 |
|
Program
Uprava
O
nama
Mape
Zanimljivosti,
pisma, ...
Podsjetnik
o CG
Prezimena
u CG
Plemena
u CG
Obicaji
u CG
Linkovi
Slike
i amblemi
Search
SREDINA III VIJEKA
PRIJE NOVE ERE (DALJE: P.N.E.)
231.GODINE P.N.E.
Prvi pomen ilirskog
imena kralja Agrona, Pleuratova sina.
230. GODINE P.N.E.
Vlast u ilirskoj
drzavi preuzela Agronova udovica, kraljica Teuta.
187 167. GODINE
P.N.E.
Ilirskom drzavom
upravlja kralj Gencije kojeg su pokorili Rimljani u bici pod Skadrom i
doveli njegovu zemlju u politicku zavisnost prema Rimskoj Republici.
40. GODINE P.N.E.
Oktavijan Avgust,
docnije (prvi) rimski imperator, postaje gospodar Ilirika u ciji sastav
ulaze i prostori bivse Ilirske Kraljevine (sire podrucje od danasnje Crne
Gore).
6 9. GODINE
NOVE ERE (DALJE: N.E.)
Ilirska plemena s
podrucja danasnje Crne Gore ucestvuju u Batonovu ustanku protiv rimske
vlasti.
11. GODINE N.E.
Dalmacija (raniji
Ilirik) dobija status rimske carske provincije; njezin najuzi dio (prostor
danasnje Crne Gore i sjeverne Albanije) postaje posebna administrativna
jedinica pod imenom Naronski
konvent.
297. ILI 306.
GODINE
Za vladavine jednog od
rimskijeh careva Dioklecijana ili Konstantina (prozvanog Veliki),
osnovana je rimska provincija Prevalis (ili
Prevalitana),
koja se okvirno poklapala s ranijim Naronskijem konventom.
395. GODINE
Rimski car Teodosije i
izvrsio je podjelu Imperije na Zapadno i Istocno Rimsko Carstvo;
provincija Prevalis usla je u sastav Istocnoga Rimskog Carstva (Vizantija).
KRAJ VI POCETAK
VII VIJEKA
Na tlu provincije
Prevalis nastala "sklavnija" Duklja (Dokleja, Dioklitija, Dioklija).
DO SREDINE IX
VIJEKA
Od doseljenijeh
Slovena (Sklavnia, Sklava) i zatecenijeh Iliro Romana i supstrata
drugijeh etnosa nastao je novi amalgam Dukljanski Sloveni ili
jednostavno Dukljani najstariji preci savremenih Crnogoraca.
840.GODINE
Podignute: trobrodna
crkva Sv. Petar na Suranju (pred Kotorom s jugoistocne strane) i (manja,
jednobrodna) Sv. Marija u Budvi.
SREDINOM IX VIJEKA
Nastala Knezevina
Duklja ; na olovnom pecatu iz toga doba navodi se ime "Petar
arhont (knez DZ) Duklje amin", koji je bio jedan od vazala
vizantijskoga cara Vasilija I.
DO SREDINE IX
VIJEKA
U primorskom pojasu
Duklje bio je dovrsen proces hristijanizacije stanovnistva posredstvom
katolickijeh misionara, pripadnika benediktinskog kaludjerskog reda;
hriscanstvo je propovijedano u latinskomu vjerskom obredu; neodvojivo je
od pokrstavanja i sirenja latinske pismenosti i kulture.
(?) 1016.GODINE
Dukljom vlada prvi
poznati nominalno samostalni knez Vladimir (sin Petrislavov).
1018 1043.
GODINE
Knezevinom Dukljom
upravlja Vladimirov sinovac Stefan Vojislav, do 1041. Godine
kao vizantijski vazal.
1042/43. GODINE
Pobjedom nad
vizantijskom vojskom na Tudjemilu, knez Vojislav zbacuje vrhovnu
vizantijsku vlast i postaje samostalni gospodar Duklje za koju se, od toga
dogadjaja, upotrebljava i ime Zeta;
bila je prva od juznoslovenskijeh zemalja kojoj je Vizantija priznala
nezavisnost; suverenitet Duklje se tada prostirao nad Raskom, Bosnom,
Travunijom i Zahumljem.
1046 1081.
GODINE
Dukljom/Zetom vlada
knez, a od 1077. Godine kralj Mihailo (kraljevske insignije uputio
mu je papa Grgur VII).
1077.GODINE
Duklja/Zeta uzdignuta
na stepen Kraljevine (Dukljansko Kraljevstvo).
DRUGA POLOVINA XI
VIJEKA
Tokom naznacenoga
perioda nastalo je cuveno beletristicko dijelo Zivot sv. Vladimira (dukljanskog)
zetskog kralja, popularno nazvano Legenda o Vladimiru i Kosari, pisano
narodnijem jezikom I latinicom.
1089.GODINE
Osnovana je Barska
arhiepiskopija (Nadbiskupija, Arhibiskupija); u njezin sastav ulazile su
biskupije (episkopije): Dukljanska (Barska), Kotorska, Ulcinjska, Svacka,
Skadarska, Drivatska, Pulatska (Pilotska), Raska, Bosanska, Zahumska,
Travunijska.
1081 1101 (ili
1108) GODINE
Dukljom/Zetom vladao
je kralj Bodin, sin kralja Mihaila; za njegove vladavine Duklja dostize
najvece prostranstvo; svoj suverenitet uspostavlja nad Raskom, Bosnom,
Travunijom i Zahumljem, djelovima Makedonije, Hrvatske i sjeverne Albanije.
DRUGA POLOVINA XII
VIJEKA
Sagradjena katedralna
crkva Sv. Tripuna (na temeljima starije crkve koja se pominje u
Andreacijevoj povelji iz 809, da bi, prema predanju, bila razurena
prilikom Samuilovog osvajanja Kotora (998); crkva Sv. Tripun je
najznamenitije sakralno graditeljsko djelo zrele romanike na istocnoj
obali Jadrana.
80 TIJEH GODINA
XII VIJEKA (NAJKASNIJE DO 1183)
IZMEDJU 1186
1190. GODINE
Nastalo Miroslavljevo
jevandjelje, prepisano najvjerovatnije u Kotoru (po narudzbi
zahumskog kneza Miroslava, rodjaka Stefana Nemanje po zenskoj liniji)
prvi cirilicni spomenik zetske (crnogorske) redakcije, staroslovenskoga
knjizevnog jezika.
1183 1186.
GODINE
U osloncu na dio
domace vlastele, koja je izdala interes zemlje, raski veliki zupan Stefan
Nemanja pokorio je Duklju/Zetu, razurio gradove u Primorju (osim Kotora) i
unistio spomenike latinske pismenosti; u Duklji/Zeti se od tada uvode prve
glagoljaske i cirilske knjige iz Makedonije i Bugarske, pisane
staroslovenskijem jezikom, u cilju sirenja pravoslavlja.
1189. GODINE
Bjegstvom barskoga (po
nekijem izvorima vjerovatno pisca Kraljevstva Slovena) arhiepiskopa Grgura
ispred Nemanjine odmazde fakticki (a i formalno) prestaje da postoji
Barska nadbiskupija.
1190. GODINE
Prvi put se pominje
najstariji Nemanjin sin, Vukan kao namjesnik u Zeti/Duklji, koju ce
okititi dukljanskom kraljevskom titulom (Kraljevstva od isprva); prelazi u
katolicanstvo da bi bio prihvacen od strane zetske vlastele.
1208.GODINE
Namjesnicki polozaj u
Zeti/Duklji preuzima najstariji Vukanov sin, kralj Djordje.
1219. GODINE
Novoformirana Raska
arhiepiskopija osniva i svoje tri episkopije na podrucju Zete/Duklje: u
manastiru Sv. Mihailo na Prevlaci kod Tivta, u Sv. Mihailu na Stonu i
manastiru Sv. Djordja (Djurdjevi stupovi) kod Berana.
1252. GODINE
Drugi po redu Vukanov
sin Stefan (graditelj manastira Uspenje Bogorodice u Moraci) pominje se
kao kralj Zete/Duklje.
1276 1309.
GODINE
Kraljica
Jelena,
udovica raskog (tada vec srpskog) kralja Urosa I po rodu katolkinja iz
plemicke porodice Kurtene upravlja Zetom/Dukljom; izgradjuje
autonomiju ove zemlje do najveceg moguceg stepena u okviru nemanjicke
Srbije; za svoje vladavine sagradila, odnosno obnovila 50 manastira na tlu
Zete/Duklje.
1290. GODINE
Celno mjesto medju
manastire, koje je obnovila kraljica Jelena, svakako pripada samostanu Sv.
Srdj i Vakh na Bojani pod Skadrom; prema predanju, pominje se da potice iz
doba vizantijskog cara Justinijana I (527 565); na rusevinama
najstarijeg a sakralnog objekta, benediktinci podizu u XI vijeku znamenitu
opatiju, u kojoj su, prema Popu Dukljaninu, sahranjeni dukljanski/zetski
kraljevi: Mihailo, Bodin, Vladimir, Dobroslav I Gradihna.
1296.GODINE
U povelji
raskog/srpskog kralja Milutina (mladjeg sina Urosa I i Jelene Kurtene)
manastiru Sv. Nikola u Vranjini, prvi put se pominje ime Crna Gora, koju tada treba shvatiti kao visinsku oblast podlovcenskog
podrucja u okviru zetske zemlje pod prevlascu Nemanjica.
1309 1321.
GODINE
Stefan, najstariji sin
srpskoga/raskog kralja Milutina (docnije Decanski), u ulozi mladog
kralja i ocevog savladara upravlja Zetom/Dukljom, u skladu sa zahtjevima
zetske vlastele.
1321 1331.
GODINE
Zetom/Dukljom,
takoodje u svojstvu mladog kralja i ocevog savladara upravlja sin Stefana
Decanskog Dusan, buduci srpski/raski kralj i car.
1335 1350.
GODINE
Trajalo je podizanje i
umjetnicko ukrasavanje srpskoga/raskog manastira Decani zaduzbine
Stefana Decanskog, monumentalnog sakralnog spomenika, koji predstavlja
tvoracko remek djelo kotorske umjetnicke kolonije, s fra Vitom
Kotoraninom na celu.
1360. GODINE
Zeta se izdvaja iz
Srpskog Carstva kao samostalna zemlja i nastavlja svoju drzavnu tradiciju
(dukljansku); na celu zemlje dolazi nova dinastija Balsica s
rodonacelnikom Balsom I.
1362
1378.GODINE
Zetom gospodari Djuradj
I, Balsin srednji sin, kao najuticajniji medju trojicom brace.
1378 1385.
GODINE
Novi gospodar Zete je Balsa
II, najmladji sin osnivaca dinastije.
1382. GODINE
Bosanski kralj Tvrtko
I oteo Balsicima zupu Dracevicu i osnovao u njoj grad kojemu je dao ime Sv. Stefan docniji Herceg Novi.
1385. GODINE,
SEPTEMBRA 18.
U velikoj bici s
Turcima, na Saurijskom polju kod Berata, poginuo Balsa II Balsic.
1385 1403.
GODINE
Vlast nad Zetom
preuzeo Balsin unuk (sin njegovog najstarijeg muskoga potomka Stracimira)
Djuradj II Balsic.
1370 1444.
GODINE
U tom razdoblju
zaokruzen je tekst Statuta grada Kotora pravni spis kojim se regulise
tradicionalna komunalna samouprava priznata u doba vladavine Nemanjica i
potom Mletaka koji su veoma dugo vladali Crnogorskijem primorjem; sacuvan
je u tri verzije (Biblioteka Sv. Marko u Veneciji, privatna biblioteka
porodice Kapor u Korculi i Bogisiceva biblioteka u Cavtatu); pisan je
srednjovjekovnom latinstinom; prvi put publikovan 1616, u Veneciji.
SREDINOM XIV VIJEKA
Bio je definitivno
uoblicen Statut grada Budve, kojim se regulise gradska samouprava pod
vladavinom Nemanjica i potom Mletaka; tekst Statuta, kakav je do nas
dosao, najvjerovatnije je iz vremena Srpskog Carstva, jer se u njemu
pominje ime "gospodina cara", prvo je napisan na latinskomu
jeziku i kasnije preveden na italijanski; u italijanskoj transkripciji
sacuvano je sest verzija; slicne statute imali su Bar i Ulcinj, ali nijesu
sacuvani osim u isjeccima.
1403 1421.
GODINE
Na zetskom prijestolu
se nalazi Balsa III, maloljetni sin Djuradja II (Stracimirovica)
Balsica. Od pocetka hristijanizacije do smrti Djuradja II Balsica u Zeti
je katolicanstvo priznata drzavna vjera, dok pravoslavlje uziva status
tolerantne konfesije (uz povremena vjerska neprijateljstva).
OD 1403. GODINE,
DALJE
Za vladavine Balse
III, zbog njegovog okretanja Despotovini Srbiji, pod uticajem majke
Jelene, sestre Stefana Lazarevica, odnosno uticaja koji se na njega vrsi s
te strane, pravoslavlje postaje priznata drzavna konfesija, a
katolicanstvo tolerantna vjeroispovijest.
1421 1446.
GODINE
Crna Gora ( kako se
ustaljuje ime zemlje poslije 1435) se nalazi u stanju medjuvlasca; za
vlast u njoj otimaju se Despotovina Srbija (dvostruki vazal: turski i
ugarski), Venecija i Crna Gora/Gornja Zeta, na cije celo pocinje da izbija
nova domaca dinastija Crnojevici.
1446 1465.
GODINE
Novi gospodar Crne
Gore/Gornje Zete je drugi po redu (imao ih je cetiri) sin Djurdja
Crnojevica Stefan.
1452. GODINE, U DVA
MAHA
S ciljem da odbrani
politicku nezavisnost svoje zemlje, Stefan Crnojevic je, izmedju
ostalijeh, morao da vodi i dvije teske bitke s vojskom despota Djurdja
Brankovica; u oba slucaja, u despotovoj vojsci, na njegovoj strani,
sudjelovali su i Turci; u obje bitke Crnogorci su izvojevali pobjedu nad
srpskom vojskom; osobito je zestoka bila druga bitka (14.IX 1452) negdje
odigrana u Gornjoj Zeti; veoma brojna despotova vojska (25.000 ljudi) koju
je predvodio despotov surak Tomo Kantakuzen bila je do nogu potucena; bio
je to potonji pokusaj Brankovicevog posezanja za Crnom Gorom.
OKO 1450 OKO
1500. GODINE
U Veneciju je zivio i
radio Kotoranin Andrija Paltasic prvi juznoslovenski knjigopecatar.
1465 1490.
GODINE
Prijesto u
podlovcenskoj Crnoj Gori/Gornjoj Zeti preuzima znameniti Ivan Crnojevic
(sin Stefanov), osnivac Cetinja novog politickog sredista drzave.
1482. GODINE
Ivan Crnojevic je
podigao svoj dvor na Cetinju (na mjestu gdje je danas Cetinjski
manastir).
1484. GODINE
Naporedo s podizanjem
dvora, Ivan Crnojevic gradi i Cetinjski manastir (na Cipuru) koji je
odigrao veoma znacajnu ulogu u kulturnom zivotu podlovcenske Crne Gore
tokom naredna dva stoljeca.
1490 1496.
GODINE
Politicko kormilo
zemlje podlovcenske Crne Gore preuzima najstariji sin Ivana Crnojevica
Djuradj.
1496 1499.
GODINE
Nominalno vlada Crnom
Gorom srednji sin Ivanov Stefan Crnojevic.
1494 1496.
GODINE
Na Cetinju je radila
cirilska knjigopecatnja Crnojevica prva drzavna stamparija u svijetu;
nabavio je Ivan, a u funkciji stavio sin mu Djuradj; u njoj je pecatano
pet poznatijeh inkunabula (Oktoih prvoglasnik, Oktoih petoglasnik, Psaltir,
Trebnik/Molitlenik i Cetvorojevandjelje); radom Knjigopecatnje
rukovodi veliki majstor knjigopecatske vjestine, zasluzno ime crnogorske
kulture s kraja XV i pocetka XVI vijeka, monah Makarije.
XVI VIJEK PRVE
DVIJE TRECINE
U Mlecima
knjigopecatnju cirilske knjige za potrebe pravoslavnijeh vjernika Crne
Gore i sire prostore Balkana cine: vojvoda Bozidar Vukovic Podgoricanin
(1520 1521. i 1536 1540); Bozidarov sin Vincenco Vukovic (1546
1561); Jeronim Zagurovic Kotoranin (1569 1572); Stefan Marinovic,
najprije u Mlecima, a potom u Skadru (1561 1563).
1500. GODINE
Odrzan na Cetinje prvi
poznati Opstecrnogorski zbor vojnodemokratski parlament
crnogorskoga naroda iz slobodnoga podlovcenskoga dijela zemlje, koji se
poslije sloma drzave Crnojevica preoblikovao u svojevrsnu drzavnu
organizaciju, nezavisno od toga sto nece biti medjunarodno priznata; na
Zboru je donesena odluka da se Veneciji ponudi saveznistvo u ratu koji je
vodila s Turcima (1499 1503).
1499 1513.
GODINE
U sklopu turske
administrativne povelje novoosnovanijeh zemalja Balkana, Crna Gora je
pripojena Skadarskom sandzakatu; fakticko stanje je drukcije: ravnicarske
prostore u basenu Skadarskoga jezera (Zetsku i Bjelopavlicku ravnicu),
doline rijeka Lima i Tare (Polimlje i Potarje) s nizom utvrdjenijeh
gradova, zaposjeli su Turci; Brda i sjeverozapadnu Crnu Goru (takoodje
brdoviti predio) zadrzali su nominalnu slobodu; podlovcenska Crna Gora
ostala je trajno slobodna; Crnogorsko primorje bilo je dijelom pod
mletackom, a dijelom pod turskom vlascu.
1513 1528.
GODINE
Odlukom najvise turske
vlasti u Carigradu podrucje Crne Gore bilo je proglaseno posebnijem
Crnogorskijem sandzakatom; uprava nad ovom administrativnom jedinicom bila
je povjerena najmladjem sinu Ivana Crnojevica Stanisi, nakon sto se
prijethodno "poturcio" i uzeo ime Skender-beg; stolovao je u
Zabljaku; vodio je mnoge bojeve da podlovcenske Crnogorce dovede u
pokornost, ali nije uspio, pa mu se 1528. Godine gubi svaki trag, a
njegova zasebna oblast nanovo se deklarativno pripaja Skadarskom
sandzakatu.
1528 1592.
GODINE
S turskog stajalista,
podlovcenska Crna Gora smatra se dijelom Skadarskog sandzakata; povremeno
je formalno dodjeljivana i Dukadjinskom sandzakatu da konacno ostane u
sastavu prvog; turska vlast u taj dio Crne Gore fakticki nikad ne djeluje;
nominalno je prisutna samo u brdjanskijem i naspramhercegovackijem
plemenima.
1537 1539.
GODINE
Podlovcenska Crna Gora
zauzela je neutralan stav prema mletacko turskom ratu, na temelju
iskustva iz prijethodnog rata (1499 1503) u koju Venecija nije
prihvatila crnogorsku pomoc.
1570 1573.
GODINE
Umletacko turskom
ratu (poznat kao kiparski rat ) podlovcenska Crna Gora sudjeluje na
stranu Venecije; Mletacka republika je tada izgubila Kipar, te Ulcinj i
Bar (1571).
1573 1586.
GODINE
Sagradjen manastir
Uspenje Bogorodice u Pivi, na izvoru same rijeke (sada izmjesten s
prvobitne lokacije).
1579. GODINE
Potpisan ugovor
izmedju mletacke vlasti u Kotoru i crnogorskijeh pismonosa koji su
preuzeli na sebe odrzavanje mletacke postanske komunikacije s Carigradom;
ugovor je, s crnogorske strane, ratifikovao Crnogorski glavarski zbor
u svojstvu svojevrsnoga izvrsnog organa Opstecrnogorskog zbora;
rijec je o prvom bilateralnom ugovoru podlovcenske Crne Gore s Venecijom.
XVI VIJEK
Kako se Cetinjska
mitropolija, u transformisanoj poslijefeudalnoj podlovcenskoj Crnoj
Gori nasla kao jedini ostatak feudalnog ustrojstva, tijeh stotinjak godina
vodi borbu za ocuvanje svojijeh feudalnijeh imanja od kmetova koji su, u
politickom pogledu, stekli status slobodnijeh seljaka i otuda nastojali da
zadrze vlasnicka prava nad svojijem parcelama koje su obradjivali u
kmetovskom svojstvu; u toj borbi Mitropolija neposredno ili
posredstvom Pecke patrijasije (poslije 1557) trazi i formalno dobija
Sultanovu zastitu; na kraju vijeka spor se razrjesava kompromisno; seljaci
postaju zakupci zemlje po slobodnom ugovoru (ako su to zeljeli); od tada
se Mitropolija priklanja narodnoj borbi za nezavisnost i slobodu.
XVI i XVII VIJEK
Nad zapadno
crnogorskijem (naspram hercegovackijem) plemenima vjersku vlast je vrsila Hercegovacka
mitropolija (ranije Hunska) sa sjedistem u crkvi Sv. Petar na Limu (prenijetim iz
Stona); kad je ova bogomolja dolaskom Turaka pretvorena u
dzamiju (1442), sjediste Mitropolije prelazi u manastir Tvrdos kod
Trebinja; odatle u manastir Ostrog, a iz ovog prelazi na Toplu kod Herceg
Novog, gdje se i gasi (1712).
XVI DO SREDINE XVII
VIJEKA
Vjersku vlast nad
pravoslavnijem stanovnistvom Gornjega Polimlja, odnosno sjevernoistocnijeh
(brdjanskijeh) plemena, vrsi, u naznacenom periodu Budimljanska
mitropolija sa sjedistem u manastiru Sv. Djordjija (Djurdjevi Stupovi) kod
Berana; bila je aktivna na podsticanju borbe naroda u ramu svoje
nadleznosti za oslobodjenje od turske vlasti, pa su je Turci ukinuli 1653.
Godine.
OD 1571. GODINE I
DALJE TOKOM XVII i XVIII VIJEKA
XVI VIJEK
Kotor je veoma
znacajno srediste kulture u kojemu stvaraju mnogi ugledni pjesnici
humanisti i kulturni poslenici u drugim oblastima; medju najpoznatije
spadaju: Barnard Pima, Ljudevit Franov Paskvalic, Ivan Nikolin, Nikola
Cerlo, Ilija Zagurovic, Vicentije i Franjo Buca, Marin Jeronimov Bizanti,
Pavle Bizanti, Andjelo Paskvalic, Djordjije Bizanti, Trifun Bizanti i
drugi.
XVI VIJEK, POCETAK
DRUGE POLOVINE
Islamsko sakralno
graditeljstvo dostiglo je zavidan nivo; podignute mnoge dzamije (a i one
manje tekije) u Podgorici, Ulcinju, Baru, Herceg Novom i Risnu; neke
od njih sagradjene su na temeljima porusenijeh hriscanskijeh bogomolja;
prvorazredno mjesto medju svijema zauzima dzamija Husein-pase Boljanica u
Pljevljima (taslidze), koja se ubraja medju najljepse spomenike islamske
arhitekture na Balkanu.
1603/1613. GODINE
Cetinjska
mitropolija
prelazi, iz polozaja pasivnog posmatraca, u aktivan politicki odnos;
postaje aktivan sudionik odbrambene i oslobodilacke borbe; u toj borbi cak
preuzima vodecu ulogu; u dvijema znacajnijem bitkama s Turcima u
Ljeskopolju (1603. i 1613) crnogorsku vojsku predvodi tadasnji cetinjski
mitropolit Ruvim II Boljevic; od toga vremena to postaje tradicija, cime
je oznacen pocetak faktickog autokefalnog djelovanja Crnogorske
pravoslavne crkve institucionalizovane u licu Cetinjske mitropolije.
1593 1637.
GODINE
Na celo Crnogorske
pravoslavne crkve nalazi se Ruvim II, istovremeno i
najuticajnija licnost u Opstecrnogorskom zboru i Crnogorskom
glavarskom zboru.
1597. GODINE
Doslo je do poznatog
ustanka zapadnocrnogorskijeh (naspramhercegovackijeh) plemena pod
vodjstvom vojvode Grdana, starjesine plemena Niksici, protiv Turaka;
ustanku su se pridruzila i istocnocrnogorska brdjanska i neka albanska
plemena; udruzene ustanicke snage nanijele su Turcima (koje je predvodio
Ahmet Kadum pasa) zestok poraz.
1608. GODINE
U manastiru Moraci
odrzana su tri sastanka zastupnika zapadnocrnogorskijeh i
istocnocrnogorskijeh plemena (koje su inicirali vojvoda Grdan i pecki
patrijarh Jovan), sa kojih su upucivane poruke papi Klimentu VIII o
spremnosti pokretanja opsteg ustanka protiv Turaka, ako zapadne zemlje
(koje su pravile plan o pokretanju opsteg krstaskog rata protiv Turaka)
poslju pomoc u vojsci i naoruzanju.
1637 1659.
GODINE
Vladicanski tron i
polozaj vodje crnogorskoga naroda slobodnoga podlovcenskog dijela zemlje
preuzima mitropolit Mardarije Komecanin (iz sela Kometa u
Ljesanskoj nahiji).
1645 1669.
GODINE
Crnogorci iz sva tri
antiturska uporista (podlovcenske Crne Gore, brda i naspramhercegovacke
Crne Gore) sudjeluju iz svakog pomenutog kraja ponaosob (kao saveznici
Venecije u borbi protiv Turaka) silju pomoc u vojsci i naoruzanju.
1659 1662.
GODINE
Za novog vjerskog
poglavara i prvu licnost u Opstecrnogorskom zboru i Crnogorskom
glavarskom zboru izabran je Visarion II Kolinovic s Ljubotinja.
1663 1685.
GODINE
Na vladicansku stolicu
Cetinjske mitropolije i paralelno na polozaj najodgovornijeg
covjeka u podlovcenskoj Crnoj Gori dolazi Ruvim III Boljevic iz
Crmnice.
1684 1699.
GODINE
Kao i u prijethodnom
(kandijskom) ratu Crnogorci iz sva tri dijela zemlje (podlovcenskoga kraja, brdjanske regije i sjeverozapadne Crne Gore) ponovo su mletacki
saveznici protiv Turaka u oruzanom sukobu, poznatom pod imenom morejski
rat.
1685. GODINE,
POCETKOM MAJA
Prvi put poslije dva
vijeka naravnijeh borbi s Crnogorcima, Turci silom oruzja prodiru na
Cetinje i pale Cetinjski manastir, ali ne uspijevaju da uspostave vlast
nad slobodnijem dijelom Crne Gore; ne polazi to za rukom skadarskom
sandzak-begu Sulejmanu Busatliji Malom; sukobio se sa Crnogorcima
udruzenijem s bokeljskijem hajducima (svojijem sunarodnicima) pod
vodjstvom harambase Baja Nikolica Pivljanina.
1685 1692.
GODINE
Jedan od najuglednijih
i najzasluznijih crnogorskijeh mitropolita XVII vijeka Visarion III
Borilovic; Venecija je otela Herceg Novi od Turaka, cime je postigla i
najznacajniji uspjeh u morejskom ratu, tri godista ranije (1684) Venecija
je bez mnogo tegota osvojila i Risan od Turaka.
1692. GODINE,
SEPTEMBRA 20.
Sulejman Busatlija
krece u drugi pohod na pokoravanje podlovcenske Crne Gore; nadire s
velikom vojskom iz pravca Crmnice i Podgorice; koristi nepravovremeni i
labavi savez Crnogoraca i mletackog odreda stacioniranog na Cetinju pod
komandom Ivana Bolice (Zana Grbicica), a i snage branilaca Cetinja su
nesrazmjerno manje; premoc Turaka dolazi do izraza kad je Busatliji stiglo
pojacanje (4000 ljudi) pod komandom njegovoga sina; Mleci traze, a Turci
im daju saglasnost za odstupnicu; pri povlacenju mletacki odred minira
Cetinjski manastir; Crnogorci se reorganizuju u gerilu i nanose Turcima
gubitke narocito nocu; stalno napadan od Crnogoraca, Sulajman je ovog puta
primoran da napusti Cetinje, i ideju o uspostavljanju neposredne vlasti
nad podlovcenskom Crnom Gorom.
1661 1713.
GODINE
Iz pridoslica
prekomorskijeh slikara, koji daju pecat slikarstvu epohe baroka u
Crnogorskom primorju pod mletackom vlascu, izdvaja se domaci slikar
baroknog zanra, znameniti Tripo Kokolja (1661 1713); o njegovom daru
slikara visoke klase svjedoci umjetnicki opus u peraskoj ostrvskoj crkvi
Gospa od Skrpjela; po onome sto je ostavio iza sebe, usao je u plejadu
najeminentnijih baroknijeh piktora.
1701 1704.
GODINE
Kao zamjenu za
poruseni manastir na Cipuru (koji su minirali Mleci i do kraja razurili
Turci), vladika Danilo u naznacenom vremenskom rasponu podize novi
Cetinjski manastir, posvecen Sv. Bogorodici; ovi sakralni objekat bice jos
tri puta razuran od Turaka (1712, 1714. i 1785) i obnavljan.
XVII XVIII
VIJEK
Medju vaznije domace
knjizevne i kulturne stvaraoce barokne faze u Crnogorskom primorju, pod
mletackom vlascu, spadaju imena: Ivan Antun Nenadic, Marko Martinovic,
Julije Balovic, Andrija Balovic, Andrija Zmajevic (barski nadbiskup),
Krsto Marazovic, Josip Marinovic (svi iz Perasta), Antun Kojovic iz Budve,
Ivan Bolica (Kokoljevic) i Tripo Smeca iz Kotora, Niko Lukovic iz Prcanja
i drugi.
1694 1697.
GODINE
Na polozaj mitropolita
Crnogorske pravoslavne crkve, sto je znacilo i na polozaj prve
licnosti u politickom zivotu zemlje (podlovcenske Crne Gore), izabran je Savatije
(Sava) Kaludjerovic, iz Ocinica kod Cetinja.
1699. GODINE
Sklopljen je mir u
Srijemskim Karlovcima (Karlovacki mir) izmedju saveznika: Austrije,
Venecije i Rusije, s jedne, i Turske, s druge strane; iako mletacki
saveznik u ovom ratu, Crna Gora u naznacenom mirovnom ugovoru nije ni
pomenuta.
1697 1735.
GODINE
Crnogorskom
pravoslavnom crkvom upravlja novoizabrani mitropolit
Danilo (Scepcevic
po ocu Scepanu), rodonacelnik vladicanske dinasticke kuce Petrovic
Njegos, koji je svojijem zaslugama postigao da mu Crnogorci podare pravo
nasljedjivanja vladicanskog zvanja u njegovoj porodici; receno je
podrazumijevalo i politicko prvijenstvo u upravljanju podlovcenskom Crnom
Gorom, u kojem pogledu se izdigao nad svim svojijem prijethodnicima.
SAM POCETAK XVIII
VIJEKA
Oznacen je, bez
oslonca u istorijskijem izvorima, kao "prijeloman" dogadjaj u
istoriji Crne Gore, zbog navodne "istrage poturica"; u sredistu
podlovcenske Crne Gore nije moglo biti "poturica" samim tijem
sto je ona ustrojena kao fakticka drzava, a ako nije bilo poturica,
sljedstveno tome nije moglo biti ni "istrage"; doduse
"poturica" je bilo, ali samo uz tursku granicu s kojom se
dodirivao slobodni dio drzave; Crnogorci su iz raznijeh uzroka prelazili u
islam, a takvijeh je bilo u svijem vremenima iz svijeh nahija i plemena
morali su uskakati u turske gradove, otuda dizali cete na svoj zavicaj; "istraga poturica", koju je Njegos opjevao u Gorskom
vijencu, slobodna je pjesnicka konstrukcija, oslonjena na narodno predanje, i ima samo literalnu
vrijednost, ali ne moze da se uzima kao
dokaz o stvarnom postojanju "istrage".
1711. GODINE
Pocinju
spoljnopoliticke veze i saradnja izmedju Rusije i Crne Gore; inicirala ih
je ruska strana slanjem dvojice svojijeh oficira u Crnu Goru, pukovnika
Mihaila Miloradovica i kapetana Ivana Lukacevica (po rodu domacih ljudi);
njihovijem posredovanjem na poziv ruskog cara Petra Velikog
Crnogorci, u ulozi vojnijeh saveznika daleke pravoslavne
("jednoplemene" i "jednovjerne") Carevine, ucestvuju u
ratu protiv Turaka.
1712. GODINE 28
(17) JULA
Odigrala se velika
bitka izmedju Crnogoraca iTuraka koju je predvodio serascer bosanskog
vezira, Ahmet-pasa; tog dana Crnogorci su se sukobili sa prijethodnicom
turske vojske, s Tahir-pasom skadarskijem na celo; bitka se odigrala na
Carevom Lazu; nad visestruko nadmocnom turskom vojskom (10.000 ratnika)
Crnogorci su odnijeli sjajnu pobjedu; u tom boju bio je ranjen
glavnokomandujuci crnogorske vojske, vladika Danilo.
1712. GODINE, 8.
AVGUSTA
U drugom naletu (u
sklopu iste operacije) vojska, kojom komanduje licno Ahmet-pasa, prodrla
je na Cetinje, sazegla (novopodignuti) Cetinjski manastir i
zadrzala se pet dana u Cetinjskom polju; stalno nocu napadana od manjijeh
grupacija Crnogoraca, bila je primorana da napusti Cetinje i da se, u
pogledu uspostavljanja vlasti u slobodnom dijelu Crne Gore, vrne
neobavljenog posla, trpjeci usput, na povratku, znatne vojne gubitke.
1713. GODINE
Na prijedlog vladike
Danila, Opstecrnogorski zbor je iz reda najuticajnijih (njih 12 na broju)
crnogorskijeh glavara, formirao Zemaljski (nadplemenski ili
opsteplemenski) sud za podlovcensku Crnu Goru, koji je, osim
sudskijeh, obavljao i druge drzavne poslove na nivou zemlje, pa se moze
smatrati svojevrsnom crnogorskom "narodnom vladom"; za njenog
predsjednika imentovan je vojvoda Vukadin Vukotic (sin Vukote
Vukasinovica).
1714. GODINE,
OKTOBRA-NOVEMBRA
Veliki pohod bosanskog
vezira, Numan-pase Cuprlica na Crnu Goru izveden je sa tri strane;
podlovcenska Crna Gora dozivjela je najtezi razur u svojoj dvovjekovnoj
borbi s Turcima; bosanska vojska izlazi na Cetinje, ostavljajuci pustos i
sijuci smrt; domogla se znatnog broja roblja; zarobljenici koji su izmakli
macu, odvedeni su u Bosnu; poslije kraceg haranja, Turci napustaju
podlovcenski kraj i ne pokusavajuci da tamo uspostave vlast.
1714 1716.
GODINE
Vladika Danilo boravi
u posjeti Rusiji u ulozi prvoga zvanicnog zastupnika podlovcenske Crne
Gore; ukazana mu je znacajna paznja na ruskom dvoru; primio ga je ruski
car Petar Veliki i urucio mu, izmedju ostalog, i dvije gramate
Crnogorcima; jednom im se odaje priznanje za saveznistvo u ratu s Turcima,
a drugom se odredjuje stalna novcana pomoc Cetinjskom manastiru,
koja je trebalo da se isplacuje svake trece godine.
1714 1718.
GODINE
Posljednji put, u
svojstvu saveznika Venecije, Crnogorci ucestvuju u mletacko-turskom ratu;
mirom sklopljenijem u Pozarevcu izmedju zaracenijeh strana, Crnogorci, kao
mletacki ratni partneri, nijesu ni pomenuti.
1717. GODINE, MARTA
7.
Mletacki senat je
posebnijem dukalom ratifikovao ugovor o mletacko-crnogorskoj vojnoj
saradnji u ratu s Turcima koji je bio u toku.
1717. GODINE, MAJA
7.
Posebnijem dukalom
mletacki Senat potvrdjuje vladici Danilu (i njegovijem nasljednicima)
pravo vjerske jurisdikcije nad pravoslavnijem zivljem u Crnogorskom
primorju pod mletackom vlascu (Mletacka Albanija).
1717. GODINE, JULA
21.
Odrzan je na Cetinje
Opstecrnogorski zbor na kojemu jepodlovcenska Crna Gora, sa svoje strane,
verifikovala sporazum o crnogorsko-mletackoj vojnoj saradnji u ratu koji
se vodi.
1717. GODINE, JULA
21.
Na Opstecrnogorskom
zboru na Cetinju Vukadin Vukotic imentovan je za prvog crnogorskog guvernadura
(glavnog posrednika za regulisanje mletacko-crnogorskijeh odnosa).
1735 1781.
GODINE
Vladika
Sava Petrovic stoji na celo Crnogorske pravoslavne crkve i crnogorske drzave; od 1750.
Drzi crkvenu i politicku vlast, a od toga vremena politicko kormilo
prepusta mladjemu bratu od strica, vladici Vasiliju; od dolaska na vlast
Scepana Malog do njegove smrti (1768 1773) iskljucivo se bavi
crkvenijem poslovima; iza Scepanove smrti ponovo je, ali samo nominalno, i
politicki vodja naroda.
1742. GODINE
U ulozi zvanicnoga
zastupnika podlovcenske Crne Gore, vladika Sava je drugi crnogorski
mitropolit koji posjecuje Rusiju, zadrzavajuci se tamo oko dvije godine;
vrce se u domovinu 1744.
1744. GODINE
U svojstvu zamjenika
vladike Save, tada jos arhimandrit, Vasilije Petrovic odlazi u posjetu
Veneciji i podnosi Senatu memorandum o prevazilazenju prisutnijeh sporova
i normalizovanju odnosaja izmedju njegove zemlje i Mletacke Republike.
1750 1766.
GODINE
Od trenutka posvecenja
za vladiku (1750) do smrti (1766) Vasilije
Petrovic je prva licnost
u politickom zivotu podlovcenske Crne Gore, za koje vrijeme je znatno
dinamizirana njena izvanjska politika i uzdignut njegov politicki ugled.
1752. GODINE
Vladika Vasilije cini
prvu licnu posjetu Rusiji u svojstvu legitimnoga predstavnika podlovcenske
Crne Gore; uvjerava caricu Jelisavetu u odanost crnogorskoga naroda Rusiji
i moli je da njegovu zemlju uzme pod svoje pokroviteljstvo; vrce se u
zemlju pocetkom septembra 1744. Godista.
XVIII VIKEK
PRVE TRI CETVRTINE
Znacajan doprinos
epistolarnoj (u prepisci) baroknoj knjizevnosti dali su mitropoliti
Danilo, Sava i Vasilije.
1754. GODINE, MARTA
Za svojeg prvog
boravka u Rusiji, vladika Vasilije je sastavio Istoriju o Crnoj Gori
prvu pisanu povijesnicu crnogorskoga naroda, koji ima posebit znacaj u
istoriji crnogorske kulture i nauke; pisana je ruskijem jezikom; izdata je
u Moskvi (a pecatana u Petrogradu); dozivjela vise izdanja.
1756. GODINE,
DECEMBRA 3.
Crnogorci odnijeli
pobjedu nad velikom vojskom cehaje bosanskog vezira, Camil Ahmet-pase, u
selu Predis u Bjelicama.
1756. GODINE,
POCETKOM NOVEMBRA
Vladika Vasilije
Petrovic odlazi na svoje drugo putovanje u Rusiju; cilj posjete je
trazenje pomoci od ruskog dvora za savremenu organizaciju uprave, vojske,
skolstva i prosvjete u njegovoj zemlji po ugledu na Rusiju i pod
njezinijem pokroviteljstvom; smatra da bi podlovcenska Crna Gora mogla
biti politicko srediste okupljanja okolnijeh balkanskijeh naroda, uz ciju
pomoc bi se oslobodili od Turaka.
(?) 1758.
GODINE
Od pocetka XVIII v.
kontinentalna Crna Gora dala je prvog doktora filozofskijeh nauka i
knjizevnika Jovana Stevanova Balevica, iz Bratonozica, koji je za sebe
zborio da je Albano-Crnogorac; doktorska disertacija mu je objavljena na
Univerzitetu u Haleu, dje je i odbranjena; na samom kraju zivota (koji je
proveo kao oficir u ruskoj vojsci), napisao je zanimljivi
geografsko-istorijski opis Crne Gore.
1756 1759.
GODINE
Vladika Vasilije po
drugi put boravi u Rusiji, odakle se vrce u drustvu s ruskijem pukovnikom
Puckovim, koji ima zadacu da prouci stanje i odnosaje u Crnoj Gori i o
tome svojemu dvoru podnese pismeno izvjesce; svoj zadatak on izvrsava
sastavlja referat, ali vrlo nekorektno i tendenciozno, sto je unijelo
zahladjenje i znatno komplikovalo do tada dobre crnogorsko-ruske odnosaje.
1765. GODINE,
POCETKOM JUNA
Vladika Vasilije
odlazi na svoje trece (i ujedno posljednje) putovanje u Rusiju; u
iscekivanju da bude zvanicno primljen kod carice Katarine II, spremao se
da razloznim dokazima porekne neistine koje je pukovnik Puckov napisao o
podlovcenskoj Crnoj Gori; u njegovijem planovima presjekla ga je iznenadna
smrt.
1766. GODINE, MARTA
10.
U Petrogradu nenadno
umire vladika Vasilije Petrovic; sahranjen je o ruskom drzavnom trosku i
uz znacajne pocasti; posmrtni ostaci su mu polozeni u Blagovjestenskoj
crkvi, dje se i danas nalaze.
1767. GODINE,
OKTOBRA 17.
Na Opstecrnogorskom
zboru na Cetinju Scepan Mali je izabran za politickog vodju
crnogorskoga naroda i drzave, s titulom "cara", jer se, navodno,
iza njegove licnosti krio ubijeni ruski car Petar III.
1768. GODINE,
SEPTEMBRA
Pod komandom bosanskog
vezira organizovan je koncentricni vojni pohod na podlovcensku Crnu Goru,
u koji su bile ukljucene brojne turske snage; napad je nominalno izveden i
dijelom imao uspjeha, a dijelom ne; Turci koji su prodirali od Niksica
potisli su Crnogorce koje je predvodio Scepan na Ostroskom prevoju;
kontigent turske vojske koji je prodirao kroz Crmnicu bio je zaustavljen;
zbog povlacenja glavnine turske vojske na ruski front od daljeg pohoda se
odustaje.
1770. GODINE
Na prijedlog Scepana
Malog, Jovan Radonjic , mladji sin guvernadura Stanislava Stana (koji
je umro u Rusiji u svojstvu pratioca vladike Vasilija 1758), na
Opstecrnogorskom zboru, odrzanom na Cetinju, proglasen je za gubernatora,
s nasljednijem pravom na to zvanje u svojoj porodici.
1773. GODINE,
SEPTEMBRA 22.
Scepan Mali zavrsio
zivot nasilnickom smrcu; zaklan je na spavanje od svojega sluge Grka,
kojeg su potplatili dusmani Crne Gore.
1781 1784.
GODINE
Na mitropolitski tron
na Cetinju sjedi slabi, nesposobni i ostarjeli vladika Arsenije
Plamenac, sestric vladike Save; za njegove uprave konce politicke
vlasti u zemlji nominalno drzi guvernadur Jovan Radonjic.
1784 1830.
GODINE
Crnogorskom crkvom i
drzavom upravlja najznamenitija licnost crnogorske istorije mitropolit
Petar I Petrovic Njegos; veoma je postovan arhipastir i duhovni bard; drzavnik je i
politicar nanadmasnijeh sposobnosti; bio je narodni vladar u punom smislu
rijeci; uz to darovit i proslavljeni vojskovodja, priznati diplomata,
veliki reformator graditelj vise faze nove crnogorske drzave,
utemeljene na pisanijem zakonima; otvorio je i otpoceo proces ujedinjenja
brdjanskijeh plemena s podlovcenskom Crnom Gorom; ugledni je knjizevnik i
poslenik pera.
1785. GODINE, JUNA
18-23.
Skadarski namjesnik
Mahmut-pasa Busatlija izveo je uspjesan pohod turske vojske na
podlovcensku Crnu Goru (u odsustvu vladike Petra koji se tada nalazio u
Rusiji, cekajuci da bude primljen kod carice Katarine II; umjesto prijema
bio je neosnovano, sa svojim tajnikom opatom Franjom Dolcijem, grubo
proceran iz ove zemlje); Mahmut je izasao na Cetinje, razurio Manastir;
pohod mu je uspio zahvaljujuci domacoj cegrsti; zadrzao se nekoliko dana
na Cetinju, spustio se s vojskom preko Brajica u Primorje i izvrsio velji
zulum nad Pastrovicima; nije uspio da uspostavi tursku vlast na Cetinju.
1787 1791/2.
GODINE
Rusija i Austrija,
koje su saveznice u ratu protiv Turske, pokusavaju, svaka od njih
ponaosob, da pridobiju podlovcensku Crnu Goru za sebe kao ratnog
saveznika; obje imperije, nazavisno jedna od druge, silju svoje vojne
misije u Crnu Goru; Crnogorci su u delikatnoj situaciji; zele da odrze
prijateljstvo s obje strane, s vladikom Petrom na celo, ipak pokazuju vise
naklonosti prema Rusiji; s Austrijom dolazi do izvjesne vojne saradnje,
ali bez zapazenijeh uspjeha; prilikom potpisivanja mirovnijeh ugovora s
Turskom (separatnijeh), i jedna idruga ostavile su Crnu Goru prepustenu
samoj sebi.
1796. GODINE, JULA
11.
U Martinice
(Bjelopavlici) dolazi do presudne bitke izmedju crnogorske vojske, koju
predvodi vladika Petar, u savezu s Brdjanima, s visestruko nadmocnom
turskom vojskom pod komandom Mahmut-pase Busatlije; bitka se bije prsa u
prsa; Crnogorci primoravaju Turke da ustuknu uz velike gubitke; kad je
sjutradan trebalo da dodje do novog okrsaja, Turaka vise nije bilo na
bojno polje; medju mrtve na bojiste nadjeni su i ljesevi francuskijeh
oficira; u boju je bio ranjen i sam Mahmut-pasa; Crnogorci su dosli do
ozbiljnog plijena.
1796. GODINE,
SEPTEMBRA 22.
U zelji da definitivno
pokori Crnu Goru, uz to jos podstaknut osvetom za poraz u prijethodnoj
bici s Crnogorcima, Mahmut Busatlija krece u novi rat s njima; snage koje
je uspio da okupi cetvorostruko su jace od crnogorske vojske; do bitke na
zivot ili smrt dolazi na Krusima u Ljesanskoj nahiji; pod vjestom komandom
vladike Petra i njegovijeh saradnika, zgusnutijeh snaznijem udarom,
Crnogorci izazivaju veliku pometnju medju Turcima i prisiljavaju ih na
odstupanje, navlastito poslije smrti samoga Busatlije koji je poginuo od
crnogorske ruke; Crnogorci su ponovo trijumfovali izvojevanom pobjedom,
koja im je donijela veliku ratnu slavu i ugled; bitka na Krusima je
prekretnica u daljijem crnogorsko-turskijem odnosima; pobjednicima je na
Cetinju priredjen svecani docek.
1796. GODINE
Odmah poslije
velikijeh izvojevanijeh pobjeda nad Turcima doslo je do prisajedinjenja
Pipera i Bjelopavlica svojoj matici podlovcenskoj Crnoj Gori.
1797. GODINE
Nestala je s
istorijske scene (pokorena od Napoleonove vojske) ugledna (do sredine XVIv.) pomorska sila i aristokratska Republika
Venecija; od naznacenog
godista za svagda je nestala i njezina davno uspostavljena vlast na
istocnoj jadranskoj obali, u ciji sastav se (od 1420) nalazio i znatan dio
Crnogorskoga primorja (Mletacka Albanija); padom Venecije Crnogorsko
primorje je iste godine dato na upravljanje Austriji (prva okupacija) do
1805. Godista; iza toga (1805 1807) bokeljska provincija je pod
kontrolom Crnogoraca uz pomoc ruske flote admirala Senjavina; u razdoblju
1807 1813. Boka Kotorska je pod vlascu Napoleonove Francuske (u sastav
Ilirije pod vrhovnom vlascu Napuljske Kraljevine francuskog satelita);
konacno, od 1814. Do 1918. Crnogorsko primorje je pod neposrednom vlascu
Austrije, odnosno Austro-Ugarske.
1798. GODINE,
OKTOBRA 18.
Na Narodnoj
skupstini na Cetinju (koja je sustinski produzetak dotadasnjeg
Opstecrnogorskog zbora), usvojen je precisceni tekst Zakonika obsceg
crnogorskog i brdskog (njegovog prvog dijela od 16 clanova); usvajanjem
tog dokumenta obiljezen je pocetak nove vise faze crnogorske drzave,
utemeljene na pisanijem zakonima; taj znameniti kodeks (pravni korpus)
dobio je popularno ime Zakonik Petra I.
1803. GODINE,
AVGUSTA 17.
Narodna skupstina,
odrzana u manastiru Stanjevici, usvojila je drugi dio Zakonika obsceg
crnogorskog i brdskog (novih 17 clanova, ciji je ukupni broj 33); bio je
tijem zaokruzen Zakonik Petra I, u kojem su dotadasnje norme crnogorskog
obicajnog prava pretocene u pisani zakonski tekst; svojom pravnom snagom
Zakonika se protezao i na krajeve izvanj podlovcenskoga podrucja; bio je
primjenjivan ne samo u Piperima i Bjelopavlicima, vec i u drugijem jos
neprisajedinjenijem brdjanskijem i naspramhercegovackijem crnogorskijem
plemenima.
1805. GODINE, MAJA
Ruski carski deputat,
brigadir Stefan Sankovski, bio je prvi akreditovani diplomatski zastupnik
Rusije u Crnoj Gori.
1812. GODINE,
SEPTEMBRA-OKTOBRA
Udruzene
crnogorsko-bokeljske snage (crnogorski sunarodnici) u Boku pod tudjinskom
vlascu) pod komandom vladike Petra I oslobodile su Bokeljsku provinciju od
Francuza, uz pomoc nekoliko engleskijeh ratnijeh brodova.
1813. GODINE,
NOVEMBRA 1.
Rodjen Rade Tomov
(Petar II Petrovic Njegos)
1813. GODINE,
NOVEMBRA 10.(29. OKTOBRA)
Odrzana je cuvena
Crnogorsko-bokeljska skupstina narodnijeh predstavnika u Dobroti pred
Kotorom (Kotor je jos bio u ruke Francuza); Skupstina je donijela odluku o
prisajedinjenju Boke Kotorske matici zemlji; na zasijedanju je osnovana
crnogorsko-bokeljska vlada pod imenom Centralna komisija, s vladikom
Petrom kao predsjednikom na celo.
1814. GODINE, MAJA
30.
Pariskijem sporazumom
izmedju ruskoga cara Aleksandra I i austrijskog cesara Franca odluceno je
da se bokeljska provincija ponovo dodijeli na upravljanje Austriji;
Crnogorcima i njihovijem primorskijem sunarodnicima bila je nanesena tijem
mirom velika istorijska nepravda; vladika Petar je tu odluku primio k
znanju s velikijem razocarenjem.
1814. GODINE, JUNA
12.
Pritijesnjen
nadmocnijem snagama austrijske vojske (iako mu jos zvanicno nijesu bile
saopstene odluke Pariskog mira), vladika Petar I je sa svojijem
ratnicima morao da napusti Boku Kotorsku; od tada ce ona jos 104 godista
ostati pod tudjinskom (austrijskom) vlascu.
1820. GODINE,
KRAJEM SEPTEMBRA
Znacajnom potrebom
udruzenijeh Crnogoraca i Brdjana u Moraci, doslo je do konacnoga
prisajedinjenja dvaju novijeh plemena Moracana i Rovcana matici
podlovcenskoj Crnoj Gori.
1830. GODINE,
OKTOBRA 31 (18)
U 82. godini zivota,
poslije 46. godista upravljanja Crnom Gorom, u dramaticnijem i
sudbonosnijem vremenima, umro je na Cetinju i sahranjen u crkvi novoga Cetinjskog
manastira, vladika Petar I; uz ostalo sto je o njemu vec receno,
treba istaci da je Crnu Goru uveo u Evropu i ucinio je medjunarodnijem
subjektom dostojnijem postovanja; za doprinos koji je dao zemlji na svijem
poljima drzavnickoga i vjerskog rada, odnosno u svijem oblastima zivota
zemlje, Crnogorci su ga jos za zivota oslovljavali sa "sveti vladika".
1830. GODINE,
OKTOBRA 19
Na prijestolje
Crnogorske crkve i drzave stupa Petar
II Petrovic
Njegos.
KRAJ XVIII I
POCETAK XIX VIJEKA
Ogromno
epistoligrafsko knjizevno djelo vladike Petra I Petrovica Njegosa spada u
klasiku te vrste literature na juznoslovenskijem prostorima, a bez rizika
se moze reci i znatno sire.
Prof. Dr Dragoje Zivkovic
1831. GODINE,
SEPTEMBRA 2
Izabran je
Upravljajuci senat crnogorski i brdski od 12 najuglednijih glavara, poznat
u narodu kao Velji sud. Vrsio je najvisu zakonodavnu, izvrsnu i sudsku
vlast. Istog godista izvrsen je neuspjesan napad Crnogoraca na Podgoricu.
1833. GODINE,
AVGUSTA 6 (18)
Rade Tomov (Petar
Petrovic Njegos) je zavladicen u Petrogradu. Istog godista je donesen Zakon
otacastva od 20 clanaka. Ponovni neuspjesni napad na Podgoricu.
1834. GODINE
Na Cetinju je otvorena
prva svjetovna skola u slobodnom dijelu Crne Gore. Oktobra 18 (31)
kanonizovan Petar I Petrovic Njegos.
1835. GODINE
Crnogorci poarali
Zabljak.
1836. GODINE
Boj na Grahovu (ginu
rodjaci vladike Petra II i brat mu Joko).
1837. GODINE
U plemenima
postavljeni plemenski kapetani koji su vrsili poslove drzavne vlasti.
Njegos ucinio drugu zvanicnu posjetu Rusiji.
1838. GODINE
Izdato Objevljenije
narodu, akt o uvodjenju poreskih klasa.
1840. GODINE
Ubijen Smail aga
Cengic na Mljetacku u znak odmazde za poginulijem Petrovicima na Grahovu
1836.g.
1842. GODINE
Jedna mjesovita
crnogorsko-austrijska komisija uspjela je utvrditi granicu prema Austriji,
bez upliva Turske. Petar II i Ali pasa Rizvanbegovic utvrdili su sporazum
o crnogorsko-turskomu razgranicenju prema Hercegovini, koji nije potvrdila
Porta. Tijem je afirmisana Crna Gora na medjunarodnom planu.
1843. GODINE
Gubitak ostrva
Lesendra na Skadarskom jezeru.
1844. GODINE
Njegoseva posjeta
Becu.
1845. GODINE
Objavljena Luca
mikrokozma.
1847. GODINE
Pecatan Gorski
vijenac u Becu.
1851. GODINE
Pokusaj novcane
reforme izradom sopstvenoga novca peruna. Objavljen Lazni car
Scepan Mali.
1851. GODINE,
OKTOBRA 19.
Umro Petar II Petrovic
Njegos, a na prijestolje dolazi Danilo
I Petrovic.
1852. GODINE, MARTA
21.
Senat donio akt o
proglasenju Crne Gore knjazevinom; na skupstini crnogorskijeh glavara 18.
Jula procitan ruski manifest koji priznaje Danila za Knjaza.
1852. GODINE,
NOVEMBRA 11/12
Poara Zabljaka.
Otpocela prva Omer pasina vojna na Crnu Goru.
1853. GODINE
Na intervenciju Rusije
i Austrije, sklopljen je mir pomedju Crne Gore i Turske u Podgorici.
Danilo I izvrsio posjetu austrijskom caru.
1854. GODINE,
JANUARA
U Kotoru umro Pero
Tomov Petrovic, brat Petra II I politicki protivnik knjaza Danila.
1855. GODINE
Donesen Zakonik Danila
I od 95 clanaka. Izvrseno niz reformi u Crnoj Gori; popis stanovnistva,
reorganizacija i formacija vojske, ustanovljena narocita bojna jedinica
zvana Garda.
1856. GODINE
Odrzan Pariski mirovni
kongres na kome se nijesu ostvarila ocekivanja knjaza Danila o formalnom
priznavanju suvereniteta Crne Gore. Dolaskom naucitelja Stevana
Petranovica u Crnu Goru izvrsena je kvantitativna i kvalitativna
(gradjanska) reforma Cetinjske skole u kojoj su izucavane moderna
antropologija i psihologija, kao verifikovani nastavni predmeti. Nikanor
Ivanovic uvodi u skolu proslavu Sv. Save.
1857. GODINE
U Istanbulu ubijen
pretendent na vladarski prijesto Stevan Perovic Cuca, pjesnik i bivsi
glavni zapovjednik crnogorske vojske, sestric Petra II Petrovica Njegosa.
Nabavljena stamparija.
1858. GODINE, MAJA
1.
Na Spasovdan
crnogorska vojska, pod komandom Velikog vojvode Mirka brata knjaza Danila
I, slavila veliku pobjedu nad Turcima u boju na Grahovu; avgusta 2. (na
Ilinden) Crnogorci razuraju Kolasin, a Drobnjaci pod vodjstvom Novice
Cerovica unistavaju turske katune na Sinjajevini; na Knjazev zahtjev
krajem godista u Rusiji hirotonisan za crnogorskog mitropolita izvanjac
Nikanor Ivanovic.
1859. GODINE,
APRILA
Komisija izvrsila
omedjavanje crnogorsko-turskijeh granica kojim je Crna Gora dobila:
Grahovo, Rudine, Niksicku zupu, Kukovo, Tusinu, Uskoke, Lipovo, Gornje
Vasojevice, Dodose, dio Banjana, Drobnjaka i Kuca.
1860. GODINE,
AVGUSTA 1.
U Kotoru izvrsen
atentat na knjaza Danila; izvrsilac sire zavjere je bio Todor Kadic.
Danilovom smrcu na prijestolje Crne Gore stupio njegov sinovac Nikola Mirkov Petrovic.
1860. GODINE
Ustanovljeno Nacelstvo
narodne prosvjete.
1861. GODINE
Crna Gora pomaze
ustanike Luke Vukalovica u Hercegovini i Kola Petrova Lukica u Crmnici.
Poslata pomoc Srbiji od 300 Vasojevica za predstojece ratne okrsaje, koje
su Srbi izdali Turcima.
1862. GODINE, MAJA
Otpocela druga
Omerpasina vojna na Crnu Goru. Septembra 15 zakljucen mir pomedju Crne
Gore i Turske.
1863. GODINE
Na Cetinju je otvorena
Privremena bogoslovija.
1865. GODINE
Pokrenut je casopis Orlic.
1866. GODINE,
SEPTEMBRA 23.
Potpisan je ugovor
izmedju knjaza Nikole i srpskog kneza Mihaila Obrenovica o saradnji Crne
Gore i Srbije za oslobodjenje.
1867. GODINE
Crna Gora ucestvuje na
izlozbi u Moskvi.
1869. GODINE
Uspostavljen je
telegraf u Crnoj Gori; prva zenska srednja skola Djevojacki institut;
Crna Gora pomaze krivosijski ustanak.
1874. GODINE,
OKTOBRA 7.
Odmazdom za ubistvo
podgorickoga zabita Jusufa Mucina Krnjica, ponovo su pogorsani
crnogorsko-turski odnosaji.
1875. GODINE
Crna Gora pomaze
hercegovacki ustanak ("Nevesinjska puska") i vasojevicki
ustanak; otpoceo rat izmedju Crne Gore i Turske.
1876. GODINE, JUNA
20.
Crna Gora je objavila
rat Turskoj; pobjeda u bojevima na Vucjem dolu i Fundini.
1878. GODINE
Berlinskijem kongresom
Crna Gora je dobila priznanje i od zemalja koje je do tada nijesu
priznavale; bila je to 27. medjunarodno priznata drzava u svijetu;
teritorija je prosirena na 9475 km2 sa gradovima: Podgorica, Bar, Niksic,
Kolasin, Spuz, Plav, Gusinje (umjesto potonja dva dobila je Ulcinj),
Savnik, Zabljak i Goransko u Pivi.
1879. GODINE
Donesen Zakonik o
opstoj skolskoj duznosti, kojim je osnovno obrazovanje slobodno, obavezno
i dzabe.
1880. GODINE
Otpocela sa radom
Gimnazija na Cetinju.
1881. GODINE
Izvrsena je crkvena
reforma reorganizacija parohija.
1882. GODINE
Crna Gora pomaze
bokeski ustanak protiv Austrije.
1883. GODINE,
AVGUSTA 11.
Knjaginja Zorka se
udala za srpskoga kneza Petra Karadjordjevica.
1884. GODINE
Na Cetinju formirano
Cetinjsko dobrovoljno drustvo, prvo crnogorsko pozoriste.
1886. GODINE, JULA
18.
Crna Gora zakljucuje
Konkordat sa Vatikanom po kojemu se bozja sluzba u katolickijem crkvama u
Crnoj Gori vrsi na staroslovenskom umjesto latinskog jezika, a knjaz
Nikola je davao saglasnost na imenovanje barskog nadbiskupa.
1888. GODINE
Donesen Opsti
imovinski zakonik Knjazevine Crne Gore, ciji je autor cuveni pravnik dr
Valtazar Bogisic.
1889. GODINE
Knjaginja Anastazija-
Stane udala se za kneza Djordja Maksimijanovica, vojvodu Lajhtemberskog, a
knjaginja Milica za ruskoga velikog kneza Petra Nikolajevica Romanova.
1894. GODINE
Proslavljena 400.
Godisnjica Crnojevica stamparije.
1896. GODINE
Knjaginja Jelena se
udala za italijanskoga kralja Viktora Emanuela III S avoja.
1897. GODINE
Proslavljena je 22.
Godisnjica dinastije Petrovic-Njegos; knjaginja Ana se udala za Franca
Jozefa Batemberga, potomka morganatskoga ogranka hesenske dinastije.
1899. GODINE
Prestolonasljednik
Danilo I ozenio se Jutom-Milicom, scerkom prestolonasljednika
Meklenburg-Strelica.
1900. GODINE
Donesen Zakon o
parohijskom svjestenstvu; Crna Gora ucestvuje na izlozbi u Parizu.
1903. GODINE,
DECEMBRA 30.
Donijet Ustav Svetog
Sinoda u Knjazevini Crnoj Gori.
1904. GODINE,
JANUARA 1.
Donesen Ustav
pravoslavnih konsistorija; uskoro izbila afera u povodu smrti crnogorskoga
ministra pravde Saulica.
1905. GODINE
Oktroisan Ustav
Knjazevine Crne Gore; uvedena je valuta perper,
Crna Gora je ucestvovala na izlozbi u Lijezu.
1906. GODINE
Pocela sa radom
Crnogorska narodna skupstina, a tijem iI parlamentarni zivot u Crnoj Gori
(narodnjaci, klubasi i samostalci).
1907. GODINE
Bombaska afera,
pokusaj likvidacije knjaza Nikole; ucesce Crne Gore na izlozbi balkanskih
zemalja u Londonu.
1908. GODINE
Kolasinska afera i
novi pokusaj prosrpskijeh snaga da likvidiraju knjaza Nikolu.
1910. GODINE,
AVGUSTA 10.
Crna Gora proglasena
za Kraljevinu; proslava zlatnog jubileja 50. godisnjice vladavine kralja
Nikole i 50. godina braka s kraljicom Milenom.
1912. GODINE
Crna Gora stupa u
balkanski rat.
1913. GODINE
Pobjedom u balkanskom
ratu Crna Gora je oslobodila deset gradova i prosirila teritoriju na
14443km2; Crna Gora stupila u II balkanski rat na stranu Srbije protiv
Bugarske.
1914. GODINE
Crna Gora objavila rat
Austro-Ugarskoj radi Srbije, uzimajuci na ti nacin neposredno ucesce u
pozaru prvoga svjetskog rata.
1916. GODINE
Kapitulacija
crnogorske vojske i odlazak kralja Nikole u izbjeglistvo.
1918. GODINE,
NOVEMBRA 24-29.
U Podgorici odrzana
izdajnicka tzv Podgoricka skupstina kojom je Crna Gora prisajedinjena
(anektirana) Srbiji, a dinastija Petrovic-Njegos detronizirana; ovi
dogadjaj se zbio neposredno po oslobodjenju Crne Gore od austro-ugarske
okupacije.
1918. GODINE,
DECEMBRA 21 (1919. JANUARA 7)
U krvi ugusena
crnogorska nacionalna revolucija; zelenaski pokret podigao ustanak
(Bozicni ustanak) protiv srpskijeh okupacionih trupa tj. Protiv aneksije
Crne Gore Srbiji; moto ustanka je bio ZA PRAVO, CAST I SLOBODU CRNE GORE.
1918 26. GODINE
Mracno doba krvavoga
"bijelog terora" tj. Zvanicnoga (drzavnog) zuluma
srpsko-karadjordjevickoga rezima ciji je cilj bio genocidno nistenje
Crnogoraca i ostalijeh u Crnoj Gori u svijem oblastima zivota i kulture;
spaljeno je nekoliko hiljada kuca i ubijeno vise tisuca celjadi (po
nekijem izvorima i vise desetina tisuca); Crnogorci se apse, fizicki i na
druge nacine zlostavljaju i unistavaju. Nicu vjesala po Crnoj Gori.
Rodoljubi se bacaju u jame; siluje se i pljacka; pominju se 14 vrsta
zlocina koje su fasisti cinjeli u drugom svjetskom ratu; krvavi
"bijeli teror" se od 1926.g. nastavlja u perfidnijim, drugacijim
oblicima.
1919. GODINE
Versajskim ugovorom je
priznata Kraljevina SHS, a tijem posredno aneksija Crne Gore Srbiji.
1921. GODINE, MARTA
1.
U egzilu umire kralj
Nikola; prestolonasljednik Danilo je abdicirao u korist sinovca Mihaila,
potonjeg crnogorskog kralja, kralja bez kraljevstva.
1923. GODINE (APRIL
U NOCI 26/27)
Desio se jedan od
mnogijeh zlocina "bijelog terora" sazegnut dom komite Petra
Zvicera u Cucima zajedno sa Petrovom porodicom, a majka Petrova je
primorana da sve to posmatra.
1923. GODINE
U kraljevini SHS
odrzani drugi parlamentarni izbori.
1925. GODINE
Parlamentarni izbori
(CFS osvojila tri mandata i odrzala kongres u Podgorici).
1927. GODINE
Novi parlamentarni
izbori.
1936. GODINE
Krvavi Belvederski
dogadjaj, pobuna sa nacionalnim i socijalnim obiljezjima.
1941. GODINE, JULA
12.
Petrovdanskim saborom
proglasena suverena Crna Gora; jula 13. Trinaestojulski ustanak u Crnoj
Gori pod vodjstvom KPJ.
1943. GODINE,
NOVEMBRA 29.
U Jajcu, na drugom
zasijedanju AVNOJ-a, obnovljena crnogorska drzava u ramu federativne
Jugoslavije.
1946. GODINE
Donesen Ustav FNRJ,
kojim je ustanovljena crnogorska drzavnost i potvrdjena nacionalnost.
1974. GODINE
Donesen Ustav SFRJ i
SRCG kojima je produbljena crnogorska drzavnost i nacionalnost.
1989. GODINE,
JANUARA 10.
"Antibirokratskom
revolucijom" (ustvari protivreformacijom i anticrnogorskom
"revolucijom") zapocinje proces otvorenog anuliranja saveznog i
crnogorskog ustava, crnogorske drzavnosti i nacionalnosti, raspada SFRJ i
rata na njezinim prostorima; progon crnogorskijeh rodoljuba i puno
ozvanicavanje velikosrpstva.
Monitor
Vijesti
politika
drustvo
Pobjeda
politika
aktuelnosti
Medija
klub
Montenegro.com
MNNews on line
Nezavisna
CG
Radio
Crne Gore