|
จำแนกตามสีหน้าหัวโขน
แม้ว่าจะมีการจำแนกหัวโขนเป็นที่หมายให้รู้ชื่อและหน้าที่ด้วยแบบอย่างลักษณะของเครื่องประดับหัวโขนแล้วแต่ตัวโขนก็ยังมีจำนวนมากกว่าแบบที่คิดได้เมื่อเป็นเช่นนี้ช่างทำหัวโขนคงจะได้แก้ปัญหาเพื่อความเข้าใจในการดูโขนด้วยวิธีการเขียนระบายสีพื้นส่วนใบหน้าหัวโขนให้เป็นสีต่าง
ๆ กัน ออกไป ทำให้มีหัวโขนแปลกขึ้น และจำแนกแยกออกไปได้มากขึ้น
อย่างไรก็ตามจำนวนสีที่ใช้แต่ก่อนมีจำนวนจำกัดอู่ไม่กี่สี
เป็นต้นว่า สีดำ สีขาว สีแดง สีคราม และสีเหลือง
เรียกกันว่า สีเบญจรงค์ กำหนดไว้เป็นสีหลัก
อาจใช้ผสมกันออกกันเป็นสีต่าง ๆ ได้มากหลายสี
ขึ้นอยู่กับความรู้ความชำนาญของช่างเขียนแต่ละคนซึ่งมักปกปิดหวงแหนถือเป็นความลับ
เป็นลูกเล่นและไม้ตายประจำตัว
สีต่าง ๆ ที่มีเขียนระบายบนพื้นหน้าหัวโขนเท่าที่ปรากฎและรวมไว้ได้
มีดังนี้
-
พวกสีแดง มีสีแดง สีแดงชาด สีแดงเสน
สีดินแดง สีลิ้นจี่ สีหงสบาท สีหงดิน
สีหงชาด สีหงเสน
- พวกสีแสด
สีดอกชบา สีฟ้าแลบ
- พวกสีเหลือง
มีสีเหลืองรง สีเหลืองดิน สีเหลืองอ่อน
สีเหลืองเทา สีเลื่อมเหลือง สีเลื่อมประภัสสร
สีจันทร์
- พวกสีคราม
มีสีคราม สีขาบ สีคราอ่อน สีดอกตะแบก
สีมอคราม
- พวกสีม่วง
มีสีม่วง สีบัวโรย สีม่วงแก่ สีม่วงอ่อน
- พวกสีเขียว
มีสีเขียว สีก้ามปู สีน้ำไหล สีเขียวใบแค
สีเขียวตังแช
- พวกสีดำ
มีสีดำ สีดำหมึก สีผ่านหมึก สีมอหมึก
- พวกสีเทา
มีสีเทา สีผ่านขาว สีเมฆ
- พวกสีน้ำตาล
มีสำน้ำรัก สีผ่านแดง
|
|
|
|
จำแนกตามลักษณะใบหน้า
๑. หน้ามนุษย์และหน้าเทพยดา
ลักษณะหน้าโขนพวกนี้ปั้นหน้าเป็นหุ่นที่มีลักษณะละม้ายคล้ายมนุษย์ทั่วไป
แต่ผลิตหู ตา จมูก ปาก ให้เป็นลักษณะกลาง ๆ
ไม่อิงเค้าใบหน้าคนจริง ๆ คนใดคนหนึ่ง ฉะนั้นหน้าหุ่นหัวโขนที่เป็นหน้ามนุษญย์และหน้าเทพยดาจึงมีเค้าหน้าเหมือนกันทุก
ๆ หัว และยังนิยมเป็นหุ่นและเขียนระบายให้ใบหน้าแสดงอารมณ์ร่าเริง
ด้วยอาการยิ้มแย้มน้อย ๆ อยู่ในหน้าโดยใช้เส้นโค้งกลับขึ้นของส่วนปากกับไพรหนวดและดวงตาทั้ง
2 ซึ่งโค้งขึ้น โดยเฉพาะหน้าฤาษีจะสังเกตเห็นได้ชัดกว่าหน้าอื่น
ๆ
|
|
|
|
|
๒.หน้าอมนุษย์
ส่วนใหญ่เป็นหน้ายักษ์ อมนุษย์ตนอื่นก็มีบ้างแต่ไม่มาก
หัวหุ่นหน้ายักษ์นั้นแท้ที่จริงก็อาศัยต้นเค้าโครงจากใบหน้ามนุษย์ทั่วๆป
แต่ภูมิหลังของยักษ์ตามท้องเรื่องเป็นพวกที่มีนิสัยดุร้าย
โกรธง่าย นายช่างจึงคิดประดิษฐ์เลือกสรรค์เอาลักษณะความโกรธ
ซึ่งปรากฎเห็ฯได้บนใบหน้ามาประดิษฐ์ปั้นและเขียนระบายใส่ลงบนใบหน้าของหัวหุ่นยักษ์
ลักษณะในตาของยักษ์ ทำเป็น 2 แบบ คือ
ตาลืมเบิกกว้าง เรียกกันว่าตาโพลง เช่นหน้าโขนทศกัณฐ์
อินทรชิต รามสูร
ตาหลบต่ำ เรียกกันว่าตาจระเข้ เช่น หน้าโขน
พิราพ พญาทูษณ์ ตรีเศียร
|
|
|
|
ลักษณะของปากยักษ์
ทำเป็น 2 แบบ คือ
ปากแสยะ ทำเป็นลักษณะแสยะปากยิงฟันและเห็นเขี้ยว
เช่น หน้าโขน พิราพ ทศกัณฐ์
กุมภกรรณ พิเภก
ปากขบ ทำปากในลักษณะขบฟันบนข่มริมฝีปากล่าง
เช่น ตรีเศียร พญาขร อินทรชิต รามสูร
มังกรกัณฐ์
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|