|
RA.CH GIÁ---------TRA(M NHÓ' NGÀN THU'O'NG 3 |
|
VU LAN |
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tuổi thơ con có
một thời hạnh phúc Gọi "Mẹ
ơi!" khi đói khát, chán chường Ḷng vui lên thấy
mẹ cười trước mặt Được vỗ
về, được âu yếm yêu thương
Nhà ḿnh nghèo, mẹ
sợ thân con lạnh Nên thức hoài, canh
giấc ngủ thâu đêm Con trở giấc,
mẹ vội vàng lính quưnh Ấp ủ con
mặc gió bấc ngoài hiên Lớn lên rồi
lại rời xa tay mẹ Mẹ vẫn
cười nghiêng theo bóng đời con Khi vấp ngă, gọi
"Mẹ ơi!" rất khẽ Đỡ con lên,
Mẹ hỏi "Có đau không" ? Từ ngàn xưa
nước mắt luôn rơi xuống Hạt mưa sa
đâu chảy ngược lên nguồn? Trên đường
đời mẹ bao lần vấp ngă Có bao giờ con
hỏi "Mẹ đau không"? TRAN KIEU BAC(LƯU
LINH GIANG TỬ sưu tầm)
From Sony Tran :
Tác giả Karen N. Nguyen, trưởng nữ
một gia đ́nh H.O., hiện là pharmacist, làm việc và
cư trú tại Virginia. Với hai bài đặc biệt
Chuyện Cấm Đàn Ông và Viết Cho Em Trai Tôi cô là tác
giả được trao tặng một trong 4 giải
thưởng chính Viết Về Nước Mỹ năm
thứ ba, 2003. Bài mới của cô lần này là chuyện
viết cho mùa Vu Lan, về một bà mẹ sau hôn nhân
Mỹ-Việt. Kim nh́n tấm ảnh đen trắng to bằng
cuốn notebook các học sinh Mỹ hay dùng, nước
thuốc đă bắt đầu úa vàng. Ảnh đám
cưới, chụp ở Việt Nam trong đầu
những năm 60. Những người phụ nữ
Việt Nam trong ảnh tóc đánh rối, bới cao, áo dài
không có cổ theo kiểu áo bà Nhu dài gần chấm gót chân,
giày cao gót mũi nhọn, phô bày những nụ cười
tươi tắn trên những vành môi bôi son khá công phu.
Những người đàn ông Việt Nam trong ảnh mặc
âu phục, tóc chải brilantine, giày da bóng loáng. Đứng
ở trung tâm h́nh là cô dâu chú rể. Cô dâu c̣n rất trẻ có mái tóc à la garcon, không trang
điểm nhiều không đeo nữ trang ǵ cả. Cô
mặc một bộ váy đầm ngắn trên đầu
gối giản dị nhưng vô cùng thanh lịch, ôm gọn
lấy thân người thon thả, cái khăn voan trên
đầu chỉ ngắn đến quá vai một chút, tay
cầm một đóa hoa nhỏ xinh xinh. Dù cô dâu có mang giày
cao gót, dù trên đầu cô có một cái vương niệm
nhỏ, cô vẫn c̣n thua cái vai chú rể gần 1 tấc.
Giữa những mái tóc đen trong h́nh, chú rể nổi
bật lên mái tóc vàng, với cái dáng người cao ráo,
vững chải trong bộ đồ vest may cắt rất
khéo. Chú rể cũng c̣n rất trẻ nh́n c̣n muốn
trẻ hơn mấy đứa học sinh seniors ở
trường high school bây giờ. Kim thầm nghĩ. Chú
rể và cô dâu đều có khuôn mặt rạng rỡ
hạnh phúc và cười thật tươi, nụ
cười mấy chục năm rồi vẫn c̣n lưu
lại trên tấm h́nh không phai nḥa. Đây là chị Vân đó sao? Kim nh́n tấm ảnh
cố t́m ra những nét quen thuộc của cô dâu trong
ảnh với h́nh ảnh của chị Vân bây giờ. Thời
gian, thời gian hơn bốn mươi năm trôi qua
rồi, nếu không biết trước đây là ảnh
đám cưới của chị Vân. Kim sẽ không tài nào
đoán ra được cô dâu trong ảnh là ai hết. Kim
đưa trả tấm ảnh cho Lan, cô em họ của
chị Vân. Lan làm cùng sở với Kim và ở chung nhà
với chị Vân, t́nh cờ thấy tấm ảnh khi
chị Vân dọn dẹp nhà cửa nên mượn tấm
ảnh mang vào cho Kim xem. Lan nói với Kim, giọng nói có đôi chút luyến
tiếc, xót xa "Hồi đó chị Vân đẹp
biết chừng nào, dễ thương biết là chừng
nào, đúng không Kim. Bây giờ lớn tuổi rồi
chứ chị Vân vẫn được mấy ông ái
mộ lắm đó. Năm ngoái chị Vân qua California
chơi thăm bà con bên đó có một ông cụ góa vợ
cảm quá xá cỡ, quen mới vài tuần nói chuyện
mấy lần mà bị sét ái t́nh đánh trúng, nài nỉ xin
chị Vân dọn qua bên Cali ở, mà chị Vân đâu có
chịu. Mấy chục năm rồi chị ấy
chỉ sống v́ con mà thôi Kim ơi". Chị Vân, nếu đem tuổi tác ra so sánh th́ Kim
phải gọi là Cô Vân, d́ Vân, bác Vân mới đúng v́
tuổi của chị Vân cũng xấp xỉ tuổi
của má Kim. Chính chị Vân đề nghị Kim gọi
chị Vân là chị và Kim cảm thấy gọi như
vậy cũng hay hay, v́ sau một thời gian quen với chị
Vân, Kim phải công nhận là chị Vân rất trẻ trung
và vui tính. Tóc chị Vân c̣n đen mướt, chỉ
điểm lấm tấm vài sợi bạc. Nếu không
biết tuổi thực của chị Vân, Kim có thể
đoán ṃ là chị Vân ở vào lứa tuổi 50 mà thôi.
Chuyện boyfriend, girlfriend, chuyện bồ bịch,
chuyện ăn hàng, chuyện nhảy nhót, muốn nói
chuyện ǵ chị Vân cũng có thể đóng góp ư kiến
phê b́nh xây dựng ngoài lề được cả. Làm
việc ở pharmacy bao giờ công việc cũng bận
rộn liền liền, nhưng cứ vài tuần chị
Vân tạt qua pharnacy mua thuốc, Kim gặp chị Vân nói
chuyện vài ba phút với chị Vân là bao nỗi phiền
toái bực bội ở pharmacy biến mất tăm tích
đi hết. Không những như vậy, những lần
chị Vân ghé qua pharmacy là Kim lại có quà. Hôm là trái bắp
luộc c̣n nóng hổi, hôm là mấy cái bánh đậu xanh
Bảo Hiên rồng vàng ngọt ngào, hôm là ly chè đậu
thơm ngon, hôm là mấy thanh chocolate Thụy sĩ
để nhâm nhi từ từ lúc pharmacy hết việc
(lời chị Vân). Tết đến, chị Vân nghe Kim nói năm nay Kim
bỏ qua mục bánh tét bánh chưng v́ bận quá không đi
mua được, chị Vân mang đến cho Kim tối
mùng một mấy khoanh bánh tét nhân đậu xanh gói kỹ
lưỡng kèm theo một hộp nước mắm
nhỏ và một bao nylon dưa giá củ kiệu cho
đủ món. Ḿnh người Việt Nam, tết Việt
Nam ở xứ người đi nữa có điều
kiện ít ra cũng phải ăn chút bánh cổ truyền
để nhớ hương vị quê hương, chị
Vân nói. Phong tục Việt Nam phải nhớ đừng có
quên, chị Vân nhắc nhở Kim như vậy. Mấy
cửa hàng thực phẩm ở gần bên tiệm Kim làm
có seafood on sale, tôm càng tôm hùm nửa giá chị Vân biết
được nếu có dịp ghé qua pharmacy chị Vân
cũng cho Kim hay để đi mua. Nhà chị Vân chỉ
cách pharmacy có chừng 5 phút đi bộ, thành ra Kim gặp
chị Vân đều đều và được ăn quà
của chị cho đều đều. Mối t́nh Việt Mỹ của đầu những
năm 60 tại Saigon khởi đầu đẹp như
trong chuyện cổ tích hóa ra lại không kéo dài cho
đến khi cô dâu chú rể trong h́nh sống đến
tuổi đầu bạc răng long. Lư do chị Vân và
chồng chia tay, Kim chỉ có thể tóm tắt trong hai
chữ: không hợp. Theo lời Lan, em họ chị Vân th́
hai người có một đứa con gái, sau khi ly dị
th́ cô bé ở với bố, c̣n chị Vân th́ vẫn giữ
liên lạc với con và lâu lâu chị Vân lại ghé thăm
con. Con gái chị Vân bây giờ đă ở tuổi 30
rồi, cô đang sống và làm việc ở một
tiểu bang tít bên phía miền tây nước Mỹ, giáp Thái
B́nh Dương và vẫn gọi phone nói chuyện với
chị Vân, viết thư, viết email cho chị Vân
đều đều. Lan nói vậy với Kim. Chồng
chị Vân sau đó lập gia đ́nh lần nữa với
một phụ nữ gốc Á Châu, xấu hơn chị Vân
nhiều, theo lời Lan kể. Kim chỉ mới quen biết chị Vân có chưa
tới một năm mà chị Vân đă đối xử
với Kim như bát nước đầy, đi party
chị Vân thấy có bánh kẹo ngon cũng gói một chút
để dành cho Kim, ngày nào nấu món ǵ ngon mà biết Kim
làm ở tiệm chị Vân cũng ghé qua sớt cho một
chút. Có hôm chị Vân ghé qua pharmacy buổi chiều gần
đến giờ đóng cửa, hỏi Kim có ăn cá kho
hay không. Kim trả lời có, thế là chị Vân kêu xong
việc ở pharmacy th́ lái xe theo chị Vân về nhà,
chị Vân cho một hộp cá kho kèm theo một hộp
cơm với cá kho. Ăn mà nhớ mấy món ăn má Kim
nấu hết sức. Má Kim ở xa cách cả mấy
giờ máy bay, Kim nói chuyện với má thường xuyên
nhưng bây giờ Kim không có dịp thưởng thức
mấy món ăn má nấu như ngày nào. Nhiều lúc
nhận mấy món ăn chị Vân cho Kim nhớ má quá
chừng, v́ cách chị Vân nêm nếm đồ ăn
cũng giống như má Kim vậy. Tuổi Kim cũng gần với tuổi con gái
chị Vân, con gái chị Vân ở xa, những lúc chị Vân
nấu đồ ăn rồi mang biếu Kim một chút,
có phải chị Vân nhớ đến con ḿnh, mong con gái
ḿnh được ở gần bên để
được chị chăm nom lo từ miếng ăn
đến giấc ngủ như ngày nào hai mẹ con ở
bên nhau hay không, Kim tự hỏi.... Kim nhớ má và chị
Vân nhớ con gái, có phải v́ vậy mà Kim cảm thấy
thoải mái thư thái tâm hồn những khi gặp chị
Vân, nghe giọng nói ấm cúng của chị, nh́n ánh mắt
tha thiết của chị Vân, thấy cái cười
đôn hậu của chị Vân. Trong những món ăn
Việt chị Vân nấu có bao nhiêu phần nhớ phần
thương của người mẹ dành cho cô con gái
sống ở xa, cô con gái "đi học ở Harvard mà
vẫn nhớ cơm Việt Nam, mang theo cả cái nồi
cơm điện vào dorm, ngày ngày đi học về là
nấu cơm ăn với x́ dầu" theo lời
chị Vân kể, Kim không thể đo được
nhưng biết là nhiều lắm, nhiều lắm. Ngày Mother's day Kim bước vào tiệm là thấy
choáng ngộp trước bao nhiêu là bong bóng và hoa chưng
đầy trong tiệm. Những cái bong bóng đủ màu
đủ kiểu có những ḍng chữ biểu lộ t́nh
yêu của con cái với mẹ được cột thành
chùm và bày kế những hộp chocolate ngọt ngào
đủ loại, đủ kiểu, những bó hoa
hồng, hoa tulip, hoa daffodil thắt những cái nơ màu
hồng, màu xanh màu đỏ rực rỡ. Đối
với pharmacy chỗ Kim làm th́ ngày nào cũng là một ngày
bận rộn cả, nhưng hôm đó trên quầy pharmacy đặc
biệt có thêm một lọ hoa hồng đỏ thắm,
Kim nghi chắc là bên flower shop đem qua. Nhỏ cashier nói
đùa với Kim: Hôm nay mà có bà khách nào không hài ḷng với
cách phục vụ của tụi ḿnh em sẽ rút một cái
hoa hồng ra cho bà khách đó để tạ lỗi Kim
nhe, và Kim cười gật đầu đồng ư
với nó ngay. Có tiếng người nói trên intercom của
tiệm nói pharmacy bắt line số 1. Kim nhấc phone anh
chàng làm ở văn pḥng phía ngoài hỏi Kim "Kim, do you
have kids" và Kim trả lời không có. Too bad, anh chàng nói.
Kim sực nhớ ngày Mother's day hỏi lại, vậy là coi
như tôi không có quà của tiệm hôm nay rồi chứ ǵ,
không có bong bóng không có hoa, không có bánh kẹo ǵ hết đúng
không? Anh chàng cười h́ h́ trả lời đúng boong,
sorry Kim nha. Kim thầm nghĩ, hoa mà tiệm cho đem
về vài hôm cũng héo, kẹo ăn th́ thêm lại sâu
răng, bong bóng mang về cũng chỉ để ở xó
nhà, nghĩ như vậy để cảm thấy dễ
chịu hơn một chút xíu. Kim nhớ đến những câu chuyện tràng giang
đại hải mấy ông anh bà chị và mấy
đứa em kể về chuyện nuôi mấy đứa
con và nghĩ đến những món quà của ngày Mother's day
company biếu cho mấy bà mẹ làm việc trong tiệm
hôm nay, bỗng cảm thấy ḷng ḿnh đau đau. Không có
kid nhưng có một ông chồng để lo lắng,
chăm sóc, thương yêu, vậy có tính là one big kid hay không
ḱa, Kim bật cười với suy nghĩ của ḿnh. Buổi chiều xong ca làm việc ở pharmacy Kim
chuẩn bị ra về, lúc đi ra khỏi pharmacy th́
gặp chị Vân. Chị Vân hỏi Kim có ăn kẹo
chuối hay không, kẹo chuối Bến Tre người
quen ở Việt Nam mới gởi qua và bắt đầu
mở cái túi xách của ḿnh để lấy cho Kim mấy
cái. Kim nhận mấy cái kẹo từ tay chị Vân
rồi vui miệng thuật chi chị Vân nghe chuyện
company hôm nay chỉ biếu quà cho những người
phụ nữ nào làm việc trong tiệm có con cái mà thôi. Kim
nói đùa với chị Vân cứ đà này chắc Kim
phải xin con nuôi để cho bằng chị bằng em
với mấy bà mấy cỡ trong company quá. Chị Vân nh́n Kim, ánh mắt chị Vân buồn hẳn
đi và giọng nói chị Vân như muốn tắt
nghẽn v́ nước mắt "Đừng Kim ơi,
đừng xin con nuôi. Con nuôi nó phản ḿnh". Kim nghe
chị Vân nói mà bàng hoàng. Chị Vân có con nuôi ư, sao cả
năm rồi Kim quen với chị Vân mà Kim không hề
biết? Ngay cả Lan em họ của chị Vân cũng
không đả động ǵ đến chuyện con nuôi
của chị Vân cho Kim nghe hết. Có mấy cái ghế
nằm bên cạnh pharmacy để khách hàng ngồi chờ
lấy thuốc, chị Vân và Kim đến đó ngồi
rồi chị Vân bắt đầu kể cho Kim nghe. Hóa ra ngày xưa vợ chồng chị Vân có xin hai
đứa bé trai ở viện mồ côi bên Việt Nam
về làm con nuôi, rồi mang hai bé qua Mỹ. Rồi về
sau chị Vân sinh được một bé gái. Mấy
chục năm về trước ở Mỹ không có
một cộng đồng Việt Nam rộng lớn
như bây giờ, vùng gia đ́nh chị Vân ở lúc đó
không có khu thương mại Việt Nam cửa tiệm
sầm uất bán đủ loại thức ăn như
bây giờ. Muốn mua đồ ăn Á Châu phải lái xe
cả mấy tiếng mới ra đến khu phố Tàu
ở city kế bên mới có. Chị Vân không muốn
mấy đứa con quên nguồn cội Việt Nam
của ḿnh, chị kiên nhẫn tập cho mấy
đứa con nói tiếng Việt, ăn thức ăn
Việt và cố dạy cho các con hiểu về phong
tục tập quán của người Việt. Đến
khi hai vợ chồng chị Vân ly dị, chị đau xót
quyết định cho các con sống với bố của
tụi nó v́ chồng chị có điều kiện tài chánh
khả quan hơn, có khả năng lo cho các con một
cuộc sống vật chất đầy đủ, sung
túc. Người mẹ từng hát ru con bằng những câu
hát ầu ơ ví dầu ngày nào khi con c̣n bé bây giờ
đành bấm bụng rời xa mấy đứa con ḿnh,
lâu lâu mới có cơ hội ghé thăm con. Con c̣ lặn
lội bờ sông ở xứ người giờ phải
vất vả trăm chiều để lo toan cho cuộc
sống của ḿnh chỉ mong ngóng đến ngày
đến lúc ḿnh được gặp lại các con
thương yêu, để ôm con trong ṿng tay để nghe
con nói chuyện.... Nỗi nhớ thương con của
chị Vân tăng dần, tăng dần theo thời gian khi
con cái lớn khôn, ra trường có việc làm, dọn
đi xa.... Người mẹ nhớ thương con, nỗi
nhớ nỗi thương tăng dần theo năm tháng
nhưng t́nh cảm của người con đối
với mẹ th́ không hẳn như vậy. Hai anh con trai
càng lớn khôn th́ càng lạnh nhạt với chị Vân và
cuối cùng hai anh nói thẳng với chị Vân "Bà
nội và mấy cô muốn tụi con cắt đứt
quan hệ với má, bà nội nói làm như vậy th́ bà
mới để tên tụi con vào chúc thư của bà".
Những câu nói phũ phàng của hai anh con nuôi như con dao
bén đâm vào trái tim chị Vân đau buốt. Bà mẹ
chồng người Mỹ có ác cảm với con dâu
người Việt cho dù vợ chồng chị Vân đă
ly dị bao năm rồi, nỗi ác cảm đó vẫn
c̣n khá đậm. Mấy cô em chồng người Mỹ
cũng cay nghiệt không kém khi họ về hùa với bà
mẹ để cố t́nh chia rẽ t́nh mẹ con chị
Vân. Bao nhiêu năm rồi sau lần gặp hai anh con nuôi và
nghe hai anh nói vậy chị Vân không liên lạc với hai con
nuôi nữa. Nỗi đau vẫn ám ảnh chị Vân không
rời, chị Vân nói v́ chị nghèo, bây giờ vẫn
ở share pḥng trong nhà người ta không có tài sản ǵ
đáng giá để lại cho con, thành ra chị đâu
biết nói ǵ hơn với hai người con nuôi mà chị
đă từng thương như núm ruột của ḿnh. "Đừng xin con nuôi Kim ơi. Con nuôi nó phản
ḿnh". Chị Vân lập lại với Kim như vậy.
C̣n cô con ruột của chị Vân, thái độ của cô
ra sao trước những lời hứa hẹn của bà
nội cô, Kim thắc mắc. Chị Vân như đoán ra
được câu hỏi trong đầu Kim, kể
tiếp: Con bé con ruột của chị, nó nói thẳng
với bà nội nó, bà nội và mấy cô cứ giữ
lấy tiền bạc của ḿnh đi, con không có cần
đâu. Má là má của con, con chỉ có một bà má trên
đời này thôi, không ǵ có thể chia cách con với má con
được hết. Không ǵ chia cách được t́nh
thương của cô với mẹ, mặc dù cô ở bên
một tiểu bang miền tây nước Mỹ cách xa
chị Vân vô cùng, con gái của chị Vân vẫn đều
đặn gọi điện thoại, viết thư,
viết email thăm hỏi mẹ ḿnh. Trên 30 nhưng con gái chị Vân vẫn sống một
ḿnh. Cô chưa t́m được người ư hợp tâm
đầu. Kim biết không? chị Vân kể: Mới
rồi con bé gọi điện thoại nói chuyện
với chị, nói là bây giờ con có má, má có con, mai mốt
má già má trăm tuổi rồi th́ con biết chia xẻ
buồn vui của cuộc đời này với ai.
Chuyện hai người anh nuôi cư xử tệ với
mẹ ḿnh c̣n rành rành ra đó, thành ra cô cũng đi
đến quyết định không xin con nuôi. Cô gái chị
Vân đang suy nghĩ xem có nên dùng phương pháp thụ
thai nhân tạo để có một đứa con hay không,
chị Vân nói vậy. Đứa bé sẽ có một số
gene của chị Vân, bà ngoại no,ù con gái chị Vân nói
vậy và như vậy sẽ có một phần của
chị Vân luôn luôn ở bên cô. Chị Vân kể cho Kim như
vậy, nước mắt chảy lặng lẽ xuống
đôi g̣ má. Kim nghe chị Vân kể và rồi thấy chính
mắt ḿnh cũng ướt đẫm. Bây giờ con có má, má có con, mai mốt má già trăm
tuổi rồi th́ con biết chia xẻ buồn vui của
cuộc đời này với ai? Câu nói của con gái chị
Vân cứ vang lên mồn một trong óc Kim. Lần cuối
cùng Kim nói chuyện qua điện thoại là ngày nào ḱa, Kim
không nhớ nữa. Kim bỗng muốn chạy về nhà
gọi điện thoại cho má Kim, nghe tiếng nói
của má Kim. Kim muốn chạy ra phi trường mua vé máy
bay bay về với má hết sức. Bàn tay có ngón ngắn ngón dài, con người tốt
xấu đủ loại khôn lường được.
Không phải người con nuôi nào cũng phản lại
bố mẹ nuôi của ḿnh, Kim muốn nói với chị
Vân như vậy mà Kim cũng không t́m được
lời để nói. "Công
cha như núi Thái Sơn Những câu ca dao này, không ai có thể quên
được. Hai anh con nuôi của chị Vân có bao giờ
ngồi nhớ lại những câu ca dao này hay không, Kim
tự hỏi. Hay những vật chất phù hoa của
cuộc sống nơi xứ người, những hứa
hẹn hảo huyền về một gia tài được
kế thừa trong tương lai đă làm cho hai anh choáng
mắt choáng ḷng, quên hết đi những nghĩa t́nh
của mẹ nuôi của ḿnh? Đối với hai anh,
chị Vân không mang nặng đẻ đau, nhưng
một ngày thương yêu chăm sóc cũng là nghĩa là
t́nh, huống chi bao năm trời chị đă lo lắng,
chăm nom, thương yêu hai anh hết mực hết ḷng,
cái nghĩa cái t́nh ấy lớn lao vô cùng, sâu đậm vô
cùng, không ǵ so sánh được. Ngày Mother's day hoa hồng không thể đem lại
niềm vui cho một bà mẹ. Cái bà cần không thể bù
đắp được chỉ bằng kẹo bánh và hoa.
Kim chỉ biết lắng nghe câu chuyện của chị
Vân, chia xẻ nỗi đau của chị Vân mà thôi. Chia tay với chị Vân, Kim nh́n theo bóng dáng chị
khuất dần ngoài cửa, bước đi như
chậm hơn, dáng đi như oằn xuống hơn v́
nỗi đau vô h́nh chất chồng bao năm trong ḷng.
Người mẹ tràn ngập t́nh thương con như
ḍng nước trong nguồn ngọt mát dạt dào tuôn
chảy, bây giờ nghịch cảnh biến bà thành một
ḍng nước mắt xót đau rơi xuống lặng
thầm, nhưng có mấy ai biết được
đâu.... KAREN N NGUYỄN (Vntvnd chuyển)
MÙA VU LAN, NGHĨ
VỀ MẸ và QUÊ HƯƠNG -------------(Trần
Trung Đạo)-------------- Một danh ngôn
mà chúng ta thường nghe "thế giới có rất
nhiều kỳ quan, nhưng kỳ quan tuyệt vời và
vĩ đại nhất vẫn là người mẹ"
Thật vậy, bao nhiêu thơ viết về mẹ cũng
không đủ, bao nhiêu nhạc hát về mẹ cũng không
vừa. Biển Thái B́nh bao la, nước sông Hằng
cuồn cuộn nhưng không sao có thể so sánh
được với tấm ḷng của mẹ. Bản
nhạc nào viết về mẹ cũng hay, bài thơ nào
viết về mẹ cũng cảm động bởi v́
ngôn ngữ dành cho mẹ là ngôn ngữ của trái tim. Mẹ là
biểu tượng trọn vẹn và tuyệt đối
của tinh thần Chân Thiện Mỹ. Nếu có một
người để chúng ta có thể san sẻ những
điều thầm kín, riêng tư nhất, th́ người
đó phải là mẹ. Nếu có một người có
thể tha thứ cho chúng ta dù phạm phải bất
cứ một lỗi lầm ǵ, người đó sẽ là
người mẹ. Tôi tin, nếu chúng ta biết dành ư
nghĩ đầu tiên của một ngày, thay v́ để
nghĩ đến chuyện hơn thua, danh lợi nhưng
là để nghĩ về mẹ, nghĩ về khuôn
mặt của mẹ, tiếng cười của mẹ,
lời dặn ḍ của mẹ hay thậm chí chỉ
để gọi tiếng mẹ thôi, chúng ta sẽ có
một ngày an lành và hạnh phúc. Mẹ là
người mang ta đến cuộc đời, và cũng
là nơi ta trở về. Người đàn bà chân mang
đôi dép ngược, khoác chiếc mền rách, như trong
một câu chuyện thiền mà chúng ta có thể đă
từng nghe kể, dù bao mùa mưa nắng vẫn không than
van, không oán trách, vẫn chờ đợi ngày về
của đứa con mải mê trên đường đi
t́m chân lư. Nếu chân lư mà chàng trai trẻ kia đi t́m là t́nh
thương và sự thật th́ chân lư sẽ không ở
đâu xa mà trái lại vô cùng gần gũi. Trong tấm thân
gầy yếu nhỏ nhoi của người mẹ
chứa đựng cả một đại dương
của hy vọng, t́nh yêu, sự thật và ḷng vị tha sâu
thẳm. Hơn
mười năm trước, tôi có viết một bài
thơ về mẹ, trong đó có hai câu đă trở thành
quen thuộc: Ví mà tôi
đổi thời gian được Đổi
cả thiên thu tiếng mẹ cười. Bài thơ ra
đời trong một đêm mưa, sau lần điện
thoại đầu tiên với mẹ tôi từ Việt Nam.
Giọng của mẹ như vọng lại từ một
thế giới khác xa xôi. Tôi viết rất nhanh, nhanh
hơn khi viết những bài thơ khác nhiều. Những
ḍng chữ, những câu thơ đúng ra là từ mơ
ước, thao thức đă ấp ủ trong tâm thức
tôi từ lâu lắm, chỉ chờ dịp để tuôn
ra. Tôi không làm thơ, tôi chỉ chép như có một
người nào đang nhắc nhở bên tai ḿnh. Nguyên
văn bài thơ như thế này: Nhấc
chiếc phone lên bỗng lặng người Tiếng ai
như tiếng lá thu rơi Mười
năm mẹ nhỉ, mười năm lẻ Chỉ
biết âm thầm thương nhớ thôi * Buổi ấy
con đi chẳng hẹn thề Ngựa
rừng xưa lạc dấu sơn khê Mười
năm tóc mẹ màu tang trắng Trắng
cả ḷng con lúc nghĩ về * Mẹ vẫn
ngồi đan một nỗi buồn Bên đời
gió tạt với mưa tuôn Con đi góp lá
ngh́n phương lại Đốt
lửa cho đời tan khói sương * Tiếng
mẹ nghe như tiếng nghẹn ngào Tiếng
Người hay chỉ tiếng chiêm bao Mẹ xa xôi quá
làm sao với Biết
đến bao giờ trông thấy nhau * Đừng khóc
mẹ ơi hăy ráng chờ Ngậm ngùi con
sẽ dấu trong thơ Đau
thương con viết vào trong lá Hơi ấm
con t́m trong giấc mơ * Nhấc
chiếc phone lên bỗng lặng người Giọng
buồn hơn cả tiếng mưa rơi Ví mà tôi
đổi thời gian được Đổi
cả thiên thu tiếng mẹ cười. Bài thơ đơn
giản và dể hiểu, không có ǵ phải cần b́nh
giải. Tất cả chỉ để nói lên tâm trạng
của một người con xa mẹ, bay đi như
chiếc lá xa cành, mười năm chưa về lại
cô.i. Năm tôi viết bài thơ, mẹ tôi, đă ngoài 60
tuổi và đang sống trong căn nhà tôn nghèo nàn ở Ḥa
Hưng Sài G̣n. Căn nhà nhỏ có giàn hoa giấy đó là
nơi tôi đă sống 8 năm. Nhớ lại
đêm cuối cùng ở Sài G̣n, tôi đón xe xích-lô từ
cửa sông về chào mẹ. Trời mưa lớn.
Nhưng khi gặp mẹ, với tâm trí ngàn ngập
những lo âu, hồi hộp cho chuyến đi, tôi không
kịp nói một câu cho trọn vẹn ngoài ba tiếng
"con đi nghe". Và như thế tôi đi, đi không
ngoảnh lại, đi như chạy trốn. Để
rồi hai ngày sau, khi chiếc ghe nhỏ của chúng tôi
được hải quân Mỹ cứu vớt trên
biển Đông vào khuya ngày 13 tháng 6 năm 1981, đứng
trên boong chiến hạm USS White Plains nh́n về phía Nam, tôi
biết quê hương và mẹ đă ngoài tầm tay
với của ḿnh. Đời tôi từ nay sẽ như
chiếc lá, bay đi, bay đi, chưa biết ngày nào hay
cơ hội nào trở về nguồn cô.i. Nếu có
một quốc gia mà những người dân của
quốc gia đó đă phải từ chối chính
đất nước ḿnh, từ chối nơi đă chôn
nhau cắt rốn của ḿnh, tôi nghĩ, đất
nước đó không c̣n bao nhiêu hy vo.ng. Việt Nam sau 1975
là một đất nước sống trong tuyệt
vọng như thế. Dân tộc Việt Nam những
năm sau 1975 là một dân tộc sống trong tâm trạng
những kẻ sắp ra đi. Sài G̣n giống như
một sân ga. Chào nhau như chào nhau lần cuối và
mỗi ngày là một cuộc chia ly. Bắt tay một
người quen, ai cũng muốn giữ lâu hơn một
chút v́ biết có c̣n dịp bắt tay nhau lần nữa hay
không. Gặp người thân nào cũng chỉ để
hỏi "Bao giờ anh đi, bao giờ chị
đi", và lời chúc nhau quen thuộc nhất mà chúng
thường nghe trong những ngày đó vẫn là "Lên
đường b́nh an nhé." Đất
nước tuy đă ḥa b́nh rồi, quê hương đă
không c̣n tiếng súng nhưng ḷng người c̣n ly tán hơn
cả trong thời chiến tranh. Đêm cuối ở Sài
G̣n ḷng tôi ngổn ngang khi nghĩ đến ngày mai. Ngày mai
sẽ ra sao? Nếu bị bắt tôi sẽ ở tù như
lần trước nhưng nếu đi được
th́ sẽ trôi dạt về đâu? Suốt sáu
năm ở lại Sài G̣n, tôi chỉ nghĩ đến
việc duy nhất là ra đi. Khi chiếc ghe nhỏ bị
mắc cạn trong một con lạch ở Hải Sơn
buổi sáng ngày 11 tháng 6 năm 1981, trời đă sáng,
nhiều người, kể cả một trong hai
người chủ ghe, cũng bỏ ra về, nhưng tôi
th́ không. Tôi phải đi dù đi giữa ban ngày. Tôi
phải t́m cho được tự do dù phải bị
bắt và ngay cả phải trả giá bằng cái chết.
Tự do đầu tiên, biết đâu cũng sẽ là
cuối cùng và vĩnh viễn. Nhưng hai ngày sau, khi đứng
trên boong tàu Mỹ, tôi biết ḿnh vừa mất một cái
ǵ c̣n lớn hơn ngay cả mạng sống của ḿnh.
Đó là đất nước, quê hương, bè bạn,
con đường, tà áo, cơn mưa chiều, cơn
nắng sớm, và trên tất cả, h́nh ảnh mẹ.
Không phải những người ra đi là những người
quên đất nước hay người ở lại bám
lấy quê hương mới chính là người yêu
nước. Không. Càng đi xa, càng nhớ thương
đất nước, càng thấm thía được ư
nghĩa của hai chữ quê hương. Không ai hiểu
được tâm trạng người ra đi nếu
không chính ḿnh là kẻ ra đi. Nói như
thế không có nghĩa là tôi hối hận cho việc ra
đi. Không, tôi phải đi. Nhưng chọn lựa nào mà
chẳng kèm theo những hy sinh đau đớn. Bài hát Sài
G̣n Vĩnh Biệt, tôi thỉnh thoảng nghe trên đài VOA
khi c̣n ở Việt Nam như những mũi kim đâm sâu
vào tâm thức. Bao nhiêu điều hai ngày trước tôi
không hề nghĩ đến đă bừng bừng
sống dâ.y. Bao nhiêu kỷ niệm tưởng đă ch́m
sâu trong kư ức đă lần lượt trở về.
Tự do, vâng, tôi cuối cùng đă t́m được
tự do nhưng đó chỉ là tự do cho chính bản
thân ḿnh. Những ǵ tôi đánh mất c̣n lớn hơn
thế nữa. Nhớ lại
đêm thứ hai trên biển, khi biết chiếc ghe
chiều dài vỏn vẹn mười mét rưỡi
nhưng chứa đến 82 người của chúng tôi
vừa cặp vào thành tàu chiến của Mỹ thay v́ Ba-Lan
hay Liên-Xô như mọi người trên ghe lo sợ, ai
cũng hân hoan mừng rỡ. Đám bạn tôi, có đứa
thậm chí c̣n hô lớn "USA, USA" và ôm chầm lấy
những người lính hải quân Mỹ đang dang tay
đỡ từng người bước lên khỏi
chiếc cầu dây đang đong đưa trên sóng. Tôi
cũng vui mừng, biết ơn và cảm động
nhưng không ôm chầm hay hô lớn. Ḷng tôi, trái lại,
chợt dâng lên niềm tủi thẹn của một
người tỵ na.n. Chiếc cầu dây mong manh tôi bám
để leo lên chiến hạm, trở thành chiếc
cầu biên giới, không chỉ cách ngăn giữa
độc tài và tự do, của quá khứ và tương
lai, mà c̣n giữa có quê hương và thiếu quê
hương. Tôi nghĩ thầm, cuối cùng, tôi cũng
như nhiều người Việt Nam khác, lần
lượt bỏ đất nước ra đi mà thôi. Dù
biện minh bằng bất cứ lư do ǵ, tôi cũng là
người có lỗi với quê hương. Tôi nhớ
đến mẹ, người mẹ Ḥa Hưng vất
vả nuôi nấng bảy đứa con, trong đó tôi là con
lớn nhất, trong một hoàn cảnh hết sức khó
khăn. Mẹ tôi bán bánh bèo ở đầu
đường để nuôi chúng tôi ăn ho.c. Mẹ tôi
t́nh nguyện đi kinh tế mới ở Sông Bé để
các em tôi c̣n được phép ở lại Sài G̣n học
hết bậc phổ thông. Mẹ tôi đi mót lúa, mót khoai
gởi về nuôi nấng chúng tôi trong những ngày đói
khổ. Trong tâm trí tôi,
h́nh ảnh bà mẹ Ḥa Hưng, đêm đầu tiên trong
căn nhà không vách trên vùng Kinh Tế Mới, khoảng 20 cây
số phía Nam thị trấn Đồng Xoài vào năm 1976.
Cánh rừng vừa được khai hoang vội vă này
không ai nghĩ một ngày sẽ được gọi
bằng một cái tên rất đẹp, khu Kinh Tế
Mới. Kinh Tế Mới là những căn nhà lá mỗi
chiều chỉ hơn mười mét do những bàn tay
học tṛ của thanh niên xung phong dựng lên, nối nhau
chạy dọc theo cánh rừng hoang. Tôi kính yêu
mẹ. Mẹ Ḥa Hưng là người săn sóc tôi trong
những tháng ngày khó khăn nhất của tôi và
người đă thôi thúc tôi viết nên bài thơ
Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười trong
đêm mưa hơn mười năm trước. Tuy
nhiên, mẹ của Đổi Cả Thiên Thu Tiếng
Mẹ Cười không phải là người đă mang tôi
vào cuộc đời này. Người
mẹ sinh ra tôi đă chết khi tôi c̣n rất nhỏ.
Nhỏ đến nỗi tôi gần như không biết
mặt mẹ ḿnh. Trong tuần hoàn của vũ trụ,
giọt nước c̣n biết mẹ ḿnh là mây, chiếc lá
c̣n biết mẹ ḿnh là cây, c̣n tôi th́ không. Tôi là đứa
bé cô độc, một con người cô độc, không
anh em, không chị em. Tôi lớn lên một ḿnh với cha tôi
trong cảnh gà trống nuôi con trong căn nhà tranh nhỏ
ở làng Mă Châu, quận Duy Xuyên. Đêm đêm nằm nghe
cha kể chuyện thời trai trẻ buồn nhiều
hơn vui của đời ông. Những ngày tản cư
lên vùng núi Quế Sơn. Những ngày sống trong túp
lều tranh dưới hàng tre Nghi Hạ. Và dưới hàng
tre Nghi Hạ nắng hanh vàng đó, cha mẹ tôi đă
gặp nhau, đă chia nhau ly nước vối chua chua thay
cho chén rượu tân hôn nồng thắm. Dù sao, bên khung
cửi vải, bên ḷ ươm tơ, họ đă cùng nhau
dệt một ngày mai đầy hy vo.ng. Mặt trời
rồi sẽ mọc bên kia rặng tre già, mặt trăng
rồi sẽ tṛn bên kia gịng sông Thu, những ngày chiến
tranh, tản cư cực khổ sẽ qua đi
nhường bước cho ḥa b́nh sẽ đến. Nhưng
rồi chiến tranh như một định nghiệp,
đeo đuổi theo số phận của đất
nước chúng ta, đeo đuổi theo số phận
của đời tôi. Năm tôi 13 tuổi, chiến tranh
đă cướp đi cha tôi, người thân yêu cuối
cùng của tôi. Chiến tranh lan tràn đến làng Mă Châu,
đẩy tôi ra khỏi xóm lụa vàng thân quen để làm
người du mục trên quê hương đổ nát
của ḿnh. Từ đó tôi ra đi. Từ chặng
đường đầu tiên trên căn gác hẹp trong con
hẻm 220 Hùng Vương Đà Nẵng, đến chùa Viên
Giác Hội An, xóm nghèo Ḥa Hưng, trại tỵ nạn
Palawan và hôm nay trên nước Mỹ, nơi cách chặng đầu
tiên trong hành tŕnh tỵ nạn của tôi hàng vạn
dă.m. H́nh ảnh duy
nhất của tôi về mẹ là ngôi mộ đầy
cỏ mọc dưới rặng tre già ở làng Mă Châu.
Ngày tôi c̣n nhỏ, mỗi buổi chiều khi tan
trường tiểu học, trên đường về tôi
thường ghé thăm mộ mẹ. Nhổ những
bụi cỏ hoang, trồng thêm những chùm hoa vạn
thọ. Tôi ưu tư về cuộc đời và về
thân phận của ḿnh ngay từ thuở chỉ vừa
năm, bảy tuổi. Tại sao tôi chỉ có một ḿnh?
Tại sao mọi người đều lần
lượt bỏ tôi đi? Nếu mai mốt ba tôi cũng
đi th́ tôi sẽ sống với ai? Lớn lên tôi sẽ
làm ǵ? Tại sao đất nước tôi lại có
chiến tranh? Những người du kích bên kia sông là ai? Và
ở đó những buổi chiều vàng, bên ngôi mộ
nhỏ của mẹ, tôi để ḷng tuôn chảy
những suy tư, dằn vặt đang bắt đầu
tích tụ. Từ khi năm bảy tuổi tôi đă linh
cảm cuộc đời tôi sẽ là những ngày
đầy biến cố. Tôi đă nghĩ đến
chuyện một ngày nào đó tôi sẽ đi xa khỏi
rặng tre già, khỏi ngôi làng tơ lụa Mă Châu
dường như thôn làng nhỏ bé này sẽ không
đủ lớn để chứa hết những
buồn đau, u uất của tôi. Nếu tuổi thơ
là tuổi hồn nhiên với những cánh diều bay,
với những con bướm vàng thơ mộng th́ tôi
đă không có tuổi thơ. Tuổi thơ tôi là một
chuỗi ngày ưu tư và chờ đợi một
điều ǵ sắp đến. Mẹ tôi qua
đời v́ bịnh trong một xóm nhà quê nghèo khó nên không có
ngay cả một tấm h́nh để lại cho tôi. Cha tôi
thường bảo, tôi giống cha nhiều hơn giống
mẹ. Tôi cũng chẳng có cậu hay d́ nên tôi lại càng
không thể t́m đâu ra được một nét nào
của mẹ trong những người thân c̣n sống. V́
không biết mẹ, nên mẹ trở thành tuyệt
đối. Khi nh́n ánh trăng tṛn trong ngày rằm tháng
Bảy, tôi nghĩ đó là khuôn mặt dịu dàng của
mẹ, nh́n nước chảy ra từ ḍng suối mát tôi
nghĩ đến ḍng sữa mẹ, nh́n áng mây trắng bay
trên nền trời tôi nghĩ đến bàn tay mẹ, nh́n
những v́ sao trên dải thiên hà tôi nghĩ đến
đôi mắt mẹ. Nói chung, h́nh ảnh nào đẹp
nhất, tinh khiết nhất, thiêng liêng nhất,
đều được tôi nhân cách hóa nên h́nh ảnh
mẹ. Vẻ đẹp của mẹ tôi là vẻ
đẹp không những tuyệt vời mà c̣n tuyệt
đối. Tôi về
thăm mộ mẹ lần cuối vào năm 1980
trước ngày vượt biển. Ngôi mộ đầy
cỏ mọc hoang vu. Sau 1975, ngay cả người
sống cũng không ai chăm nom đừng nói ǵ chuyện
chăm nom cho người đă chết. Hôm đó, tôi
ngồi nơi tôi đă từng ngồi trong thời thơ
ấu và kể cho mẹ nghe đoạn đời ch́m
nổi của ḿnh. Tôi nói với mẹ rằng tôi sẽ ra
đi khỏi nước và hứa sẽ về dù biết
nói như thế chỉ để an ủi hương
hồn mẹ mà thôi. Tôi cầu mong mẹ pḥ hộ cho
đứa con duy nhất của mẹ được b́nh
an trong những ngày sóng gió sắp xảy ra. Ôi đời
mẹ như một vầng trăng khuyết Vẫn ngh́n
năm le lói ở đầu sông. Vâng, vầng
trăng bên ḍng sông Thu Bồn từ đó không c̣n tṛn như
trước nữa. Ai cũng có
một cuộc đời để sống. Nỗi bất
hạnh nào rồi cũng nguôi ngoai. Vết thương nào
cũng lành đi với thời gian. Tuy nhiên có một
nỗi bất hạnh sau bao nhiêu năm dài vẫn c̣n,
đó là bất hạnh của dân tộc Việt Nam.
Điều làm tôi đau xót nhiều hơn cả, không
phải v́ tôi mất mẹ, không phải v́ tôi xa mẹ
nhưng chính là sự chịu đựng của hàng
triệu bà mẹ Việt Nam triền miên suốt mấy
chục năm qua, từ chiến tranh sang đến
cả ḥa b́nh. Trên thế
giới này, bà mẹ Nga, mẹ Ư cũng thương con
như một bà mẹ Việt Nam. Trong lúc t́nh yêu của
một bà mẹ ở quốc gia nào cũng bao la, cũng
rộng lượng, cũng vô bờ bến, tôi vẫn tin
một bà mẹ Việt Nam th́ khác hơn nhiều. Bà mẹ
Việt Nam, ngoài là biểu tượng cho tất cả
những nét đẹp của quê hương, đất
nước, t́nh thương, c̣n là những h́nh ảnh
đầy thương tích, tủi buồn nói lên sự chịu
đựng, gian nan, khổ cực không thể nào đo
lường hết được. H́nh ảnh bà mẹ
giăng tấm vải dầu trên một góc
đường Trần Hưng Đạo để che
nắng che mưa cho bầy con thơ dại đang đói
khát. H́nh ảnh bà mẹ chết đói sau khi ghe của
mẹ đi lạc nhiều tuần trên biển. H́nh
ảnh bà mẹ chết trong mỏi ṃn tuyệt vọng
dưới gốc me già trên góc phố Sài G̣n vào một ngày
mưa băo. H́nh ảnh bà mẹ chết cô đơn trong
chiếc thuyền chài nghèo nàn. Tất cả h́nh ảnh
đau thương đó đă trở thành mối ám
ảnh thường xuyên trong tâm trí tôi. Ám ảnh nhiều
đến nỗi, dù viết về bất cứ chủ
đề ǵ, thể loại ǵ, văn hay thơ, cuối
cùng tôi cũng trở về với h́nh ảnh mẹ.
Mỗi bước chân tôi đi trên đường
đời mấy chục năm qua vẫn c̣n nghe vọng
lại tiếng khóc của những người phụ
nữ Việt Nam bất hạnh, đă khóc trong chiến
tranh, khóc trong ḥa b́nh, khóc trong bàn tay hải tặc giữa
biển Đông và khóc trên xứ người hiu quạnh. Mơ
ước lớn nhất của tôi, v́ thế, không
phải cho tôi mà cho những người mẹ đang
chịu đựng, để các mẹ có cơ hội
được sống trong một đất nước
không c̣n hận thù, rẽ chia, ganh ghét, một đất
nước chan chứa t́nh đồng bào, một
đất nước thật sự tự do, ấm no,
hạnh phúc. "Đổi cả thiên thu tiếng mẹ
cười" trong một ư nghĩa rộng hơn là
ước mơ của tôi, của anh chị, của cô chú
và của tất cả những ai c̣n nghĩ đến sinh
mệnh của dân tộc, về một ngày đẹp
trời cho đất nước ḿnh. Quá nhiều máu và
nước mắt đă đổ trên mảnh đất
linh thiêng và thống khổ Việt Nam. Mỗi người
Việt Nam, hơn bao giờ hết hăy trở về
với mẹ như trở về với chính cội
nguồn uyên nguyên của dân tộc ḿnh. Trong đêm rằm
tháng Bảy này, xin hăy cùng nhau thắp lên những ngọn
nến, dù nhỏ, dù đơn sơ nhưng
được làm bằng chất liệu dân tộc, nhân
bản và khai phóng đă được tổ tiên chúng ta hun
đúc sau hơn bốn ngàn năm lịch sử. Đời tôi
là những cơn mưa dài. Mưa khi tôi rời làng Mă Châu,
mưa trong đêm đầu tiên trong căn gác trên
đường Hùng Vương Đà Nẵng, mưa
dưới gốc đa già ở Chùa Viên Giác, mưa khi tôi
vừa đặt chân đến Sài G̣n lần đầu
tiên và mưa lớn trong đêm tôi rời đất
nước ra đi. Nhưng tôi chưa bao giờ tuyệt
vọng, chưa bao giờ cảm thấy cuộc
đời là hố thẳm. Tôi không sống trong hôm qua, trái
lại mỗi ngày là một chặng đường
mới của đời ḿnh. Tôi b́nh tĩnh đến
độ hồn nhiên khi đón nhận những khắc
nghiệt đến với đời tôi và tôi rất
lạc quan trong khả năng chuyển hóa hoàn cảnh
của chính ḿnh. Trong cuộc
đời này, tôi đă nhiều lần vấp ngă nhưng
nhiều người cũng đă giúp vực tôi dậy,
lau khô những vết thương trên thân thể và trong cả
tâm hồn. Tôi mang ơn xă hội nhiều đến
nỗi biết ḿnh sẽ không bao giờ trả hết. Tôi
biết ơn những người đă che chở cho tôi
và cũng cám ơn cả những người đă
dạy tôi hiểu giá trị của gian lao, thử thách. Cám
ơn đất nước đă cho tôi được làm
người Việt Nam, cám ơn mẹ Duy Xuyên mang tôi
đến thế gian nầy, cám ơn mẹ Ḥa Hưng
nuôi nấng tôi trong những ngày bà con thân thuộc đă
ruồng bỏ tôi, cám ơn cây đa già chùa Viên Giác che mát
cho tôi suốt năm năm dài mưa nắng. Nếu
một mai tôi ra đi không kịp viết điều ǵ, th́
đây, những kỷ niệm của một lần ghé
lại. TRẦN TRUNG
ĐẠO (T.V. sưu tầm)
|
||||||||||||||||||||||||||
