TÙY BÚT HOA PHƯỢNG

 

Chị Hiền thương mến !

 

Bây giờ ta nói về Hoa Phượng. Sở dĩ em nhắc đến hoa này vì ở đây đang vào hè, loài phượng tím jacarandas của chúng ta đang mùa xum xuê đầu đường cuối phố, rất tiếc nó không là phượng vỹ đỏ tươi để chúng ta có thể đi trên đường Sydney mà lòng vương vất về một nơi chốn nào đó ở quê nhà.

 

Ở Đà Nẵng có con đường tên là Phượng Vỹ. Người Trung, người Bắc bao giờ cũng thi vị hóa và văn vẻ hơn người Nam. Cũng như ở Phan Thiết có con sông gọi là Mường Mán, tên nghe có phải hay hơn sông Nhà Bè, sông Tác Ráng không ? .. Nhưng không vì thế mà em giảm bớt  lòng thương mến miền Nam thân yêu ấy đâu nhé ! Nơi nào gần gũi với mình hơn, tự nhiên nơi ấy cho mình nhiều kỷ niệm, gây cho ta sự luyến nhớ sâu xa và trân trọng hơn.

 

Hoa phượng đỏ tên tiếng Anh gọi là Barbados Pride (em coi trong tự điển đấy). Dĩ nhiên nó thuộc về hoa miền nhiệt đới. Ngay cả má em cũng công nhận không hoa nào thích hợp với sân trường học cho bằng phượng vỹ. Có phải thế không ? Cây bàng cũng được trồng nhiều ở sân trường để lấy bóng mát cho học sinh ra chơi, nhưng so với phượng nó như tên Pauper and Gentleman, như anh nông dân cục mịch ở đồng áng với anh công tử bảnh bao ngoài thị thành. Em không nói quá đâu nhé ! Cứ thử so sánh đi !

 

Nhà em ở gần trường Nam Tiểu Học. Sau này má em chuyển về dạy ở đó cho gần nhà. Cứ quẹo ở cái cua đầu đường (chỗ nhà Nguyễn Phú Cường) băng ngang bùng binh bót cảnh sát là tới trường. Em hay lang thang chui vô đó chơi dưới mấy gốc bàng già chờ giờ má về, lượm hột bàng đập ra để ăn cái nhưn trắng bùi bùi bên trong .. Lá bàng to bằng hai bàn tay người lớn. Một mặt thì mầu xanh đậm, một mặt màu chàm đỏ, có lông mịn trăng trắng như đóng mốc. Thế thì so với lá phượng nhỏ lăn tăn, đậu diệu vợi hai bên sóng lá mềm mềm, thì lá bàng thô lỗ như bàn tay dã nhân. Những khi ánh nắng xuyên qua tàn lá phượng thì tia sáng chẻ ra trăm nhánh nắng nhỏ, khi cơn gió thoảng qua nó như những chiếc lông công lắt lay khe khẽ trong không khí, vừa yểu điệu mượt mà vừa làm dịu đi phần nào cái nóng bức gắt gao của trưa hè miền Nam. Vả lại bàng thì làm gì có hoa, trong khi hễ nhắc đến phượng là ta liên tưởng ngay đến màu hoa đỏ ối rực rỡ không bao giờ phai nhòa trong trí nhớ của những ai từng cắp sách đến trường ở Việt Nam.

 

Hoa phượng thì trông giông giống như hoa lan, tức là có cánh to có cánh nhỏ, có cánh nhọn dài, có cánh bầu tròn, có cánh tuyền một màu đỏ mà cũng có cánh lấm chấm máu trên nền cam non. Dưới đài hoa là những cánh nhọn nhỏ xíu như hai móng tay út để dài của cô thiếu nữ nhà giàu, em hay hái ra vò một tí xíu là thổi được phập phồng trên môi như hoa huệ. Bọn con gái mà viết lưu bút cuối năm chém chết cũng có tên ráng lồng vào vở vài cánh hoa ép khô. Hoa phượng ép khô vẫn giữ được màu đỏ tươi tắn nên dán lên vở thì không gì đẹp bằng. Chị còn nhớ 2 câu thơ của Hàn Mặc Tử không ?

 

Sao bông phượng nở trong màu máu

Nhỏ xuống lòng ta những giọt châu

 

Ông ví von sao mà buồn ! Hoa người ta tươi là vậy, rực rỡ là vậy mà sao lại nhỏ xuống lòng những giọt châu được ? Ừ, thì cho rằng chia tay cuối mùa hè là buồn đi nhưng mít ướt ràn rụa cỡ em vẫn chưa hề nhỏ một giọt châu nào để khóc cho mùa bãi trường. Trường chúng ta, em muốn nói đến trường trung học Nguyễn Trung Trực  ấy, thì chả có cây phượng nào cả. À ! Hình như có một cây còn non, trồng ở mép bờ hồ lúc mình đã rời nơi đó rồi. Có lần sau "giải phóng "vô trường ngồi chơi với cô Trâm ở băng đá nơi đó thì em thấy nó ra được 1, 2 bông đỏ. Nhưng không đậm đà lắm để hãnh diện rằng trường ta cập nhật hóa cũng có trồng phượng vỹ .. Phượng đỏ thì không chứ điệp vàng thì đầy nhóc ! Nhắm mắt ngay bây giờ thì em vẫn còn thấy vị trí của những cây đó ở đâu trong khu "gia binh" trường Nguyễn. Này nhé, 1 gốc to ở bờ hồ bên này, gần phòng Giáo Sư. 1 cây ở  đầu dãy lớp thứ ba, đối diện phòng nhạc, 1 cây nữa nằm .. trật bản lề tuốt luốt bên kia bờ hồ, chỗ giáp ranh nhà bà Tám cho mướn chỗ đậu xe đạp ..

 

Em nhắc điệp vàng vì phượng vỹ là tên gọi trong sách vở, chứ người Nam mình cứ kêu tên tục là điệp đỏ (để phân biệt với điệp vàng hay còn gọi là me keo). Điệp đỏ, ừ thì nghe không thanh tao bằng phượng vỹ nhưng có hề gì, vẫn là  một tên đẹp ấy chứ ! Em có bà dì đẹp người lắm ông chú em đặt tên là Ngọc Điệp đó !

 

Rồi chị có biết trái phượng ra sao không ? Úi chao, hoa nó ngộ bao nhiêu thì trái nó xấu xí bấy nhiêu. Nó dài cỡ ½ thước là ít, bề bản cỡ hai ngón tay, da đen xì khô khốc, máng tòn teng từ trên mấy nhánh cây ẻo lả y như cái đuôi con rắn hổ. Hồi còn nhỏ tụi em hay tha về làm gươm đánh kiếm với nhau vì nó rắn lắm. Tàn hoa phượng thì rậm khỏi chê. Nó xòe ra một cây tán mỏng như một mảng trời xanh ở đâu rớt xuống nằm mắc kẹt trên ngọn cổ thụ sần sùi. Em nhớ cây phượng dù già nhưng không cao, tàn nó cứ de ra to hơn thôi.

 

Chị biết không, hôm đến Cairns, em thả bộ chơi lòng vòng bên ngoài cái motel em ở thì em kinh ngạc biết bao khi thấy bên vệ đường một cây phượng đang mùa ra hoa đỏ ối. Kinh ngạc, thú vị và cảm động nữa ! Em lượm dưới đường một đống hoa vừa rụng mang về phòng để lên bàn mà nhìn nó mãi. Hoa phi hoa, vụ phi vụ. Chẳng phải là sương chẳng phải hoa .. Mà là một mảnh kỷ niệm nào rớt lại bên đường. Một phần quá khứ nào vừa ghé thăm. Quá khứ tuổi nhỏ của em, của chị (cho dù chị nói là không có gì đi nữa) của chúng ta: những đứa trẻ lục tỉnh, của xứ sông biển miền Tây, lớn với đại dương một bên, một bên là dòng sông Kiên đục ngầu đổ ra hải phận .. Thơ ngây và hồn nhiên, thật thà mà bình an .. Em yêu em thuở đó, yêu cái quãng đời ngắn ngủi mà cứ mỗi lần nhắc đến là cả một giòng cuồng lưu ào ạt chảy về trong trái tim đã quá đỗi mệt mỏi vì đời, vì người ..

 

B.C.D.

 

RẠCH GIÁ MÙA NẾP CHÍN

 

 Một bên của thị xã Rạch-Giá là biển . Biển mênh mông . Mỏi mắt . Ngút ngàn. Thời trẻ của tôi . Rạch-Giá hãy còn thấp thoáng những bóng đèn tròn , sáng vàng vọt. Cột sắt sơn màu đen đúa , trồng hai bên đường .

 

Ở thị xã Rạch-Giá , bạn không cần phải nhớ tên đường . Phố xá Rạch-Giá kề sát nhau như những lằn chỉ tay trong lòng bàn tay của mọi người .

 

Cây khế trồng bên hông  "Nhà-Việc"  . Ngày nào tôi cũng đi qua lượm những trái khế chín rụng . Những trái khế nhỏ bé , vàng úa , chua chua .

 

Đây .

 

Bụi Kim Quít , từ hàng rào nhà cô giáo Th. Xòe nhánh ra đường . Những trái Kim Quít chín đỏ . Nhựa Kim Quít thoa vào những móng tay của mình . Bóng như lụa.

 

Đó .

 

Những hàng cây Mã Tiền , thân cây đầy gai nhọn , mùa hè trái khô , nổ lách tách  rơi rụng từ trên không xuống .

 

Lách tách , lách tách . Như tiếng pháo từ xa .

 

Còn .

 

Những quán sách ở thị xã Rạch-Giá . Những truyện bằng tranh Măng Non... Tuổi Trẻ...

 

Thằng Bờm có cái quạt mo

Phú ông xin đổi ba bò chín trâu

Bờm rằng Bờm chẳng lấy trâu

.    .    .    .    .    .

Phú ông xin đổi nắm xôi Bờm cười .

* * *

 

Điều ai cũng thấy lạ , khi tôi nói tôi đã học trường Nam tiểu học tỉnh lỵ Rạch-Giá . Trong lớp tôi chỉ có chín đứa con gái . Tốp con gái ngồi ba bàn trên nhất . Nhìn vào cửa lớp là thấy tôi ngay . Ngồi sau lưng tôi là Nhu-Diệu , kế là Mã-Quốc-Thái , xa hơn là Trần-Văn-Canh

 

Ngồi bên cạnh tôi là Đàm-thị-Yến , bên nữa là Thu-Thu , và nhiều nữa ( năm chục đứa con trai ) .

 

Lớp học đông như thế , nhưng lúc nào cũng im phăng phắc , khi thầy Trần-Vĩnh-Minh giảng bài . Bên cạnh lớp tôi là lớp của thầy Lý-Minh-Vương . Thầy thường sang lớp tôi , trò chuyện trong giờ chơi với thầy Minh .

 

Trong giờ ra chơi , bọn con gái chúng tôi nhảy cò cò , nhảy dây , và chơi chuyền chuyền .

 

Nhưng khi chơi nhảy dây thì Trần-Văn-Canh nhảy xổ vào làm cả bọn mắc dây .

 

Còn chơi chuyền chuyền thì bị  "Canh chua" chụp banh . Tức quá , chung tôi  trêu chọc  lại ;  " Trần Văn Canh,  chua ,   chua ,   chua ".

 

Bọn con gái chúng tôi buồn thiu đứng xó ró , chùm nhum dưới gốc cây bàng .

 

Chúng tôi mỗi tuần còn đến nhà thầy Lý-Minh-Vương để học thêm Luận-văn. Tôi và Yến thường đến nhà Thu-Thu , để cùng nhau làm những bài toán khó ở nhà .

 

Mùa Thu đó , ba đứa chúng tôi đều thi đậu vào lớp Đệ-Thất trường Trung Hoc Nguyễn-Trung-Trực . Thu Thu và Yến vẫn còn  học chung một lớp vì chọn Anh Văn làm sinh ngữ chính . Còn tôi chọn Pháp Văn nên học khác lớp . Tuy vậy nhà tôi gần nhà Yến nên chúng tôi vẫn còn đi chơi chung với nhau.

 

Vậy mà .

 

Đã có một thời thị xã Rạch-Giá lên cơn sốt . Từng chiếc xuồng nhỏ bé , lặng lẽ , lặng lẽ , trôi ra biển .Từng con tàu xếp hàng , xếp hàng , ra biển khơi . Thị xã lao xao , lao xao .

( Còn mình tôi ) , loay xoay , loay xoay , với chiếc xe đạp thật cũ , long rong trên phố phường Rạch-Giá. Bãi biển Rạch-Giá vẫn còn đầy mùi cá mặn, (tôi hít và thở) mùi sình lầy phù sa .

 

Ngàn khơi biển rì rào vỗ sóng

Mờ xa mờ xa xanh ngát màu .

 

* * *

 

Khi có Hộ-chiếu đi Mỹ , tôi đến nhà Yến từ giã . Yến đề nghị : tụi mình vô nhà Thu-Thu chơi , lâu quá tao không gặp nó .

 

Tờ mờ sáng ngày thứ Bảy , năm 1989 , chúng tôi đã ngồi trên chiếc xe đò cũ thật cũ, chạy thật chậm, ngừng ở Rạch Sỏi .. ngừng ở Minh Lương ngừng ở Chắc Kha .. ngừng ở Bến Nhứt   xình xịch  chậm thật chậm qua những  ao Súng, những ao Sen ,  qua những hàng Dừa , những hàng Thốt Nốt . Chúng tôi đếm không hết những con cò xanh đứng một chân trong những thửa ruộng xa .

 

Nhưng rồi cũng đến Sóc Ven. Xuống xe chúng tôi có cùng một ý nghĩ ( Vui lòng mang đi trồng hành dùm ! ).

 

Đến nơi không có Thu ở nhà máy xay lúa , tôi và Yến đi bộ ngược trở lại Đường-Xuồng . Tìm nhà Thu chẳng có gì khó (Rạch Giá mà )

 

Chúng tôi đi  trên con đường đất nhỏ, hai bên là ruộng nếp. Ôi ! Mùi thơm của nếp chín, những ngọn lúa nếp quằn sai, gió làm ngã rạp.

 

Điệu hò loáng thoáng đâu đây . Những tiếng hò ru con từ trong xóm vang ra:

 

Hò ơi ..

Con cá Lý Ngư sầu tư biếng lội

Con chim xa cành, sầu cội biếng bay.

Sao Hôm còn đợi sao Mai

Chồng mà xa vợ ( ơ)

Hò ơi ..(chớ) chồng mà xa vợ hỏi ai không buồn.?

 

Ngôi nhà Thu Thu nằm dưới tàn  cây Vú sữa rạp bóng mát. Lâu lắm mới gặp nhau chúng tôi vui  không kể xiết, thôi thì biết bao nhiêu chuyện để mà kể cho nhau nghe. Yến dễ thương thùy mị, học giỏi, con gái Út (đậu xong bằng Tú Tài Đôi thì treo bằng cấp trong bếp) . Yến vẫn còn độc thân (Đúng là con trai cận thị hết !).

 

(Hò ơi) Gió đưa về rẫy ăn còng ..

Về sông ăn cá .. (hò ơi) về đồng ăn cua *

 

Sau bữa cơm chiều Thu Thu chèo xuồng chở tôi và Yến  đi chơi trên con rạch trước nhà , men theo những hàng dừa nước . Nhiều con ba khía thấy chúng tôi, nhảy thật nhanh xuống nước. Hai bên bờ rạch là những cây Mắm*, cây Giá*. (Rạch-Giá có phải từ những cây Giá mọc hai bên bờ Rạch mà ra không ?) Yến thắc mắc. Tôi gật đầu. ( Có thể đúng đó Yến !)

 

Trên con rạch nhỏ , xuồng chúng tôi đi nghịch chiều với chiếc ghe bầu của một gánh hát Cải Lương. Những đứa trẻ chạy dọc theo bờ rạch  reo hò inh ỏi.

 

* * *

 

Chúng tôi lên xe trở về Rạch Giá, đi ngược trở lại những bờ ruộng những ao Súng những ao Sen những cánh đồng bát ngát những con cò xanh ốm nhom dứng một chân gật gù, gật gù.

 

Chỉ có gánh hát Cải Lương đêm nay ở lại Đường Xuồng chẳng biết diễn tuồng gì, (cũng  Vua, cũng Hoàng Hậu, cũng  Công Hầu Khanh Tướng) hay ( đời cô Lựu, cây  Sầu riêng trổ bông ? )

 

Lục bình bông tím, điên điển bông vàng

Điên điển mọc ở đất làng

Lục bình trôi nổi như chàng hát rong*

 

 

NGUYỄN THỊ NGỌC TUYẾT

WA.

 

    

 

 

* Tục ngữ ca dao.

* Cây Mắm , cây Giá :  Dùng để làm củi đốt

 

 

 

 

 

----------------------  Nguyễn-Thị-Ngọc-Tuyết 

 

 

          Tôi theo má tôi về Rạch-Giá năm 1957 . Sau nhiều năm chúng tôi theo Ba tôi đi nhiều nơi... Vài năm ở Mỹ-Tho ...Vài năm ở Kiến-Hòa ...Dăm ba năm ở Cần-Thơ ... Trôi theo cuộc sống phiêu bạt của một gia đình công chức vào thời đó .

          "Giàu về Nội , Tội về Ngoại"

           Má tôi mang chị em tôi về Rạch-Giá là quê của Ông Ngoại . Má tôi hy vọng Rạch-Giá là nơi mà tôi sẽ "định cư" vĩnh viễn . Cuộc sống tạm ổn định , nhưng mọi thứ thay đổi , khó khăn quá đột ngột đã làm tôi chới với , lạc lõng .

           Tôi học vỡ lòng ngay từ mùa hè năm đó . Áo bà ba trắng , mang đôi guốc có vẽ những bông hoa tim-tím đi học mỗi ngày , vì không quen đi guốc nên khi đi tiếng guốc khua vào đường đá nghe lốc-cốc , lốc-cốc và lộc-cộc . Trường tôi là một căn nhà xưa và cổ kính , có ba gian , nằm ở góc đường Hùng-Vương và Trần-Hưng-Đạo gần cầu Đúc .

            Cô giáo của tôi rất đẹp , cô tên Trần-thị-Nhạn  tôi nhớ mãi nụ cười của cô , hiền hòa và thanh thản . Ở một góc trong sân nhỏ của ngôi trường nầy có một cây Lêkyma . Có thể đã được trồng từ lâu nên đã trở thành cổ thụ , tàn lá sum sê . Vào mùa Lêkyma : hoa nở trắng cả một góc sân , những nụ hoa tròn lẳng , trắng bóng , sáng long lanh , hương thơm thoang thoảng , nhè nhẹ bay trong gió ...

            Vào giờ chơi tôi thường hay nhặt những nụ hoa rụng và kết lại thành chuỗi đeo vào cổ . Ngày nào như ngày nào : tan học với vòng hoa Lêkyma trên cổ mình , hương thơm thoang thoảng theo tôi về nhà .

            Mỗi ngày tôi phải đi ngang cây cầu sắt sơn đen . Cầu thỉnh thoảng được quay lên cho ghe-tàu qua lại khúc sông nầy . Cầu nối liền hai bờ , bên kia là Chợ Nhà Lồng , và bên này là Bưu Điện Rạch-Giá , có một cây liễu thật đẹp , nhánh rũ xuống ven sông .

        Vào mùa mưa , nước lũ mang theo phù sa chảy xiết , gầm thét điên cuồng : đổ ra biển mang theo từng đám lục bình , từng chùm , từng cánh lục bình hoa tim-tím , trôi-trôi ra biển  ..  mất hút .

            Trái hẳn , vào Hè , nước lờ đờ ngược dòng , tràn ngập , thỉnh thoảng trong xanh và mặn đắng . Do nước biển chảy ngược dòng nên mùa nầy , khúc sông nầy cá chết lờ đờ trên mặt nước . Những ngày trưa hè nắng ấm , bọn con trai thường đến đây tắm sông , chúng hát hò inh ỏi :

Bà già lý le Ông già

Chiều chiều dắt ra bờ sông

Hai người nói chuyện tâm tình ...

Bỗng đâu ...

Hát đến đây cà bọn nhào xuống sông , ùm , ùm , ùm , nước bắn tung toé, làm ướt áo người đi trên cầu . Dĩ nhiên là có tôi ; Má tôi nói : " Chỉ có con cháu Hà-Bá mới dám tắm sông đó mà thôi vì khúc sông đó sâu lắm ". Ngày xưa nhiều đứa trẻ bị chết trôi lắm và Má tôi có căn dặn:" Đừng bao giờ bước chân xuống đó nghe con !" . Vì lời răn đe đó mà chẳng bao giờ tôi bén mảng tới những bực thềm bước xuống sông , nơi có những cành liễu buông rơi thơ mộng .

Cùng với những biến đổi của thời gian , khúc sông nầy cảnh vật xung quanh đã đổi nhiều ; hàng ghế đá nằm giữa những cây dừa ven sông không còn nữa , đàn Cò , đàn Vạc làm tổ trên những cây Sao , cây Dầu trong dinh Tỉnh-trưởng cũ đã bay mất tự lúc nào ! Tôi không nhớ .

Cây liễu cũng đã bị đốn mất từ lâu lắm , hàng dừa già đi , cao lêu nghêu không còn quằn sai quả nữa .

Dòng nước vẫn lặng lẽ trôi , trôi đi ... Nước ròng , rồi nước lớn ... Vào mùa hè nước lờ lợ , nước mặn đắng . Vẫn thế ,  vẫn thế...

Ngôi nhà tôi vẫn còn ở chỗ cũ

Vào một ngày Hè , chị Mỹ-Lan, bạn tôi , đi ngang qua nhà và nói: " Tuyết ơi ra ngoài sông mà coi hai nhóc con của Tuyết đang lội dưới sông kìa" . Tôi vội vàng vớ chiếc nón lá và đi nhanh ra sông . Và tôi muốn té xỉu . Trời ơi con của tôi , rõ ràng con của tôi rồi. Tôi bèn gọi lớn: "Con ! Má đây con , leo lên ngay !" .

Thật không ngờ , đó là mùa Hè cuối cùng của chúng tôi ở Rạch-Giá . Một đêm đầy trăng sao , khi xe chạy ngang qua  cầu này , tôi thấy cây cầu lùi dần, lùi dần ... về phía sau lưng ... Nơi tôi đã đi qua , đi lại gần hết một đời mình .

Nghe nói bây giờ Thị-xã Rạch-Giá nhiều thay đổi lắm . Hai bên bờ sông Kiên bây giờ xinh đẹp lắm .

Nhưng không biết cây Lêkyma trong vườn có còn không  ? Vào những buổi sáng Chúa-nhật đi lễ nhà thờ , tôi hay mang chuỗi Pearl màu trắng lấp lánh trên cổ mà tưởng như vòng hoa Lêkyma ngày nào . Ôi mùi hoa Lêkyma , theo tôi , phảng phất đâu đây , còn mãi còn mãi . ..

 

 

NGUYỄN THỊ NGỌC TUYẾT

(Washington State - Mùa Xuân 2004)