DUỆ TÔNG HIẾU ĐỊNH HOÀNG ĐẾ
HÚY
NGUYỄN PHÚC THUẦN
(ĐỊNH VƯƠNG)
(1754 - 1777)
Hệ X
10.1. - THÂN THẾ VÀ SỰ NGHIỆP
Duệ Tông Hiếu Định Hoàng Đế húy là Nguyễn Phúc Thuần (c̣n có tên là Hân), con thứ 16 của Thế Tông Hiếu Vũ Hoàng Đế Nguyễn Phúc Khoát và Huệ Tĩnh Thánh Mẫu Nguyễn Sư Nguyễn Phúc Ngọc Cầu. Ngài sinh ngày 18 tháng 11 năm Giáp tuất (31-12-1754).
Đương thời, đức Hiếu Vũ đă lập con trai duy nhất cùa chính phi là Nguyễn Phúc Hăo (Hoàng tử thứ 9) làm Thế tử. Thế tử mất sớm, Hoàng tử thứ nhất Nguyễn Phúc Chương cũng mất sớm nên đức Hiếu Vũ chuẩn bị để lập Hoàng tử thứ hai Nguyễn Phúc Côn (Hưng Tổ Hiếu Khang Hoàng Đế) lên làm Thế tử. Nhưng khi đức Hiếu Vũ băng, quyền thần Trương Phúc Loan đổi di chiếu, phế đế Hoàng tử Côn bắt bỏ ngục và lập Hoàng tử thứ 16 là Nguyễn Phúc Thuần, mới 12 tuổi, lên ngôi xưng hiệu là Định Vương, đạo hiệu là Khánh Phụ đạo nhân.
Lên ngôi, ngài phong cho Trương Phúc Loan là Quốc phó nên mọi quyền hành đều ở trong tay Loan. Con trai Loan th́ lấy Công chúa, con gái th́ gả cho Hoàng tử nên quyền lực trong Hoàng triều tập trung cả và0 gia đ́nh họ Trương. Từ đó gây nên mầm mống loạn lạc : buôn quan bán tước, sưu cao, thuế nặng, ḷng người oán hận. Loan đấu thầu nguồn rừng Nam Ngăi, thu thuế nguồn vàng Thu Bồn, v.v... Hàng năm nguồn lợi trưng thu được vọt số mà chỉ nộp cho nhà nước một phần, của cải chất đầy như núi đến nỗi có lần gặp lụt vàng bạc, châu báu đem phơi sáng rực cả sân.
Năm Quí tỵ (1773), quân Tây Sơn nổi binh chiếm Qui Nhơn, dựng cờ "Phù Nguyễn, diệt Trương". Ba anh em Hồ Nhạc, Hồ Huệ va Hồ Lữ đổi thành họ Nguyễn, tôn phù Hoàng tôn Nguyễn Phúc Dương (con Thế tử Nguyễn Phúc Hạo), nêu tội ác của Trương Phúc Loan để thu phục nhân tâm.
Năm Giáp ngọ (1774), quân Trịnh nhân cơ hội miềnNam rối ren, đem quân vào đánh, lấy danh nghĩa "v́ thân thích nhiều đời với Chúa Nguyễn nên đem quân vào giúp Chúa Nguyễn, diệt trừ Trương Phúc Loan". Nhân tâm ly tán, Phú Xuân thất thủ, ngài phải chạy vào Quảng Nam và lập Hoàng tôn Dương Làm Thế tử. Quảng Nam có nguy cơ mất, ngài cùng Hoàng tôn Nguyễn Phúc Anh (tức là vua Gia Long) và xa giá đi thuyển vào Gia Định để Thế tử ở lại cố thủ.
Nguyễn Nhạc bắt được Thế tử, đưa về Hội An rồi gả con gái là Thọ Hương cho để thu phục ḷng dân. Nhiều lần Nhạc yêu cầu Thế tử lên ngôi nhưng Thế tử không chấp thuận.
Năm Bính thân (1776) đức Duệ Tông vào đến Gia Định, Mạc Thiên Tứ đem các con đến hành tại (ở Bến Nghé) để bái yết. Ngài phong cho Thiên Tứ làm Đô đốc Quận công và truyền đem quân về đạo Trấn Giang đóng giữ. Cuối năm đó, Thế tử làm trốn được cùng với Nguyễn Phúc Xuân vượt biển vào Nam. Lúc này Đỗ Thanh Nhân đă đánh lui quân Tây Sơn chiếm lại Sài G̣n. Vua Chân Lạp là Nặc Vinh thấy Gia Định rối ren, không nạp cống nữa. Ngài sai Chưởng sứ Nguyễn Phúa Ánh đi đánh Chân Lạp, Nặc Vinh xin hàng, thế lực của Chúa Nguyễn lại được củng cố.
Tháng 11 năm Bính thân (1776), do áp lực của các tướng thuộc hạ của Đông cung, ngài nhường ngôi cho Thế tử. Thế tử (Hoàng tôn Dương) lên ngôi xưng hiệu là Tân Chính Vương, tôn ngài làm Thái thượng hoàng.
Năm Đinh dậu (1777) Nguyễn Huệ vào đánh chiếm Sài G̣n ngài chạy xuống Định Tường, rồi đến Cần Thơ. Ngày 17 tháng 8 năm Đinh dậu (18-9-1777) Tân Chính Vương và 18 quan theo hầu đều bị hại. Ngài về Long Xuyên, quân Tây Sơn đánh chiếm Long Xuyên. Ngày 18 tháng 9 năm Đinh dậu (18-10-1777) ngài cùng các tướng bị Tây Sơn bắt và bi hại. Ngài mất lúc 24 tuổi, ở ngôi 12 năm.
*
* *
Đức Duệ Tông Híếu Định Hoàng Đế là vị Chúa Nguyễn thứ chín trị v́ ở miền Nam.
Khi lên ngôi ngài c̣n
quá nhỏ tuổi, mọi quyền hành ở trong tay Trương Phúc Loan. Trong thời Loan làm
Quốc phó, về mặt vơ bị không được củng bố, về quan lại th́ tệ nạn mua quan, bán
tước làm mọi người chán nản, ít có người tài ra giúp nước.
Vả lại nhân tâm li tán nên khi có biến không thể chống được và cơ đồ phải rơi
vào tay người khác. Tuy nhiên, ḷng người c̣n tưởng nhớ đến công lao xây dựng
miền Nam của các vị Chúa đời trước và đây là nền tảng vững chắc giúp cho Thế Tổ
Cao Hoàng Đế xây dựng lại cơ đồ to lớn và rực rỡ hơn xưa.
Ngài thuộc đời thứ mười của họ Nguyễn Phúc và v́ không có con trai nên không khai sáng ra hệ mới.
10.2. - LĂNG, MIẾU THỜ VÀ CÁC TƯỚC HIỆU ĐƯỢC TRUY TÔN
Ngài mất, ban đầu an táng tại huyện B́nh Dương tỉnh Gia Định. Năm Kỷ tỵ (1809), vua Gia Long cho cải táng về làng La Khê (Hương Trà, Thừa Thiên) và đặt tên lăng là Trường Thiệu. Ngài được thời tại Thái Miếu, án thứ tư bên hữu.
Khi đức Thế Tổ mới nhiếp chính, ngài được truy tôn : "Thông Minh Khoan Hậu Anh Mẫn Huệ Ḥa Hiếu Định Vương". Đến năm Bính dần (1806), ngài được truy tôn : "Thông Minh Khoan Hậu Anh Mẫn Huệ Ḥa Hiếu Định Hoàng Đế", miếu hiệu là Duệ Tông.
10.3 - GIA Đ̀NH
10.3.1. Hậu và phi
10.3.1.1 Nguyễn Thị Châu
Chính phi
Bà húy là Nguyễn Thị Châu, người huyện Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Bà là con của Quận công Nguyễn Cửu Sách. Tiểu sử không rơ.
Bà mất ở Gia Định trong thời kỳ ly loạn, không biết mộ táng ở đâu.
Bà sinh được mộ Hoàng tử là Nguyễn Phúc Ngọc Thục.
10.3.2. Hoàng tử và Hoàng nữ
Đức Duệ Tông chỉ có một Hoàng nữ là Nguyễn Phúc Ngọc Thục.
10.3.3 Anh chị em
Ngài có 17 anh em và 12 chị em gái
10.3.3.1A. Nguyễn Phúc Chương
Thành Công
Ông là con trưởng đức Thế Tông, c̣n có tên là Trà. Mẹ là Hoàng Hậu Trương Thị Dung. Ông sinh ngày mồng 2 tháng 4 năm Nhâm tư (26-4-1732). Tiểu sử không rơ.
Ông mất ngày 27 tháng11 năm Quí mùi (31-12-1763), hưởng dương 32 tuổi. Lăng táng tại làng Dương Xuân (Hương Trà, Thừa Thiên). Vua Gia Long truy phong tước "Thành Công", thụy là Cương Chính. Ông được thờ ở Triển Thân Từ.
Ông không có con trai, chỉ có một người con gái (không rơ tên).
10.3.3.2A. Nguyễn Phúc Côn
Hưng Tổ Hiếu Khang Hoàng Đế
10.3.3.3A. Nguyễn Phúc Măo
Nội tả Chưởng dinh
Ông là con thứ ba của đức Thế Tông, c̣n có tên là Văn. Mẹ là bà Nguyễn Thị Khoa. Ông sinh ngày 20 tháng giêng năm Giáp dần (23-2-1734).
Ông làm quan chức Nội tả bộ cơ Chưởng dinh. Năm Quí tỵ (1773), Trương Phúc Loan tiếm quyền, tôn thất và đại thần đều oán ghét. Quan Hàn lâm Ngô Đ́nh Thứ và Tri phủ Trần Giai Đạo được giao ngụy tạo thư của Loan thông đồng với Tây Sơn (dùng ấn của Loan đóng vào), rồi cho vất giữa đường. tham mưu Tá (thiếu họ) lượm được thư, báo với ông. Ông tâu với đức Thế Tông xin bỏ ngục Loan. Loan hết sức biện bạch, bảo là bị vu cáo nên khỏi tội. Loan lấy chuyện này mà oán ông, giả làm thư của dịch khuyên ông theo địch, rồi cho người tố cáo ông làn phản, ra lệnh xét trị tội. Ông sợ phải bỏ trốn. Loan sai cai đội Hương đuổi theo bắt, đem d́m xuống phá Tam Giang, mọi người đều thương tiếc. Ông mất lúc 41 tuổi. Về sau, vua Gia Long xét ông có công từng làm A bảo nên cấp cho con cháu 30 mẫu tự điền. Lăng táng tại làng Cư Chánh, Thừa Thiên, nhà thờ ở làng Long hồ (Thừa Thiên).
Ông có một người con tên là Nguyễn Phúc Liêm (c̣n có tên là Đồng), làm quan đến Cai đội. (Khi mất được truy tặng là Tráng Vơ Công thần Phụ Quốc Vơ Liệt Tướng Quân Cai Cơ.)
10.3.3.4A. Nguyễn Phúc Cường
Thành Quận công
Ông là con thứ tư của đức Thế Tông, c̣n có tên là Thành, không rơ tên họ mẹ. Ông sinh ngày 12 tháng 3 năm Ất măo (4-4-1735).
Ông làm quan chức Tiết chế Thủy bộ Thành Quận công. Năm Giáp ngọ (1774),khi quân Trịnh đến Hồ Xá, ông với Nguyễn Cửu Pháp bắt Trương Phúc Loan giap cho Hoàng Ngũ Phúc. Năm Ất mùi (1775), ông hộ giá đức Duệ Tông đến Quảng Nam. Sau đó đức Duệ Tông vào Gia Định, ông bị bệnh không đi theo được phải ở lại Quảng Nam và mất ở đó, lúc 41 tuổi.
Ông có 5 người con trai : Nguyễn Phúc Chiêu, Nguyễn Phúc Quí, Nguyễn Phúc Đàm, Nguyễn Phúc Hoảng và Nguyễn Phúc Diệu
10.3.3.5A. Nguyễn Phúc Dực
Ư Công
Ông là con thứ năm của đức Vũ Vương, c̣n có tên là Bửu, mẹ là Hoàng Hậu Trương Thị Dung. Ông sinh ngày 16 tháng 8 năm Ất măo (1-10-1735), tiểu sử không rơ.
Ông mất ngày 22 tháng giêng, không rơ năm, được phong tặng Cẩm Y Vệ Đô chỉ huy ty Đô chỉ huy sứ,thụy là Chính Trực. Vua Gia Long cấp 15 mẫu tự điền, truy tặng là Ư Công, thờ ở Triển Thân Từ.
Ông có 3 người con là : Nguyễn Phúc Dân, Nguyễn Phúc Huy và Nguyễn Phúc Hiệp.
10.3.3.6A. Nguyễn Phúc Chất
Thiếu Phó
Ông là con thứ sáu của đức Vũ Vương, không rơ bà mẹ. Ông sinh ngày 14 tháng 4 năm Đinh tỵ (13-5-1737).
Ông làm quan chức Bộ binh Tiết chế. Năm Giáp ngọ (1774), quân Trịnh vây hăm đồn Lương Phúc, ông chống cự không lại. Năm Ất mùi (1775), ông hộ giá đức Duệ Tông đến Quảng Nam rồi ở lại đây giúp Đông sung Hoàng tôn Dương. Năm Bính thân (1776) ông vào Gia Định, được thăng lên Thiếu phó. Năm Đinh dậu (1777), ông theo pḥ Tân Chính Vương.
Ông bị bệnh, mất ngày 10 tháng 6 năm Đinh dậu (14-7-1777). Lăng táng tại làng Dương Xuân, Hương Thủy, Thừa Thiên. Nhà thờ ở tại làng Dương Xuân.
Ông có 2 người con là : Nguyễn Phúc Viện và Nguyễn Phúc Trường.
10.3.3.7A. Nguyễn Phúc Kính
Chưởng dinh Quận công
Ông là con thứ bảy của đức Vũ Vương, mẹ là Chiêu Nghi phu nhân Trần Thị Xạ. Ông sinh ngày 22 tháng 9 năm Đinh tỵ (15-10-1737).
Ban đầu ông làm quan chức Hậu dực cơ Cai đội. Năm Giáp ngọ (1774) Duệ Tông Hoàng Đế duyệt binh ở cửa Tư Dung (nay là cửa Tư Hiền) thăng ông làm Chưởng dinh Quận công, quyền Giám quốc. Năm Ất mùi (175) ông theo đức Duệ Tông vào Nam bằng đường thủy, đến Gia Định, gió lật thuyền, ông bị chết ch́m.
Ông mất ngày 19 tháng 2 năm Ất mùi (20-3-1775) lúc 38 tuổi. Lăng táng tại làng Dương Xuân (Hương Thủy, Thừa Thiên) theo lối chiêu hồn nhập môn.
Ông có 3 người con là : Nguyễn Phúc Tĩnh, Nguyễn Phúc Tuyền và Nguyễn Phúc Đạo.
10.3.3.8A. Nguyễn Phúc Ban
Ông là con thứ tám của đức Vũ Vương (c̣n có tên là Quy), mẹ là Chiêu Nghi phu nhân Trần Thị Xạ. Ông sinh ngày 17 tháng 4 năm Kỷ mùi (24-5-1739). Tiểu sử không rơ.
Ông mất ngày 10 tháng 11 Âm lịch (năm mất không rơ). Lăng táng tại làng Nguyệt Biều (Hương Thủy, Thừa Thiên). Không rơ nơi thờ tự.
Ông có một người con là : Nguyễn Phúc Sóc và một người con gái (không rơ tên).
10.3.3.9A. Nguyễn Phúc Hạo
Hiếu Tuyên Vương
Ông là con thứ chín của đức Vũ Vương, mẹ là Hữu Cung tần Trương Thị Hoàng. Ông sinh ngày 27 tháng 11 năm Kỷ mùi (27-12-1739).
Ban đầu, ông được lập làm Thế tử. Nhân ngày đản của đức Vũ Vương, các tôn thất và văn vơ bá quan đem châu ngọc, gấm vóc dâng lên, riêng Thế tử chỉ dâng độc nhất một mâm lúa. Đức Vũ Vương lấy làm lạ, hỏi ông th́ ông tâu : "Lúa là gốc để nuôi lấy sự sông nên con xem quí hơn ngọc châu v́ thế đem dâng." Đức Vũ Vương lấy làm khen.
Ông mất ngày 18 tháng 2 năm Canh th́n (4-4-1760) lúc 22 tuổi. Đức Vũ Vương thương xót vô cùng, phong tặng là Thái bảo Quận công, an táng tại làng Long Hồ (Hương Trà, Thừa Thiên) ra lệnh cấm việc xướng ca trong 100 ngày. Đến thời kỳ trung hưng, ông được phong thụy là "Hiếu Tuyên Vương", thờ ở án thứ 5 tại Thái Miếu ở Gia Định. Năm Nhâm tí (1804) vua Gia Long cải thụy là "Duệ Tiềt Ôn Lương Anh Duệ Minh Đạt Tuyên Vương", cho dựng nhà thờ ở Long Hồ để thờ.
Ông có một người con là Hoàng Tôn Dương (sau này là đức Duệ Tông chọn làm Thế tử rồi nhường ngôi cho, xưng hiệu là Tân Chính Vương).
10.3.3.10A. Nguyễn Phúc An
Cai cơ
Ông là con thứ 10 của đức Vũ Vương (c̣n có tên là Vương Chiêu) mẹ là bà Đặng Thị Trúc. Ông sinh ngày 9 tháng 6 năm Canh thân (2-8-1740). Tiểu sử không rơ, chỉ biết ông làm chức Thủ cơ Cai đội.
Ông mất ngày 11 tháng 2 năm Nhâm th́n (14-3-1772) lúc 33 tuổi, được truy tặng chức Cai cơ. Lăng táng tại làng Cư Chính, Thừa Thiên. Nhà thờ tại làng Dương Phẩm (Hương Thủy, Thừa Thiên).
Ông có 3 người con trai là: Nguyễn Phúc Bính, Nguyễn Phúc Chương và Nguyễn Phúc Thân và hai người con gái (không rơ tên).
10.3.3.11A. Nguyễn Phúc Tuấn
Cai đội
Ông là con thứ 11 của đức Vũ Vương, mẹ là Chiêu Nghi phu nhân Trần Thị Xạ. Ông sinh ngày 10 tháng 7 năm Quí hợi (28-8-1743). Tiểu sử không rơ.
Ông mất ngày 23 tháng 4 năm Giáp thân (23-5-1764) lúc 23 tuổi, được truy tặng chức Cai đội. Lăng táng tại làng Nguyệt Biều (Hương Thủy, Thừa Thiên).
Ông ch́ c̣ một người con gái (không rơ tên).
10.3.3.12A. Nguyễn Phúc Yến
Ông là con thứ 12 của đức Vũ Vương (c̣n có tên là Viêm), mẹ là Chiêu Nghi phu nhân Trần Thị Xạ. Ông sinh ngày 10 tháng 9 năm Quí hợi (26-10-1743). Tiểu sử không rơ.
Ông mất ngày 15 tháng 3 năm Bính thân (2-5-1776) lúc 24 tuổi, được phong chức là Tiết chế Chưởng dinh Quận công. Lăng và nhà thờ ở làng Dương Xuân, (Hương Thủy, Thừa Thiên).
Ông có 3 người con trai là: Nguyễn Phúc Hán, Nguyễn Phúc Tấn và Nguyễn Phúc Hoảng.
10.3.3.13A. Nguyễn Phúc Đạn
Chưởnh dinh Quận công
Ông là con thứ 13 của đức Vũ Vương (c̣n có tên là Trường), bà mẹ là Nguyễn Thị Thanh. Ông sinh ngày 14 tháng giêng năm Giáp tư (26-2-1744). Tiểu sử không rơ, chỉ biết ông làm chức Tiết chế Chưởng dinh Quận công.
Ông mất ngày 16 tháng giêng năm Bính ngọ (15-2-1786) lúc 43 tuổi. Lăng và nhà thờ ở làng Dương Xuân, (Hương Thủy, Thừa Thiên).
Ông có 2 người con trai là: Nguyễn Phúc Thự và Nguyễn Phúc Cẩn.
10.3.3.14A. Nguyễn Phúc Quyền
Ông là con thứ 14 của đức Vũ Vương, tên mẹ không rơ. Ông sinh ngày 17 tháng 4 năm Kỷ tỵ (2-6-1749).
Năm Ất mùi (1775), ông cùng với em là Nguyễn Phúc Xuân đến Quảng Nam chống Tây Sơn. Ông dùng Trương Phúc Tá làm mưu sĩ lại được một người lái buôn Trung Hoa tên là Tất đem của cải ra giúp để chiêu mộ nghĩa binh. Quân của ông chiếm được hai phủ Thăng B́nh và Điện Bàn, thế binh rất lớn làm Nguyễn Nhạc lo sợ. Về sau, gặp năm mất mùa, lương thực thiếu, quân địch thừa cơ tấn công làm quân ông tan ră, không biết tung tích của ông ra sao.
Ông không có con trai.
10.3.3.15A. Nguyễn Phúc Diệu
Thiếu bảo Quận công
Ông là con thứ 15 của đức Vũ Vương, mẹ là Công nữ Nguyễn Phúc Ngọc Cầu (về sau đi tu, khi mất được phong tặng là Huệ Tĩnh Thánh Mẫu Nguyên Sư). Ông sinh năm Quí dậu (1753).
Tiểu sử không rơ.
Ông mất sớm, được phong tặng là Thiếu bảo Quận công. Lăng táng bên cạnh lăng bà Huệ Tĩnh Thánh Mẫu.
10.3.3.17A. Nguyễn Phúc Xuân
Thiếu phó Quận công
Ông là con thứ 17 của đức Vũ Vương, mẹ là cung tần Vũ Thị Huyên. Ông sinh ngày 20 tháng 10 năm Đinh sửu (1-12-1757).
Năm Bính thân (1775), ông cùng với anh là Nguyễn Phúc Quyền chống nhau với Tây Sơn ở Quảng Nam. Ông bị thua phải vượt bể chạy vào B́nh Thuận, gặp Đông cung, theo Đông cung vào Gia Định. Đức Duệ Tông gặp ông, rất mừng, phong cho ông làm Chưởng cơ, giao giữ đồn Hương Phúc. Năm Đinh dậu (1777), Nguyễn Huệ tấn công Gia Định, ông theo đức Duệ Tông lánh vào Long Xuyên. Đến lúc Gia Định thất thủ, ông thoát được, cùng với Mạc Thiên Tứ trốn qua Xiêm xin cứu viện nhưng thất bại. Sau ông bị Nặc Ông Giao dùng kế phản gián làm vua Xiêm nghi ngờ là ông và Nặc Thiên Tứ mưu lấy thành Vọng Các, v́ vậy ông bi hại.
Ông mất ngày 19 tháng 11 năm Canh tư (14-12-1780) lúc 24 tuổi. Đời vua Gia Long, ông được truy tặng là Thiếu phó Quận công. Vua cho đưa thi hài về an táng ở làng Dương Xuân (Hương Thủy, Thừa Thiên) và cho thờ ở Thái Miếu Trung Tiết Công thần.
Ông có một người con trai tên là Nguyễn Phúc Dịch và người con gái (không rơ tên).
10.3.3.18A. Nguyễn Phúc Thăng
Phúc Long Quân
Ông là con thứ 18 của đức Vũ Vương, mẹ là bà Hữu cung tần Tống Thị Quyên. Ông sinh ngày 17 tháng 11 năm Nhâm ngọ (21-12-1762).
Gặp loạn năm Giáp ngọ (1774), đức Duệ Tông vào Nam, ông lúc đó mới 13 tuổi, không theo được nên Tây Sơn bắt. May nhờ có tướng Tây Sơn là Nguyễn Chân muốn gả con gái cho nên hết sức giải cứu để khỏi bị giam cầm nhưng cấm không được đi đâu xa. Ông phải đi câu cá độ nhật. Năm Quí sửu (1793), khi đi câu, thấy một thây đàn ông nổi lên, trạc tuổi với ḿnh, ông cho thây ma mặc y phục của ḿnh, giả làm đi câu bị chết đuối. Nhờ vậy mà trốn được, ông cùng với cháu là Nguyễn Phúc Liêm (con Hoàng Tử Nguyễn Phúc Măo) vào ggạp đức Thế Tổ. Thế Tổ cầm tay, khóc nói : "Vận nước phải nhiều tai ách, người thân thích chịu lắm cảnh ngang trái, nào ngờ ngày nay c̣n gặp nhau, há chẳng do điều hay c̣n sót lại của các bậc tiên vương để khiến nguy mà thành phúc, nạn mà an toàn hay sao? " Rồi đức Thế Tổ cho mở yến tiệc hết sức vui vẻ. Ông được phong làm Quốc thúc Chưởng cơ Quận công, ban lễ vật rất hậu. (Liêm cũng được phong làm Khâm sai Cai đội).
Năm Tân dậu (1801) ông theo đức Thế Tổ khôi phục kinh thành Phú Xuân. năm Nhâm tuất (1802), Thế Tổ ngự giá thân chinh ra Bắc Hà, ông cùng với Nguyễn Văn Khiêm được giao cho giữ kinh thành, tùy tiện điều hành mọi việc. Về sau, ông được giao trông coi người trong họ, ông thường xin cho con cháu ở hệ tôn thất từ 8 đến 12 tuổi được cấp học bổng, vua chấp thuận. Năm Đinh sửu (1817), ông được phong tước Phúc Long Công, được ban sách, ấn, mũ, áo.
Ông là người trong họ được vua tôn trọng và sủng ái, vua thường gọi ông là Quốc thúc mà không gọi tên. Mỗi khi vào yết kiến, vua đứng dậy mời ngồi trên sập, ông cố từ chối nói : "Trên trời không thể có hai mặt nhật, thần Thăng này đâu có dám vậy !" Vua sai trải chiếu xuống đất cùng ngồi, ông liền đứng dậy lui ra. Vua đối với ông lễ càng hậu th́ ông giữ ḿnh càng nghiêm cẩn. Các tướng Nguyễn Văn Nhân, Lê Văn Duyệt thường bảo nhau : "Hoàng thượng dùng ân đối với người thân để được thân hơn mà ông lấy đức khiêm để càn khiêm nhường, xưa nay ít được thấy như vậy."
Ông mất ngày 8 tháng 6 năm Kỷ măo (29-7-1819) lúc 58 tuổi. Đức Thế Tổ rất thương tiếc, cho dùng lễ thân vương đời Tống mai táng ông, băi triểu 5 ngày, ban thụy là Ḥa Tĩnh. Vua cho xuất tiền kho để lo lễ tang, sai Hoàng tử Định Viễn làm chủ tế, lại bảo quan lễ bộ rằng : "Quốc thúc đối với nhà là bậc kỳ đức, đối với nước là bậc nguyên thần. Nay chẳng may mất đi, con c̣n dại, đợi lúc lớn tuổi sẽ ban cho tập tước lo việc thừ tự."
Ông có 4 người con trai là : Nguyễn Phúc Thành, Nguyễn Phúc Vĩnh, Nguyễn Phúc Tường và Nguyễn Phúc Thùy. Trưởng tử Thành mất sớm, người con thứ hai là Vĩnh, đến đời Minh Mệnh được ban tập tước Phúc Long Hầu.
10.3.3.1B. Nguyễn Phúc Ngọc Tuyên
Bà là trưởng tử của đức Vũ Vương, mẹ là Tả cung tần Tống Thị (không rơ tên). Ngày tháng năm sinh của bà không rơ. Bà hạ giá lấy ông Tiết chế Chưởng dinh Nguyễn Cửu Thống.
Gặp biến cố năm Giáp ngọ (1774), ông Thống mất, bà lưu ngụ ở làng Vân Dương (Hương Thủy, Thừa Thiên), cắt tóc làm ni, hiệu là Vân Dương ni cô. Khi quân Tây Sơn đào phá lăng tẩm của liệt thánh, bà và Nguyễn Đức Duệ thân đến các xă Định Môn, Kim Ngọc, Cư Chính ngầm bảo nhân dân tùy nghi bảo vệ lăng tẩm. (Nhờ vậy mà Nguyễn Ngọc Huyên, người xă Cư Chính, đă chôn dấu hài cốt ở lăng Cơ Thánh vào nơi an ổn). Năm Tân hợi (1791), bà ngầm sai người thân tín (tên Thiện) theo thuyền buôn vào Gia Định tường thuật t́nh h́nh và binh lương của Tây Sơn và dân lên Hoài Nam khúc (do Hoàng Quang soạn) để đức Thế Tổ biết ḷng dân đang mong ngóng. Đức Thế Tổ mừng lắm và từ đó thường cho người liên lạc với bà để ḍ xét binh t́nh của dịch. Bà đă đóng góp nhiều công trong việc chiêu dụ tướng Tây Sơn Lê Chất qui hàng. Sau khi khôi phục giang sơn, đức Thế Tổ cấp lương bổng cho bà rất hậu và cho xây phủ tại nơi bà ở.
Bà mất năm Đinh tỵ (1809), ngày tháng mất không rơ, thọ được 72 tuổi. Đước Thế Tổ cho quan lo việc tống táng ở làng Dương Xuân (Thừa Thiên), con cháu lấy chỗ bà ở làm noi thờ tự.
10.3.3.2B. Nguyễn Phúc Ngọc Nguyện
Bà là con thứ hai của đức Vũ Vương, hạ giá lấy ông Trương Phúc Thăng (làm quan chức Trấn thủ Chưởng cơ cựu dinh, con của Trương Phúc Loan). Tiểu sử không rơ.
Bà mất năm Quí tị (1773) lúc 48 tuổi.
10.3.3.3B. Nguyễn Phúc Ngọc Thành
Bà là con thứ ba của đức Vũ Vương, sinh năm Canh thân (1740), hạ giá lấy ông Nguyễn Cửu Quản (làm quan chức Nội tả Chưởng dinh), cháu nội của ông Nguyễn Cửu Kiều). Tiểu sử không rơ.
Bà mất năm Quí măo (1783) lúc 44 tuổi.
10.3.3.4B. Nguyễn Phúc Ngọc Ái
Bà là con thứ tư của đức Vũ Vương, sinh năm Quí hợi (1743), hạ giá lấy ông Nguyễn Cửu Sách (làm quan chức Tiết chế Chưởng cơ, con của ông Nguyễn Cửu Pháp). Tiểu sử không rơ.
Bà mất năm Ất mùi (1775) lúc 33 tuổi.
10.3.3.5B. Nguyễn Phúc Ngọc Muội
Bà là con thứ năm của đức Vũ Vương, mẹ là Tả cung tần Trương Thị Bích, sinh năm Kỷ tị (1749), hạ giá lấy ông Trương Phúc Đạo (làm quan chức Cai đội). Tiểu sử không rơ.
Bà mất năm Ất dậu (1825), được ban thụy là Nhân Từ, hưởng thọ 77 tuổi.
10.3.3.6B. Nguyễn Phúc Ngọc Quận
Bà là con thứ sáu của đức Vũ Vương, bà hạ giá lấy ông Tống Phúc Khuông (làm quan chức Chưởng dinh). Công chúa v́ gia đ́nh không ḥa thuận bỏ về Quảng Ngăi. Đi đến Bản Tân bị địch bắt, d́n chết tại sông Hội An tỉnh Quảng Nam.
Bà mất lúc 25 tuổi. Tôi tớ thu nhặt hài cốt đem an táng. Năm Ất sửu (1805) vua cho đưa về an táng tại phường An Cựu (Thừa Thiên).
10.3.3.7B. Nguyễn Phúc Ngọc Thụ
Bà là con thứ bảy của đức Vũ Vương, mẹ là Tả cugn tần Trương Thị Cơ. Bà hạ giá lấy ông Trương Phúc Nhạc (làm quan chức Cai cơ, con thứ ba của Trương Phúc Loan).
Năm Ất mùi (1775), bà theo ông Nhạc vào Gia Định. Ông Nhạc mất, bà theo đức Thế Tổ ra Phú Quốc. Bà bi Tây Sơn giết tại Hà Tiên.
Bà mất lúc 37 tuổi.
10.3.3.8B. Nguyễn Phúc Ngọc Xuyến
Bà là con thứ tám của đức Vũ Vương (c̣n có tên là Huy), hạ giá lấy ông Nguyễn Cửu Tú (làm quan chức Cai cơ). Tiểu sử không rơ.
10.3.3.9B. Nguyễn Phúc Ngọc Dao
Bà là con thứ chín của đức Vũ Vương mẹ là Trương Hoàng Hậu. Tiểu sử không rơ.
Không biết bà mất năm nào, được vua Gia Long phong tặng là Đệ Nhất Cung hoàng nữ, thụy là Trinh Thục. Bà được thờ ở Triển từ.
10.3.3.10B. (khuyết danh)
Bà là con thứ mười của đức Vũ Vương hạ giá lấy ông Cai đội Chiểu (thiếu họ). Tiểu sử không rơ.
10.3.3.11B. Nguyễn Phúc Ngọc Cơ
Bà là con thứ mười một của đức Vũ Vương. Tiểu sử không rơ.
Không biết bà mất năm nào, được vua Gia Long phong tặng là Đệ Nhất Cung hoàng nữ, thụy là Trinh Thục. Bà được thờ ở Triển từ.
10.3.3.12B. (khuyết danh)
Bà là con thứ mười hai của đức Vũ Vương hạ giá lấy ông Cai cơ Tín (thiếu họ). Tiểu sử không rơ.