Τσουρμο

Η καλή κυρία ήταν αγανακτισμένη:
"Ενα τσούρμο παλιόπαιδα αναστάτωσαν τον κόσμο με τις φωνές τους!"
Τσούρμο, πλήθος ατόμων, συνήθως αλλά όχι πάντα θορυβώδες, συνήθως με ελαφρώς υποτιμητική απόχρωση. Η σημασία αυτή της λέξης δεν είναι η μόνη, ούτε η παλιότερη. Στη ναυτική γλώσσα τσούρμο είναι το πλήρωμα του πλοίου. Ο παλιός καπετάνιος, όταν ήθελε να μπαρκάρει, έπρεπε πρώτα να τσουρμάρει, να μαζέψει δηλαδή ναύτες για πλήρωμα.

Η λέξη έχει μεγάλη ιστορία, πάντα θαλασσινή. Τα μεγάλα πλοία της αρχαιότητας κινούνταν φυσικά με κουπιά -πολλές σειρές από κουπιά. Ολοι αυτοί οι κωπηλάτες, όσο έμπειροι κι αν ήταν, δεν θα μπορούσαν να κρατήσουν τον συντονισμό τους, αν δεν είχαν κάποιον να τους δίνει το ρυθμό. Αυτός ο αρχικωπηλάτης λοιπόν, έδινε το ρυθμό στο πλήρωμα χτυπώντας κάποιο κρουστό όργανο ή και, συχνότερα, φωνάζοντάς τους ρυθμικά. Αυτό ήταν το λεγόμενο κέλευσμα. Καμιά φορά κι οι κωπηλάτες οι ίδιοι μουρμούριζαν το σκοπό. Τη λέξη τη δανείστηκαν οι ρωμαίοι, και την είπαν celeusma. Η λέξη αλλάζει με τον καιρό σημασία: επεκτείνεται και τώρα πια σημαίνει όχι το ρυθμικό τραγούδι των κωπηλατών, παρά τους κωπηλάτες τους ίδιους, και αργότερα όλο το κατώτερο πλήρωμα του καραβιού. Ετσι περνάει σε όλη τη Μεσόγειο, και από έναν (αμάρτυρο) λαϊκό λατινικό τύπο *clusma, γίνεται ciurma στα παλιά ιταλικά, chusma στα ισπανικά, zurma στα βενετσιάνικα, απ'όπου μάλλον ξαναήρθε και σε μας, με πρώτη καταγραφή ως τζούρμα στον Μαχαίρα τον 15ο αιώνα. Η αρχαία σημασία διατηρήθηκε στα πορτογαλικά της Γκόα, στην Ινδία, όπου chusma είναι το τραγούδι που τραγουδιέται ομαδικά.