Wenden o nustena Zazaki - Zazaca okuma
ve yazma
Bu derslerin ana amacı Zazaca - Dımılki- Kırmancki'yi bilmeyenlere ögretmek degil, fakat Zazaki - Kırmancki - Dımılki dilini konuşabilip, okuma yazmasını bilmeyenlere, okuma-yazma konusunda yardımcı olmaktır.
Bunu yaparken kişinin Türkçe okur-yazar oldugunu kabul ediyoruz. Türkçe dilinde okuma yazma bilen bir kimse, eğer yeterince Zazaki biliyorsa, kısa zaman zarfında yapacagı alıştırmalarla, Zazaki okuma - yazma sorununu halledeceğine inanıyoruz.
Zazaca'da akıcı konuşma yeteneği olan kişi çok kısa bir sürede akıcı bir
şekilde okuyup yazmayı da geli
ştirecektir.
Bilindiği gibi Zazaca konuşanların hemen hemen hepsi Türkiye kökenli ve Latin harfleriyle Türkçe okur-yazardırlar. Bu nedenle de buradaki okuma yazma konusundaki izahları, örnekleri ve karşılaştırmaları Türkçe dililnde yapacagız.
Zazaca Alfabe ile Türkçe alfabe arasındaki fark kolayca kavranabilecek kadar az
sayılır. Türkçe alfabedeki harflerın 27 tanesi aynı şekilde ve aynı seslere
karşılık olarak kullanılırlar. Ancak Zazaca Alfabede 32 harf mevcuttur.
Zazacada alfabesınde:
a, b, c, ç, d, e, ê, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m,
n, o, p, q, r, s, ş, t, u, ü, v, w, x, y, z
harflerı mevcutken,
Türkçe ile aynı olan:
a, b, c, ç, d, e, f, g, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p,
r, s, ş, t, u, ü, v, y, z
27 harfi de oldugu gibi kullanmaktadır.
Farklı Harfler:
Zazacada, Türkçeden farklı olarak fazladan:
ê, ğ, q, w, x, sesleri vardır.
(buradakı Ğ ğ sesi Türkçedekinden farklıdır. Ayrıca dikkat edilirse zazacada Öö
sesinin olmadığı görülecektir)
Türkçe alfabeden tanıdığınız harflerle aşağıdaki ZAZACA kelimeleri okuyabilirsiniz.
|
Sesi Türkçeden Farklı Harfler:
Zaza alfabesınde Türkçeyle ortak gibi görünen bazı harflerin zazacadaki
sesleri Türkçedekinden farklıdır. bu harfler şunlardır.
c , ç ve
ğ
İki harften oluşan sesler:
Bunun yanında, Zazacada bazı sesler bir tek harfle ifade edilemezler. Bunun yerine
harflerin kombinasyonondan oluşan seslerle ifade etmek gerekir.
Bunlara ornek olarakta şu sesleri verebiliriz.
çh, kh, ph, th, ve rr
Zazaca alfebede olupta Türkçede
olmayan harfler:
sadece dört harf mevcuttur.
bunlarda: Q-q, W-w, X-x, Ê- ê,
harfleridir.
1- Zazaca - Türkçe ortak
harfler
(bazı örnek kelimelerle.)
Sessiz harfler
| B b - Bızı (keçi) | M m - mordem ( adam) |
| C c - Cüanıkı (kadın) | N n - nenig ( tırnak) |
| Ç ç - Çıber (kapı) | P p - pelge (yaprak) |
| D d - Dest (el) | R r - Morek (boncuk) |
| F f - Fek (ağız) | S s - Soyı (elma) |
| G g - Genım (buğday) | Ş ş - Şilanı (kusşburnu) |
| H h - Hak (yumurta) | T t - Torzen (balta) |
| J j - Ju ( bir) | V v - Verg (kurt) |
| K k - Kemerı (taş) | Y y - Meyman (misafir) |
| L l - lıngı (ayak) | Z z - zon (dıl) |
2- Türkçede olmayan
Zazaca sesiz harfler
| Q q - Qorr (diz) |
| W w - Ware (yayla) |
| X x - Xemel (süs) |
3- Zazaca Türkçe ortak harfler
(bazı örnek kelimelerle)
Sesli harfler
| A a - As(ş)me (ay) | O o - ostor (at) |
| E e - Eskızı (kuru üzüm) | U u - Usarr (bahar) |
| I ı - ş(s)ıt (süt) | Ü ü - Lüye |
| İ i - İştane (yüzük) |
(not: Zazacada (Ü) harfi hiçbir zaman kelimenin başında yer almaz, bunun gibi (I)
harfi de kuzey ağzında kelimenin başında yer almaz.
4- Türkçede bulunmayan
zazaca sesli harf
| Ê ê - êrğat (yardım destek) |
5- Ikı harften oluşan sesler
bazı örnek kelimeler
| Çh çh - Çhor (dört) | Ph ph - phonc (beş) |
| Kh kh - Khoçıkı (kaşık) | Th th - Thomur (saz) |
| RR rr - bırr (orman) |
6- Güney lehçesinde kullanılan
| ' 'azeb (ergen) |
| 'erd (toprak) |
| 'H 'h - 'hewt (yedi) |
Cc Çç sesiz harflerinin farklı seslerine bazı örnekler
Daha öncede belirttiğimiz gibi Zaza alfabesinin 27 harfi Türkçedeki gibi
okunmaktadır. Bunlardan C, Ç, Ğ harfleri her nekadar Türkçeyle ortak görünse
de Ğ tamamen farklı sesi ifade ederken C ve Ç farklı durumlarda iki farklı ses
verirler.
| ca | yer |
| cemed | buz |
| cor | yukarı |
| cıle | yatak |
| cıte | çift |
| çare | alın |
| çım | göz |
| çor | dört |
| çerme | deri |
| çoganı | baston |
| ğezna | hazine |
| ğezalı | ceylan |
| ğızalık | kömür tanesi |
| ğart | biley taşı |
| ğelat | yanlış |
| bırr | orman |
| perr(e) | kanat |
| herremus | köstebek |
| merre | fare |
| kerr(e) | pas |
| khal | ihtiyar |
| khoçıke | kaşık |
| khan | eski |
| khovık | huni |
| kherr | sagır |
| phum | baykuş |
| phonc | beş |
| phıt | bebek |
| phij(z) | kazık |
| phon | yassı |
| thomır | saz |
| thol | acı |
| thilık | küçük bez parçası, yamalık |
| thom | tad |
| thole | kabuk |
| çhem | çay - ırmak |
| çhıme | göze, kaynak |
| çhılmı | sümük |
| çhok | dizden aşagısı |
| çhorız | dörtlü |
| qor | bacak |
| qılançıkı | saksağan |
| qese | söz, kelime |
| qolın | başlık |
| qıc(z) | küçük |
| Wae | bacı, kız kardeş |
| Ware | yayla |
| Werd(enı) | yemek |
| Weş(s) | sağ, sağlıklı, tatlı, hoş |
| Wereza | yeğen (kızkardeşin oğlu) |
| le(a)x | alay (şaka etmek) |
| xal | dayı |
| xılık | çömlek |
| xırxe | awuç içi kadar taş |
| xete | kağıt, çizgi, satir |
| (y)êrğat | yardım, destek |
| bêçıke | parmak |
| çêneke | kız |
| çêrang | tavan, çatı kirişi |
| dês | duvar |
Send mailto zazaprodi@usa.net with questions or comments
about this web site. Copyright © 1996
Zaza / Kirmanc INFORMATION SITES
Last modified: july 30, 1998