Những ngày
cuối tháng 4, người ta ra đi ào ào, c̣n tôi khờ
khạo chẳng biết ǵ . Không t́m đường đi
đă đành mà c̣n ngây thơ, cho rằng miền Nam không thể
mất ! cha mẹ cũng không biết ǵ v́ là nhà giáo.
Sáng 29, cậu em ruột đă xuống tàu, lại
trèo lên mua ổ bánh ḿ và bị bỏ lại. Ối ổ
bánh ḿ ! Em tôi đẹp trai, học giỏi, thông minh,
nếu đi đuợc lúc đó th́ hẳn cả gia
đ́nh tôi sau này sớm định cư Mỹ rồi.
Trưa 30 tháng 4 nghe Dương Văn Minh đầu hàng,
tưởng như giấc mơ! Cứ nghĩ, làm sao
Mỹ bỏ rơi VN? VN, tiền đồn của
thế giới tự do. Sau phút bàng hoàng, ngắm nh́n
trời Saigon giữa trưa hè, bỗng u ám, sầm
tối, tôi vội vă đi chùi móng tay và bỏ thùng rác-
mọi thứ dính líu đến chế độ cũ hay
Mỹ như quân phục của người thân, sách
viện trợ có hai bàn tay Việt Mỹ đan nhau ..
Tháng năm mùng 2, một cậu trong ban VLDC đến nhà
"chị vô tŕnh diện nghe". Vào trường,
đủ mặt bá quan văn vơ. Cô Y, giảng nghiệm
viên trong ban chúng tôi, đang ở trong pḥng Ủy Ban Quân
Quản để làm nhiệm vụ ghi tên mọi
người .Trước kia, cô ta nằm vùng, bị
cảnh sát bắt bao lần và Thầy Trưởng ban
đă bảo lănh cho ra tù.
Mọi pḥng bị
niêm phong. Có lẽ họ sợ .. tài sản bị phá ? chúng
tôi ngồi lê la khắp nơi tán gẫu . Năm 1975-1976
Sau khi ghi danh ,
trường đóng cửa nghỉ để toàn thể
giáo chức đi học chính trị . Một năm.
Thời gian đầu, tạm thời tôi vẫn
đuợc giữ lương cũ nhưng phải
bỏ những giờ dạy tư thục. Mọi
trường tư được quốc hữu hóa. Các
trường đại học tâp trung học chính trị
ở Giảng đuờng Luật khoa. Học xong th́ ai
về trường đó, chia nhóm, gọi là tổ
để thảo luận .
Tôi c̣n nhớ
một kỷ niệm vui ở Giảng Đuờng
Luật Khoa - chính trị viên :- Chúng ta phấn
đấu để sau này mỗi nhà có một loa phát thanh
!
Cả đám nhà lá
(ngồi trên lầu để dễ nói chuyện !) ngó nhau
.. rồi không nhịn đuợc, phá ra cuời ! Tiếng
cười lan rộng khắp giảng đường.
Ngay hôm sau Thành
ủy cử chính trị viên khác đến giảng !
Chúng tôi học hành
ba trợn. Thành phần cách mạng Ba lẻ bốn tức
cách mạng sau 30/4 là ra sức học tử tế.
Nhưng cuối cùng th́ ai cũng đậu. Ai cũng có cái
bằng chính trị Mác lê. Thú thật, chỉ sau vài tháng, tôi
quên sạch những ǵ đă học. 1976-1977
Trường
bắt đầu xét, cái gọi là biên chế . Lúc đó ai
cũng sợ mất việc v́ chỉ có công nhân viên là
được nhà nước lo. Tiểu thương
bị lên án, gọi bằng từ khinh miệt "con
buôn"
Sau đó viện
cớ tôi "tréo cẳng ngỗng" ( học Hóa mà làm bên
ban Lư). "Họ" cho tôi làm Thủ thư Thư
viện khoa lư. Cũng khỏe. Một ḿnh một cơi .
1977-1980
Từ 1977, thành
phố .. đói .Chẳng biết gạo ngon đi đâu ?
Hàng tháng, lănh nhu yếu phẩm gồm 13 kư gạo hẩm
độn ḿ sợi, bobo, nửa kư đuờng,100 gram
bột ngọt, 10 gói thuốc lá, 4 lít xăng, nửa kư
thịt . Thỉnh thỏang đuợc mua cái mùng, lốp
xe đạp , vải may áo .. Bấy giờ mới
thấm thía những ǵ người miền Bắc kể
"lương cả tháng chỉ đủ mua một cái
áo len" !
Những ngày
đầu ôm cái .. băng vệ sinh, cuộn giấy kiss me
về nhà thấy ngượng ghê lắm! Mỗi khi có hàng
đặc biệt về "đột xuất"như cá, công nhân viên bỏ
việc, xôn xao, tôi thấy ngậm ngùi !
Trí thức vuợt
biên, nhiều nhất là năm 1979. Thành ủy phải
"viện trợ"một số tiền hàng tháng, cao hơn lương
cho các vị Giáo Sư (cấp Tiến Sỹ) để
giữ chân những tinh túy này .
Tôi sinh con trai
đầu ḷng năm 78 . Thằng bé ra đời trong t́nh
trạng đói kém của toàn thành phố. Tôi bán từng cái
áo dài - một thời vàng son đi dạy - mua từng gram
thịt cho con ..
Mẹ tôi,
người phụ nữ chỉ biết ở nhà nuôi
dạy con theo ư chồng đă phải ra vỉa hè bán cà phê.
Lư do, vào Nam với hai bàn tay trắng. Cha tôi rất thanh
bạch.
Chị tôi,
dược sỹ, cho thuê bằng trước 75, đi
dạy thêm trường tư, sống dư giả th́ bây
giờ ngoài giờ dạy phổ thông, phụ mẹ tôi bán
cà phê mà vẫn không đủ nuôi ba con.
Đương nhiên
chúng tôi, bao gồm họ hàng và cả gia đ́nh ruột
của tôi đều vượt biên. Nhưng bây giờ
nghĩ lại, quả là chúng tôi .. rất dở. Thay v́
cả họ chung tiền, giao cho một người , lo
mua tàu th́ có lẽ cả họ đă thoát sớm .
Đằng này, không ai tin .. họ hàng mà .. tin người
ngoài ! Mạnh người nào người nấy t́m
"tuyeau" riêng ! Để rồi, ai cũng bị
mất ! chỉ là nhiều hay ít ! 1980-1985
Rồi họ hàng
lần lượt thoát. Tôi bị Pḥng Xuất Nhập
Cảnh từ chối cấp giấy xuất cảnh
năm 83 với lư do ghi trong giấy đàng ḥang "trí thức
ở lại xây dựng đất nước !"
Khỉ nỡm, chỉ v́ cả hai vợ chồng đều
thành thật khai báo nghề nghiệp. Tôi lập tức
bỏ trường. Ông xă vẫn tiếp tục với hy
vọng sẽ xin được cái giấy "hứa nghỉ
việc".
Lê la bán cà phê vỉa
hè lại là những ngày vui .Tôi sinh con gái năm 84.
Đỡ nghèo hơn trước kia v́ cơ quan ông xă làm có
tiền và họ hàng gửi chút đỉnh viện
trợ. Tiền bán cà phê cóc vỉa hè hơn lương giáo
viên khi ở Đại học khoa học nhiều !
Dạo ấy, Bác sỹ, Luật sư học tập
về, đạp xích lô khá nhiều. Lặng nh́n nhau
ngậm ngùi cho thân phận trí thức.
1985-1900
Thành phố vẫn
c̣n nghèo dù số tiền và hàng viện trợ của
Việt kiều gửi về rất khá. Tôi vẫn bán cà
phê và đúng là đổ mồ hôi sôi nước mắt v́
mái tôn che tạm của quán cóc lề đường
chỉ cách đầu hai mét. Họ hàng lần lượt
vượt biên. Gia đinh tôi quá xui xẻo, không ai đi
được. Chị ruột tôi đi chính thức
năm 85 và sau đó lần lượt bảo lănh gia
đ́nh và người cuối cùng rời VN năm 96 là cô em
út. Tôi bị dính hồ sơ Úc bên chồng nên không đi
Canada.
Nhà nước cho
nghỉ việc khá nhiều nhân viên của chế
độ cũ, dành chỗ cho người từ miền
Bắc vào. Thành phố Sài g̣n tràn ngập tiếng Bắc
cao lanh lảnh. Giọng nói Hà nội thanh lịch của
thời 1950 không c̣n, thay vào đó giọng bắc khá kỳ
cục dưới con mắt chúng tôi.
Người ra
đi lo chắt chiu gửi từng thùng đồ cho
người ở lại. Người ở lại lo bán
thùng quà sao cho được giá để bù vào đồng
lương ít ỏi mà sống cho qua ngày đoạn tháng.
Cái ăn chi phối toàn bộ khiến con người không
dám nghĩ đến cái ǵ cao xa hơn. Số lớn gia
đ́nh Saigon đều có thân nhân đang tù "cải
tạo". Chỉ số ít tù nhân được về
sau 5,7 năm c̣n đa số trên 10 năm. Những gia
đ́nh tan nát v́ người vợ trẻ không nuôi
được con, đành làm vợ cán bộ . Nhiều gia
đ́nh tang tóc v́ thân nhân chôn vùi ḷng đại dương. 1900-2000
Quả là xă hội
mới .. đă xóa ranh giới giữa trí thức và lao
động. Trí thức - lương ít ỏi - có khi c̣n thua
tài xế xe hàng. Vậy th́ cực khổ cho con học làm
ǵ ? nhiều gia đ́nh đă nghĩ thế. Tôi bỗng
nhớ đến trường cũ - năm 77 ǵ đó,
chúng tôi - bao gồm giáo sư cấp Tiến sỹ
đến người lao công của Khoa - phải theo xe
trường xuống cơ sở của trường
ở Thủ Đức và thay phiên nhau .. lao động
trồng dưa hấu .. Đất của khoa có sẵn,
giống th́ mọi người phải chung tiền mua và
lao động tưới nước. Kết quả thu
họach là .. mấy sọt dưa hấu như trái cam.
Đám người cũ chúng tôi cuời và nói lén với
nhau: - Một nông dân làm
bài toán, mất hai giờ trong khi giáo viên mất 15 phút.
Cũng như nông dân trồng dưa hấu sẽ to ..
như dưa hấu c̣n giáo viên th́ bằng .. trái cam! Xă
hội đă phân chia ai nhiệm vụ nấy rồi.
Bắt trí thức lao động chân tay để
đề cao công nhân th́ quả là .. ngu xuẩn!
Đổi
đời là thế. Một người bạn nói với
tôi "cách mạng là cách cái mạng!" Tôi tự hỏi
nếu không có tiền và hàng từ giới tư bản gửi
về th́ sao nhỉ ? số cán bộ gốc to chắc ..
sẽ chết nhiều hơn v́ thuốc tây của
khối xă hội chủ nghĩa không thể bằng
được thuốc tây của Mỹ, Pháp? xă hội
sẽ nghèo hơn vô cùng? Thế mà năm 87 c̣n ngu xuẩn
tính hạn chế Việt Kiều gửi tiền và quà ?
Cũng may sau đó dân nằm vùng phân tích và dân của
cục R sửa sai. Dân nằm vùng, từng sống
dưới chế độ tư bản của miền
Nam nên biết nhiều hơn. Cục R, ở trong Rừng
nên biết ít hơn.
Rồi đổi
mới và thành phần tư bản mới -
được gọi là tư bản đỏ xuất
hiện. Đám trí thức cũ của miền nam, dân
tự trọng th́ vẫn lềnh bềnh, lều bều -
dân thiếu tự trọng, vuốt đuôi th́ cũng nhà
cao cửa rộng ..
Ba mươi
năm. Tôi ngậm ngùi nhớ lại vần thơ viết
cho con gái út :
Bé ơi ngàn dặm
xa xôi quá
Ai đă xui nên nỗi đọan trường
Vận nước,vận ta, ừ chung nhỉ
Th́ thôi, đây đó cũng một chương !
Bé ơi thôi nhé đôi gịng lệ
Ta nuốt vào trong dấu ngậm ngùi
Dơi mắt trông vời nơi cố lư
Nguyện cầu , bé nhỉ, một ngày vui !
Vận nước,
vận ta ..
Một thời hoa mộng của tuổi trẻ
đă trôi hững hờ trong thời kỳ đói kém,
đại gia đ́nh tan tác và ḿnh th́ công danh sự
nghiệp chỉ là con số không to tướng! Tuổi
già vẫn long đong nơi xứ người, vẫn cô
độc ngay thủ đô - thành phố hoa đào -
của bến bờ tự do !
Viết tại
Rừng Gió Virginia 2005
HOÀNG LAN CHI
CHUYỆN MẤY ĐẤNG PHU
CHUYỆN MẤY ĐẤNG PHU ..
CỦA QUÍ BÀ HỘI GIA LONG (Nguyễn
Hải-B́nh)
Vâng, tôi là phu quân của
một nữ lưu đă từng cắp sách đến
một trong ba trường trung học con gái nổi
tiếng của Sài G̣n Gia Định năm xưa là
trường mang tên Gia Long, vị anh hùng dân tộc.
Thủ đô yêu mến của
chúng ta có tới ba trường với bao nhiêu nữ sinh
khả ái, duyên dáng, đẹp kín đáo, đẹp thùy
mị, đẹp lồng lộng, rồi dịu hiền,
tân thời, khuê các, cả ngổ ngáo, chịu chơi, thôi
th́ đủ cả. Những chỗ đó là nơi lư
tưởng để cho những gă trai lớp tuổi hai
mươi hay mới ghé .. ba mươi khoác áo quân nhân
như tôi lân la, nḥm ngó hay lượn đi lượn
lại để làm nhiệm vụ "trai khôn t́m
vợ". Số là đi lính lâu quá, mấy người em
nhỏ tóc thề, hay c̣n kẹp tóc, hay như nhà thơ
Nguyên Sa đă viết "tuổi mới mười
ba" quen biết dệt mộng thuở nào đă tiến
bước sang ngang, thôi th́ tất cả chỉ c̣n là
dĩ văng. Thời gian phôi pha, ḿnh đâu có thể tiếp
tục nhại ông Thế Lữ "ngậm khối
căm hờn v́ em .. đá" nên cũng phải đi thêm
.. bước nữa cho đời đỡ cô đơn
mỗi khi có dịp nhảy dù hay năm ba ngày phép về
lại hậu phương.
Nh́n vào lớp bạn cũ may
mắn không nhận được cái thiệp mời
nhập ngũ của ông tướng Bùi Đ́nh Đạm
- Nha Động Viên, bộ Quốc Pḥng, đang gần xong
Đại Học mà mặc cảm cùng ḿnh. Chúng nó đang
phây phây đèo Vespa hay xe gắn máy Honda mấy nàng Văn
Khoa hay Luật Khoa lớp dưới. Thấy ḿnh
đơn độc chúng vẫy tay chào buồn
thương hại. Phải, đi lính như tôi đâu có
thể với tay tới những hoa khôi Đại
Học. Có nàng Văn Khoa đă đánh giá tôi "thiếu úy
rẻ như hai bó rau muống đồng đôi". Vậy
bây giờ ḿnh dù có là Đại úy tới ba mai vàng trên
cổ áo th́ có lẽ cũng chỉ là "giá sống
một bó hai đồng" nên đâu có dám mon men ngỏ
lời bay bướm.
Do đó, tụi tôi thảo
lệnh hành quân xa luân chiến ba trường nữ Trung
Học Sài G̣n, Gia Định cho có phần chắc ăn
hơn. Xác suất chắc ăn cao là v́ linh cảm, nhờ
mỗi dịp Xuân về gặp mấy nàng tới thăm
chiến sỹ tiền đồn do sự năn nỉ của
Nha Tâm Lư Chiến. Quân phục dă chiến thẳng nếp,
mai vàng lóng lánh khiến mắt mấy nàng mới ở
tuổi cập kê cũng lóng lánh luôn. Trường hợp
tôi, tôi chỉ mơ màng xung kích vào một trường và là
trường Gia Long. Tại sao Gia Long ? Và tại sao chỉ
mơ màng ?
Số là lúc tôi mới ra
trường đáo nhậm Tiểu Đoàn 3 BVN ở Long
Xuyên được ngủ ngoài trại cùng pḥng với
một chàng Thiếu Úy đàn anh. Chàng lại có
người yêu là một nữ sinh Gia Long, đôi khi tôi
được gặp lúc chàng nàng thăm nhau. Biết ḿnh
là ṇi văn nghệ v́ tôi cứ thường ông ổng
đọc thơ của mấy ông Xuân Diệu, Nguyễn
Bính, Huy Cận, chàng bèn bắt tôi làm hộ mấy câu
thơ để viết vào tấm thiệp mừng Sinh
Nhật cho nàng. Thằng bạn năn nỉ tôi đánh
đổi lấy một khẩu rouleau sáu viên nhỏ xíu
chứ không nặng ch́nh chịch như khẩu Colt 45
cấp phát. Phần th́ mê khẩu rouleau, phần cũng
ngưỡng mộ mái tóc ngang vai của nàng tôi bèn viết
cho ông bạn bốn câu thơ bảy chữ mà nay chỉ
c̣n nhớ được hai:
Em gái Gia Long môi má
đẹp Tóc chùng buông lỏng giữa đôi vai ...
Và từ đó, sau mười
năm quân ngũ trở về chợt thấy ḿnh phải
ghé bến dừng chân, tôi lại nghĩ đến Gia Long.
Nghĩ đến để mơ mộng thôi, v́ ở cái
tuổi "tam thập nhi lập" này th́ mấy nàng Gia
Long đôi tám đă gọi ḿnh bằng "chú" rồi.
Đấy là lư do tại sao tôi chỉ dám mơ màng.
Trời xanh run rủi, dù tôi không
c̣n ở cái tuổi xứng đáng đứng bên này
đường Phan Thanh Giản chiêm ngưỡng những
nàng áo trắng Gia Long "khi tan trường về" hay
"anh theo nàng về" nhưng tôi đă gặp một
nàng cũng thuở nào áo trắng. Một hội ngộ,
một t́nh cờ, ánh mắt gặp nhau tôi thấy có ǵ là
lạ. Rồi mê lúc nào không biết và cảm thấy nàng
đă chịu đèn, tôi mon men tiến tới
"chuyện chúng ḿnh". Nàng bèn lục vấn hỏi
chuyện thời xưa văn nghệ văn gừng. Tôi
tưởng thật, hănh diện đọc mấy câu
thơ tả người con gái Gia Long nói trên. Nàng bèn sa
sầm nét mặt "Thế c̣n em, đây là nữ sinh
Gia Long đồ bỏ nên anh không đủ hứng làm
thơ!" Rơ là ḿnh ngu, đi kể chuyện phái nữ
cho người yêu nghe, dù nữ phái này có là bồ của
bạn ḿnh hay dung nhan mặn mà như Chung Vô Diệm. Tôi
bị kẹt mất hai tháng "chuyện chúng ḿnh"
dậm chân tại chỗ. Cho tới ngày Sinh Nhật
của nàng tôi bèn hạ viết đề thơ trên
một tấm thiệp bông mai to tướng, quí vị có
c̣n nhớ không, hoa mai là huy hiệu trường Gia Long
đấy. Bài thơ thể tự do này dài lắm, dài
hơn bài tôi gà cho thằng bạn đàn anh tặng người
yêu Gia Long của nó ngày xưa:
" ..
Mắt em trong buổi nào chiều đại học Như trời xanh tắm nắng sớm hôm
nay. Sinh nhật năm nay, và măi măi sau này Em vẫn đẹp và nhẹ nhàng như
những bông cúc nhỏ .."
Tôi chỉ ghi lại mấy câu
trên không phải để tỏ ra ḿnh cũng là một
"thi sỡi" mà là có lớp lang tới những điều
tôi c̣n sắp viết. Nhờ bài thơ này với cái bông mai
thầm kín gợi ư Gia Long trên tấm thiệp mà một
ngày đầu xuân rồi cuối hạ, tôi
được nàng lồng vào ngón tay cái nhẫn
cưới đơn sơ để từ một
người t́nh Gia Long tôi lên chức "phu quân"
của em một thời áo trắng. Thế là chức
vị của tôi mang hàm "phu .." từ đó.
Tôi một thời gian dài hănh
diện lắm với cái hàm phu quân này, tự ví nó ngang
ngửa với cái hàm tứ phẩm của Triển Chiêu
trong bộ băng Bao Công Đài Loan xem hoài không chán. Với
hàm phu quân những năm đầu hương lửa tôi
được cơm bưng nước rót ăn
đủ của ngon vật lạ do nàng khéo nấu
nhờ những giờ gia chánh Gia Long nàng học với cô
Mai trước đây. Rồi nàng đan cả đống
áo len cho mặc và cũng không quên kể lể đó là
nhờ mấy giờ nữ công của cô Lư, cô Báu vào
những năm 68-70. Những cuối tuần nhàn hạ
nàng hát cho nghe toàn những bài ngoại quốc Yellow Bird, Dans
le soleil dans le vent v.v. mà mấy ông Phạm Duy, Trường
Kỳ viết lời Việt thật hay. Kịp
đến khi nàng sách cặp đi làm có tiền tôi
được chi cho cái xế Pinto. Nhờ con ngựa
sắt này tôi có phương tiện đi đó đi
đây sinh hoạt cộng đồng. Đi sinh hoạt
nàng cũng lẽo đẽo theo. Đi theo không phải là
để kiểm soát hành vi lẹo tẹo của tôi v́ nàng
thừa biết tôi đă hết xuân th́ từ khuya rồi.
Đi để mà phụ lau cửa kính sàn nhà Trung Tâm
Người Việt Canada, ẩm thực cho mấy
thằng anh em đặc nhiệm chúng tôi, thật là
"Phu xướng phụ tùy".
Nhưng rồi ngày đẹp qua
đi dần dần. Thêm mấy tí nhau ra đời,
kiều nữ của tôi bắt đầu thấm
mệt. Tây bên này là "phụ xướng phu tùy"
nhất là mấy bà đầm đi làm th́ công việc
nội trợ chàng hăy lo đủ, nhưng quản trị
hầu bao th́ nàng nắm. C̣n trong văn hóa Việt Nam
chỉ có "bà nội trợ" chứ không có ông
nội trợ nên dù có sang tới "xứ lạnh t́nh
nồng" này những bà một thời kiều nữ dù
Gia Long, Trưng Vương hay Lê Văn Duyệt đi
nữa th́ cũng vẫn phải nội trợ hơi ..
nhiều. Do đó người vợ Gia Long của tôi
cũng thấm mệt như ai sau khi mỗi ngày đi làm
hai lần vượt "xa lộ kinh hoàng" qua cầu
Champlain mắc kẹt kinh niên. Về đến nhà sáu
giờ chiều nàng lại phải lo cơm tối,
quần áo, "lunch box" cho con đi học bữa sau.
Thấm mệt th́ nàng cũng hơi có phần cay
đắng nên một hôm xấu trời nàng đă mỉa
mai "Bây giờ thời buổi mới xứ
người, em vừa làm vợ vừa đi làm quần
quật nuôi gia đ́nh, về nhà lại làm một Sến
Nương. Hồi ở Sàig̣n Má em đâu có vất vả
như vậy, chỉ ở nhà nội trợ, lại c̣n có
chị người làm dọn dẹp, phụ bếp
nữa". T́nh h́nh hơi có tí căng thẳng rồi.
Tôi biết thân ở cái xứ tự do này ḿnh đă hết
thời ăn trên ngồi chốc khi nàng xa gần "anh
sướng thật, đi làm ít được nghỉ
nhiều". Nàng nói câu này thật thoáng qua mà sao tôi thấy
nặng tựa ngàn cân. Bây giờ, hai mươi năm sau
mấy câu thơ tôi tặng nàng trước đây có
lẽ cần được sửa lại:
"Sinh nhật năm nay và măi măi sau này
Em vẫn đẹp và nhẹ nhàng
như những cây .. búa tạ"
Dẫu sao, một lần âu
yếm tôi cũng đành nhỏ nhẹ "Thôi th́
từ nay anh tự nguyện đỡ em. Anh sẽ lo làm
ăn sáng, sửa soạn đi học cho con, chùi pḥng
tắm, săn sóc nhà cửa ..". Và tôi đă bắt
tay làm liền để sáng sáng nàng có th́ giờ kẻ chân
mày, bôi quầng mắt rồi xách cặp lái xế đi
làm. Những hôm nàng kẹt việc sở về trễ hay
đi công tác xa th́ ḿnh kiêm luôn bữa tối. Cái đà này
chỉ hai năm sau, tôi -đấng phu quân của một
kiều nữ Gia Long- đă mang một hàm "phu" mới
đó là "phu .. dọn dẹp". C̣n nữa, không
đủ sức khỏe làm "phu quét
đường" như danh từ thông dụng của
Hà Nội trước 1954 th́ nay ḿnh làm luôn phu quét nhà, phu
đổ rác.
Mấy năm gần đây,
kiều nữ Gia Long của tôi đôi khi lại
được Hội Cựu Giáo Chức ưu ái mời
tham dự văn nghệ giúp vui, nên chi tôi được
ban cho một hàm phu mới nữa. Nàng đi tŕnh diễn
th́ phải có cái đàn "ki-boọc" nặng hai
mươi kư đi theo. Thế là tôi nghiễm nhiên lên hàm "phu
khuân vác". Cứ vậy mỗi lần khuân vác gắn
đàn xong ngồi thở, nh́n lên bục tŕnh diễn
thấy ông Lê Đại Quang phây phây đệm ki-boọc
ngon ơ cho mấy ca sĩ mà bùi ngùi. Tại ḿnh ngày xưa
nhà nghèo không có xín đi học đàn để bây giờ
mới mang hàm phu, hay nói theo tiếng tây, "cu-li" khuân
vác.
Năm nay, tôi có cơ may
được biết thêm mấy đấng "phu
.." nữa của quí bà Gia Long. Biết hay quen nhau là
đă từ trước rồi, nhưng chỉ mới
khám phá ra tụi tôi cùng hội cùng thuyền khi đánh xe
đưa mấy "phu nhân" nguyên kiều nữ Gia
Long đi làm văn nghệ lễ Hai Bà Trưng và thành
lập hội của mấy bà. Năm nay, đời phu
... của tôi có vẻ sáng sủa hơn. Gia nhập Hội
Gia Long, biết là ḿnh cũng phải đi họp hành
nhiều mà đường xa "trăm dặm".
Viết kiểu này quí vị có cảm tưởng tôi
hơi cải lương, nhưng thực sự nhà tôi cách
Montreal đúng 156 cây số đường. Vậy th́
phải cần tôi đi theo là cái chắc, nên nàng dịu
giọng nói "Ngày xưa anh c̣n sinh hoạt cộng
đồng em phụ anh. Bây giờ mấy chị Gia Long
giao em công tác th́ anh cũng giúp em một tay". Nàng nói
nhẹ như vậy nên tôi vâng lời ngay. Đưa nàng
đi họp gặp mấy ông bạn quen biết cũng
đưa hiền thê tới mới ngă ra là quí vị
cũng là phu quân của mấy bà Gia Long.
Thật ra mà nói trong mấy
chục năm vợ chồng chưa bao giờ tôi nghĩ
đến từ phu quân, có lẽ v́ nó "Nho" quá không
thông dụng. Cho đến một hôm tôi đưa nàng
đi họp Hội Gia Long .. Được chồng lái xe
đưa đi họp, lúc gặp nhau chào hỏi có bà nào
chắc cảm động trước sự mẫn cán
của mấy ông chồng bạn nên phát biểu "Phu
quân mấy chị tốt ghê, vợ đi họp lái xe
đưa đón, lẽo đẽo ngồi chờ".
Tôi thấy tiếng phu quân hay quá, đang hănh diện
với vai vế phu quân của ḿnh th́ ông phu quân bạn ghé
tai nói nhỏ "Này cậu, ḿnh là phu quân hay phu .. xe
đây?" Tôi từ trên trời rớt xuống
sực nhớ tới các loại phu khác nhau ḿnh đă
trải qua từ cái phu đầu tiên là phu quân. Ba thằng
có vợ nữ lưu Gia Long liền kể những hàm
"phu" của ḿnh cho nhau nghe để tiếc
nuối nhớ lại thuở nào c̣n được các nàng
hâm mộ, tŕu mến nh́n ḿnh qua những bông mai vàng trên ve áo
quân nhân, mà ban cho ḿnh cái hàm thứ nhất là hàm phu quân ..
Một cách rất triết lư
vụn, tôi kết luận: "Thời quân chủ bên Tàu
cũng chỉ có chín hàm từ cửu đến
nhất phẩm triều đ́nh là chót như Bàng Thái Sư được
ban cấp trong video Bao Công. Vậy hàm phu xe của ḿnh
chắc cũng là nhất phẩm rồi. C̣n cái hàm
đặc cách là hàm "phu đổ thùng" của
Hà Nội ngàn năm văn hiến trước 1954 th́ bên
Canada này không có đâu".
Một Gă Phu NGUYỄN
HẢI B̀NH
(Thi
Đàn Việt Nam chuyển)
EM TÔI (Phan
Nhật Nam)
Năm em lên ba,
bố tôi bỏ lại người vợ trẻ và hai
đứa con thơ lên đường tập kết.
Tôi hơn em sáu tuổi. Chín tuổi con nhà nghèo khôn lắm,
tôi đủ khôn để thấy khuôn mặt mẹ
buồn hiu hắt, những tiếng thở dài và những
giọt nước mắt âm thầm của mẹ trong
đêm. Chín tuổi, tôi đă biết ḿnh là người nam
độc nhất trong gia đ́nh, đă biết ẩm
bồng đút cơm cho em và vỗ về em mỗi khi em
khóc. Chín tuổi, tôi đă biết tắm rửa, thay áo thay
quần cho em, cơng em đi chơi và dỗ cho em ngủ.
Mỗi ngày, trời sập tối mẹ mới gánh hàng
về, ba mẹ con ngố ăn cơm bên ngọn đèn
dầu , tôi và em hỏi han, an ủi mẹ. Mẹ kể
cho chúng tôi nghe chuyện chợ búa như đang nói
chuyện với người lớn, tôi ngồi nghe, nh́n
đôi vai gầy của mẹ, nh́n mái tóc và đôi bàn tay khô
của mẹ, mà thấy thương mẹ vô cùng.
Tôi phải bỏ học ở nhà hai năm để trông
chừng em. Mẹ có một sạp bán rau cải ở
chợ Cồn. Gọi là sạp chứ thực ra chỉ
là một ô đất nhỏ, sáng mẹ ra đi thật
sớm, lúc trời c̣n mờ sương, buổi trưa
mẹ về nhà lo cho chúng tôi ăn, nằm nghỉ ít phút
rồi trở dậy sửa soạn cho chuyến chợ
chiều. Một tuần bảy ngày, mẹ đi đi
về về trong nỗi cô đơn.
Năm em vừa tṛn năm tuổi th́ mẹ cho em vào
mẫu giáo, tôi cũng trở lại trường, đám
bạn cũ của tôi nay đă hơn tôi hai lớp,
ngồi xung quanh tôi bây giờ là những khuôn mặt
lạ, kém tôi hai, ba tuổi. Tôi là học tṛ lớn nhất
và học khá nên được làm trưởng lớp.
Gần cuối năm học lớp nh́, tôi nói với
mẹ lên xin thầy Hiệu trưởng cho tôi
được thi nhảy tiểu học. Thầy bằng
ḷng. Tôi cắm cúi học luyện thi và kết quả là tôi
đă đỗ được bằng Tiểu Học
năm đó.
Vào lớp đệ thất trường Trần quốc
Tuấn, tôi tiếp tục học ngày, học đêm,
năm Đệ Ngũ tôi thi nhảy một lần
nữa lấy bằng Trung Học. Đến niên học
Đệ Tam th́ tôi đă bắt kịp đám bạn
cũ, tôi hân hoan nhập bầy chung với đám bạn
ngày xưa. Đây là giai đoạn mà tôi cần tiền
để mua sách học và may thêm quần áo, thời
tiểu học và trung học Đệ Nhất Cấp th́
mặc sao cũng được, nhưng bây giờ đă
lên Đệ Nhị Cấp rồi, đă bắt
đầu biết đỏ mặt khi nh́n những
đứa con gái trường nữ, thỉnh thoảng
đă biết theo bạn tập uống cà phê, ph́ phà
điếu thuốc. Tiền mẹ cho không đủ, tôi
bắt đầu công việc kèm trẻ tư gia
để kiếm thêm tiền. Học tṛ của tôi là
mấy cô cậu đệ thất đệ lục,
nghĩa là cũng chỉ bé thua tôi vài tuổi .
Ba mẹ con tôi vẫn ngày ngày đi về căn nhà
nhỏ, căn nhà vẫn không thay đổi một chút nào
từ ngày bố bỏ mấy mẹ con để ra
đi.
Hết năm Đệ Tam, tôi nộp đơn thi Tú Tài
phần nhất. Tôi đậu b́nh thứ. Một lần
nữa, mọi người ngạc nhiên, nhưng tôi
biết sức học của ḿnh. Tôi biết mẹ buôn bán
tảo tần, tôi thấy những năm tháng gần
đây mẹ trở bệnh hoài, mỗi sáng mẹ lục
đục dậy thật sớm nấu cơm để
dành cho anh em tôi, rồi lặng lẽ mang đôi quang gánh lên
va, những tối ngồi trâm ngâm bên ánh đèn dầu nh́n
anh em tôi học bài và những đêm khuya mẹ trở ḿnh
húng hắng ho. Tôi thương mẹ và em đến ứa
nước mắt, và càng thương mẹ thương
em, tôi càng học như điên, như cuồng. Tôi
ước ǵ Bộ Giáo dục cho tôi thi hai bằng Tú Tài cùng
một lúc. Nh́n mái tóc mẹ đă lớm chớm sợi
bạc, nh́n lưng mẹ mỗi ngày mỗi như c̣ng
xuống, nh́n hai vai gầy của mẹ mà ḷng quặn
đau, và cứ thế, tôi vùi đầu vào sách vở ..
Em đă bắt đầu tuổi lớn, đă bắt
đầu tuổi mộng mơ con gái, đă bắt
đầu bước vào "tuổi ngọc".
Nhưng tội nghiệp, biết nhà ḿnh nghèo, biết
mẹ ḿnh buôn thúng bán bưng, biết anh ḿnh vẫn
chiều chiều đi kèm trẻ kiếm thêm tiền và
cặm cụi học đốt giai đoạn cho chóng
thành tài. Biết thế nên em ít khi nào xin mẹ, xin anh
tiền may áo mới, hai chiếc áo dài trắng đủ
cho em thay đổi. Em lớn lên thiếu t́nh của
bố, nên tôi "quyền huynh thế phụ".
Nhiều lúc nh́n mẹ, nh́n em, tôi vẫn không hiểu
tại sao bố lại đành đoạn dứt áo ra
đi.
Tôi thi đỗ Tú Tài toàn phần năm 18 tuổi, và ra
Huế học Đại học Văn khoa. Mẹ ở
một ḿnh với em ở Đà Nẵng. Mỗi cuối
tuần, tôi theo xe đ̣ về thăm mẹ và em,
đến sáng thứ hai trở lại trường.
Ở Huế, tôi tiếp tục công việc kèm trẻ
tư gia. Với số tiền nhỏ nhoi kiếm
đuợc, tôi phụ mẹ một ít nuôi em.
Qua sinh nhật thứ 13 của em mấy tháng, một
chiều mẹ bỏ buổi chợ, về nhà than
nhức đầu, tưởng là cảm nhẹ, mẹ
sai em cạo gió và nấu cho mẹ bát cháo hành. Khuya đó
mẹ lên cơn sốt, lảm nhảm nói mê, sáng hôm sau em
nghỉ học chở mẹ vào nhà thương và nhờ
người nhắn tin ra cho tôi ở Huế.
Lật đật trở vào Đà Nẵng bằng
chuyến xe đ̣ chót. Trời tối đă lâu, không kịp
ăn uống, từ bến xe tôi đi thẳng
đến bệnh viện. Trong căn pḥng nhỏ,
dưới ánh đèn vàng mờ đục, mẹ nằm
thiêm thiếp trên giường bệnh, c̣n em đang
ngồi ngủ gà ngủ gật cạnh giường.
Đứng yên lặng nh́n mẹ xanh xao bất
động, và khuôn mặt thơ dại của em, trong
giấc ngủ hai khoé mắt vẫn c̣n long lanh giọt
lệ, tôi nghe ḷng ḿnh quặn thắt .
Đánh thức em dậy, em ngơ ngác dụi mắt vài
giây. Nhận ra tôi, em nhào tới ôm chầm và oà lên khóc, em cho
hay là từ lúc đưa mẹ vào đây, mẹ chỉ
tỉnh lại một vài phút vào khoảng giữa trưa,
sau đó mẹ hôn mê trở lại. Tôi an ủi em, rồi
cùng em ra văn pḥng bệnh viện. Cô y tá trực cho hay
mẹ bị đứt một tĩnh mạch ở
đầu. Tôi bàng hoàng như bị ai nện một nhát
búa vào ngực. Cô y tá bùi ngùi nh́n em, đôi mắt xót xa ..
Tối đó, anh em tôi cùng ở lại với mẹ, em
mệt mỏi, nên chỉ một thoáng là đă ngủ say.
Trong giấc ngủ mệt nhọc, thỉnh thoảng em ú
ớ mẹ ơi, mẹ ơi rồi nức lên mấy
tiếng. Tôi nghe như dao cắt trong ḷng. Suốt đêm
không ngủ, tôi cứ ngồi nh́n mẹ nằm im ĺm và bên
chân mẹ em ngủ chập chờn. Tôi tự nhủ
thầm với ḿnh đừng khóc, đừng khóc .. nhưng
sao nước mắt vẫn cứ trào ra, một tay ve
vuốt bàn tay xanh xao của mẹ, một tay nắm
lấy bàn tay nhỏ bé của em, tôi để mặc cho
hai gịng nước mắt chảy nhạt nhoà trên má.
Mẹ thở hơi cuối cùng lúc năm giờ sáng,
mẹ không tỉnh lại để trăn trối
với hai con một lời ǵ. Mẹ đi trong yên
lặng. Tôi nắm bàn tay mẹ và thấy tay mẹ
lạnh dần. Tôi đánh thức em dậy. Hai anh em hôn lên
trán mẹ giă từ. Em vuốt mắt mẹ. Mắt
mẹ nhắm hờ. Em ôm chặt hai tay mẹ, ủ vào
ḷng ḿnh miệng kêu lên nho nhỏ: mẹ ơi, mẹ ơi
.. Em khóc lặng lẽ, áp ḿnh vào ngực mẹ nước
mắt em tuôn ràn rụa làm ướt đẫm cả
vạt áo mẹ bạc màu . Những tiếng kêu nghẹn
ngào của em như những viên đạn bắn
thẳng vào tim. Tôi ngồi bất động nh́n mẹ,
nh́n em, ḷng đau như muối xát. Tội nghiệp mẹ
tôi, tội nghiệp em tôi. Em mới mười ba tuổi
..
Chôn mẹ xong, tôi bỏ học. C̣n ḷng dạ nào mà học
nữa. Nhưng em th́ phải trở lại trường.
Bán đi căn nhà nhỏ xiêu vẹo và gom tóm tất cả
vốn liếng của mẹ để lại, tôi
đưa hết số tiền cho mẹ của Minh
(một người bạn thân tôi). Minh có Hân, cô em gái cùng
tuổi , cùng lớp với em. Tôi gửi em đến
đó ở và đi học với Hân, cũng may, bố
mẹ Minh coi anh em tôi như con. Tôi dặn ḍ em đủ
điều . Số tiền tôi gởi cho mẹ Minh
đủ để trả tiền ăn ở của em
trong hai ba năm. Tôi c̣n đưa thêm cho em một ít để
em mua sách vở, may áo quần, tiêu vặt. Tôi ôm em và hứa
với ḷng, hứa với vong hồn mẹ là sẽ lo
lắng, sẽ bảo bọc em cho đến trọn
đời . Tôi vào trường Vơ Bị Đà Lạt
năm 20 tuổi, lương sinh viên sĩ quan ít ỏi, tôi
tiết kiệm không dám xài nhiều, để dành gởi về
cho em mỗi tháng. Tôi dặn em viết thư mỗi
tuần kể cho tôi nghe chuyện học hành. Tôi bắt em
hứa là không bao giờ dấu tôi một điều ǵ dù
nhỏ bé. Em ngoan ngoăn vâng lời. Mỗi năm tôi
được về phép một lần, hai anh em quấn
quưt không rời. Tôi đưa em đi thăm mẹ. Chúng
tôi lặng yên cầm tay nhau quỳ bên mộ mẹ,
nước mắt lưng tṛng.
Em lớn lên và ngày càng giống mẹ. Cũng khuôn mặt
và cái nh́n nhẫn nhục, cũng đôi mắt xa xăm
buồn hiu hắt. B́nh thường em rất ít nói, có
lẽ không cha, mồ côi mẹ quá sớm và anh lại
ở xa đă làm em rụt rè. Cũng may, bên cạnh em
vẫn c̣n có Hân. Lễ măn khoá của tôi, em và Hân cùng lên tham
dự, lúc này, em đă thi đỗ vào trường Sư
phạm Qui Nhơn, hai năm nửa em sẽ trở thành cô
giáo, tôi hănh diện giới thiệu em và Hân với các
bạn ḿnh. Nh́n dáng em thẹn thùng e ấp, tôi thấy ḷng
ḿnh rạt rào thương em. Tôi thầm gọi mẹ,
mẹ ơi, hai con của mẹ đă trưởng thành và
đă nên người .
Ra trường, tôi chọn binh chủng Nhảy Dù, có
lẽ cũng chỉ v́ tôi thích màu mũ đỏ. Em vào
học và ở nội trú trong trường Sư Phạm.
Tôi thấy ḿnh yên tâm hơn. Mỗi tháng, tôi vẫn gửi
về cho em một nửa tiền lương lính của
ḿnh để trả tiền pḥng, tiền ăn. Tôi
biết con gái cần nhiều thứ hơn con trai, như
áo quần, son phấn .. Em vẫn viết thư cho tôi
mỗi tuần như em đă làm trong mấy năm qua. Em
kể chuyện học hành, chuyện bạn bè, em lo sợ
là tôi đi tác chiến nhỡ có ngày bố con gặp nhau
ở chiến trường, làm sao nhận ra nhau, em không nói
thêm, nhưng tôi cũng hiểu, tên đạn vô t́nh,
nếu nhỡ ..
Hai năm em học Sư Phạm trôi qua thật nhanh. Em bây
giờ đă là một cô giáo trẻ. Em được
đổi về dạy tại một trường
tiểu học gần thị xă Phan Rang. Em thuê nhà chung
với hai cô giáo khác. Mỗi ngày ba cô giáo ngồi xe lam đi
đến lớp, chiều về cả ba cùng quây quần
nấu nướng . Em viết thư cho tôi và khoe có quen với
Tuấn, một Sĩ Quan Hải Quân đồn trú ở
Phan Rang. Em khen Tuấn hiền lành, ít nói. Em kể thêm là
Tuấn chỉ c̣n có mỗi một mẹ già.
Chiến tranh ngày thêm khốc
liệt, đơn vị tôi hành quân liên miên, có khi cả
năm chúng tôi mới được về hậu cứ
một lần. Tôi bị thương hai lần trong cùng
một năm. Tôi dấu em, không cho em biết sợ em lo
lắng. Trong những tuần lễ nằm bệnh
viện và ở hậu cứ dưỡng thương, tôi
bắt đầu viết bài đăng trên các báo và
tạp chí. Tôi kể lại những trận đụng
độ kinh hoàng giữa đơn vị tôi và giặc Cộng,
tôi kể lại những "kỳ tích" của
bạn tôi, của Mễ, của Lô ..
Sau một lần bị thương nhẹ ở tay, tôi
lấy mấy ngày phép ra Phan Rang thăm em. Em mừng rỡ
ôm lấy anh, nhưng khi thấy cánh tay băng bột em xót
xa bật khóc. Tôi an ủi em là biết đâu sau chuyến bị
thương này tôi sẽ được về làm việc
hậu cứ. Ngày hôm sau, nghe tin, Tuấn đến thăm
. Thoạt nh́n, tôi đă có cảm t́nh với Tuấn,
đúng như em nói, Tuấn trông rất hiền lành. Trong
suốt tuần lễ ở Phan Rang, em vẫn phải
đi dạy, nhưng may là có Tuấn, mỗi ngày Tuấn
tới chở tôi đi ăn sáng , trưa Tuấn và tôi lang
thang ra chợ bạ ǵ ăn đó đợi giờ ba cô
giáo đi dạy học về. Buổi tối, em đi
ngủ sớm, Tuấn ngồi lại nói chuyện với
tôi cho tới khuya. Bên ly cà phê, tôi kể cho Tuấn nghe
chuyện của ḿnh. Những h́nh ảnh yêu dấu, xót xa
như một cuộn phim cũ quay chầm chậm. Tôi
rưng rưng kể lại ngày mẹ mất. Tuấn
lấy tay chùi mắt, trong đêm tối, tôi thấy
mắt Tuấn long lanh ..
Bảy ngày phép cũng trôi nhanh. Tôi trở về Sài G̣n, ḷng
cảm thấy vui và nhẹ nhàng v́ đă có dịp gặp
Tuấn. Tôi tin Tuấn sẽ không làm khổ em. Ba tuần
sau, tôi nhận được thư Tuấn, trong thư
Tuấn kể về gia đ́nh (mặc dù tôi đă nghe em
kể trong các lá thư). Tuấn muốn tiến tới
với em. Tuấn xin phép được đưa mẹ
Tuấn đến gặp tôi. Tuấn hứa là sẽ
săn sóc và thương yêu em. Đọc thư Tuấn tôi
ứa nước mắt v́ mừng. Mừng cho em may
mắn không gặp những trắc trở trên
đường t́nh ái, mừng cho em gặp được
một người chồng hiền hậu. Tôi viết
thư cho em và Tuấn, bảo hai em lo thế nào cho
tiện, chỉ cố làm sao cho giản đơn v́ cả
hai đứa cùng nghèo . Bốn tháng sau, Tuấn và em làm
đám cưới, nhà gái ngoài tôi c̣n có thêm mấy thằng
bạn trong đơn vị, ông hiệu trưởng,
thầy cô giáo và rất đông học tṛ. Nhà trai ngoài
mẹ Tuấn, mấy gia đ́nh anh chị họ c̣n thêm
một số bạn bè Hải Quân cùng đơn vị. Nh́n
em súng sính trong bộ đồ cưới , tươi
cười đứng bên cạnh Tuấn, tôi gọi
thầm mẹ ơi, mẹ ơi, về đây dự
đám cưới của em.
Tôi theo đơn vị lội
thêm hai năm nữa ở vùng giới tuyến, th́ "tai
nạn" xảy ra. Trong một lúc nóng giận v́ thấy
ông xếp của ḿnh sao ngu và bẩn quá, tôi không giữ
được lời và đă xúc phạm đến ông,
kết quả là tôi bị đưa ra hội đồng
kỷ luật và tống ra khỏi binh chủng Nhảy Dù.
Sau một thời gian ba ch́m bảy nổi, tôi đổi
về cục Tâm lư Chiến, thời gian này tôi đă khá
nổi tiếng , những bút kư chiến trường
về Tết Mậu Thân, B́nh Long, An Lộc .. đă làm vinh
danh binh chủng cũ của tôi. Tôi được
giải thưởng văn học với bút kư "Mùa hè
đỏ lửa". Tiền thưởng và tiền bán
sách tôi gửi hết cho em. Tuấn và em dùng tiền này mua
được một căn nhà nhỏ ở ngoại ô Phan
Rang, gần trường em dạy.
Mới ngày nào đó c̣n thẹn thùng nấp bên vai Tuấn mà
bây giờ em đă mấy con. Mỗi dịp rảnh
rỗi tôi lại ra Phan Rang ở chơi với em, với
cháu. Tôi ôm cháu, hôn vào hai má phúng phính, hít vào phổi mùi thơm
của trẻ thơ mà thấy ḷng ḿnh dịu lại,
những cay đắng, cực nhọc của đời
theo tiếng cười lanh lảnh ḍn tan của cháu mà bay
xa, bay xa. Tôi nh́n hai vợ chồng em, nh́n bầy cháu nhỏ
lẫm chẫm quây quần bên chân mẹ mà ḷng vừa vui
mừng vừa hănh diện. Tôi ao uớc mẹ tôi nh́n
thấy được cảnh này.
Biến cố tháng 4/75 tới như một định
mệnh oan nghiệt, cả Tuấn và tôi đều
phải ra tŕnh diện cải tạo. Em ở lại
một ḿnh với một bầy con nhỏ, đứa
lớn nhất chưa đầy sáu tuổi và đứa
nhỏ nhất c̣n nằm trong bụng mẹ. Trong trại,
tôi cứ đứt ruột nghĩ về em và bầy cháu
nhỏ. Mẹ của Tuấn đă quá già, làm sao lo phụ
với em đây. Rồi em c̣n phải lo lắng về
số phận chồng, số phận anh. Tôi quay quắt
như ngồi trên đống lửa, tôi nghĩ
đến lời hứa với vong hồn mẹ hôm nào mà
ḷng đau như xé, con đă thất hứa với mẹ,
mẹ ơi, con đang ở đây tù tội th́ làm sao lo
được cho em ..
Năm 76 tôi bị đưa ra Bắc. Tôi mất liên
lạc với em và Tuấn từ tháng 5/75. Làm sao em biết
tôi ở đâu mà thư từ thăm gửi. Không biết
em có biết Tuấn ở đâu không, trại tù mọc lên
như nấm từ Nam ra Bắc. Hồi c̣n ở trong Nam,
từ Trảng Lớn, qua Suối Máu , đâu đâu tôi
cũng cố ḍ hỏi tin Tuấn nhưng vô hiệu. Tù
nhân đông quá ..
Trại cải tạo Sơn La, sau đợt cho viết
thư về gia đ́nh đầu tiên, ba tháng sau tôi
nhận được thư em.Thư em đến tay tôi
vào giữa năm 77. Hơn 2 năm 1 tháng tôi mới nh́n
lại nét chữ của em. Run run bóc thư, mắt tôi cay
nồng, nhạt nḥa. Em cho hay là Tuấn đang cải
tạo ở Long Thành, Tuấn có thư về và cho biết
vẫn b́nh an, mẹ Tuấn dạo này yếu lắm v́
cụ đă quá già, em vẫn đi dạy, hai cháu nhỏ
ở nhà với bà nội, hai cháu lớn theo mẹ vào
trường, em cho hay đứa con gái út em đặt tên
Tâm, Trần thị Minh Tâm, cháu sinh ngày 12 tháng 9 năm 75,
gần 4 tháng sau ngày bố cháu và bác cháu vào tù.
Gần cuối thư, em báo tin là bố c̣n sống và
hồi đầu năm 76 có t́m đến gặp em, làm
sao bố t́m ra địa chỉ th́ em không biết,
nhưng hôm ấy bố đến, bố tự giới
thiệu tên ḿnh. Em ngỡ ngàng, ngày bố ra đi em mới
tṛn ba tuổi, hơn hai mươi năm sau gặp
lại làm sao em nhận được , bố xoa
đầu đám cháu ngoại đang trố mắt nh́n
nguời đàn ông lạ, bố hỏi về anh, về
Tuấn, khi em hỏi lại bố là làm sao để
biết anh và Tuấn đang bị giam giữ ở
trại cải tạo nào, bố lắc đầu không nói
ǵ. Bố cho hay là bố đang có gia đ́nh ở Bắc,
ngoài ấy bố có thêm hai trai và hai gái. Đứa trai
lớn nhất thua em bốn tuổi.
Bố mang vào cho em hai mươi kư gạo và một
chục cam. Bố ở chơi một ngày rồi bố
trở về Hà nội. Lúc bố về em có tặng
bố cái radio-cassette của anh cho ngày nào. Bố thích
lắm, bố hứa sẽ đến thăm anh trong
trại tù. Từ hồi trở ra Bắc dến giờ
bố chưa liên lạc lại với em, và em cũng không
có địa chỉ của bố ở ngoài ấy. Tôi
đọc thư ḷng thấy phân vân, tôi cũng như em,
không h́nh dung ra nổi bố tôi h́nh dáng mặt mũi ra sao,
hai mươi mấy năm, tôi tưởng bố tôi
đă chết.
Tháng 12 năm 77, tại trại cải tạo Sơn La,
bố đến thăm tôi .
Đứng trong văn pḥng viên sĩ quan trưởng
trại một người đàn ông trung niên, tóc muối
tiêu và gương mặt xương. Bộ áo quần dân
sự khá thẳng thớm, và sự lễ phép của tên
đại úy truởng trại tiết lộ về
địa vị không nhỏ của người này.
Thấy tôi vào, viên trưởng trại quay qua nói nhỏ
một câu ǵ đó rồi bước ra ngoài. Tôi im lặng
đứng nh́n người đàn ông xa lạ .
Bố đến bắt tay tôi, tự xưng tên ḿnh,
bố gọi tôi bằng anh, bố kể là đă gặp
em ở Phan Rang, bố hỏi tôi học tập thế nào,
bố không hề nhắc đến mẹ, có lẽ ông
đă biết về cái chết của mẹ. Bố nói là
có đọc văn tôi. Tôi ngồi yên nghe bố nói, sau cùng
, bố đứng dậy, móc trong xách ra một gói nhỏ
bảo đó là đường và thuốc lá, trao cho tôi,
khuyên tôi cố gắng học tập tốt để
sớm được khoan hồng. Tôi nh́n vào mắt
bố, ḷng thấy dửng dưng. Tôi bắt tay bố
rồi về lại lán ḿnh. Đó, cuộc hội ngộ
của bố con tôi sau hơn hai mươi năm là
thế đấy. Chắc cuộc tái ngộ giữa
bố với em cũng tẻ nhạt như thế. Có cái
ǵ đó ngăn cách, có cái ǵ đó phân chia, có cái ǵ đó tôi
không hiểu và không diễn tả được. Bây gi tôi
hiểu v́ sao cái tin quan trọng đến thế mà em
lại chỉ đề cập một cách ngắn
ngủi ở cuối thư.
Lần đó là lần đầu và cũng là lần duy
nhất tôi gặp bố trong suốt 13 năm lang thang trong
các trại tù biệt giam miền Bắc.
Tháng 12/78, chuyển trại lên Yên Bái, tôi nhận thêm
được hai lá thư của em, trong bức thư
gần nhất, em viết vào tháng 8/78. Em cho hay t́nh trạng
rất khó khăn, phụ cấp đi dạy không
đủ nuôi một mẹ già và bốn con thơ, em đă
bán lần ṃn hết những đồ trang sức và luôn
cả những đồ vật trong nhà. Em vẫn chưa
đi thăm nuôi Tuấn được một lần nào.
Không thể để bốn cháu nhỏ ở nhà cho bà
Nội v́ cụ bây giờđă quá yếu, mỗi buổi
ăn, Uyên, cháu lớn phải đút cho bà. Ngoài ra, mỗi
tối, từ lúc chạng vạng em và Hoàng, hai mẹ con
phải ra đầu ngơ, ngồi bán bắp nướng
đến khuya để kiếm thêm tiền đong
gạọ Em than là dạo này mất ngủ, sức
khoẻ yếu lắm, em sợ nhỡ có mệnh hệ
nào ..
Tôi thẫn thờ cả buổi v́ bức thư em, ngày
xưa tôi chỉ lo cho có mỗi ḿnh em, c̣n bây giờ em
phải lo cho bốn đứa con thơ và một mẹ
già, kể luôn người chồng và ông anh đang tù
tội là bảy, bảy cây thập giá đời đang
đè nặng lên đôi vai gầy guộc, nhỏ bé
của em. Tôi viết thư về an ủi , khuyên em cố
gắng, tôi vỗ về em là có thể Tuấn sẽ
được tha về sớm với em, với cháu, v́
Tuấn đi hải quân và lon c̣n thấp, không có tội
với cách mạng nhiều. Rồi tôi viết thêm cho em hai
ba lá thư nữa mà vẫn không thấy hồi âm. Ḷng tôi cồn
cào, nóng như lửa đốt, những ngày dài tù tội,
tôi không nghĩ đến cái đói, cái khổ của ḿnh mà
chỉ nghĩ đến em và mấy cháu, không biết
giờ này, em và bốn cháu thơ dại đang có ǵ ăn
?
Tháng 6/79, một sáng trên đường lên rừng
đốn nứa, tôi nghe loáng thoáng câu chuyện giữa các
bạn tù. Họ nghe từ các bà vợ đi thăm nuôi
kể lại, rằng ở Phan Rang có một chị có
chồng đang đi cải tạo, chị chết
đi, để lại bốn con thơ, đứa bé
nhất mới lên ba, c̣n đứa lớn nhất chưa
đầy chín tuổi. Tội nghiệp, họ hàng nội
ngoại không có một ai. Tôi bỗng dưng thấy
lạnh toát cả sống lưng, lại gần hỏi
thêm th́ người bạn tù cho hay là nghe nói chị ấy
làm nghề cô giáo, có chồng sĩ quan hải quân đang
đi tù cải tạo ở đâu đó trong Nam. Nguời
chồng, trung úy hải quân trước cũng đóng
ở Phan Rang. Trần Nguyên Tuấn, Hải Quân Trung Úy
Trần nguyên Tuấn . Tôi thấy đất trời
đảo lộn, tôi thấy mặt trời nổ tung
trong óc, tôi hụt hơi, miệng há hốc đứng
như trời trồng giữa núi rừng Yên Bái, bên
cạnh tôi tiếng nguời nói lao xao. Tôi không nghe ǵ hết,
tai tôi lùng bùng, mắt tôi mờ đi, tôi đang nh́n
thấy xác em nằm co quắp trên manh chiếu, bốn
đứa cháu của tôi, cháu Minh Tâm chưa đầy ba
tuổi đang lấy tay lay lay xác mẹ, cháu lớn Thu
Uyên chưa đủ chín tuổi đang ôm chân mẹ khóc
lóc ủ ê, hai đứa kia, Hoàng và Châu ngơ ngác
đứng nh́n. Trời tháng 6 mùa hè Yên bái mà sao tôi thấy
thân ḿnh lạnh buốt. Tôi tê dại, tôi hoá đá, tôi không
c̣n cảm xúc, tôi muốn hét lên cho tan vỡ cả vũ
trụ này. Trong lung linh màu nắng vàng buổi trưa Yên
Bái, tôi thấy bóng em nhập nhoà, chập chờn. Em
của tôi, đứa em côi cút của tôi .. Mũi súng AK thúc
vào cạnh sườn, người vệ binh chắc
cũng ngạc nhiên không hiểu sao bỗng dưng tôi
đứng như trời trồng giữa lộ. Anh
quắc mắt nh́n tôi ḍ hỏi, tôi không nói ǵ, im lặng
nhập vào ḍng tù. Nước mắt chảy dài trên hai má
hóp, tôi bước đi như kẻ mộng du ..
