Pierwszy krzyzowiec

JERZY WOLAK

JEROZOLIMA po raz pierwszy wpadla w rece pogan w roku 614. Byli nimi wyznajacy mazdaizm Persowie, od ponad stu lat zagrazajacy Wschodniemu Cesarstwu, obecnie zas od lat dziesieciu nekajacy jego granice. Dwudziestodniowe oblezenie zakonczylo sie 5 maja, "kiedy przy pomocy zydów zamieszkalych w obrebie murów obronnych, Persowie wdarli sie do miasta. Wsród plonacych kosciolów i domostw wymordowano wszystkich chrzescijan, czesc z nich zginela z rak zoldactwa perskiego, a jeszcze wiecej zabili zydzi. Smierc ponioslo 60 000 ludzi, 35 000 sprzedano w niewole" (Steven Runciman). Swiete miasto zostalo spladrowane i sprofanowane. Wsród nieocenionych skarbów do stolicy panstwa Sasanidów, Ktezyfonu, wywieziono Krzyz Swiety! Na tronie perskim zasiadal wówczas Chosroes II, ostatni „król królów", majacy ambicje wskrzesic wielkie imperium Achemenidów, jednoczac cala Azje Srodkowa pod swoim panowaniem. W roku 602 jego wojska weszly w granice Bizancjum i rozpoczely nieprzerwany marsz, odrywajac oden Syrie, Anatolie, Egipt i Palestyne. Nieprzejednany wróg chrzescijanstwa po zdobyciu Jerozolimy napisal do bizantyjskiego cesarza: "Twierdzisz, ze pokladasz ufnosc w Bogu; dlaczegóz wiec nie uratowal On z mych rak Cezarei, Jerozolimy i Aleksandrii? Gdyby mi sie podobalo, zburzylbym tak samo Konstantynopol. A jesli idzie o twego Chrystusa, nie ludz sie czcza nadzieja: nie potrafil nawet uratowac siebie z rak zydów, którzy Go ukrzyzowali!". Adresatem listu byl panujacy od 610 roku cesarz Herakliusz. Mial wówczas 36 lat i doskonale egzemplifikowal zolnierza i wladce: postawny, silny, o szalenczej wprost odwadze; uwazajacy udzial w samym srodku bitwy za powinnosc i zaszczyt, byl równiez wybitnym strategiem i niezwykle zrecznym dyplomata. Cechy te wsparte goraca wiara i pragnieniem sluzby Chrystusowi czynily z niego wzór monarchy chrzescijanskiego. Napominany przez patriarche Sergiusza, iz nie wolno pozwolic, aby Krzyz, Swiety stal sie przedmiotem drwiny pogan, otrzymawszy do swej dyspozycji wszystkie bogactwa Kosciola, 5 kwietnia 622 roku Herakliusz rozpoczyna swieta wojne. "Mamy tu do czynienia z prawdziwa wojna krzyzowa w calym tego slowa znaczeniu; poniewaz wojska chrzescijanskie ruszaja na wezwanie glowy Kosciola, stawiajac sobie za cel wyzwolenie Grobu Swietego i odzyskanie Krzyza" (René Grousset). Przez pierwsze piec lat toczyla sie ze zmiennym szczesciem. W roku 627 Herakliusz przeszedl do ofensywy zajmujac Armenie i Asyrie. Rok nastepny przyniósl smierc Chosroesa zdetronizowanego i straconego przez wlasnego syna, usilnie proszacego o pokój. Panstwo Sasanidów stanelo otworem. Wkrótce zaplonely perskie miasta - mazdaistyczna Persja skonczyla sie na zawsze. W pisanym na goraco liscie do swoich poddanych cesarz oznajmial, iz "ten, który zniewazyl Chrystusa i Matke Jego, nie zyje. On i jemu podobni plona teraz w ogniu piekielnym!" Po owym zwyciestwie Herakliusz oficjalnie przyjal tytul basileusa - odpowiednik "króla królów", który odtad z duma nosic beda wszyscy jego nastepcy. 23 III 630 r. cesarz, niosac Krzyz na wlasnych ramionach przywrócil go prawowitemu miejscu. Ale chociaz pierwsza wyprawa krzyzowa zakonczyla sie spektakularnym triumfem, zwycieskie Bizancjum bylo nie mniej wyczerpane niz rozgromiona Persja. " Dla kogo wiec - pyta Daniel Rops - ostatecznie trudzil sie slawny zolnierz, niszczac potege perska? Po dwunastu latach Jerozolima ujrzy u swych bram nowego zdobywce. Albowiem w tym samym czasie, kiedy pobozny Herakliusz kroczyl bosymi stopami Droga Krzyzowa, o 400 mil na poludnie nabierali juz rozpedu rycerze Allacha..."