Celsus Kütüphanesi.

Efes'in bugün için en önemli yapılarından biri hiç şüphe yok ki Celsus Kütüphanesi'dir. Birçok mimarlık parçasının iyi korunmuş olarak ele geçtiği Celsus Kütüphanesi'nin onarım çalışmalarına 1970 yılında Arkeolog W.M. Strocka ve Yüksek Mimar F. Hueber tarafından başlanılmış ve bu çalışma 1978 yılı Eylül ayında, kütüphanenin görkemli ön yüzünün yeniden ayağa kaldırılması ile tamamlanmıştır. Ön yüzü iki kattan, ancak içi 10,92 x 16,72 m. ölçüsünde bir tek büyük ve yüksek salondan oluşan Celsus Kütüphanesi, 21 m. genişliğinde, dokuz basamaklı bir merdivenle çıkılan ve tonozlu bir alt yapının oluşturduğu bir platform üzerinde yükselir. Ayrıca yapı dıştan ikinci bir duvarla çevrildiği için kütüphane, alttan ve her bir yandan rutubete karşı çok iyi korunmuş durumda idi. Günümüzde ayakta duran kalıntılara bakıldığında, arka ve yan duvarların içlerinde bir sıra altta ve bir sıra da üstte olmak üzere dörtgen nişlerin varolduğu görülür. Yapıda üçüncü bir niş sırası daha vardı ve böylece kütüphanenin içi üç katlı idi. Bu nişlerde bulunan dolaplardayada raflarda, rulolar ve ayrıca ciltler halinde bir araya konmuş el yazmaları saklanıyordu. İkinci ve üçüncü katlardaki nişlere ulaşabilmek için, günümüzde bazı kütüphanelerde yapıldığı gibi iki katlı bir galeri, büyük salonun üç kenarını at nalı şeklinde dolanıyordu. Kitaplar okuyuculara bir memur tarafından veriliyordu. Ortadaki büyük kemerli niş, üçüncü katın niş sırasının üst düzeyine değin yükseliyordu ve içinde olasılıkla bilimin ve bilgeliğin koruyucusu olan tanrıça Athena'nın bir heykeli bulunuyordu. Kütüphane çok zengin mimari süslemeli bir ön yüze sahiptir. Kazılar sırasında ele geçen parçalarla ön yüzün tamamının onarımı yapılmıştır, ön yüz dört çift sütunla taşıniyordu. Her çift sütunun arkasında birer niş, arasında ise birer kapı ve birer pencere bulunmaktadır. Ön yüzde ilk katta bulunan üç kapı ve üstlerindeki birer pencereden sonra ikin ci katta da aşağıdakilerle aynı eksende olmak üzere üç pencere daha yer almaktadır. Böylece okuma salonu ışığını bu kapılardan ve pencerelerden alıyordu. Merdiven korkuluklarındaki Hellence ve Latince yazıtlardan öğrendiğimize göre M.S. 110 yılında konsül olan Gaius Julius Aquila kütüphaneyi babası Gaius Celsus Polemaeanus'un heroonu olarak inşa ettirmiş ve yapının bakımı ve kitap alımı için 25.000 dinar miras bırakmıştır. Aquila'nın varisleri de eseri tamamlamışlardır (Yaklaşık M.S.135). Celsus'un mermerden yapılmış olan lahti, büyük orta nişin altındaki tonozlu alt yapıda halen durmaktadır. Lahtin içindeki bir kurşun sandukada ölünün kemikleri bulunmaktadır. Kütüphanenin okuma salonu bilinmeyen bir tarihte yanmış, ancak ön yüzü sağlam kalmıştır. İçerisi yıkıntı ile dolu olan yapı bir süre için olduğu gibi bırakılmıştır. Aşağı yukarı M.S. 400 yıllarında yapının önü bir havuz haline getirilmiştir. O zaman ön yüz, daha ayakta olduğundan havuz ile güzel bir uyum sağlıyor ve çarpıcı silueti suya yansıyordu. Kazı sırasında havuzun içinde, merdivenlerin önünde bulunan ve Marcus Aurelius ile Lucius Verus'un Partlar üzerindeki zaferi nedeniyle dikilmiş olan bir anıta ait büyük kabartmalar, günümüzde Viyana Müzesi'nde korunmaktadır. Kütüphanenin önündeki havuzla cadde arasındaki alanda, bir yazıtta sözü geçen auditorium yapısının yer alması olasıdır. Profesörlerin, rhetorların (konuşmacı) ve ozanların ders verdikleri bu salonun, kütüphanenin hemen yakınında bulunması gerçekten uygundur. Auditoriumdan bugün hiçbir iz yoktur, buna karşın onun yapılması sırasında tahrip edilen Hellenistik Dönem'e ait yuvarlak bir yapının kaidesinden bir bölüm arta kalmıştır. Kütüphanenin hemen güneydoğusunda bazı önemli yapı kalıntıları bulunmaktadır. Kuretler Caddesi'nin başlangıcında ve güneyinde biraz üstte görülen kalıntı, anıtsal bir kapıya ait olup, Atina'daki Hadrian Kapısı'nın bir benzeri idi. Yolun güneyindeki havuz biçimli yapı Augustus Dönemine ait bir heroonun, sonradan çeşmeye dönüştürülmüş halinin kalıntısıdır. Çeşmenin güneydoğusundaki yapı kalıntısı ise M.S 1. yüzyılda inşa edilmiş oktogonal biçimli bir mezara aittir.

Bu sayfa Hakan Yaman tarafından hazırlanmıştır.