THỜI ĐIỂM
NGÀY GHI ƠN MẸ
(LM Trần Cao Tường)
Để diễn tả tình yêu thời mới,
người ta hay nói chơi: “honey, money!”, nghĩa
là “tình ơi, tiền đây!”
Nhưng vẫn luôn có thứ tình yêu
vượt lên tất cả. Tình yêu tinh
ròng, tình yêu nguyên thủy, mà
tình mẹ là điển hình.
Quanh năm vất vả lam lũ mà được
một ngày mát mày mát mặt thì
người mẹ nào cũng thấy hả dạ. Ấy
là ngày Vinh Danh Mẹ. Người Mỹ cũng
thương mẹ lắm chứ. Ngày Vinh Danh Mẹ
con cái thường mua hoa mua quà cho mẹ, lại
mời mẹ đi ăn tiệm nữa. Vậy mà
Trà Lũ trong cuốn Đất Thiên Đàng
lại bảo như thế còn thua người Việt
mình: “Ở đây, mỗi năm một lần,
con cái mới nhớ tới cha mẹ, mới mua
quà, mới mua thiệp, mới mời đi ăn tiệm.
Việt Nam
mình hơn hẳn họ mặt này. Chúng ta
yêu mẹ quanh năm. Từ bé cho đến
trưởng thành, chúng ta quấn quít
bên mẹ”.
Mẹ già như chuối ba
hương
Như xôi nếp một, như
đường mía lau.
Người Việt mình diễn tả tình
mẹ sống động và cụ thể lắm: Mẹ
tượng trưng cho những gì chín nhất,
ngọt nhất, quý nhất.
SUY NGHĨ BẰNG TIM
Tình mẹ Việt Nam lại không dễ
nhận ra bằng con mắt thịt. Không hôn
hít rầm rộ như kiểu Âu Mỹ, mà
đôi khi thật thầm lặng kín đáo.
Thấy thế mà chẳng phải thế; nói vậy
mà chẳng phải vậy. Nhưng phải cảm
được bằng con mắt và lỗ tai thứ
ba, nghĩa là bằng con tim. Vì mẹ Việt Nam
thường suy nghĩ bằng tim.
Mẹ tôi cũng đã nhiều lần suy
nghĩ bằng tim, nói vậy mà không phải
vậy. Hồi chúng tôi còn nhỏ, mẹ
tôi cưng thằng Út nhất nhà, nhất
là từ ngày ba tôi qua đời. Nó cũng
biết vậy nên lờn mặt. Tôi còn nhớ,
có lần nó phạm một tội “tầy
trời” gì đó, bà bực mình la
lối om xòm, rồi vừa giậm chân bình
bình đe dọa vừa chạy đi kiếm roi, phen
này đập cho mày một trận nên
thân. Bấy nhiêu động tác cũng đủ
bảo đảm cho thằng Út có đủ giờ
cao chạy xa bay. Bà diễn thêm một màn ngoạn
mục nữa là hò hét mấy đứa anh
đứa chị đi bắt thằng Út về cho
bà. Mấy anh chị thì đã chỉ chờ
“nói dzậy thì cứ hiểu như dzậy”
để trả thù thằng Út vì cái
gì cũng được hơn anh chị, bèn
hè nhau đi bắt “can phạm” đem về
nộp cho “triều đình”. Trời ơi,
biết làm sao bây giờ. Đã lỡ
phát thanh hô hào nhất trí, đến khi
“nhân dân” cộng tác với
“nhà nước” đưa can phạm đến
tận tay mà không xử thì mất mặt bầu
cua cá cọp và không còn thể thống
gì hết nữa. Thế là “nhà nước”
bất đắc dĩ phải xử án bằng
cách bắt thằng Út lên đo giường.
Rồi bà vung roi quất tứ tung chung quanh cho bụi
bay mù mịt làm ra vẻ chiến trường
đã đến hồi lửa khói ngút
ngàn ! Và dĩ nhiên là cũng phải
có màn rê roi qua cái mông tội
nhân theo chiêu thức “hải triều lãng
lãng” như trong Anh Hùng Lĩnh Nam, có ý phủi
bụi quần cho hắn thì đúng hơn. Thằng
Út rất thông minh, hiểu ý mẹ, bèn
khóc thét lên với giọng thê
lương ai oán. Tưởng rằng đến
giây phút gay cấn này thì sẽ
được mấy anh chị nhào tới can mẹ,
chứ nào ngờ bốn bề án binh bất
động. Mẹ tôi tiến thoái lưỡng
nan đâm bí. Không đánh nữa thì
sẽ bị “quần hùng” cười
là “đã bảo mẹ cưng thằng
Út như vậy là làm cho nó hư”,
mà đánh tiếp thì xót xa khúc ruột
e không ổn. Thế là bà òa lên
khóc tru trếu: “Các anh chị hè nhau
đánh nó chết đi. Nó mồ côi chẳng
ai thương.”
Câu chuyện mẹ tôi như vậy đấy!
Chỉ có mình bà có quyền
đánh thằng Út chứ có ai dám động
đến. Có giời mà hiểu được.
Chưa kể có nhiều lần đứa em gái
áp út bị ăn đòn lây. Số
là mỗi lần thằng Út có tội
thì dễ gì mà bắt nó lên giường
để đánh đòn. Thế là đứa
gái áp út được bà dụ ngọt
là “con cứ nằm giả vờ thì em
nó mới chịu nằm” vì ra như có
bạn đòn đỡ mất mặt. Nhưng nhiều
lần từ chuyện đánh giả vờ, bà
bỗng tìm ra nhiều giống tội khác rồi
hóa ra đánh thật. Tội nghiệp con
bé. Thì ra “con tim có lý lẽ mà
lý trí không biết được”,
đúng như một câu nói của người
Tây.
VỒNG TRẦU CHO MẸ
Lý lẽ con tim thì vậy. Đôi khi
có vẻ không công bằng. Vậy mà thiếu
tình mẹ là hỏng ngay. Tục ngữ
đã bảo: “mất mẹ liếm lá đầu
đường” là đúng, ít ra về
mặt tinh thần, anh em sẽ tan tác rời rạc.
Người Việt đã có cả một
trường ca vinh danh Mẹ Việt Nam:
Mẹ Việt Nam không son không phấn
Mẹ Việt Nam chân lấm tay
bùn.
Văn minh Âu Mỹ thường được
gọi là văn minh thiên về bố, dùng
đầu nhiều hơn. Cái gì cũng phải
có lý, cũng phải đo lường chiết
toán được, nói vậy thì chỉ
có thể hiểu được là vậy.
Làm sao có thể đo được độ
ngon của miếng sầu riêng, làm sao có thể
tìm ra lý của vụ mẹ tôi đánh
thằng Út ?! Nhưng rồi nhìn kỹ thì
mình thấy mẹ thương mỗi đứa con mỗi
kiểu khác nhau, tùy thời tùy mức. Anh em
mỗi người mỗi tính thì mẹ trở
thành chất keo mầu gắn liền tất cả.
Chắc chắn vì người mẹ nào cũng
đã cả đời chịu thua thiệt. Mà cũng
chính vì cứ cam chịu phần thấp trong
nhà nên mới thành “lòng mẹ bao la
như biển Thái Bình dạt dào”. Chỗ
trũng nhất trên mặt đất thì nhận
được tất cả, biến chế tất cả,
thành đại dương bát ngát. Vì
thế trong Ngày Vinh Danh Mẹ, người Việt
nên tặng mẹ mình một vồng trầu thay
vì bó hoa. Lá trầu là chính tâm
hồn mẹ, càng bị nhai nát thua thiệt
càng nẩy sinh tình yêu.
Con đường nghiền nát trầu
cau
Nên màu đỏ thắm
nên màu sắt son.
BÚP BÊ KHÔNG MẶT
Dân Amish ở Bắc Mỹ có một lối
sống an bình hạnh phúc rất ngược với
những lề thói của các khuôn mẫu
và tiêu chuẩn của xã hội hiện tại.
Họ thuộc một thứ giáo phái đặc
biệt rất ngặt do Jacob Ammann lập ở Thụy sĩ,
nhưng bị bách hại phải chạy sang
vùng Alsace-Lorraine, rồi di sang Mỹ khoảng năm
1720. Họ nhất định sống với nhau
thành những cộng đồng riêng biệt
trong những nông trại vùng Pennsylvania,
Ohio, Indiana,
Iowa, Nebraska.
Lối sống của họ thật giản đơn chứ
không phức tạp đến ngộp thở như
xã hội bây giờ.
Một trong những phong tục đặc biệt của
người Amish là khi con gái đi lấy chồng,
bà mẹ tự tay làm cho con một búp
bê không mặt, nghĩa là trên mặt
không vẽ mắt, mũi, miệng, tai gì hết,
và các ngón tay ngón chân cũng
không rõ nét. Mà bà mẹ nào cũng
làm như vậy, không cần phải đẹp
đẽ cầu kỳ gì cả, nhưng mỗi
búp bê đều mang sắc thái riêng, nhận
ra ngay nét riêng biệt của người mẹ
làm. Trao búp bê không mặt cho con là
trao một của hồi môn đầy ý nghĩa,
sẽ làm cho con giầu lắm, chứ không bao giờ
trao vàng bạc gì cả, vì người Amish
không đeo vàng, không trang điểm. Thậm
chí áo họ mặc thường ngày cũng
không có cúc, vì cúc cũng là
đồ trang sức khoe mẽ.
Con búp bê đó sẽ để
mãi trong phòng, luôn nhắc nhở cho con rằng
không cần phải sơn trét vào mặt những
vinh hoa giả tạo. Bên trong nội tâm con, dưới
mái nhà con, đã sẵn kho tàng giầu
có rồi, con hãy hướng vào mà khai
mỏ, mà xây dựng cho gia đình con
thành một tổ ấm. Con hãy tập âm thầm
chịu đựng, ẩn mặt đi và bằng
lòng thua thiệt thì gia đình mới hạnh
phúc được.
TIN VUI THỂ HIỆN TÌNH YÊU
Không ngờ mà đạo sống người
Việt và người Amish lại giống nhau như
thế. Vì đó chính là cách thể
hiện tình yêu tinh ròng, nguyên thủy.
Như Chúa Giêsu đã định nghĩa:
Không có tình yêu nào hơn được
tình của người thí mạng vì người
mình thương. Đây mới là cách dựng
xây tình yêu đích thật, bằng hy sinh
quên mình. “Thầy dạy chúng con một
giới mệnh mới là hãy yêu nhau. Như
Thầy đã yêu các con, cả các con cũng
phải yêu nhau. Cứ xem tình các con yêu
nhau, mọi người sẽ nhận ra các con
là môn đồ của Thầy” (Gioan 13:34-35).
Hình ảnh mẹ tôi xử tội thằng
Út vẫn mãi đi theo tôi, đặc biệt
trong Ngày Vinh Danh Mẹ mỗi năm. Ngày Vinh Danh
Mẹ cũng nhằm vào tháng Năm, tháng
mà theo truyền thống Công Giáo gọi
là tháng Hoa dâng kính Đức Mẹ. Những
nhà văn hóa tha hồ mà tìm cách giải
nghĩa hiện tượng tại sao người Việt
rất sùng kính Đức Mẹ. Chắc chắn
vì hình ảnh người mẹ gần tim
hơn đầu khi chạm tới huyền nhiệm
Thiên Chúa là Cha. Và tôi vẫn nghĩ
Đức Mẹ cũng thương theo cái kiểu mẹ
tôi. Ai nói sao, mặc. Chẳng cần phải
lý luận rằng kiểu đó có làm
cho con mình hư hay không.
Thể hiện tình yêu cũng là cảm
nhận tình yêu. Bằng một việc cụ thể
tỏ lộ tình thương, qua người mẹ
còn sống hay đã qua đời. Và trong
tháng Hoa này, mình cảm nhận tình
yêu rõ nhất qua việc làm sống lại
tình mẹ với chính Đức Mẹ Maria.
Mình nhìn lên với con mắt tin yêu
nói với Đức Mẹ: Kính mừng Maria
đầy ơn phúc, Đức Chúa Trời ở
cùng Mẹ”.
Tình yêu này không hơn tình mẹ
mình thì ít ra cũng bằng được
như vậy. Cảm nhận này là phép mầu
cho lòng mình dịu lại mỗi khi cuộc sống
nặng trĩu ưu tư và căng thẳng. Và
mình nghe vẳng lên đâu đây câu
hát: “Tình yêu như trái chín con
tim bồi hồi…”
LM TRẦN CAO TƯỜNG
(Bai Chuyen)
