4- Baây giôø qua caùi Haønh. Caùi Haønh naøy thöôøng thöôøng mình goïi laø ñi, nhöng maø ôû ñaây laø söï dieãn-tieán lieân-tuïc cuûa taâm-thöùc, noù mau ñeán noãi mình töôûng noù laø lieân-tuïc. Quyù vò ñoát moät caây nhang, noù chæ ñoát moät ñaàu chaùy ñoû chuùt xíu thoâi; mình quay moät voøng thì thaáy coù moät voøng troøn, mình töôûng nhö coù moät voøng löûa.  Nhöng tình thaät qua nhöõng ñoám löûa quay lieân-tuïc, noù noái lieàn nhau thaønh moät caùi voøng. Hoaëc thí duï moät thaùp nöôùc ñang chaûy, hoaëc voøi nöôùc phoâng-teân, mình thaáy noù chaûy moät doøng theá naøy, luùc naøo cuõng coù moät laèn thaúng. Thöïc ra chæ coù nhöõng gioït nöôùc noái vôùi nhau, mau ñeán ñoåi mình thaáy coù moät ñöôøng lieân-tuïc.  ÔÛ ñaây cuõng vaäy, caùi chuùng ta goïi laø caùi taâm cuûa mình noù goàm coù moät caùi laèn nhö theá naøy, ñöôïc noái bôûi nhöõng taâm-nieäm, maø baây giôø mình nghó. Ví duï, quyù vò nghe toâi nhaéc ñeán vuï ñæa, thì ngay khi nghe nhaéc tôùi ñæa töùc thì quyù vò baét ñaàu nhôù "AØ, mình laøm ruoäng ôû Bình-döông cuõng coù ñæa". Ngay luùc ñoù thì quyù vò baét ñaàu ñi veà ruoäng "Khoâng bieát trôøi ôû treân ñoù coù möa hay khoâng, ruoäng coù nöôùc hay khoâng, möa hay laø naéng; mình veà taùt nöôùc hay raûi phaân. AØ, roài tieáp theo mình seõ mua phaân ôû ñaâu neø? Ngöôøi baùn phaân cho mình hoï baùn phaân giaû hay thieät neø? Ngöôøi naøy laø ñaøn baøhay ñaøn oâng, deã thöông hay deã gheùt neø?" Nhö vaäy quyù vò thaáy goàm toaøn nhöõng caùi nieäm, laø nhöõng ñaàu Ngoâ mình Sôû noái vôùi nhau lieân-tuïc nhö theá ñoù, maø mình töôûng laø caùi gioøng suy-tö maïch laïc, nhöng thöïc ra chaët noù ra töøng khuùc thì thaáy laø ñaàu Ngoâ mình Sôû.  Thaønh ra khi mình naèm nguû, quyù vò thaáy, naèm mô ñang ñöùng ôû ñaây, laùt voït ra choã kia, noù hoaøn toaøn khoâng maïch laïc gì heát vì ñoù laø bieåu-hieän nhöõng dieãn-bieán cuûa taâm-thöùc noù bieåu-hieän qua giaác moäng; nhö khi thaáy thaân heo maø ñaàu ngöïa chaúng haïn, quyù vò chôù thaéc maéc gì vì mình luoân luoân ñem hình aûnh naày noái qua hình aûnh kia, vaø chính nhöõng caùi naøy dieãn-tieán mau quaù cho ñeán ñoåi mình thaáy caùi taâm mình laø moät caùi gì ñoàng-nhaát, baát-bieán.

Khi naøo quyù vò boû ra thôøi-gian chöøng naêm phuùt, nhìn trôû laïi thaáy hoaøn toaøn noù khoâng coù gì laø maïch laïc heát. Nhöng maø caùi khoâng maïch laïc ñoù chuùng ta laïi töôûng laø caùi taâm cuûa mình. Thaät ra noù chæ laø söï dieãn-bieán tieáp noái töøng hình aûnh vôùi nhau thoâi. Nhö vaäy caùi Haønh naøy chæ laø söï dieãn-bieán cuûa taâm-thöùc, noù ñi mau ñeán ñoåi chuùng ta töôûng laø noù ñoàng-nhaát, noù baát-bieán, nhöng thaät ra noù bieán ñoåi trong töøng nieäm. Nieäm laø khoaûng taâm thöùc ngaén chöøng moät giaây ñoàng hoà thoâi.  

Nhö vaäy thì thaáy roõ nhö theá ñoù goïi laø "chieáu kieán", laø "chaùnh-kieán", laø thaáy ñuùng caùi xaùc thaân naøy thay ñoåi, thaáy caûm-thoï thay ñoåi, thaáy töôûng-töôïng thay ñoåi, thaáy haønh thay ñoåi, töùc laø söï dieãn-bieán taâm-thöùc ñoåi quaù mau.

5- Baây giôø laø yeáu-toá thöù tö, laø Thöùc ñoù.

Thöùc ôû ñaây laø nhaän bieát caùc giaùc-quan ñoái vôùi caûnh hieän-taïi. Thí duï toâi ñöùng ñaây, toâi nhìn thaáy, Thöùc ôû ñaây laø caùi bieát cuûa con maét, caùi bieát cuûa tai, caùi bieát cuûa muõi, caùi bieát cuûa löôõi, caùi bieát cuûa thaân; taïm chia ra nhö vaäy. Cuõng nhö quyù vò taïm chia ra moät tuaàn laøm baûy ngaøy. Chuùng ta ñaët ra laø thöù hai, thöù ba, thöù tö v.v... nhöng thaät ra caùc ngaøy ñoù ñaâu coù gaïch noái vôùi nhau, ñaâu coù caùi döùt khoaùt giöõa ngaøy naøy qua ngaøy kia. Cuõng nhö mình chia ra moät ngaøy möôøi hai giôø gì ñoù, thì nhöõng giôø ñoù taïm chia ra noù laø moät gioøng lieân-tuïc.

ÔÛ ñaây mình thaáy ngöôøi AÁn-ñoä chia ra thaân naøy laøm naêm thaønh phaàn. Thaønh phaàn xaùc thaân goïi laø saéc, phaàn taâm goïi laø thoï, töôûng, haønh, nhöng thaät ra thoï, töôûng, haønh, thöùc naøy noù lieân-keát vôùi nhau chôù khoâng bao giôø noù hieän-dieän töøng caùi moät. Töôûng-töôïng xong laø thaáy khoå. Thaáy khoå xong tính moät hôi thì ñoù laø haønh. Do tính moät hôi maø ta nhaän bieát nhöõng söï kieän hieän-dieän, nhaän bieát tröôùc maét mình thaønh sai laàm heát goïi laø Thöùc.

Choã naøy, moät vò thieàn-sö coù ngöôøi ñeán hoûi oâng ta:

"Nghe noùi ngaøi ñaõ ngoä roài, xin ngaøi chæ cho con laø ngaøi ngoä kieåu naøo?"

Ngaøi môùi chæ moät chaám traéng trong böùc töôøng naøy vaø hoûi:

"OÂng thaáy chaám naøy hay khoâng?" Ngöôøi ñoù noùi:

"Thaáy!" OÂng ta noùi:

"OÂng thaáy! Toâi thaáy! Taïi sao noùi oâng meâ, toâi ngoä?"

Moät vò khaùc ñeán nhaø, oâng ta chæ goõ vaøo baûng keâu coïc coïc theá naøy, hoûi:

"Nghe khoâng?" Ñöôïc traû lôøi:

"Nghe!"

"OÂng nghe, toâi cuõng nghe; nhöng sao oâng ngoä toâi meâ?"

Nhö vaäy, thaáy nghe hieåu bieát chuùng ta ñeàu gioáng heät caùc ngöôøi ñaõ ñaïi ngoä? Coù ñieàu laø do söï dieãn-bieán cuûa thoï, töôûng, haønh vaø caùi sai laàm naøo khoâng bieát chuùng ta thaønh meâ.

ÔÛ ñaây khi maø nhaän roõ saéc laø xaùc thaân, thoï laø caûm-giaùc töôûng laø töôûng-töôïng quaù-khöù hoaëc laø töông-lai, haønh laø söï dieãn-bieán lieân-tuïc cuûa taâm-thöùc. Thöùc laø nhöõng söï nhaän bieát trong hieän-taïi. Ñieàu thaáy raát laø voâ-thöôøng, khoâng coù caùi naøo laø beàn, thì caùi ñoù ñöôïc goïi laø "chieáu-kieán nguõ uaån giai khoâng", thaáy roõ naêm uaån laø khoâng.

Nhö vaäy, baây giôø ôû ñaây mình phaûi hieåu "Khoâng" khoâng coù nghóa laø khoâng coù hoaøn toaøn, maø coù nghóa laø noù baát-ñònh, tuøy theo caùi duyeân beân ngoaøi maø thay ñoåi.

Chaúng haïn quyù vò thaáy toâi ngoài ôû ñaây maäp, thì caùi maäp naøy khoâng coá-ñònh. Laàn sau quyù vò xuoáng, coù theå laø toâi traûi qua moät traän beänh hoaëc laø toâi aên khoâng ñöôïc thì toâi seõ oám, hoaëc laø toâi aên nhieàu toâi seõ maäp hôn. Nhö vaäy caùi maäp cuûa xaùc thaân naøy cuõng khoâng coá-ñònh. Thí duï kyø naøy quyù vò thaáy toâi ñen nhöng thôøi-gian sau quyù vò thaáy toâi laên boät traéng hôn chaúng haïn; thì nhö vaäy roõ raøng caùi ñen caùi maäp, caùi oám, caùi traéng v.v... taát caû caùi gì thuoäc veà thaân vaø taâm naøy cuõng tuøy duyeân chôù khoâng coù caùi gì coá-ñònh. Thaáy roõ caùi ñoù goïi laø hieåu lyù "Khoâng". Nhö vaäy caùi "Khoâng" naøy deã hieåu chôù? Ñieàu naøy mình coù theå thaáy roõ raøng chôù! Nhöng maø chæ keït moät chuùt cho neân mình ñöông ngoä trôû thaønh meâ ñoù.

Caùi keït naøy laø ôû choã naøo? Noùi xaùc thaân, Phaät cuõng coù xaùc thaân, thaày mình coù xaùc thaân, mình cuõng coù xaùc thaân. Thaày thaáy nghe hieåu bieát ra sao, mình cuõng thaáy nghe hieåu bieát nhö vaäy, maø mình coù theå coøn gioûi hôn thaày nöõa! Thaày ñaâu bieát tieáng Anh, tieáng Phaùp. Mình bieát tieáng Anh, tieáng Phaùp. OÂng thaày ñaâu coù bieát laùi xe Honda. Mình coøn bieát ñi xe Honda nöõa. Nhöõng thuù vui nhö coi haùt, coi tivi, nghe cassette, thaày ñaâu coù nhöõng thuù vui ñoù; maø sao mình phieàn-naõo, oâng thaày khoâng coù phieàn-naõo? Nhö vaäy caùi bí-quyeát noù khaùc nhau ôû choã naøo? Tìm ra caùi bí-quyeát ñoù laø giaûi-ñaùp ñöôïc caâu hoûi, töùc laø chuyeån meâ khai ngoä.

Choã naøy söï trình-baøy caùi "Khoâng" mình töôûng ñaâu laø xa xoâi, thöïc ra nhìn noù noù ñuùng nhö noù hieän-dieän. Xaùc thaân vaø taâm chuùng ta thay ñoåi voâ thöôøng tuøy duyeân. Caùi ñoù ñöôïc goïi laø hieåu ñöôïc lyù khoâng. Thaønh ra ngöôøi meâ nhaän bieát caùi thöùc naøy coù raát quan trong. Ngöôøi meâ seõ thaáy caùi gì?

Chaúng haïn, ví duï moät ngöôøi ñang naèm mô, oâng ta nghe tieáng con ong bay vuø vuø. Con ong bay beân ngoaøi nhöng oâng ta thaáy coù chieác maùy bay bay qua. Laùt sau, oâng ta nguû oâng ta laøm sao caùi ly ôû beân caïnh bò beå. OÂng ta naèm mô thaáy maùy bay laøm rôùt xuoáng traùi bom noå. Baây giôø, chaân oâng ta bò muoãi caén, oâng ta naèm mô thaáy lieàn bom noå, maûnh bom vaêng mieång laøm oâng ta gaõy chaân. Quyù vò thaáy beân ngoaøi laø ong bay, ly beå, muoãi caén. Maø beân trong maùy bay, doäi bom, maûnh bom truùng oâng ta gaõy chaây, oâng ta ñi beänh-vieän, oâng ta khoå voâ cuøng. Caûnh ôû ngoaøi khoâng aên thua gì heát maø caûnh beân trong raát khoå, khi oâng ta thöùc daäy, maùy bay bieán thaønh con ong, traùi bom noå bieán thaønh caùi ly beå, vaø chaân gaõy chæ laø moät veát muoãi caén. Coù phaûi oâng ta heát khoå laø vì oâng ta thaáy söï thaät khoâng?

Trôû laïi mình, quyù vò coù nghe noùi "ña-nghi nhö Taøo-thaùo" khoâng? Taïi sao ngöôøi ta noùi caâu ñoù?

Bôûi vì oâng Taøo-thaùo ñi ñaùnh traän thua; oâng ñi ngang qua moät trang traïi. Khi ñi qua trang traïi ñoù, ngöôøi chuû traïi môùi sai con ñi mua röôïu, oâng chuû traïi ñích thaân ñi maøi dao laøm heo ñaõi Taøo-thaùo. OÂng Taøo-thaùo nghe tieáng nhaïc ngöïa ñi mua röôïu thì oâng ta suy nghó ra lieàn, raèng ngöôøi naøy ñi baùo quan ñeå baét mình. OÂng ta nghe tieáng maøi dao, nghó raèng ngöôøi ta maøi dao ñeå gieát mình.  Nghe tieáng ngöôøi ta thöùc daäy nhoân nhao vaø nghe ngöôøi ñaày tôù hoûi "Gieát moät hay laø gieát heát?" oâng chuû nhaø baûo "Gieát heát môùi ñuû".  Theá laø Taøo-thaùo nghó "Roài, hoï saép ra tay!" thaønh ra Taøo-thaùo keâu quan quaân thöùc daäy, gieát heát caû nhaø cuûa ngöôøi chuû trang traïi ñoù. Vaø röôït theo gieát thaèng con nöõa. Laùt sau môùi khaùm phaù ra ngöôøi ta mua röôïu gieát heo laø ñeå ñaõi Taøo-thaùo maø oâng laïi gieát heát caû nhaø ngöôøi ta.

Thaønh ra gieát xong vaø bieát ñöôïc töï söï Taøo-thaùo môùi than moät caâu theá naøy: "Chaúng thaø ta phuï caùc oâng coøn hôn ñeå caùc oâng phuï ta."

Nhö vaäy giaác mô naøy mình thaáy roõ laø nhaém maét, vaø giaác mô Taøo-thaùo laø môû maét. Nghóa laø oâng ta ngoài roõ raøng nhöng maø caùi taâm raát ña-nghi. Taøo-thaùo laø gian-huøng hay haïi ngöôøi khaùc laém. Thaønh ra nghe vaø suy gaãm caùc haønh-ñoäng chung quanh vaø oâng ta cho laø haïi oâng ta, neân oâng ta laøm laàm nhö theá ñoù. Cuõng nhö giaác mô chôù gì?  Vaø do ñoù laø do caùi meâ cuûa Taøo-thaùo maø gieát laàm nhöõng ngöôøi naày.

Môùi ñaây toâi nghe moät coâ Phaät-töû ñeán leã Phaät vaø keå toâi nghe moät caâu chuyeän.

Coâ ta ôû chung vôùi moät ngöôøi baïn, hai ngöôøi cuøng laø Phaät-töû vaø caû hai cuøng tu. Coâ ta thaáy mình raûnh thôøi-gian, coâ ta môùi hoïc nghi-thöùc. Hoïc nghi-thöùc nhöng coâ ta giaø quaù khoâng nhôù, cho neân coâ ta môùi ghi leân taám baûng ôû ñaàu giöôøng, ôû choã caùi tuû.  Coâ ta ghi chöõ cuoáng coù nghóa laø doái gaït. "Cuoáng: doái gaït, ñaïo-ñöùc giaû. Sang: boûn xeûn v.v..." ñeå cho coâ ta nhôù danh-töø nghi-thöùc. Coâ ta ghi ñeå hoïc vaäy thoâi.  Ngöôøi baïn coâ ta môùi dieãn dòch ra laø coâ aáy ghi ñeå chöûi xeùo, thaønh ra chöûi coâ ta quaù chöøng!

Nhö vaäy quyù vò thaáy, do caùi suy gaãm cuûa mình maø mình truùng phaùp bieán thaønh traät heát. Thaønh ra tình baïn cuûa hai ngöôøi söùt meû laø vì ngöôøi baïn coâ ta quaù ña-nghi! Ngöôøi baïn coâ aáy nghó laø coâ ta muoán chöûi xeùo baèng caùch ghi caùi chöõ ñaïo-ñöùc giaû laø muoán chöûi ngöôøi baïn ôû chung. Maø thaät ra laø coâ ta ghi ñeå coâ ta hoïc caùi danh-töø nghi-thöùc maø thoâi.

Nhö vaäy, caùi Thöùc naøy laø caùi bieát ñoù, mình goïi laø coù chaùnh-kieán, laø mình nhaän ñuùng; nhöng thaät ra luoân luoân nhaän qua caùi suy gaãm cuûa mình thoâi.

Giaû söû mình ñi qua buïi maõng-caàu naøo ñoù, thaáy hai ngöôøi baïn ñang noùi chuyeän vôùi nhau; mình ñi chôø tôùi, mình thaáy hoï laøm thinh; hoï laøm thinh neân mình khoâng bieát hoï laøm caùi gì, vaø luoân luoân mình suy gaãm theá naøy: "Chaéc hoï ñang noùi leùn mình thaønh ra mình ñi qua hoï laøm thinh!" thaønh ra hoï bò ghi moät ñieåm. Hoâm sau nöõa, mình qua saøng nöôùc röûa cheùn, hoï ñang noùi xoân xao, hoï thaáy mình tôùi caùi laø hoï laøm thinh; theá laø mình noùi: "Hai laàn hoï noùi leùn mình!" vaø laàn thöù ba, laàn thöù tö, vaø roài mình ñeán mình gaây loän vôùi ngöôøi ta. Maø thaät ra khoâng coù gì heát! Hai ngöôøi ñang tính chuyeän ñi chôi, thaáy mình tôùi hoï sôï mình meùt thaønh ra hoï nín; vaø mình suy gaãm ra hoï noùi leùn mình. Nhö vaäy, caùi Thöùc naøy laø caùi nhaän bieát nhöõng caûnh sai laàm laø do söï töôûng-töôïng cuûa mình.

Do ñoù chuùng ta cuõng coù caùi thaân vaø taâm mình cuõng nhö bao nhieâu ngöôøi khaùc, nhöng maø nhöõng caùi thaân vaø taâm ñoù ta söû duïng caùi taâm cuûa ta ra sao khoâng bieát maø chæ laøm khoå mình vaø khoå ngöôøi. Maø rieâng maáy baø laø raát sôû-tröôøng veà caùi töôûng töôïng naøy. Toâi thaáy moät traêm gia-ñình sôû dó tan vôõ, khoâng haïnh-phuùc, laø taïi vì ngöôøi vôï hay ngöôøi choàng töôûng-töôïng nhieàu quaù thaønh ra phaùt ghen, maø chính caùi ghen naøy ñoù noù laøm ñoå vôõ chôù gì?

Thaønh ra quyù vò ñeán chuøa quyù vò thaáy vui veû, vaø noùi ôû nhaø mình buoàn, caùi buoàn ñoù laø do mình ñoùng goùp moät phaàn. Maø ngöôøi ñoùng goùp ñoù hoï khoâng thaáy roõ, chính hoï phaù vôõ haïnh-phuùc gia-ñình cuûa chính hoï.

Chaúng haïn coù moät chuyeän giaûn-dò.

Ngöôøi choàng ñeán than vôùi toâi nhö theá naøy. OÂng ta ñi ra ñöôøng thaáy coù ngöôøi baèng taùc cuûa vôï mình, maëc boä ñoà ñeïp, may kieåu ñeïp. Veà nhaø, oâng aáy môùi noùi vôùi vôï:

"AØ, anh ra ñöôøng thaáy coù ngöôøi ñoù maëc boä ñoà maøu ñoù, ñeïp laém. Thaønh ra anh thaáy em neân may kieåu ñoù!"

Baø vôï nghe khoaùi laém, ñi chôï mua vaûi may lieàn. Böõa sau, baø ta môùi suy dieãn ra:

"Anh ra anh thaáy ai, thaáy hoài naøo? Nhìn ôû ñaâu, ôû ñaâu maø bieát ngöôøi ta ñeïp, baän kieåu naày? Anh phaûi ngoài gaàn môùi nhìn bieát ñöôïc. Con nhoû ñoù ôû ñaâu, anh noùi cho toâi nghe!"

OÂng choàng töø ñoù veà sau heát daùm noùi.

OÂng ta chæ caàn noùi ñi ñeán nhaø ai, thaáy pha caø-pheâ ngon veà nhaø baøy cho vôï; hoaëc laø thaáy ai aên ngon caùi gì, veà nhaø baøy cho baø vôï laø bò vôï chuïp hoûi "Roài aên sao? Voâ nhaø choã naøo uoáng caø pheâ? Taïi sao hoài naøo giôø khoâng sanh taät cheâ khen, maø baây giôø khen cheâ laø coù caùi gì roài!" vaø ñay nghieán nhöùc nhoái caû ñeâm daøi.

OÂng choàng ñi laøm cöïc khoå, veà nhaø muoán nghæ, maø veà nhaø laø bò baø vôï caèn nhaèn. Noùi maø khoâng nghe thì bò vôï baûo:

"Thoâi thoâi tôùi roài! Roõ raøng laø coù baèng chöùng roài!"

Vaø baø ta ñi rình nöõa! Rình theo kieåu Taøo-thaùo thì roõ raøng caùch ñi, caùch ñöùng naøy coù döï-taâm. Gia-ñình baø ta baét ñaàu xaùo troän laø do baø vôï ñoùng goùp. OÂng choàng ñi laøm veà cöù ñeà-phoøng, muoán noùi, muoán laøm baát cöù caùi gì cuõng ñeàu phaûi uoán löôõi hai ba laàn, khoâng bieát noùi ra coù bò caùi gì hay khoâng. Moät beân voâ-tình, moät beân höõu-yù. Laâu daàn oâng ta meät quaù phaûi boû cuoäc nöûa chöøng.

Nhöõng caùi khoå naøy, nhö vaäy laø do mình taïo ra chôù ñaâu coù phaûi laø beân ngoaøi. Choã naøy toâi chæ giôùi-thieäu baøi kinh ñaàu tieân thoâi. Coù moät vò Boà-taùt, vò naøy khoâng bieát laø nam hay nöõ, taêng hay tuïc, chæ bieát teân laø Quaùn-töï-taïi.  Ngaøi duøng trí-tueä soi thaáy naêm uaån laø khoâng thì Ngaøi vöôït qua taát caû khoå.

Baây giôø Ñöùc Phaät môùi giôùi-thieäu daàn, noùi mình cuõng phaûi tu nhö Ngaøi thì chuùng ta cuõng seõ vöôït qua khoå.

Naõy giôø toâi giôùi-thieäu naêm uaån cho quyù vò thì thaáy raèng mình ñaõ khoå nhieàu roài. Khoå thaân khoâng ai thoaùt ñöôïc. Heã coù thaân laø coù beänh coù khoå. Nhöng maø caùi khoå taâm thì chuùng ta coù theå söûa ñöôïc. Do ñoù, trong kinh-ñieån ñaïi-thöøa môùi ñeà-nghò mình bieán phieàn-naõo thaønh boà-ñeà, bieán ta-baø thaønh tònh-ñoä. Coøn neáu maø khoâng kheùo thì caùi caûnh ta-baø coi nhö tònh-ñoä mình seõ bieán thaønh ta-baø, caùi caûnh thanh-tònh mình seõ bieán thaønh phieàn-naõo.  Nhö baø vôï maø toâi ñaõ giôùi-thieäu, baø aáy quaäy rieát hoaøi oâng choàng meät moûi quaù, ôû sôû laøm ñaõ meät, veà nhaø coøn bò ñay nghieán thì töï-nhieân oâng ta phaûi gheù choã naøo ñoù eâm aám hôn chôù gì? Quyù vò thaáy ñieàu naøy? Hieåu roõ ñieàu naøy, chuùng ta aùp-duïng laøm sao ôû trong caûnh khoå thì chuùng ta neân giuùp cho nhau soáng an-laïc moät chuùt chôù ñöøng töôûng-töôïng quaù maø laøm khoå mình vaø khoå ngöôøi.

Quyù vò thaáy naêm uaån laø khoâng ñoù, ñaâu phaûi gì laø cao xa, mình nhìn thaáy noù roõ laø noù thöôøng bieán-ñoåi, khoâng bao giôø coù moät giaù-trò coá-ñònh cöùng chaéc heát. Thaân naøy thay ñoåi vaø taâm thay ñoåi, caûm-giaùc thay ñoåi, nhaän bieát cuõng thay ñoåi. Cuøng laø söï kieän ñoù maø khi vui mình thaáy khaùc, khi buoàn mình thaáy khaùc. Cuõng nhö caùi boâng naøy laø ñeïp khi quyù vò vui, thaáy noù ñeïp, vaø khi noåi quaïo thì thaáy noù xaáu. Nhö vaäy thì luoân luoân laø tuøy duyeân thoâi. Do ñoù maø hieåu roõ caùi yù tuøy duyeân naøy, do nhaân-duyeân maø noù taïo thaønh caûnh vui, caûnh buoàn, caûnh thöông, caûnh gheùt, caûnh giaän, caûnh hôøn, theá naøy theá khaùc v.v... Hieåu ñöôïc caùi ñoù goïi laø hieåu lyù khoâng.

Nhö vaäy lyù khoâng laø khoâng khoù phaûi khoâng?

Vaø Phaät daïy tieáp:

Phaät môùi goïi ngaøi Xaù-lôïi-töû, töùc laø ngaøi Xaù-lôïi-phaát ñoù, Thò chö phaùp khoâng töôùng. Keá ñoù,

"Xaù-lôïi-töû, saéc baát dò khoâng, khoâng baát dò saéc, saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc, dieäc phuïc nhö thò."

Töùc laø Ngaøi noùi nhö vaäy thì caùi saéc naøy noù cuõng bieán ñoåi tuøy duyeân. Caùi thoï, töôûng, haønh, thöùc noù cuõng ñeàu khoâng heát, coù nghóa laø noù khoâng coá-ñònh. Caùi töôûng töôïng, caùi caûm-giaùc cuûa thaân vaø taâm hoaøn toaøn noù khoâng coù coá ñònh. Caùi nhaän bieát cuõng khoâng coù giaù-trò thaät söï nöõa. Hieåu ñöôïc nhö theá ñoù töùc laø hieåu ñöôïc caùi lyù khoâng, vaø baây giôø, Phaät noùi tieáp:

"Naøy Xaù-lôïi-töû, caùi khoâng töôùng khoâng cuûa caùc phaùp ñoù noù khoâng sanh, khoâng dieät, khoâng dô, khoâng saïch, khoâng taêng, khoâng giaûm."

Maø baây giôø mình môùi thaáy neø, nhöõng caùi mình luoân luoân noùi laø caùi sinh, caùi dieät, caùi dô, caùi saïch, caùi taêng, caùi giaûm laø khi chuùng ta noùi ñeán moät caùi giaù-trò coi nhö khoâng bieán ñoåi; nhöng maø ôû ñaây ñöa ra neáu maø ngöôøi hieåu ñöôïc caùi lyù khoâng roài thì thaáy khoâng coù caùi gì treân theá-gian naøy maø coù caùi giaù-trò baát-ñònh heát, coá-ñònh heát, maø noù luoân luoân thay ñoåi.

Chaúng haïn mình noùi caùi ngon nhöùt treân theá-gian naøy laø saàu rieâng thì - ñieàu naøy xin loãi - coù ngöôøi hoï chòu khoâng noåi caùi muøi cuûa noù ñaâu! Coù nhöõng coâ trong chuøa maø chuùng toâi ñem traùi saàu rieâng voâ cuùng, coâ ta baûo coâ ta khoâng coù tuïng kinh, vì coâ ta nghe muøi coâ ta nhöùc ñaàu, chòu khoâng noåi.  Chaúng haïn thöù ôû ngoaøi theá-gian ngöôøi ta thích nhöùt laø caø pheâ, thuoác laù, röôïu, thì ba thöù naøy, toâi chòu khoâng noåi roài!  Nhö vaäy thì quyù vò thaáy nhöõng caùi mình cho noù coù moät caùi giaù-trò coá-ñònh, thöïc ra noù khoâng coá-ñònh maø noù tuøy duyeân, bôûi vì ngöôøi naøy thích neân cho laø ñuùng, vaø ngöôøi kia khoâng thích cho neân hoï thaáy laø sai. Thaønh ra mình phaûi thaáy nhöõng söï thieän aùc, phaûi quaáy, toát xaáu ... Nhöõng caùi ñoù noù khoâng coù coá-ñònh. Thaáy ñeå ñöøng coù chaáp.

Toâi nhôù luùc maø toâi ôû Linh-chieáu naøy luùc naøo toâi cuõng nhìn thaáy toâi coù moät tieâu chuaån coá-ñònh heát. Chaúng haïn nhö caùi thuøng xaùch nöôùc maø xaùch xong theo yù toâi toát nhaát laø phaûi uùp trôû laïi cho noù ñôõ hö. Taïi vì ñeå nhö vaäy noù nong nöôùc noù seõ seùt vaø mau muïc.  Khi naøo thaáy maáy coâ xaùch xong nöôùc ñeå ngöûa ra thì toâi böïc döõ laém, toâi noùi laø phí phaïm. Toâi ñi ra ngoaøi toâi thaáy duøng cheùn ñaù hay dao nóa quaêng böøa baõi khoâng ñem voâ, toâi cuõng böïc trong buïng.  Bôûi vì tieâu-chuaån toâi noùi laø phaûi goïn gaøng, ngaên naép, theá naøy theá khaùc chaúng haïn.

Nhöng maø khi toâi ñi ñeán nôi khaùc nhö veà mieàn taây moät thaùng trôøi, toâi trôû veà, toâi thaáy ôû ñaâu ngöôøi ta cuõng coù thuøng xaøi, ngöôøi ta cuõng coù cheùn ñeå duøng, dao ñeå duøng ... chôù ngöôøi ta khoâng coù cheát, maø mình töôûng khoâng coù mình coi, khoâng coù böïc boäi, khoâng coù giaän hôøn thì chaéc ngöôøi ta heát ñoà xaøi, ngöôøi ta cheát heát trôn roài! Teù ra ngöôøi ta cuõng vaãn soáng! Toâi ñi nhieàu choã, ñeán choã naøo toâi cuõng ñöa ra moät tieâu-chuaån, mình cöù truï treân choã mình lo, roài mình giaän hôøn thöông gheùt ñuû thöù; taïi vì mình thaáy mình nghó ñuùng quaù, toát quaù maø ngöôøi khaùc laøm sai ñi.

Ñeán luùc ñoù toâi môùi thaáy roõ raèng:

"Coù môï thì chôï cuõng ñoâng

Khoâng môï thì chôï cuõng khoâng vaéng ngöôøi!"

Toâi coøn caùi bònh nöõa laø hoài ñoù toâi daïy veà veä-sinh, veà vaïn-vaät hoïc, daïy veà truyeàn-nhieãm cuûa beänh saùn laõi ñoù, thaønh ra toâi quen, toâi baét röûa rau phaûi röûa ba laàn vaø ngaâm thuoác tím, neáu khoâng thì ngaâm nöôùc muoái. Roài nöôùc uoáng thì uoáng nöôùc thieät chín, khi aên côm phaûi röûa tay. Toâi thaáy ai sai nhöõng nguyeân-taéc ñoù laø toâi böïc döõ laém. Vì toâi nghó raèng neáu khoâng theo ñuùng nguyeân-taéc veä-sinh, ngöôøi ñoù seõ bònh cheát hoaëc buïng seõ ñaày nhoùc laõi ñi.

Nhöng maø sau ñoù, ñeán naêm 1983, khi maø toâi ñi coâng-taùc treân Trò-an, leân ñoù suoát moät tuaàn, toâi vaø coâ Thanh-chaâu chaúng taém, chaúng röûa gì heát trôn; ñeán hoài aên côm, xuùc gaïo ñoå nöôùc voâ, muùc nöôùc sình laéng trong ñeå ñoå voâ gaïo, coøn rau thì chæ luoäc; coøn tay maët, chön caúng thì hoaøn toaøn khoûi röûa gì heát, maø toâi thaáy treân ñoù ngöôøi ta vaãn soáng, chaúng ai cheát heát trôn! Vaäy maø hoài tröa ñeán giôø mình vaãn böïc boäi vì nhöõng thöù ñoù.

Thaønh ra khi hieåu choã naøy, Phaät noùi döôøng nhö chuùng ta thaáy nhö noùi veà caùi gì ñaâu: "Caùi töôùng khoâng cuûa caùc phaùp noù khoâng sanh, khoâng dieät, khoâng caáu, khoâng tònh, khoâng taêng, khoâng giaûm..." Mình töôûng laø caùi töôùng noù naèm ôû ñaâu, nhöng thaät ra noùi ôû ñaây, chæ ñöa ra cho chuùng ta thaáy caùc phaùp noù voán sinh dieät vaø tuøy duyeân, noù khoâng coù giaù-trò naøo tuyeät-ñoái heát.

Caùi thôøi toâi khoaûng möôøi boán, möôøi laêm tuoåi, toâi nhôù caùi laøm ñeïp luùc ñoù nhöùt coù leõ laø laàn gôõ caùi ñaàu, roài ñaùnh roái xòt keo leân, vaø toâi cho ñoù laø ñeïp nhöùt. Baây giôø ñaây thì khaùc, toâi nhôù coù laàn toâi uoán toùc, toâi uoán caùi ñaàu maø kieåu toùc noù quaên neân toâi phaûi ñoäi khaên loâng toâi ra ñöôøng, chôù toâi khoâng daùm boû khaên ra. Baây giôø toâi nhìn kieåu toùc hoài xöa ñoù, baây giôø hoï goïi laø kieåu xuø loâng nhím. Nhö vaäy caùi xaáu hoài tröôùc baây giôø thaønh caùi ñeïp, caùi ñeïp baây giôø coi chöøng mai moát thaønh caùi xaáu.  Nhö vaäy thì nhöõng giaù-trò dô saïch, phaûi quaáy, toát xaáu, noù coù laø giaù-trò vónh-vieãn khoâng? Hoaøn toaøn ñaâu coù giaù-trò! Cho neân mình nhìn bieát noù laø tuøy duyeân, thì töï nhieân ta khoâng ñöa ra moät thöôùc ño naøo ñeå bieát cuoäc ñôøi naøy bieán ñoåi cho mình heát.

Quyù vò coù nhôù hoâm tröôùc toâi coù keå caâu chuyeän töôùng cöôùp Hy-laïp khoâng?

Anh chaøng ñoù coù caùi giöôøng naèm. Anh ta ñaët ôû giöõa ñöôøng, döôùi chaân nuùi. Ai ñi qua anh cuõng baét leo leân caùi giöôøng naøy.  Ngöôøi naøo daøi hôn thì anh ta chaët bôùt moät khuùc ñi, maø ngaén hôn thì anh ta keùo cho daøi ra. Maø chaët hay laø keùo kieåu ñoù thì cuõng cheát con ngöôøi ta roài. Ngöôøi naøo naèm vöøa trong caùi giöôøng naøy thì anh ta thaû cho veà; baèng caùch quaûng-caùo thì anh töôùng cöôùp noåi danh ngang caùi giöôøng naøy, vaø ai ñi ngang qua ñaáy cuõng run heát trôn. Quyù vò môùi thaáy caùi giöôøng naøy ño theo caùi taàm cuûa anh töôùng cöôùp naøy, maø treân theá-gian naøy, ngöôøi luøn ngöôøi cao, chôù ai ñaâu moät kieåu nhö vaäy? Maø heã gaëp moät caùi laø anh baét leo leân. Mình coù caùi giöôøng nhö vaäy khoâng?

Coù chôù sao khoâng! Ñeå toâi chæ cho quyù vò thaáy. Hoâm tröôùc coù maáy coâ ôû ñaây caèn nhaèn:

"Thöa thaày, maáy Phaät-töû Bình-döông ôû ñaây ñi hoïc coù moät nhoùm khoâng chòu ñi hoïc, ra vöôøn döøa taâm tình ôû ngoaøi aáy!"

Thaày môùi noùi:

"Ngöôøi ta coù tu nhö con ñaâu maø baét ngöôøi ta khoâng ñöôïc taâm tình?"

Coâ ñoù ñaõ môøi quyù vò leo leân caùi giöôøng roài. Caùi giöôøng cuûa coâ ta laø khoâng ñöôïc taâm-tình. Vaø mình thaáy ngöôøi ta taâm-tình roài mình böïc chôù gì! "Hoài xöa ai caám duyeân baø, baây giôø baø giaø baø caám duyeân toâi!"

Thaønh ra mình töôûng caùi giöôøng cuûa teân cöôùp laø chuyeän thaàn-thoaïi Hy-laïp; chôù thieät ra chuyeän naøy noùi leân moãi chuùng ta coù moät khuoân khoå naøo ñoù, gaëp ngöôøi naøo laø chuùng ta baét leo leân. Vöøa nhìn ngöôøi naøy thaáy hôïp moät hai ñieåm naøo ñoù laø roài "A! Heøn laâu môùi gaëp tri-aâm!" Nhöng maø xích laïi ôû gaàn mình thaáy caùi taät cuûa hoï, hoï seõ thoø tay chaân ra khoûi caùi giöôøng cuûa mình; theá laø mình suøng, mình hoûi "Taïi sao baø thay ñoåi? Hoài tröôùc ñaây khoâng coù maø baây giôø sao teä quaù!"

Nhöng maø caùi giöôøng cuûa oâng naøy coøn coù caùi thöôùc ño coá-ñònh, vì baèng goã noù khoâng coù nôû. Coøn mình, hoâm nay mình vui veû mình khoâng coù öa nhöõng ngöôøi coù caùi maët moät ñoáng, nhìn voâ thaáy nhö laø ai aên heát cuûa; nhöng ngaøy mai mình buoàn, mình khoâng öa nhöõng ngöôøi noùi nhieàu, caùi mieäng tía lia nhö vaäy ai maø chòu noåi!

Nhö vaäy, ngöôøi baïn mình luùc mình muoán hoï cöôøi noùi nhö mình, luùc thì mình muoán hoï im æm, maø khi ñoù hoï cuõng thay ñoåi nhö mình. Hoï cuõng baét mình theo caùi khuoân cuûa hoï. Do ñoù maø chuùng ta laøm khoå laãn nhau.

Thaønh ra ôû ñaây toâi ñöa ra caùi caâu naøy, coù nghóa laø phaûi nhìn caùc phaùp noù bieán chuyeån, noù tuøy duyeân chôù khoâng theå luùc naøo cuõng vaäy. Chaúng haïn nhö chuùng ta, ôû ñaây aùp duïng caùi naøy ôû trong tu vieän. Coù nhöõng ngöôøi môùi voâ chuøa thì raát laø sieâng naêng, mình sai caùi gì cuõng ñöôïc heát, maø hoï ôû ba boán naêm mình sai khoâng ñöôïc, töùc thì mình noùi sao thay ñoåi.  "Nhöùt nieân Phaät taïi tieàn, bieát nhö vaäy hoài ñoù mình khoâng coù nhaän noù voâ tu!" Maø neáu chæ caàn aùp-duïng caùi khoâng naøy thoâi thì mình seõ thoâng-caûm vôùi ngöôøi naøy. Hoài môùi voâ noù khaùc. Hoài voâ laâu noù khaùc. Coù theå ôû laâu ngaøy roài meät moûi ñi, hoaëc laø beänh hoaïn cho neân mình sai noù, noù khoâng nhaäm leï. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát. Ñieàu thöù hai nöõa, giaû söû ngöôøi môùi voâ moät mình mình sai, coù theå ba chuïc, boán chuïc ngöôøi sai ñöôïc; maø hoï laøm rieát hoï cuõng ñuoái chôù gì? Laâu laâu voâ laøm bieåu-dieãn thì ñöôïc, chôù bieåu-dieãn ba boán naêm trôøi coù thaùnh hay laø ngöôøi maùy cuõng phaûi raõ.

Thaønh ra caùi kieåu tuøy duyeân naøy chuùng ta thoâng-caûm voâ cuøng. Khoâng coù phaûi traùi, toát xaáu naøo coá-ñònh maø laø do duyeân thoâò Hieåu roõ nhö vaäy töùc laø hieåu ñöôïc töôùng Khoâng cuûa caùc phaùp.

Chaúng haïn nhö baây giôø, moät oâng choàng môùi cöôùi ñöôïc moät coâ vôï thaät ñeïp. Thôøi-gian sau than: "Vôï toâi böõa nay baø aáy thaønh khuûng-long, baø chaèng!" Nhöng maø phaûi hieåu taïi sao moät coâ thieáu-nöõ ñeïp côõ ñoù maø veà nhaø mình baây giôø bieán thaønh baø chaèng. Coâ aáy hoài ôû nhaø vôùi ba maù saùng nguû tôùi chín giôø daäy roài baän ñoà ñi chôi, tröa veà coù saün côm aên, thaønh ra coâ ta khoâng ñeïp nhö tieân sao ñöôïc! Maø baây giôø möôøi moät giôø khuya coâ ta coøn xaét chuoái cho heo aên, ba giôø thöùc daäy thay taõ cho con, naêm giôø giaët ñoà, roài laøm vieäc, vöøa lo cho choàng vöøa lo nuoâi con, vöøa chaêm soùc gia-ñình hai möôi boán treân hai möôi boán, khoâng coù moät giôø nghæ ngôi, thaønh ra khoâng bieán thaønh baø chaèng sao ñöôïc!

Roài coâ vôï khoe: "Choàng em hoài xöa haøo hoa phong-nhaõ, deã thöông heát söùc, maø baây giôø nhìn oâng ta toâi phaùt chaùn, nhö oâng nghieän vaäy!" Khoâng nghieän sao ñöôïc! Hoài xöa, aên ôû nhaø vôùi ba maù baän ñoà ñeïp môùi ra ñöôøng chôi, baây giôø vöøa chaïy gaïo, vöøa nuoâi con, vöøa nuoâi vôï, maø laøm aên hai möôi boán treân hai möôi boán, khoâng thì giôø nghæ ngôi, veà nhaø bò vôï sai taém heo, taém con nöõa, ñi mua gaïo nöõa, thaønh ra roøm nhö oâng huùt xì-ke laø phaûi roài!

Nhö vaäy, chuùng ta thaáy, caùc phaùp khoâng bao giôø coá-ñònh ôû moät choã, khoâng chæ naêm uaån cuûa mình thoâi maø naêm uaån thaân vaø taâm mình cuõng thay ñoåi. Hieåu roõ ñeå thaáy khoâng bao giôø coù caùi gì nhaátñdònh trong ñoù, thì hieåu nhö vaäy laø hieåu caùi töôùng khoâng cuûa caùc phaùp. Caùi naøy laø bieåu mình nhìn söï vaät y nhö noù hieän-dieän, khoâng meùo moù.

Nhö vaäy thì giaû söû nhö mình gaëp ngöôøi baïn mình hoâm qua ñöông gaây loän, caùi maët baø ta ñöông noåi saân maø ngaøy nay mình ñeán mình gaëp baø ta ñang vui veû thì ñöøng coù bao giôø ñem caùi hình aûnh cuûa ngaøy hoâm qua gaùn cho ngaøy hoâm nay. Thöôøng thöôøng giaû söû mình coù ngöôøi baïn naøo ñoù, moät ngaøy hoï coù bieát bao nhieâu taâm-nieäm, maø ñaõ chæ chuïp moät caùi taâm-nieäm laø saân thoâi vaø mình keát toäi cho raèng ngöôøi naøy laø caùi ngöôøi saân, vaø keát toäi nhö vaäy laø ngöôøi khoâng hieåu lyù khoâng.

Chaúng haïn quyù vò voâ ñaây, thöôøng thöôøng ôû ñaây moät tuaàn leã, chuû nhaät laø toâi tieáp khaùch cö-só, coøn saùu ngaøy kia toâi chæ daïy caùc coâ em toâi thoâi. Quyù vò ñeán ñaây, ngaøy chuû nhaät coù theå toâi raùng toâi bieåu-dieãn, toâi vui veû heát mình. Taïi vì toâi chæ coù bieåu-dieãn möôøi hai tieáng ñoàng-hoà thoâi. Nhöng maø sau ñoù, quyù vò ñeán ñaây ôû, töôûng toâi luùc naøo cuõng vui thì ñoù laø laàm. Caùi vui naøy cuõng tuøy duyeân. Khi naøo bieåu-dieãn môùi vui, chôù ngaøy thöôøng cuõng quaïu döõ laém!

Hieåu roõ caùi tuøy duyeân naøy ñeå chuùng ta khoâng keát moät phaùp naøo coá-ñònh ôû moät vò-trí naøo heát. Cho neân ôû ñaây môùi noùi laø khoâng phaûi haún laø sinh dieät, laø saïch, laø dô, laø taêng, laø giaûm maø nhöõng caùi ñoái ñaõi hoaøn toaøn khoâng coá-ñònh. Hieåu nhö vaäy laø hieåu caùi töôùng khoâng.

"Cho neân trong caùi khoâng ñoù khoâng coù saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc; khoâng coù nhaõn, nhó, tyû, thieät, thaân, yù khoâng coù saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp, khoâng coù nhaõn giôùi, cho ñeán khoâng coù yù thöùc giôùi, khoâng coù voâ-minh, cuõng khoâng coù dieät voâ-minh, cho ñeán khoâng coù laõo-töû cuõng khoâng coù heát laõo-töû; khoâng coù khoå taäp dieät ñaïo, cuõng khoâng coù trí cuõng khoâng coù ñaéc. Vì khoâng coù gì ñaéc heát."

Nhö vaäy ôû ñaây môùi chæ raèng trong caùi khoâng ñoù hoaøn toaøn cuõng khoâng coù nhöõng caùi phaùp nhö sau:

1-Phaùp theá-gian:

a) Nguõ aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Nhôù laø khoâng coù, ôû ñaây khoâng coù nghóa hoaøn toaøn khoâng coù maø chæ tuøy duyeân thoâi. Tuøy duyeân maø chuùng ta coù caùi thaân vaø taâm nhö theá naøy. Mai moät ñoåi caùi duyeân khaùc, ta coù caùi thaân vaø taâm khaùc.

b) Luïc caên: Maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù.

c) Luïc traàn: Laø nhöõng ñoái töôïng cuûa saùu caên. Quyù vò hieåu saùu caên. Ví duï con maét nhìn thaáy taám baûng thì ñaây goïi laø muïc-traàn, nghe tieáng goõ thì ñaây laø thinh-traàn, höûi thaáy muøi phaán thì muøi phaán laø höông-traàn, rôø thaáy nhaùm thì ñaây laø xuùc-traàn, le löôõi thaáy maën nhaït thì ñoù laø vò-traàn, khoâng nhìn thaáy taám baûng maø möôøng töôïng thaáy taám baûng thì ñoù laø phaùp-traàn.  Thaáy quyù vò ñang ngoài ôû ñaây goïi laø saéc-traàn. Nghe tieáng lao xao cuûa quyù vò laø thinh-traàn. Muøi moà hoâi cuûa quyù vò goïi laø höông-traàn. Lieám moà hoâi maën goïi laø vò-traàn. Rôø thaáy quyù vò laø xuùc-traàn. Quyù vò ra veà roài maø coøn nghe ñöôïc muøi moà hoâi thì ñoù laø phaùp-traàn. Taát caû nhöõng caùi ñoù ñeàu tuøy duyeân chôù khoâng coù gì coá-ñònh heát.

d) Möôøi taùm giôùi: Saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn seõ sinh ra saùu caùi nhaän bieát. Nhöõng caùi nhaän bieát naày cuõng voâ-thöôøng heát. Chaúng haïn con maét nhìn veà caùi boâng naøy ñeïp, ngaøy mai buoàn toâi noùi caùi boâng naøy thaáy gheâ. Nhöõng caùi nhaän bieát ñoù cuõng sai laàm vaø khoâng coù giaù-trò coá-ñònh. Möôøi taùm giôùi bao goàm saùu caên, saùu traàn, saùu thöùc. Caùi naøy cuõng thuoäc veà caùi khoâng, coù nghóa laø khoâng coá-ñònh.

2- Phaùp xuaát theá:

a) Möôøi hai nhaân-duyeân

b) Töù ñeá

Ñoù laø Phaät taïm ñaët ra thoâi chôù thaät ra ñaâu coù gì coá-ñònh.

Nhö vaäy thì phaùp theá-gian vaø phaùp xuaát theá-gian vaø chính caùi ñaéc naøy noù hoaøn toaøn khoâng coù moät giaù-trò coá ñònh maø chæ tuøy duyeân thoâi. Ñoù laø lôøi maø Ñöùc Phaät giaûi theâm.

Vaø Ñöùc Phaät keát luaän baèng lôøi khuyeán khích nhö theá naøo?

Khuyeán khích nhö theá naøy laø:

"Chö vò Boà-taùt ñeàu nöông theo Baùt-nhaõ Ba-la-maät ña naøy cho neân taâm caùc ngaøi khoâng heà quaùi ngai. Do khoâng quaùi ngaïi cho neân khoâng heà sôï haõi, xa lìa heát ñieân ñaûo moäng töôûng cöùu caùnh Nieát-baøn."

Nhö vaäy, baây giôø Ñöùc Phaät môùi xaùc ñònh: Chö vò Boà-taùt do nöông Baùt-nhaõ neân coù nhöõng khaû-naêng nhö sau:

1- Caùc ngaøi voâ-ngaïi.

Ngaïi vaø voâ ngaïi khaùc nhau.

Giaû söû toâi ñi ñeán ñaây gaëp caùi baûng toâi ñi khoâng ñöôïc thì goïi laø caùi baûng laøm ngaïi toâi. Caùi ngaïi cuûa thaân khoâng noùi laø vò Boà-taùt voâ ngaïi, choã naøy caùi ngaïi cuûa taâm: Ví duï :

"Ñi ra Thieàn-chieáu gheù mua duøm moät huõ nöôùc töông!" Quyù vò noùi:

"Khoâng, toâi khoâng tôùi ñoù ñöôïc!" Noùi:

"Taïi sao?" Baûo:

"Toâi ngaïi laém."

"Sao ngaïi?" Traû lôøi:

"Toâi tröôùc ñaây gaây loän vôùi coâ baùn töông ôû ñoù."

Nhö vaäy caùi voâ ngaïi ôû ñaây ñöôïc chæ: Khi chuùng ta coøn meâ laàm thì chuùng ta coù nhieàu trôû ngaïi laém.

Coù nhieàu con ñöôøng mình ñi qua khoâng ñöôïc, khoâng phaûi vì ngöôøi ta raøo keõm gai, maø taïi coù ngöôøi mình khoâng öa ñöùng ñoù. Caùi ñoù laø caùi ngaïi chôù gì? Nhöõng caùi ngaên ngaïi naøy laø nhöõng caùi ngaïi cuûa taâm-lyù, khi maø chuùng ta hieåu baèng trí-tueä baùt-nhaõ roài thì khoâng coù gì ngaïi chuùng ta treân theá-gian naøy heát. Nhö vaäy thì taát caû trôû ngaïi veà thaân thì coù maø trôû ngaïi veà taâm thì khoâng.

Caùi ngaïi veà taâm thöôøng thöôøng laøm mình khoå. Luoân luoân coù moät caùi gì ñoù ngaên ngaïi laøm cho chuùng ta nhìn moïi ngöôøi khoâng coù roõ raøng. Quyù vò thaáy, coù nhöõng ngöôøi mình gheùt, mình gaëp maët mình ngoù choã khaùc aø, khoâng bieát ai caám maø mình nhìn khoâng ñöôïc! Noùi chuyeän thì noùi treân trôøi döôùi ñaát, noùi troûng troûng, chôù khoâng noùi vôùi hoï ñöôïc. Caùi ñoù goïi laø "ngaïi". Maø neáu vöôùng vaøo trí-tueä naøy thì chuùng ta seõ heát ngaïi. Baèng caùch naøo? Laø vì con ngöôøi ñoù, thaân cuõng thay ñoåi, taâm cuõng thay ñoåi, ngaøy maø mình gaây loän vôùi hoï laø hoï saân, maø böõa nay laø hoï hyû, thì mình cuõng thay ñoåi. Vaø ngöôøi khaùc cuõng thay ñoåi. Thì mình chaáp, maø sao chaáp ngöôøi ta maø khoâng chaáp mình? Hieåu nhö vaäy cho neân chuùng ta môùi ñaït ñeán caùi voâ-ngaïi.  Laø phaûi quaùn môùi heát ñöôïc.

Chuyeän moät vò thieàn-sö laø ngaøi Baïch-aån, khi ngaøi tu vaø ñöôïc noåi danh laø Phaät soáng, thieân-haï ñeán quy-y vaø cuùng kieán ngaøi bieát bao nhieâu maø keå; tình côø trong laøng coù moät coâ gaùi bò mang baàu, maø coâ ta khoâng khai taùc-giaû caùi baøo thai laø ai. Cha meï tra khaûo rieát roài coâ ta môùi chæ "oâng Phaät soáng laø tía ñöùa nhoû trong buïng toâi ñaây!" Khi ñoù ngöôøi ta môùi ñoàn raèng ngaøi Baïch-aån laø "oâng Phaät cheát", maø ngaøi cuõng laøm thinh, ngaøi khoâng noùi naêng gì heát.

Böõa noù, khi coâ sinh ra ñöùa con thì baø ngoaïi thaèng beù môùi aüm noù boû tröôùc am ngaøi. Ngaøi ñaønh phaûi nuoâi ñöùa con, maø khoâng coù söõa, hôn nöõa ngaøi soáng theo khaát-thöïc; moãi böõa oâm bình-baùt ñi xin côm thì phaûi daét ñöùa con nít ñoù ñi voâ xin buù theùp.

Chuyeän xaûy ra thaät laø traùi tai gai maét, nhöng maø bieát boû noù cho ai. Ngaøi nuoâi ñöùa beù nhö Quan-aâm Thò-kính nuoâi vaäy ñoù. Baø Quan-aâm laø ñaøn baø, nuoâi khoâng coù gì toäi-nghieäp nhieàu, maø ngaøi laø ñaøn oâng ngaøi nuoâi raát laø toäi-nghieäp. Ngöôøi ta keå raèng khi ngaøi ngoài thieàn, thaèng beù noù boø loåm ngoåm quanh ngaøi, töùc laø saên soùc raát laø cöïc caùi thaèng beù ñoù. Cho ñeán khi ba thieät cuûa noù trôû veà thì coù ñaùm cöôùi xaûy ra, vaø ngöôøi ta môùi ñeán xin loãi ngaøi, beá thaèng beù ñoù ñi. Khi ñöùa beù ñöôïc boàng ñi roài, ngöôøi ta môùi ñoàn ngaøi laø "oâng Phaät soáng" trôû laïi.  

Nhö vaäy, quyù vò thaáy ngaøi laø oâng Phaät soáng hay Phaät cheát?  Laø do caùi dö-luaän beân ngoaøi ñaët, chöù thaät ra ñoái vôùi ngaøi, hieåu roõ xaùc thaân naøy voâ-thöôøng, taâm cuûa mình cuõng sinh dieät voâ-thöôøng, cho neân ngaøi hoaøn toaøn khoâng giaän gì heát. Vaø ngaøi hoaøn toaøn khoâng noùi, khoâng giaûi-thích, khoâng minh-oan gì heát. Nhöng mình trong tröôøng-hôïp ñoù chaéc thaét coå töï-vaän quaù! Oan muoán cheát, phaûi khoâng? Sôû dó chuùng ta khoâng hieåu ñöôïc nhöõng caùi ñoù coøn ngaïi, khoâng nhaän ñöôïc nhöõng caùi ñoù laø vì chuùng ta thaáy naêm uaån mình laø coá-ñònh.

Thaønh ra caùi danh neáu mình khoâng coù, khoâng bieát laøm thô gì heát maø ngöôøi ta goïi mình laø thi-só thì mình nhaän ñöôïc, nhöng maø mình khoâng aên caép ngöôøi ta baûo mình aên caép thì mình khoâng chòu. Laø vì caùi danh thi-só noù laøm cho con ngöôøi mình haøo hoa phong-nhaõ ra, coøn caùi danh aên caép maø lôõ mang vaøo thaân bò ngöôøi ta cheâ; cho neân chuùng ta chæ nhaãn ñöôïc trong hoaøn-caûnh chuùng ta khoâng coù maø noù ñem lôïi loäc, laø danh hoaëc laø taøi, coøn neáu maø nhöõng caùi gì noù laøm haïi mình veà thaân veà taâm thì mình thaáy khoù chòu.

Nhöng maø ôû ñaây, vò Boà-taùt naøy hieåu roõ nguõ-uaån laø tuøy duyeân neân thaáy noù khoâng coù caùi gì cöùng chaéc coá-ñònh trong ñoù; cho neân hieåu nhö vaäy roài, caùc Ngaøi voâ-ngaïi. Cho neân muoán löôùt thaéng heát trôû ngaïi do caàu-baát-ñaéc, oaùn-taéng-hoäi ñoù thì chuùng ta phaûi laøm sao nöông vaøo trí-tueä naøy, thaáy roõ naêm uaån cuûa mình laø bieán chuyeån.  Ngöôøi baïn mình gaëp ngaøy hoâm qua hoï saân, nhöng böõa nay hoï hyû, hoï ñang vui veû, hoï cöôøi vôùi mình, thì mình cöôøi vôùi hoï chôù coù gì phaûi ngaïi, quay maët ñi choã khaùc! Caùc vò Boà-taùt, do nöông vaøo Baùt-nhaõ, thaáy naêm uaån laø sinh dieät, laø tuøy duyeân, cho neân caùc ngaøi môùi ñaït ñeán caùi voâ-ngaïi.

2- Do voâ-ngaïi neân khoâng sôï, khoâng coøn sôï moät caùi gì heát!

Thöôøng thöôøng mình sôï caùi gì? Sôï giaø, sôï beänh, sôï cheát, sôï khoâng thaønh thaät chaúng haïn, töùc laø hieåu roõ caùi thaân cuûa mình laø noù giaø thì duø coù sôï noù cuõng giaø, coù sôï noù cuõng cheát. Maø baây giôø tieáng khen, tieáng cheâ hoaøn toaøn khoâng coù maäp beùo gì theâm thì baây giôø chuùng ta hieåu roõ ñöôïc caùi ñoù roài chuùng ta khoâng coøn sôï caùi gì treân theá-gian naøy. Mình sôï laø sôï xaûy ra cho mình, chôù xaûy ra cho ngöôøi khaùc mình chòu noåi chôù!  Thaønh ra hieåu roõ naêm uaån naøy laø tuøy duyeân vaø khoâng thieät roài thì chuùng ta ñaït ñeán caùi khoâng sôï.

3- Caùi ñieàu nöõa laø thaáy ñuùng ñaén cho neân khoâng goïi laø ñieân ñaûo.

Ñieân-ñaûo laø thaáy sai laàm ñi. Ngöôøi ta bieân chöõ ra laø do ngöôøi ta hoïc, maø mình dòch ra laø ngöôøi ta chöûi mình, roài gaây loän vôùi ngöôøi ta. Caùi ñoù töùc laø ñieân-ñaûo chöù gì? Ngöôøi ta gieát lôïn, mua röôïu ñaõi mình, maø dieãn ra laø ngöôøi ta phaûn mình roài gieát ngöôøi ta, thì caùi ñoù laø ñieân-ñaûo. ÔÛ ñaây, thaáy ñuùng, sai thöïc ra sao, mình hieåu roõ nhö vaäy thì caùi ñoù goïi laø thaáy ñuùng chaùnh-kieán cho neân khoâng ñieân-ñaûo, vaø do ñoù maø ñaït ñöôïc tòch-dieät Nieát-baøn, coù nghóa laø taâm vaéng laëng khoâng coøn phieàn-naõo; vaø ñaït ñöôïc vì taâm khoâng coøn phieàn-naõo, do ñoù phaùt-huy khaû-naêng nhôù quaù-khöù, bieát töông-lai, goïi laø thieân-nhaõn vaø tuùc-meänh-thoâng.

Sau khi trình-baøy nhö vaäy roài, Ñöùc Phaät giôùi-thieäu cho mình: Thaáy roõ taùnh khoâng cuûa caùc phaùp coù nghóa laø baát cöù söï vieäc gì, chuùng ta cuõng bieát noù khoâng coù moät giaù-trò coá-ñònh, noù tuøy duyeân thay ñoåi. Hieåu ñöôïc nhö vaäy roài, Ñöùc Phaät môùi noùi: chö vò Boà-taùt ñeàu do nôi ñoù maø caùc Ngaøi ñöôïc voâ-ngaïi, ñöôïc khoâng sôï haõi vaø khoâng ñieân-ñaûo, ñaït ñeán caùi taâm an-laïc. Ngaøi noùi tieáp:

"Ba ñôøi chö Phaät cuõng nhôø vaøo ñoù maø ñöôïc thaønh ñaïo."

Cuoái cuøng coù caâu thaàn-chuù; caâu naøy neáu ta thaûo theo vaên-hoïc thì ñeán thôøi Baø-la-moân giaùo phuïc-höng thì hoï xaøi thaàn-chuù, thì hoï coù nhöõng chuù goïi laø chuù ñaïi-thaàn, chuù ñaïi-minh, vaø ñoïc leân noù linh voâ cuøng. Ñöùc Phaät môùi noùi:

"Caùi trí baùt-nhaõ naøy laø thaàn chuù lôùn, minh chuù lôùn, laø chuù voâ thöôïng chuù, ta chæ nöông vaøo noù laø vöôït qua ñöôïc taát caû khoå."

Thaønh ra trí-tueä Baùt-nhaõ noù coù coâng-naêng coøn hôn maáy thaàn-chuù nöõa. Ñoù laø lôøi xaùc-ñònh ñeå chuùng ta vöõng nieàm tin vaø ñeå theo truyeàn-thoáng Phaät-giaùo thì giöõ nguyeân caâu chöõ Phaïn khoâng dòch laïi laø:

"Yeát ñeá, yeát ñeá, ba la yeát ñeá, ba la taêng yeát ñeá, boà-ñeà taùt baø ha"

Neáu dòch ra coù nghóa laø "Coá gaéng, coá gaéng, coá gaéng vöôït qua bôø beân kia"

Trong khuoân khoå thôøi-gian chæ coù moät giôø ba möôi phuùt, toâi chæ coá gaéng trình-baøy cho quyù vò toa thuoác nhö theá naøy:

Coù nhöõng ngöôøi tröôùc nhö mình ñaõ khoå, caùc ngaøi aùp duïng lôøi Phaät daïy maø heát khoå. AÙp duïng baèng caùch naøo? Caùc khoå thaân naøy khoâng coù caùch naøo chuùng ta traùnh ñöôïc. Coù beänh phaûi ñi nhaø thöông uoáng thuoác, nhöng maø caùi khoå chuùng ta traùnh ñöôïc ôû ñaây laø caùi khoå taâm. Nhöng thöôøng thöôøng khoå thaân khoâng laøm cho chuùng ta khoå, maø caùi khoå taâm naøy noù laøm cho mình khoå laém. Ngöôøi ta ñoùi, chöa cheát, nhöng moät côn buoàn coù theå laøm cho mình töï-vaän cheát lieàn.

Nhö vaäy ñeå giaûi-quyeát caùi khoå taâm naøy caàn moät ñieàu laø thaáy cho roõ naêm uaån cuûa mình laø khoâng, khoâng coù moät caùi gì cöùng chaéc maø luoân luoân thay ñoåi theo thôøi-gian, theo khoâng-gian. Naém vöõng caùi ñoù, chuùng ta ñuû ñeå tu roài. Ñoù ñöôïc goïi laø quaùn-chieáu baùt-nhaõ.

Baây giôø laø caùch thöïc-haønh. Caùch thöïc-haønh ôû ñaây ñöôïc chia ra laøm ba loaïi, vaø quyù vò thaáy caùch naøo hôïp vôùi mình thì thöïc-haønh:

Caùch thöù nhöùt goïi laø thaät-töôùng baùt-nhaõ.

Caùch thöù nhì goïi laø quaùn-chieáu baùt-nhaõ.

Caùch thöù ba goïi laø vaên-töï baùt-nhaõ.

Tröôùc khi hieåu ba caùch veà danh-töø: Thaät-töôùng, Quaùn-chieáu, Vaên-töï, toâi xin möôïn ba thí duï:

Coù anh chaøng ñoù ñieân, do ñieân cho neân noùi meï mình laø keû thuø. Do thaáy baø meï laø keû thuø cho neân cöù muoán gieát baø meï thoâi.  Muoán chöõa beänh anh chaøng ñieân naøy, mình môùi noùi theá naøy: "Baø maø anh muoán gieát ñoù laø meï cuûa anh!" Thieät ra baø aáy sinh ra anh thieät, maø khoâng bieát khuøng hay sao maø anh ta thaáy baø aáy laø keû thuø mình. Thaønh ra baây giôø, laøm sao giuùp anh ta boû yù ñònh gieát, anh phaûi noùi theá naøy: "Baø naøy laø meï toâi, baø naøy laø meï toâi".

Cho neân anh chaøng ñieân veà nhaø cöù noùi theá naøy "Baø naøy laø meï toâi, baø naøy laø meï toâi", maø taïi sao phaûi noùi nhö vaäy? Laø taïi vì ñieân quaù ñi, heã ngöøng noùi laø anh ta gieát meï. Thaønh ra khi coøn noùi vaäy laø coøn ñieân. Trong khi noùi nhö vaäy, anh ta quaùn chieáu baø naøy nhö laø meï mình. Nhöng thöïc ra baø ta laø meï thieät. Vì thaáy laø keû thuø cho neân raùng quaùn laø baø meï mình.

Cho ñeán khi anh ta heát ñieân roài, thì anh ta khoûi caàn noùi laûm nhaûm "Baø naøy laø meï mình", maø cuõng khoâng raùng coi laø meï, vì thieät söï laø meï roài. Nhö vaäy mình thaáy söï thaät ñoù luùc naøo chuùng ta cuõng coù trí-hueä baùt-nhaõ heát, maø khoâng bieát sao chuùng ta quaù meùo moù cho neân baây giôø, thöôøng thöôøng mình phaûi noùi laø "Naêm uaån laø khoâng". Phaûi noùi ñeå traán-an, neáu khoâng noù thaønh ra coù. Maø coøn noùi laûm nhaûm nhö vaäy laø coøn thaáy thieät, coøn khoå. Khi naøo chuùng ta hoaøn toaøn khoâng coøn khoå nöõa thì soáng vôùi thaät-töôùng naøy, luùc ñoù khoâng coøn coù söï duïng-coâng nöõa.

Thaønh ra caùi phaùp thöù nhaát laø caùi phaùp khoâng coù duïng coâng maø haèng soáng vôùi noù goïi laø voâ-coâng duïng-haïnh. Laø nhöõng ngöôøi tænh, khoâng caàn quaùn meï mình laø meï mình. Cuõng nhö baây giôø, toâi thaáy gheùt quyù vò, toâi khoâng caàn noùi lôøi phaân bua gì heát. Giaû söû böõa naøo toâi keâu baø Töø-hoùa, toâi noùi:

"Coâ Töø-hoùa laïi ñaây, toâi noùi cho coâ nghe, toâi khoâng coù chaáp nhöùt, toâi khoâng coù giaän hôøn, toâi khoâng coù noùi caùi gì coâ heát!"

Thì coâ Töø-hoùa seõ hieåu khoân raèng laø toâi coù caùi gì trong buïng, toâi môùi noùi kieåu ñoù. Coøn toâi coøn thieät tình, toâi khoâng caàn keâu noùi gì heát. Coù gì laøm toâi suøng trong buïng toâi môùi noùi kieåu ñoù. Coøn toâi khoâng suøng thieät tình, toâi khoâng caàn keâu noùi gì heát.

Thaønh ra khoâng coøn tu, khoâng coøn duïng coâng quaùn chieáu thì ngöôøi ñoù ôû traïng-thaùi Thaät-töôùng Baùt-nhaõ. Haïng naøy quyù vò naøo voâ ñöôïc ñaây? Khoûi noùi! Nhöng hai haïng naøy laø caùch chuùng ta ñang laøm ñaây.

THAÄT-TÖÔÙNG BAÙT-NHAÕ

Hoâm tröôùc, noùi thí duï veà baøn tay, keå raèng coù anh chaøng ñoù ñi ra traän, bò ngöôøi ta baén gaõy tay, trôû veà, nghóa laø baøn tay naøy khoâng coù, nghóa laø coøn caùnh tay thoâi, nhöng khoâng bieát coù chöùng beänh ra sao, maø ñeâm naøo nguû, anh cuõng nhöùc choã baøn tay cuït naøy.

Baøn tay khoâng coù maø thaáy nhöùc nhoái choã baøn tay. Beänh ñoù laø beänh töôûng chôù gì? Anh ta môùi ñeán gaëp oâng baùc-só. Baùc-só hoûi anh ñau laøm sao? Anh ta môùi reân, noùi:

"Ñau quaù, aên khoâng ñöôïc nguû khoâng ñöôïc, nhöùc nhoái quaù!"

Baùc-só baûo:

"Nhöùc choã naøo, ñöa toâi coi?" thì anh ta kieám hoaøi, khoâng bieát sao ñeå ñöa choã nhöùc ra. Anh ta môùi noùi:

"Toâi nhöùc ôû choã toâi ñöa khoâng ñöôïc, toâi nhöùc ôû choã maát tieâu roài ñoù!"

Khi ñoù oâng baùc só môùi baûo:

"Nhö vaäy thì toâi chöõa beänh cho anh roài!"

Taïi vì baøn tay khoâng coù thì beänh khoâng coù, beänh khoâng coù thì thuoác khoâng coù. Anh naøy sau khi gaëp baùc-só veà heát beänh luoân.

Tröôøng hôïp naøy laø tröôøng hôïp soá moät.

Tröôøng-hôïp cuûa toå Boà-ñeà-ñaït-ma gaëp toå Hueä-khaû, noùi reân nhö mình neø:

"Taâm con baát an, xin ngaøi daïy con phaùp an-taâm". Ngaøi Boà-ñeà-ñaït-ma noùi:

"Ñaâu, ñöa caùi taâm baát an cho ta coi?" Thì ngaøi Hueä-khaû noùi:

"Daï, con kieám khoâng ra!"

Ngaøi Boà-ñeà-ñaït-ma noùi:

"Nhö vaäy thì ta ñaõ vì oâng daïy cho phaùp an-taâm roài!"

Xong moät laàn gaëp gôõ thì thaønh toå lieàn. Gioáng nhö anh beänh ñoù, ñeán kieám khoâng ra baøn tay ñeå ñöa cho baùc-só khaùm laø heát beänh.

Tröôøng-hôïp thöù hai, nhö ngaøi Taêng-xaùn ñeán vôùi ngaøi Hueä-khaû:

"Thöa thaøy, con nghieäp-chöôùng naëng neà, xin thaøy daïy con phaùp saùm-hoái!" Ngaøi baûo:

"Ñöa caùi nghieäp ra cho ta coi", thì Taêng-Xaùn baûo:

"Baåm, con tìm caùi nghieäp khoâng ra!"

"Nhö vaäy ta ñaõ vì oâng daïy phaùp saùm-hoái roài".

Tröôøng-hôïp thöù ba laø ngaøi Ñaïo-tín. Ñaïo-tín ñeán hoûi ngaøi Taêng-xaùn:

"Xin ngaøi chæ con phaùp giaûi-thoaùt." Ngaøi Taêng-xaùn hoûi laïi:

"Ai troùi oâng?" Khi ñoù oâng ta xem laïi, thaät coù ai troùi mình ñaâu!

"Daï baåm khoâng ai troùi con heát!"

Ngaøi lieàn heát beänh.

Neáu chuùng ta ñöôïc caùi haïng naøy, chuùng ta reân naøo taâm mình baát an, xao-xuyeán, meät-moûi, ngöôøi naøy aên hieáp mình, ngöôøi kia laøm phieàn mình, noùi xaáu mình; thì oâng thaày cao tay aán baûo: "Caùi ngöôøi ñoù ñaâu, chæ cho toâi coi?" Thì thaáy mình ñi tôùi chæ coù moät mình mình thoâi, nhöng mình vu-oan giaù hoïa cho khoâng bieát bao nhieâu ngöôøi. Thaønh ra ngay luùc thaáy roõ laø do mình töï taïo ra, mình töôûng-töôïng, mình caûm töôûng ra laø mình phieàn-naõo, thì ngay luùc mình thaáy roõ naêm uaån laø khoâng, thöïc ra noù ñaâu coù thieät.

Nhöõng ngöôøi laøm phieàn mình, nhöõng caûnh laøm phieàn mình, hieän baây giôø khoâng coù, töï mình töôûng-töôïng ra mình khoå thoâi. Ngay khi khaùm-phaù roõ ra ñieàu ñoù roài, thaáy roõ naêm uaån laø khoâng roài, ngöôøi aáy heát bònh. Moät laàn thoâi laø ñuû roài. Laø haïng nhaát, khi heát roài nhö vaäy hoï seõ soáng vôùi caùi thaáy bieát cuõng nhö ngaøy xöa, nhöng coù caùi khaùc laø khoâng phieàn-naõo. Goïi laø Thaät-töôùng Baùt-nhaõ.

QUAÙN-CHIEÁU BAÙT-NHAÕ

Tröôøng hôïp thöù hai. Cuõng anh beänh nhö vaäy. Ñeán baùc-só cuõng noùi baét maïch y vaäy nhöng khoâng heát. Anh noùi vôùi baùc-só theá naøy: "Toâi beänh, baùc-só cöù ñöa thuoác cho toâi ñi!"  OÂng baùc-só môùi ñöa hai goùi, moät goùi trong uoáng, moät goùi ngoaøi thoa. Nhöng maø uoáng anh ta bieát boû voâ mieäng chôù gì, nhöng maø thoa, thoa choã naøo?  

Thaønh ra ñem thuoác veà uoáng, anh ta boû voâ mieäng. Nhöng khi thoa anh ta tìm khoâng ra caùi choã thoa. Trong luùc kieám hoaøi khoâng ra choã thoa, anh môùi khaùm phaù ra caùi ñau naøy laø giaû töôûng. Vì baøn tay khoâng coù thì laáy gì ñau? Cho neân anh ta trôû laïi maéc ñeàn oâng baùc-só, baét traû laïi tieàn thuoác. Tay toâi khoâng coù maø baùn thuoác xöùc tay. Baùn thuoác nhö vaäy laø loãi ôû oâng thaày vaø baét traû laïi tieàn. Ñaây laø tröôøng hôïp cuûa caùc oâng Thieàn-sö, sau thôøi-gian duïng coâng tu, ñaïi ngoä roài ñi kieám oâng thaày maéc ñeàn. Thaønh ra coù nhöõng vò Thieàn-sö, khi ñeä-töû hoûi thaày daïy con pheùp an-taâm hay tu-haønh. OÂng baûo: "Tao khoâng chæ ñaâu, chæ roài, mai moát oâng ngoä, oâng chöûi tao cheát!"

ÔÛ ñaây, quyù vò ñoøi tu, toâi noùi nhö vaày: "May boà-ñoaøn hai taác, saém moät taám toïa-cuï, aên chay, leã baùi ..." quyù vò laøm ñöôïc. Khi xoay qua baét chöôùc söûa ñoåi thaân mình vaø söûa ñoåi hoaøn-caûnh beân ngoaøi, töùc laø trong uoáng thì ñöôïc, nhöng caùi thoa naøy, caùi khoå naøy, baét nguoàn töø choã naøo? Trong khi loay hoay tìm caùi taâm ñeå thaáy caùi khoå thì khoâng coù. Ñoù laø do caùi töôûng-töôïng, thì mình seõ heát bònh nhö caùi haïng naøy. Goïi laø Quaùn-chieáu Baùt-nhaõ.

Sau thôøi-gian duïng coâng, chuùng ta seõ ñaït ñeán traïng-thaùi quaùn-chieáu.

VAÊN-TÖÏ BAÙT-NHAÕ

Tröôøng-hôïp thöù ba naøy laø beänh naëng, oâng thaày ñöa thuoác naøo cuõng khoâng trò noåi. Beänh cöù beänh lieân-tu baát taän, ñau baát keå ngaøy ñeâm, luùc naøo cuõng thaáy phieàn-naõo heát trôn. OÂng thaày môùi hoûi:

"Coù luùc naøo oâng bôùt ñau khoâng?" Noùi:

"Daï, coù!" Hoûi:

"Luùc naøo?" Noùi:

"Luùc con coi video, cassette maø hay quaù laø con queân ñau!"

Cuõng nhö quyù vò coi queân aên queân nguû vaäy ñoù; anh beänh naøy cuõng vaäy. Thaày môùi baûo:

"Baây giôø ta baøy cho oâng, veà nhaø coi tuoàng naøo thieät hay.

Anh öa tuoàng naøo?" Baûo:

"Con khoaùi Voõ-taéc-thieân!"

"AØ, veà mua boä phim ñoù, khi naøo thaáy ñau quaù dôû ra coi."

Anh ta giôû ra coi; coi ñeán ñoä thuoäc loøng boä Voõ-taéc-thieân naøy, anh ta vöøa coi vöøa nguû guïc, laø anh ta ñau trôû laïi. Khi ñoù ñeán oâng thaày, hoûi:

"Coù phim naøo môùi hay khoâng?" Thaày baûo:

"Coù phim môùi!" Anh ta heát ñau. Maø phim thuoäc loøng cuõ roài thì anh ta ñau.

Ñaây laø loaïi naøy, ñaây laø loái tu toâi ñöa ra cho quyù vò thaáy. Baây giôø luùc naøo mình cuõng reân, mình khoå, mình buoàn heát trôn; maø chuùng-sinh thuoäc loaïi naøy noù quaäy döõ laém, noù ñaõ laøm khoå noù maø coøn laøm khoå chung-quanh nöõa. Baây giôø oâng thaày môùi ñöa vaøo:

"Con neø, ñaây laø caùi phaùi quy-y; khoâng coøn teân laø baø Boâng nöõa ngheo, maø con teân laø Dieäu-hoa, nghe khoâng?  Khi ngöôøi ta nhaéc laø baø Boâng thì coù quyeàn chöûi loän, nhöng khi noùi laø baø Dieäu-hoa thì nhôù laø mình tu roài!" 

Nghóa laø phaûi coù caùi phaùp-danh, quy-y caùi ñaõ; ñem veà maùng caùi phaùi quy-y ñeå doøm leân thaáy maø bôùt chöûi loän vôùi ngöôøi ta ñi.

Baây giôø khi naøo mình baän ñoà thöôøng thì mình coù theå gaây loän, chöûi loän, nhöng baän aùo traøng hay aùo vaït khaùch maø mình döõ quaù ngöôøi ta seõ noùi "Tu gì? Tu huù!" Vaø nhö vaäy baét buoäc phaûi maëc ñoà tu voâ, ñaëng khi naøo mình döõ thì ngöôøi ta seõ noùi "Tu maø baän aùo ñoù, maø döõ quaù, khoâng ñöôïc!" Nhö vaäy thì haïn-cheá bôùt haïng chuùng-sinh döõ naøy ñi.

Baây giôø, saém moät caùi chuoâng, moät caùi moõ, khi naøo giaän ai quaù thì laáy moõ maø goõ, cho noù haû hôi. Ñaët ra nhöõng cuoán kinh ñeå ngöôøi ta vöøa tuïng vöøa la cho noù haû hôi moät laùt. Trong luùc tuïng nhö theá ñoù, taâm mình bôùt tham, saân, si ...

Heát

[Trôû veà trang 1]      [Trôû veà trang Thuyeát Phaùp]