Thương
Sơn Thi Tập của Đức Tùng Thiện Vương
là một tập thơ gồm 57 quyển được
đóng thành 10 tập, sách in bằng ván gổ .
Hiện
nay Phủ Tùng Thiện Vương ở 91 Phan Đ́nh Phùng,
thành phố Huế, c̣n lưu giử một số
bản khắc gổ về tập thơ trên .
V́
giá trị nhân văn trong Thương Sơn Thi Tập, nên
Ông Ngô Thời Đôn đă chọn tập thơ của Miên
Thẫm Tùng Thiện Vương làm luận án Tiến Sĩ
Văn Ngử năm 2000 .
Xin
trích đăng vài đoạn luận án Ngô Thời Đôn
dưới đây :
""Miên
Thẫm là một nhà thơ trọn đời sáng tác
bằng chử Hán .Theo nhà nghiên cứu Trần Thanh
Mại th́ Thương Sơn Thi Tập có một số
lượng bài thơ trên dưới 5000 bài . Miên
Thẫm là một trong nhiều thi sĩ nỗi tiếng
Triều Nhà Nguyển .Ông có một sự nghiệp sáng
tác rất qui mô .
Theo
ư kiến của Trần Thanh Mại th́ Miên Thẫm
mặc dầu là cháu Vua (Gia Long), con Vua (Minh Mạng), em
Vua (Thiệu Trị), chú Vua ( Tự Đức), nhưng do hoàn
cảnh lịch sữ và cuộc sống cá nhân, khuynh hướng
tư tưởng , t́nh cảm của nhà thơ rất
gần gủi với nho sĩ tiến bộ và quảng
đại nhân dân .
Năm
1842, Miên Thẫm hộ tống Vua Thiệu Trị ra Hà
Nội, dịp nầy, nhà thơ được tiếp
xúc với các danh-sĩ Bắc Hà và về sau, có người
đă trở thành bạn thơ thân thiết của Miên
Thẫm như Cao Bá Quát, Nguyển Văn Siêu .
Nhà
thơ cũng được giao tiếp với các danh-sĩ
Trung Quốc trong đoàn Ngoại giao của nhà Thanh.
Sau
khi đọc tập "Phong Nhă Thống Biên" do
Triều Nguyển chỉ định Miên Thẫm sưu
tầm những bài thơ hay của các danh sĩ Việt
Nam trong đó có một
số bài của Miên Thẫm, Tiến sĩ Lao Sùng Quang
của nhà Thanh bắt đầu tiếp cận với
nhà thơ Miên Thẫm từ đó .
Lao
Sùng Quang ghi nhận về con người của Miên
Thẫm , biệt hiệu Bạch Hào Tử ,theo cái quư
của bậc trên, gởi t́nh nơi khói và ráng,
suốt ngày không rời ghi chép, chí thú vượt cao, tính
t́nh trở về chốn điềm nhiên, thực là vượt
ra ngoài, lên trên phú quư lợi danh .
Các
nhà thơ Trung Quốc phê b́nh Miên Thẫm như sau :
"Tài
nầy xứng với ngày xưa, xứng với ngày nay
."
"Nước
Nam sinh ra được một người kiệt
xuất là Bạch Hào Tử, vốn từ gia-đ́nh vương
giả,mà lại không giống ."
"Dường
đường là một vị thi nhân mà không như các
quan thời ấy,thân th́ ở nơi triều đ́nh mà
ḷng th́ ở nơi rừng núi, vinh hoa tận mắt mà
coi như nước chảy"
"Thơ
ca thành thật của Ông làm cho quỹ thần phải
khóc"
(Giản
tác thi ca khấp quỹ thần)
"Đọc
thơ Ông như đeo ngọc lưu ly vào cổ, như
đang rét mà được khoác áo cừu ."
(Ly
châu thám đắc hạm, cô dịch tập thành
cừu)
Lao
Sùng Quang cũng nhận ra vẽ đẹp và sự rung
động từ nghệ thuật câu thơ của Miên
Thẫm .
"Tụng
đáo Bạch Âu, Hoàng Diệp cú ,
Cổ
hoài tiêu sắc đới thu hàn"
(Đọc
đến câu thơ C̣ Trắng, Lá Vàng ,
Nỗi
nhớ xưa hiu hắc , mang theo hơi thu lạnh) .
Thán
phục sâu xa, Lao Sùng Quang bày tỏ niềm tin lớn,
mong muốn đón nhận trọn vẹn con người
Miên Thẫm và ư nghĩ trong Thơ "Thương Sơn
Thi Tập" .
"Đường
Ngu thanh giáo hải ban đông,
Nam
phục văn chương thuộc Thượng công
."
(Thanh
giáo Đường Ngu chung mấy cỏi ,
Văn
chương đất Việt thuộc riêng ông .)
(Trích
Giá Trị Nhân Văn trong Thương Sơn Thi Tập do
Ông Ngô Thời Đôn soạn thảo cho Luận án Tiến
Sĩ Văn Ngử, xuấn bản tại Hà Nội, năm
2000 .)