|Main||Teyesteyi/Toc||Research||Language||E-Mail|

Kürtler arasinda bile Zazakinin bir Kürt dili olup olmadigi konusunda görüs farkliliklari vardir. Çünkü Gurani ve onun agizlari hariç, diger Kürt diyalektlerinden önemli ölçüde farklidir (Ancak tamamen farkli degildir) 

Zaza'lar dillerine Zazaki veya Dimilki adini verir. Daha çok Diyarbakir'in ve Urfanin kuzeyinde,Yukarida Elaziga kadar olan bölgede, Dicle, Çermik ve Siverek sehirlerinin içinde ve civarinda (Köyleri) yasamaktadirlar. Belirgin bir Alevi (Kizilbash) kimligi olan Dersim ve civarindaki halk Kendilerini "Kirmanc" olarak tanimlarlar. Her iki gurup Zaza / Kirmanc halk ayni dilin (DIMILKI) diyalektlerini konusurlar. (Hadank, 1932: 4-6; Minorsky, 1928: 91,105 ve van Bruinessen,1992a dip not 115:30) Ancak Kürtler arasinda Dimili Kirmanc diyalekti Ayni zamanda DIMILKI veya KIRMANCKI (Kürtçenin ana dilaekti Kurmanci degil) olarak ta bilinir. 

Zaza, Kirmanc Ve Guralar (Guraniler) tarafindan konusulan dil biribirine o kadar yakindir ancak Kurmanci ve Sorani'den o kadar farklidir ki (uzmanlarca) Ayri dil guruplarina yerlestirilmektedirler. Kürt arastirmaci Izady bile bu iki dil gurubunun basitçe ayni dilin diyalektleri olarak siniflandirilamiyacagini, Bunlarin 'Firansizca ve Italyanca gibi' tamamen farkli diller oldugunu 'ayni dilin diyalektleri' olmadigini söylemektedir. Izady söyle devam ediyor (Izady, 1992: 170) 

 Aralarindaki farkliliklar, hangi Linguistik ölçüte göre bakilirsa bakilsin, ayni dilin diyalektleri 

olarak degerlendirilemeyecek kadar büyüktür.(Izady 2, 2:1988: 13-24). 

Su anda, Kürt dili olan Kurmancinin Iranin güneyinde, Dimilki (Zazaki Kirmancki) Ve Gurani'nin Iranin kuzeyinde dogduklari kabul edilmektedir. (MacKenzie, 1961; 68-86; Minorsk, 1964; 13-14 ve Izady, 1988:23) 

 
Kimlik: 

Kimlik konusundaki karmasik sorular günümüzde dahi tam anlamiyla çözümlenmis degildir. Bazi benzer kökenli Anadolulular kendilerini 'Alevi Kürt' olarak tanimlarken, digerleri bu terimi red ederler ve ayri bir etnik gurup Zaza-Kirmanc (Alevi) Dimili olduklarinda israr ederler. Disaridan böyle bir katagoriyi, Zaza-Kirmanc-Dimililere zorla benimsetmeye çalmaktan kaçinmalidirlar. Bu katagorilerden birinin kendilerine uydugunu düsünenlerin seçimine saygi duyulmalidir. Çünkü Anadoluda bütün bu tanimlara uyan kisiler bulunabilmektedir. 

Ancak bu demek degildirki Kürtler arsinda yaygin olan görüse uygun düsmeyen (katilmayan) arastirmacilar kinanmalidir. Böyle bir hareket bilimsellige uygun düsmez. Önemli olan husus, israrla üzerinde durulmasi gereken husus Zaza / Kirmanc olmayanlarin herhangi bir kimligi onlara kabul ettirmeye çalismaktan vaz geçmeleridir 

Son birkaç yil içerisinde, Kürtler hakkinda arastirma yapan batili bilim adamlar¹ Anadolu Zaza/Kirmanc halk¹n¹n farkli kimli»ini yavas yavas fark etmeye baslam¹slard¹r. Daha fazla arast¹rma yap¹ld¹kça, bu gerçek daha çok kabul edilmektedir. Philip G. Kreyenbrook'un Zaza, Kirmanc ve Guranlarin Kürt olmalalari fikri üzerindeki görüsü çok nettir: "Tarihi ve Linguistik aç¹dan bak¹ld¹g¹nda bu görüs muhtemelen yanlist¹r"... (Kreyenbrook, 1992:70). 

Joyce Blau, Kürt sözlükleri yazari ve ileri gelen bir Kürt dili edebiyati kültürü profosörüdür. Blau söyle yaz¹yor. (1996:20) 

"ilk Kürtçe konusanlar su anda Kürdistan olarak bilinen bölgeyi isgal etmislerdir. Kendilerinden önce bu bölgeye gelen irani diller konusan halki ve diger halki, Kendi dilleri ve isimlerini vererek asimile etmislerdir. Bu halklardan baz¹ guruplar tamamen asimile edilmeye direnmislerdir. Bu gün Kürdistanda Kürtçe konusmayan guruplar vardir". 

Dip not olarak, Blau "tamamen asimilasyona direnmis" olan bu halklar¹ biraz daha aç¹klayarak, bunlarin arasinda Goran ve Zaza gibi yine iran kaynakl¹ diller konusan halklar bulundugunu belirtmistir. 

Söyle devam ediyor: 

Gurani, iranda Kermansah'¹n (bugünkü bakhtaran) kuzeyinde Irak s¹n¹r¹na kadar uzanan bir bölgede birkaç yüz bin kisi tarafindan konusulmaktadir.... Türkiye Kürdistan¹nda Erzincan ve Diyarbak¹r aras¹ndaki genis bir dikdörtgende birkaç milyon Zaza (D¹m¹li olarak'ta bilinir) yasamaktadir (Blau, 1996: 27, dipnot 1). 

David McDowall, 1996'da söyle yaziyor: 

Zazaki ve Gurani birbirine akrabadir ve irani dillerin kuzey-bati gurubuna girerler. Kurmanji (Kurmanci) ve Sorani güney-bati gurubuna girerler. Buna göre Zaza ve Guranlar, Hazar denizinin güney-bati yakasinda yasamis olan Deylam ve Gilanlarla muhtemel bir ortak kökene mensup olabilirler (McDowall. 1996: 10). 

Martin van Bruinessen, "Kürt -Alevi" terimini kullanmakla beraber, bunun sadece bir k¹saltma oldugunu, bu insanlarin, 'gerçekten' Kürt veya baska bir halk olduklari anlamina gelmeyecegini söylemistir. (van Bruinessen, 1996b:4). Yine ayn¹ yazar, hem Türk devletinin hemde Kürt milliyetçilerin politik amacli kimlikler giydirme girisimlerine ragmen, 'Kürt-Alevilerin' (Kirmanclar) Kürtlerin içinde bulunduklar¹ ac¹ durumu anlamakla birlikte, kendi kimliklerini koruduklar¹n¹ söylüyor: 'Kürt-Alevilerin hepsi olmasa bile, çogu kendisini önce Alevi olarak tanimliyor ve sonra da eger isterlerse, ikinci olarakta Kürt olarak tanimliyorlar' (van Bruinessen, 1996a: 10). 

Anadoludaki Zaza- Kirmanc'lar in hiç bir kesimi bir devlet kurma mücadelesi vermemektedir. Günumüzde daha çok kendi kimlik ve Kültürlerini koruma ve yasatma mücadelesi içindedirler. 
 

[Page up]|Main||Teyesteyi/Toc||Research||Language||E-Mail|