|
Pradzieje Slezy i Sobotki
Juz w okresie neolitu (4200 - 3500 p.n.e.) stwierdza sie osadnictwo w rejonie Slezy.
Uksztaltowala sie tu lokalna, Slezanska grupa kultury luzyckiej, która wytworzyla osrodek kulturowy. Obejmowal on góre Sleze,
Radunie i Wiezyce. Zachowane na ich szczytach konstrukcje kamienne, interpretowane sa jako ogrodzenie miejsc swietych. Archeolodzy
datuja te urzadzenia na XIII - V w p.n.e. Oddawano tu czesc bóstwu slonecznemu oraz innym zjawiskom przyrody.
Sredniowiecze
We wczesnym sredniowieczu (VI VII w n.e.) w rejonie Slezy rozwija sie osadnictwo. Najstarsza osada sa Chwalkowice,
datowane na VI VII w. Odkryto tam m.in. pracownie obróbki kamieni zarnowych, a na stoku Slezy kilka pól szybów, z których
pozyskiwano surowiec do produkcji zaren. Zarówno skala produkcji jak i popyt na ten produkt spowodowaly, ze zarna Slezanskie
eksportowane byly daleko poza granice Slaska.
W Bedkowicach (wsi poswiadczonej w 1209 r. jako wlasnosc ksiazeca)
zachowal sie wczesnoSredniowieczny zespól osadniczy. Obejmuje on ruine grodu, cmentarzyska kurhanowe, kultowy krag kamienny,
sredniowieczny staw oraz osade funkcjonujaca do XIII w. Gród zbudowano na krawedzi wysoczyzny, na planie owalu o wymiarach
65 na 75 m. Na odcinku zachodnim dobudowano drugie pasmo walu, licowane drukiem kamiennym, przedzielone fosa. Wewnetrzne
lico walu, zniszczone pozarem, zbudowane bylo z belek, gliny i pojedynczych kamieni w konstrukcji rusztowej. Zewnetrzne lico
stanowil plaszcz gliniany. Podstawe walu dodatkowo wzmocniono brukiem kamiennym. Do grodu prowadzilo wejscie od strony wschodniej.
Zabudowa wnetrza byla rozmieszczona dookolnie pod walem, skladala sie z domostw i czeSciowo zaglebionych w ziemie jam gospodarczych.
Gród (pierwotnie dwuczlonowy) otoczony byl sucha fosa. LudnoSc zamieszkujaca go, jak i przylegle don osady o charakterze rolniczym,
nalezala do plemienia Slezan. Zmarlych chowano w kurhanach polozonych w odlegloSci 400-800 m od osady. Caly ten zespól stanowi
dziS Rezerwat Archeologiczny ze skansenem osady.
W VII w. rozwija sie osada Sobótka, bedaca sluzebnym miejscem dla
oSrodka kultowego na Slezy. Z czasem przeksztalca sie ona w osade targowa z wymiana towarów w soboty. Pierwsza wzmianka o
osadzie targowej "forum sub monte" lub "forum in Sabath" to zapis pochodzacy z bulli papieza Eugeniusza
III z 19 pazdziernika 1148.
Do polowy XI w. Sleza pelnila role poganskiego oSrodka kultowego plemienia Slezan pomimo,
ze od czasów Mieszka I rozwijalo sie chrzeScijanstwo. Normalnym zjawiskiem na Slasku bylo w X i na poczatku XI w. wystepowanie
równolegle religii poganskiej i chrzescijanskiej. Dopiero za czasów Kazimierza Odnowiciela nastapila próba likwidacji "stolicy
poganstwa" - oSrodka kultu na Slezy. Mimo wszystkich podejmowanych w tym kierunku dzialan, Sleza nadal stanowila swietosc
i nadal skupiala elementy dawnej wiary. Reliktami obrzedów poganskich w rejonie góry Slezy jeszcze do polowy XIX w. byly:
palenie ognisk w noc swietojanska oraz targi malzenskie uznawane za niemoralne i zakazane przez wladze pruskie.
Wielkorzadca
Boleslawa Krzywoustego Piotr Wlast w 1128 r. sprowadzil z Francji zakon Augustianów i podarowal im Sleze oraz okoliczne
wioski. Z okresu osiedlania sie Augustianów pochodza prawdopodobnie fragmenty murów pozostalych na szczycie Slezy po kaplicy
wybudowanej tam w VIII w. Augustianie stali sie wlascicielami góry i okolicznych wsi na ok.. 700 lat, az do likwidacji zakonu
na poczatku wieku XIX. W latach 1121-1138 Piotr Wlast zalozyl na szczycie Slezy klasztor pod wezwaniem P. Marii, który w polowie
XII wieku przeniesiony zostal na Piasek we Wroclawiu.
Slezanski zamek, ze wzgledów strategicznych, utrzymywano w stalej
gotowoSci bojowej, wzmacniano i rozbudowywano. Odegral on wazna role w 1294 r., broniac Waclawowi czeskiemu dostepu do Wroclawia.
Ostatecznie w wieku XIV Bolko II Swidnicki wzniósl na miejscu dawnego grodu nieduzy, kamienny zameczek. Przezywal on dziwne
koleje losu, w trakcie czeskich wojen religijnych we wladanie objely go wojska husyckie; oblezenie i zaciekla obrona nadwerezyly
te budowle. Pózniej w jego ruinach ukrywali sie raubritterzy stad wyruszali na swe grabiezcze wyprawy. Przewodzil im Hans
During. Rozbójnicy ci stali sie postrachem kupców na drogach miedzy Wroclawiem a Swidnica, do czasu az mieszczanie obu tych
miast zdobyli zameczek i obrócili go w ruine, by wiecej nie dawala schronienia zbójcom. Duzo pózniej, bo w roku 1702, w miejscu
tym opat wroclawskiego klasztoru augustianów Jan Sievert zakonczyl budowe koSciólka, do którego wiodly monumentalne schody.
Nalezaca do klasztoru osada z targiem przykoscielnym rozwijala sie, mimo burzliwych dziejów swietej góry. Przedlokacyjna
osada o silnie wydluzonym ksztalcie rynku, zblizonym do elipsy, pozostawala wsia do chwili nadania jej w roku 1221 przez Henryka
Brodatego praw miejskich w ich Sredzkiej odmianie.
W XIII w. nasilil sie konflikt miedzy zakonem a ksiazetami wroclawskimi.
Dotyczyl on praw wlasnosci do Sobótki, i co za tym idzie, braku jasno okreslonych kompetencji umozliwiajacych nadawanie przywilejów,
które ulatwily innym miastom szybkie wzbogacenie sie.
W pierwszej polowie XIV w. wlascicielami Sobótki sa ksiazeta
ziebiccy. Jeden z nich, Mikolaj, sprzedal Sobótke Bolkowi II Swidnickiemu. W 1392 roku na mocy ukladu dziedzicznego, Sobótka
wraz z calym ksiestwem Swidnicko jaworskim przeszla pod panowanie Karola IV Luksemburskiego, wladcy Czech. On to w roku 1399
odnowil prawa miejskie Sobótki.
Wiek XV - XVIII
W wieku XV, który dla wiekszosci miast Slaskich byl katastrofalny,
w Sobótce obserwuje sie powstawanie pierwszych cechów, wzniesienie wagi miejskiej i kramu solnego. Miasto nie ustrzeglo sie
jednak klesk powszechnych w tej epoce. Nie posiadajac systemu fortyfikacji, stalo sie lupem Husytów, którzy spalili je w 1428
r.
W roku 1526 Sobótka i okolice przeszly pod panowanie cesarstwa habsburskiego. Nastapil, trwajacy blisko 100 lat,
rozkwit miasta; dopiero wybuch wojny trzydziestoletniej w I polowie XVII w. byl poczatkiem ogromnych zniszczen miasta. Do
tragicznych momentów w zyciu Sobótki nalezy tez ogromny pozar w 1730 r., który w ciagu dwóch godzin - jak glosi tablica inskrypcyjna
w kosciele sw.Jakuba obrócil cale miasto w perzyne. Odbudowa po tym pozarze zmienila dotychczasowy zespól urbanistyczny.
Miasto plonelo jeszcze dwukrotnie w roku 1741 i 1786.
Wojny Slaskie XVIII w. nie ominely Sobótki, dopelniajac miary
zniszczen. W wyniku pokoju hubertsburskiego w 1763 r., Sobótka wraz z calym Slaskiem przeszla pod panowanie króla pruskiego
Fryderyka II.
W roku 1808 wprowadzono nowozytny system samorzadowy w miescie. W dwa lata po powolaniu do zycia rady
miejskiej i rozpoczeciu przez nia urzedowania w oparciu o porzadkowe przepisy pruskie, przeprowadzono sekularyzacje posiadloSci
klasztornych. Tym samym po wielowiekowym zwiazku z zakonem augustianów Sobótka stala sie miastem niezaleznym.
W tym czasie
idace na wschód wojska napoleonskie nie ominely miasta. Po upadku Twierdzy Swidnickiej miasto, jako nalezace do okregu Swidnickiego,
musialo zaplacic polowe kontrybucji nalozonej na Swidnice.
Wiek XIX
W miare spokojny byl byt miasta w I polowie
XIX w. Upamietnil sie pozarem w 1838 r. oraz "rewolucja" w okresie Wiosny Ludów w 1848 r. W tym roku biedota miejska
i okoliczna, zebrana przed budynkiem nadleSnictwa, zazadala prawa swobodnego zbierania chrustu w lasach oraz zwrotu kar pienieznych
nalozonych na zbieraczy schwytanych w lesie. Sprawe zakonczylo sprowadzenie 150 zolnierzy z garnizonu Swidnickiego i aresztowanie
"wichrzycieli".
Druga polowa XIX w. zastala Sobótke cicha, utrzymujaca ducha dawnych czasów. Pewien przelom
spowodowalo zbudowanie w 1885 r. linii kolejowej Wroclaw Swidnica. Zaktywizowalo to bardziej przedsiebiorczych Sobótczan,
a przede wszystkim zapoczatkowalo turystyczna eksploatacje Masywu Slezy.
I wojna Swiatowa i okres miedzywojenny
Pierwsza wojna Swiatowa nie przyniosla miastu wiekszych zniszczen. Natomiast okres miedzywojenny to dynamiczny rozwój bazy
turystycznej. W mieScie funkcjonowalo kilka hoteli i zajazdów, w okolicznych wsiach istnialo wiele gospód i wyspecjalizowanych
domów wypoczynkowych o charakterze sanatoryjnym. Nadal rozwijaly sie handel i rzemioslo, aczkolwiek mialy one znaczenie lokalne.
Wizytówka przemyslowa miasta byl wówczas Browar w Górce, którego produkcja rozchodzila sie po calym Slasku.
II wojna
Swiatowa
Druga wojna Swiatowa spowodowala znaczne zniszczenie miasta. Jej koniec mial tu dosc dramatyczny przebieg.
Rosjanie wkroczyli do miasta w lutym 1945 r. i niestety musieli je opuscic. Ciezkie walki toczyly sie tu do maja. Po kapitulacji
Wroclawia 7 maja 1945 r., w rejonie Sobótki nastapila koncentracja wojsk niemieckich. Dopiero po dramatycznej bitwie w godzinach
popoludniowych Niemcy ostatecznie opuscili zrujnowane miasto.
Druga wojna Swiatowa miala tu dramatyczny przebieg.
W masywie Slezy i u jego podnóza toczyly sie krwawe walki, które trwaly kilka miesiecy. Dzialania wojenne doprowadzily do
znacznych zniszczen miasta, które bylo dwukrotnie zdobywane przez Rosjan w lutym i maju 1945r. Po kapitulacji Wroclawia 7
maja 1945 r., w rejonie Sobótki nastapila koncentracja wojsk niemieckich. Dopiero po dramatycznej bitwie Niemcy ostatecznie
opuScili zrujnowane miasto.
W wyniku rabunkowej gospodarki pierwszych lat powojennych szereg budynków nadajacych sie
do remontu rozebrano, cegle przeznaczajac m.in. na odbudowe Warszawy.
Budynek Urzedu Miasta i Gminy:
Rynek 1, 55-050 Sobótka
tel. (+48-71) 316-20-43; 316-20-45
fax. (+48-71)
316-21-23
|
