά αυτή ενός πολύ καλού γνώστη των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Ενός ατόμου που τολμά να «ταρακουνήσει τα νερά». Να κάνει πράγματα που κανένας άντρας ή γυναίκα του χώρου δεν έχουν κάνει. (Ήμουνα η πρώτη γυναίκα που τόλμησε να παραμείνει στον «αέρα» καθ’όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της). Η σιγουριά και αυτοπεποίθηση μου, ήταν ένας συνδυασμός των προσλαμβανουσών που είχα από την Όφρα Γουίνφρεϊ, τον Ντέϊβιντ Λέτερμαν, τον Τζόνι Κάρσον και τον Αρσίνιο Χόλ. Ήταν πολύ εύκολο να είμαι απλά ο εαυτός μου.

Όσον αφορά στη μουσική, πρέπει να επισημάνω πως η μουσική και η έκφραση της, είναι η αποκορύφωση όλων των εμπειριών. Μέσα από αυτή αφήνεις να διαφανούν όλες οι εμπειρίες που έχεις αποκομίσει από τη ζωή σου.

Η τζάζ μουσική, η μόνη γνήσια, δηλαδή, μορφή τέχνης της Αμερικής, αποτελεί την έκφραση της ελευθερίας των ομόφυλών μου. Τραγουδώ τις στιγμές θλίψης (blues)  που έζησε η φυλή μου σε βάθος γενεών.

Το πάθος της ελληνικής μου εμπειρίας κάνει αισθητή την παρουσία του στον τρόπο με τον οποίο αποδίδω μουσικά και κινησιολογικά τα τραγούδια μου. Με άγγιξε βαθύτατα  το πάθος που κρύβει μέσα του ο ελληνικός ρυθμός.

Η οικουμενικότητα και το πάθος που εκφράζονται από τον Χατζηδάκη. Χωρίς να καταλαβαίνω τη γλώσσα θυμάμαι χαρακτηριστικά τα συναισθήματα μελαγχολίας και γλυκιάς θλίψης που μου προκαλούν τα γεμάτα πάθος τραγούδια, ερμηνευτών όπως ο Πάριος.

Πως θα μπορούσα να ξεχάσω τους παθιασμένους λόγους της Μελίνας Μερκούρη, καθώς απαιτούσε την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα; Θυμάμαι τα συναισθήματα θριάμβου και της επαναστατικότητας που ξυπνούσε ακόμα και η απλή ακρόαση των τραγουδιών του Θεοδωράκη.

Η κατανόηση της γλώσσας δεν είναι σημαντική σε αυτές τις περιπτώσεις, περνά σε δεύτερη μοίρα. Η μουσική έχει μια γλώσσα και υπερέχει όλων.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, μέσα από τους μηχανισμούς της πολιτιστικής διαφοροποίησης, η ελληνική μουσική σκηνή έχει υποστεί δραματικές αλλαγές.

Οι έλληνες καλλιτέχνες τώρα πια εκφράζουν τη δημιουργικότητα τους μέσα από ποικίλα μουσικά ήδη, όπως η τζάζ, η ραπ, η χιπ-χοπ ακόμη και η λάτιν μουσική.

Μπορούμε τώρα πια να απολαύσουμε το πάντρεμα μουσικών ειδών που προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες μέσα από κοινά εγχειρήματα, όπως για παράδειγμα το πάντρεμα του ρυθμικού μπλούζ με το «βαρύ» ρεμπέτικο. Οι καλλιτέχνες συνδυάζουν το ταλέντο τους με αλλοεθνείς συναδέλφους τους (τούρκους, γιουγκοσλάβους ή και λατινοαμερικάνους), σε μια κοινή προσπάθεια για μια υπερεθνική μουσική.

Η διαφορετικότητα ως εφαλτήριο για δημιουργικότητα, σε όλο της το μεγαλείο.

Καθώς βρισκόμαστε στο ξεκίνημα της νέας χιλιετίας η κατάσταση αρχίζει να διαφαίνεται. Με μια γρήγορη ματιά φαίνεται πως οι δρόμοι είναι γεμάτοι με ξένες φυσιογνωμίες, από ανθρώπους οι οποίοι έρχονται από πολύ μακρινούς τόπους, και οι οποίοι έχουν πάρα πολλές και επιτακτικές ανάγκες.

Πως είναι δυνατόν να απορροφήσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους στη μικρή μας χώρα; Θα καλύψουν όλες τις θέσεις εργασίας μας; Θα χάσουμε μήπως την ταυτότητα μας σαν πολίτες αυτής της χώρας; Αυτά είναι μερικά ερωτήματα  αντιπροσωπευτικά των ανησυχιών που έχουν εκφραστεί από Έλληνες συμπατριώτες μου. Είναι βεβαίως εύλογα ερωτήματα.

Η πραγματικότητα είναι πως όλα αυτά είναι ακόμα πολύ πρόσφατα. Δεν υπάρχουν ανάλογες προηγούμενες εμπειρίες οι οποίες θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε όσο πιο ανώδυνα γίνεται αυτό που από πολλούς έχει χαρακτηριστεί ως «ξενική εισβολή».

Με λυπεί το γεγονός πως συνειδητοποιώ κατά κάποιο τρόπο πως όλες οι διαβεβαιώσεις που δόθηκαν σε μένα κατά τη δεκαετία του ’80, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν προκαταλήψεις και διακρίσεις σε αυτή τη χώρα, αποδεικνύονται τώρα αναληθείς.

Η αφέλεια και η περιέργεια που κάποτε τις εκλαμβάναμε ως αθώες εκφράσεις απλοϊκών ανθρώπων, στη δεκαετία του ’90 άρχισαν να εξαλείφονται. Αντ’αυτών τη θέση τους πήραν η καχυποψία, η περιφρόνηση, τα εχθρικά συναισθήματα έναντι του συνανθρώπου και η έλλειψη εμπιστοσύνης.

Για μεγάλο μου φόβο και απογοήτευση, οι δαίμονες της φυλετικής προκατάληψης και των διακρίσεων, άπλωσαν τα φτερά τους και σε αυτό που εγώ είχα σχηματοποιήσει μέσα στο μυαλό μου , ως τον προσωπικό μου παράδεισο, αμαυρώνοντας έτσι αυτή την ιδανική εικόνα.

Αδυνατούσα να καταμετρήσω τα αναρίθμητα περιστατικά αρνητικής συμπεριφοράς απέναντι σε ξένους. Εγώ προσωπικά μπορώ να αφηγηθώ ιστορίες οι οποίες επιβεβαιώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό.

Παρ’ολαυτά πιστεύω πως δε θα πρέπει να αναμασάμε αυτά τα ατυχή περιστατικά, αλλά να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον και να αναλώσουμε όλες μας τις δυνάμεις στην προσπάθεια να αποτρέψουμε επόμενα ανάλογα γεγονότα.

Σε μία προσπάθεια βέβαια να είμαστε ακριβοδίκαιοι απέναντι στην Ελλάδα και τους κατοίκους της, οφείλουμε να πούμε πως υπάρχει ικανοποιητική αιτιολογία για αυτές τις αντιδράσεις τους.

Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως οι πιθανές αρνητικές συμπεριφορές δικαιολογούνται ή εκλογικεύονται στη συνείδηση μας, αλλά η πραγματικότητα είναι πως το κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Το πρόβλημα και οι ρίζες του πρέπει να αξιολογηθούν κατόπιν μελέτης κάθε οπτικής γωνίας και όλων των παραμέτρων του.

Θεμελιώδεις παράγοντες λοιπόν, οι οποίοι συνέβαλλαν στην εκδήλωση της ελληνικής συμπεριφοράς είναι οι ακόλουθοι:

-Η τεράστια μαζική άφιξη παράνομων μεταναστών

-Οι οικονομικές αλλαγές τις οποίες διήλθε η χώρα

-Η αύξηση στα επίπεδα εγκληματικότητας

-Η αύξηση των δεικτών ανεργίας

Επιτρέψτε μου να είμαι σαφής ως προς τούτο: σε ΚΑΜΙΑ περίπτωση δεν υπονοώ πως υπαίτιοι για την εκδήλωση όλων των προαναφερθέντων προβλημάτων είναι αποκλειστικά οι μετανάστες.

Όμως η λογική είναι απλή: εάν επιθυμούμε να βρούμε τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος και πιθανές λύσεις, τότε θα πρέπει πρώτα να προβούμε στο πρώτο βήμα, το οποίο είναι η π α ρ α δ ο χ η του προβλήματος.

Η Ελλάδα, η χώρα όπου εντοπίζονται οι ρίζες της «φιλοξενίας» αντιμετωπίζει δυσκολία στο να παραδεχτεί πως οι πρόσφατες συμπεριφορές δεν παραπέμπουν σε καμία περίπτωση στην Ελλάδα του παρελθόντος.

Πιστεύω μέσα από τα βάθη της καρδιάς μου, πως στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες έχουν καλή καρδιά γεμάτη αγάπη και συμπόνια για τον πλησίον.

Έχουν υπάρξει αναρίθμητα παραδείγματα μέσα από τα οποία φαίνεται το μεγαλείο της Ελλάδας. Βοήθεια προς τη γείτονα χώρα την Τουρκία, όταν αυτή πέρναγε δύσκολες στιγμές μετά το σεισμό που τη συγκλόνισε, οι κάτοικοι των νησιών και ιδιαίτερα αυτοί της παραμεθόριου, οι οποίοι δε διστάζουν να παράσχουν τροφή και στέγη στους οικονομικούς μετανάστες που αρκετές φορές βρίσκονται αβοήθητοι μέσα στα άγρια νερά.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα ξεχωριστή θέση.

Πιστεύω πως οι Έλληνες μπορούν εύκολα να μάθουν από την ιστορία τόσων άλλων εθνών για τα λάθη και τους θριάμβους τους. Στη διάθεση τους έχουν ένα πλούτο πληροφοριών, από την αμερικάνικη και ευρωπαϊκή εμπειρία, αναφορικά με αυτά ακριβώς τα ζητήματα.

Για να μην αναφερθώ βέβαια στην εμπειρία της ελληνικής διασποράς. Οι εμπειρίες των ελλήνων από τις χώρες όπου μετανάστευσαν αναζητώντας καλύτερη ποιότητα ζωής και περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης, νομίζω πως έχουν τεράστια αξία, είναι ένα μάθημα ζωής σχετικά με το πώς να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της μετανάστευσης προς την Ελλάδα. Απλά πρέπει να αναλογιστούν τα συναισθήματα που βίωσαν σχετικά με την αντιμετώπιση που είχαν από τους ξένους, και να θυμηθούν πως κι εκείνοι θα ήθελαν να τους είχαν συμπεριφερθεί πιο ανθρώπινα όταν και οι ίδιοι περνούσαν την πολύ δύσκολη περίοδο του ξεριζωμού και της μετανάστευσης.

Οι λύσεις βρίσκονται μόνο μέσα από μεθοδικό σχεδιασμό, έρευνα και κυρίως μέσα από την σφαιρική γνώση ενός ζητήματος.

Η εκπαίδευση πρέπει να παίζει το σημαντικότερο ρόλο και να παρέχει τις βάσεις για την εξεύρεση ικανοποιητικών λύσεων σε πιθανά προβλήματα.

Συντονισμένες προσπάθειες, όπως η διοργάνωση αυτού του φεστιβάλ, την πολιτιστική έκθεση στο παιδικό μουσείο, τα πολυπολιτισμικά σχολεία και το σύνολο των οργανισμών που στηρίζουν και προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι ένα πολύ καλό ξεκίνημα.

Φυσικά έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε, αλλά με οδηγό μας την υπομονή, την αγάπη και την κατανόηση, θα καταφέρουμε και π ρ έ π ε ι να καταφέρουμε να εξαλείψουμε την αδικία, τις φυλετικές διακρίσεις και το ρατσισμό.

Η Ελλάδα και οι κάτοικοί της δεν αξίζουν να επιβαρυνθούν με το δυσβάσταχτο βάρος του ρατσισμού.  

Καταλήγοντας, παρακαλώ θερμά τους συμπατριώτες μου να δώσουν στους νεοφερμένους μια ευκαιρία.

Δεκαοχτώ χρόνια πριν δώσατε σε μένα μια ευκαιρία να δημιουργήσω και να γίνω αυτό που είμαι σήμερα. Δε νομίζω πως σας απογοήτευσα.

Από προσωπική πείρα γνωρίζω τι σημαίνει να χαραμίζεται το πιο πολύτιμο όλων, η ανθρώπινη βοήθεια, η συμπαράσταση και η αλληλεγγύη. Οφείλουμε να γνωρίσουμε περισσότερα για τους καινούριους μας γείτονες. Τα παιδιά τους κατά πάσα πιθανότητα, θα γνωρίσουν μόνο την ελληνική πραγματικότητα. Θα είναι κατ’ουσίαν Έλληνες στην καρδιά τους. Αρκεί να τους διδάξετε τι σημαίνει να είσαι Έλληνας. Οι Έλληνες έχουν γίνει πολίτες του κόσμου, είναι άραγε τόσο δύσκολο να βοηθήσετε κάποιους άλλους που σας έχουν ανάγκη, να γίνουν πολίτες της Ελλάδας;

Επιτρέψτε σε αυτούς τους ανθρώπους να διατηρήσουν τα ήθη και έθιμα και τις παραδόσεις τους, όπως άλλωστε κάνατε κι εσείς οι Έλληνες όταν αναζητήσατε άλλες πατρίδες. 

Καθώς λοιπόν, ένα κίνημα πολυπολιτισμικότητας κάνει σταδιακά αισθητή την παρουσία του, και κατά τη γνώμη μου εμπλουτίζει μία κουλτούρα η οποία είναι ήδη πολύ πλούσια, αφού μέσα από αυτή ξεπήδησε η δημοκρατία και αποτέλεσε το λίκνο των πολιτισμών, το μέλλον δε μπορεί παρά να προδιαγράφεται λαμπρό!!!