Hai mươi sáu năm sau ngày mất nước, tôi được hân hạnh phỏng vấn ông Richard Peters, cựu Tổng Lãnh Sự Mỹ tại Biên Hòa ở tiểu bang Virginia ngày 11/11/2001.
Khoảng thời gian nào ông đã gặp Tướng Hiếu?
Khi tôi được bổ nhiệm Tổng Lãnh Sự tại Tòa Tổng Lãnh Sự Biên Hòa vào đầu năm 1974.
Ông có thường gặp Tướng Hiếu không?
Khá thường xuyên. Ít nhất một lần mỗi tuần. Tướng Hiếu và tôi rất tâm đầu ý hợp vì chúng tôi có những sở thích trí thức giống nhau. Tỷ như thú đọc sách. Có lần tôi cho Tướng Hiếu mượn cuốn The Best and the Brightest của David Halberstam, xuất bản năm 1972. Sau khi đọc, Tướng Hiếu tỏ vẻ rất buồn nản vì quan điểm yếm thế tác giả trình bày liên quan đến sự tiên đoán của mình về kết quả của cuộc chiến Việt Nam.Tôi không có gia đình với tôi vào thời gian đó và gia đình Tướng Hiếu thì ở Sài Gòn. Tôi thường mời Tướng Hiếu dùng cơm tối, vì tôi có một bà đầu bếp Việt Nam thích bày biện cho chúng tôi những món ăn ngon miệng. Chúng tôi chơi cờ chess. Tướng Hiếu dạy tôi đánh cờ tướng. Thỉnh thoảng chúng tôi chơi liên tiếp hai loại cờ đó trong một buổi. Tướng Hiếu luôn nắm phần thắng! Tướng Hiếu đưa tôi đến sân bắn một lần để bắn súng trường và súng lục. Tướng Hiếu luôn bắn vào hồng tâm.
Tướng Hiếu có nhờ ông lo liệu cho gia đình, nếu có gì xảy đến cho cá nhân mình không?
Không, Tướng Hiếu không nhờ vả gì cả.
Ông có hay biết gì về cái chết của Tướng Hiếu không?
Báo cáo đầu tiên tôi nhận được đề cập tới nguyên do tự vận. Các giả thuyết khác được nêu lên tiếp sau đó. Vì nhu cầu cấp bách đối phó với các vấn đề tạo nên bởi sự tiến quân vũ bão của Bắc Quân, tôi đã không có thì giờ để đích thân điều tra cái chết của Tướng Hiếu.
Có điềm chỉ gì liên quan đến cái chết của Tướng Hiếu không?
Tôi không thấy có điềm chỉ gì. Tôi không cảm thấy có sự xung khắc giữa Tướng Toàn và Tướng Hiếu. Giả dụ có điều bất đồng ý kiến giữa hai người, tôi có cảm tưởng Tướng Hiếu, trong tinh thần kỷ luật, sẽ tuân theo lệnh của Tướng Toàn.
Ông có bắn tiếng cho Tướng Hiếu biết là Mỹ đang chuẩn bị rút đi không?
Cho tới lúc Tướng Hiếu chết, chưa có quyết định bỏ Nam Việt Nam. Phái đoàn của Tướng Weyand do Tổng Thống Ford gửi tới điều nghiên tình hình tại chỗ rời Việt Nam ngày 4/4/1975, và Tướng Weyand chưa đệ trình các khuyến cáo lên Tổng Thống; điều ông làm ngày 9/4, nếu không lầm.Quân đội Mỹ đã khởi sự rút lui từ năm 1971 và đã đi hết vào năm 1973 và chương trình việt nam hóa chiến tranh đã hoàn tất vào thời điểm đó với QLVNCH gánh vác hết mọi trận chiến. Lợi thế của Bắc Quân là họ có thể tấn công hoặc qua vùng phi quân sự vào Quân Đoàn 1, hoặc Hạ Lào vào Quân Đoàn 2, hoặc Cam Bốt vào Quân Đoàn 3; như vậy, họ có yếu tố đánh bất ngờ. QLVNCH có thể đối chọi tình trạng quân sự này với linh động tính bằng cách di chuyển nhanh chóng chiến binh tới điểm tấn công và với hỏa lực bằng cách xử dụng pháo binh nặng và chiến xa. Tuy nhiên, khi Chính Phủ Hoa Kỳ cắt giảm khoảng chừng phân nửa mức xăng nhớt và đạn dược hạng nặng cung cấp cho QLVNCH, thì khả năng chiến đấu của QLVNCH suy yếu cách trầm trọng.
Tướng Hiếu có thuyết trình cho Tướng Weyand khi ông ta tới Quân Đoàn 3 không?
Tôi không biết, vì tôi không sắp đặt lịch trình của Tướng Weyand. Tướng Weyand có nói chuyện với một số người Việt tại Long Bình trước khi tới Quân Đoàn 3 và riêng tôi có nói chuyện với Tướng Weyand.
Tướng Hiếu có thảo luận các kế hoạch quân sự phòng thủ Sài Gòn với ông không?
Không. Tôi chính thức gặp Tướng Toàn hầu như hằng ngày để thảo luận về các vấn đề quân sự trong Quân Đoàn 3. Những dịp gặp gỡ ngoài giờ làm việc với Tướng Hiếu là trên bình diện xã giao. Tôi cố gắng không đề cập tới các đề tài quân sự với Tướng Hiếu trong các dịp xã giao đó. Tướng Hiếu thản hoặc có thể nói lướt qua đến các tình trạng các đơn vị quân lực chiếm hay để mất đất đai. Nhưng chỉ có vậy thôi.
Tướng Hiếu chết ngày 8/4/1975. Trận Xuân Lộc bộc phát ngày 9/4. Tướng Hiếu có tiết lộ kế hoạch của mình về trận này với ông không?
QLVNCH đã chống cự cách vẻ vang trong trận này và đã chận đứng được đà tiến của Bắc Quân tại trận tuyến này. Tướng Lê Minh Đảo của Sư Đoàn 18 cho tôi một ấn tượng tương tựa giống Tướng Hiếu, giỏi và thanh liêm, nhưng không trí thức và đạo đức bằng Tướng Hiếu. Tướng Hiếu quả thật là một nhân vật đầy hấp lực... Nhưng để trả lời câu hỏi của anh, Tướng Hiếu không thảo luận với tôi về các kế hoạch quân sự cách chung hay trận chiến này cách riêng.
Nhân dịp này tôi xin thay mặt anh tôi, Tướng Hiếu, cám ơn ông đã giúp gia đình anh tôi di tản.
Nguyễn Văn Tín
Ngày 12/11/2001