Nhiều lúc tôi cứ tự
hỏi sao chưa có nhà văn hoá nào nghiên cứu về cái
sự "Chửi" nhỉ? Hôm nay ngồi buồn tôi
mở máy vi tính, thử mở "Từ điển
Lạc Việt năm 2002," tra hú hoạ chữ Chửi
xem sao. Đây là cuốn từ điển Việt Anh, mà
lại dùng cho máy vi tính, tôi nghĩ, có lẽ chẳng có
chữ ấy đâu, may lắm th́ có một chữ
Chửi đơn giản là cùng.
Tôi nhầm ! Các từ về
Chửi xếp đầy một trang màn h́nh !
Này là Chửi mắng, Chửi
bới, Chửi đổng, Chửi nhau, Chửi rủa,
Chửi thầm, Chửi thề, Chửi tục ! Lại
c̣n Chửi bâng quơ, Chửi vu vơ, chửi thậm
tệ ! Chưa hết, có cả Chửi bóng Chửi gió,
Chửi chó mắng mèo, Chửi như tát nước,
Chửi như vặt thịt, Chửi vuốt mặt không
kịp nữa ! Ngần ấy chữ Chửi đều
có những động từ hay cụm từ tiếng Anh
tương ứng. Hoá ra người Anh người
Mỹ họ cũng chua ngoa, cũng điên tiết gớm
chứ đâu có vừa (nhưng các "đế quốc
to" ấy nhất định thua xa ḿnh về cái khoa
Chửi, kể cả Chửi đáng khen và Chửi đáng
chê).
Cuốn từ điển c̣n
thiếu một khái niệm Chửi tối quan trọng:
Chửi như mất gà ! Rất may, t́m măi mới thấy
cụm từ Chửi này có trong từ điển Việt
Hoa của Khổng Đức.
Nhưng rốt cuộc th́ từ
điển ǵ, chữ nghĩa ǵ cũng thua bà cô tôi hết,
một người dân quê không biết một chữ
quốc ngữ bẻ làm đôi.
Khoan hăy t́m hiểu v́ sao Gà lại
giữ vị trí quan trọng trong khoa Chửi của dân An
Nam ḿnh đến thế. Tôi hăy phác qua vài nét nhân thân bà cô
ruột, tức cuốn từ điển sống của
tôi về Văn hoá Chửi. Ḍng họ nhà tôi, từ bố
tôi trở về trước nghèo lắm. Mấy đời
chỉ là ông đồ dạy chữ nho, ông chú ruột tôi
mới sáu tuổi đă bị đem cho một nhà thờ
Đạo v́ ông bà tôi không sao nuôi nổi. Cô tôi
đương nhiên không được học hành ǵ,
sớm được gả cho một anh thợ cày
cũng nghèo kiết xác, là ông cậu tôi. Cậu tôi chẳng
may mất sớm, để lại cô tôi goá bụa khi
chưa đầy hai mươi với một đứa
con gái chưa đầy ba tuổi. Chỉ một đôi
quang thúng cũ nát, lèo tèo mấy quả na quả
bưởi, mấy chiếc bánh đa, bánh gai .., hoặc
mấy mớ rau, con cá, bà đèo đẽo đi khắp
chợ Hồ, chợ Gôi, chợ Ngo, chợ Dâu, chợ Keo,
chợ Cẩm Giàng, chợ Núi (tức núi Thiên Thai) .. trên
dưới mười cây số. Áo xống nhuộm bùn
(hồi trước các cụ gọi chiếc váy là
xống), vá chằng vá đụp, làm chỗ cư trú lư
tưởng cho lũ chấy rận. Lúc nào nghỉ chợ
là bà lại đem áo xống ra bắt rận, tuốt
trứng lép bép và cắn rận đôm đốp. Nhưng
người cô nghèo khổ ấy thương lũ cháu,
thương chúng tôi lắm. Cô cho chúng tôi cái bánh, quả na
mà chậm ăn là cô chửi cho mất mặt, à ra
đều mày khinh cô nghèo mày không ăn hử ? Đến
năm tôi đă là giảng viên Đại học (chả ǵ
cũng gọi là Trí thức Xă hội chủ nghĩa) mà
mỗi lần về thăm cô vẫn cho tiền, này
thằng Tụ, cô cho mấy đồng cầm đi mà
tiêu. Thương cô lắm mà vẫn phải cầm,
chứ đợi cô chửi cho rồi mới cầm ư
?
Nhưng Chửi cũng ba bảy
đường Chửi. Bà chửi thương, chửi
yêu th́ chỉ chửi "nôm" thế thôi, chứ không có
bài. Khác hẳn những khi định hướng vào
"kẻ thù," là những kẻ ăn không ăn
nảy của bà, vu oan giáng họa cho bà, cạy quyền
cạy thế chèn ép lấn át bà (kiểu như bây giờ
ta gọi là vi phạm quyền dân chủ ở cơ
sở ấy mà) th́ vũ khí Chửi của bà tung ra
đầy tính kỹ thuật, bài bản hẳn hoi và
đầy sức lôi cuốn. Một ngón vơ thật sự.
Hôm ấy bà đi chợ về
muộn. Chuẩn bị nấu cơm chiều, vét niêu
cơm cháy, vừa ngô, vừa khoai được một
bát đầy hú hụ, bà cất tiếng "chích chích
chích chích," "pập pập pập pập"
gọi mấy con gà mà bà đă chăm chút cả năm
để chuẩn bị ăn Tết. Lũ gà quen tín
hiệu đă tề tựu ngay tắp lự. Chờ măi
vẫn không thấy con gà mái nâu, đang ghẹ, béo nhất
đàn. Bà bổ đi t́m quanh, "điều tra"
khắp vườn, khắp xóm. Không thấy. Vẻ
mặt bà hằm hằm, mắt bà chợp chợp, tôi
biết cơn giận trong bà đă chất chứa
đến nhường nào. Nhưng bà lẳng lặng
đi nấu cơm. Hai mẹ con bà ăn cơm xong đâu
đấy. Mọi nhà đă lên đèn. Tôi nằm chơi
trên cái trơng tre giữa sân.
Đúng lúc làng xóm đang yên
tĩnh, ổn định, th́ bài trường ca bắt
đầu.
H́nh như trời phú cho những
người nghèo khổ, sống dưới đáy xă
hội một cơ quan phát âm, đúng ra là cơ quan phát
thanh, có độ vang đủ phủ sóng khắp
"địa bàn " cư trú. Phần giao đăi của
trường ca mất khoảng mười phút, nhưng
cũng đủ cho việc đặt vấn đề.
Người nghe đă kịp nhận ra cuộc chửi
liên quan đến vụ việc ǵ, bà nghi ngờ cho ai. Sau
khi đă khu trú được vấn đề và
đối tượng (tất nhiên bà chẳng cần
gọi tên chúng ra), bà vào phần chính của việc
chửi bới. Bà mạt sát đối thủ bằng những
tư liệu rút ra từ gia phả, án tích, dư luận;
bà chứng minh tội phạm bằng những chứng
cứ và suy luận mà bà đă quan sát và thu thập
được; và cuối cùng là phần h́nh phạt. Bà
phạt kẻ bị t́nh nghi phạm tội bằng
phương pháp rất nhân đạo là cho ăn và cho
uống, thực đơn gồm toàn những thứ
sống sít từ cơ thể thiên nhiên của bà. Th́ bà c̣n
có ǵ khác ngoài cái vốn tự có ấy ?
Toàn bộ "cáo trạng"
từ việc điều tra, luận tội và xử
phạt bà làm độ nửa giờ là xong. "Phiên
toà" kiểu này có cái "hay" là không cần mời ai
đến dự mà vẫn xử được công khai.
Thế mới biết kẻ ở thế yếu th́
cứ phải "phát xít" thôi. Vô chính phủ cũng là
một cực của phát xít, nhưng cái phát xít của bà cô
tôi vừa đáng yêu, vừa đáng thương, lại
vừa đáng tủi làm sao !
Bà "viết" văn xuôi theo
lối biền ngẫu, rất nhiều đoạn
rập theo một công thức như lối viết báo cáo
hoặc xă luận của những anh không chịu
đổi mới ngày nay. Văn xuôi nhưng lại có
vần như thơ (có thể đây là tiền thân của
loại thơ văn xuôi bây giờ đấy nhá !),
lại có lên bổng xuống trầm như nhạc. Đặc
biệt, vô cùng đặc biệt là đoạn cao trào. Tôi
nghe một lần là nhớ suốt đời.
Đoạn ấy thế này:
.."Nếu mày có trót dại bắt con gà của bà, nghe bà
chửi mà không khôn hồn thả nó ra, mà cả nhà cả
ổ mày cứ húc đầu vào ăn cho đầy
miệng, th́ bà cứ cho chúng mày ăn cái máu l .., rớt l ..
của bà đây này (lúc này bà khẽ rướn
người lên, hai đầu ngón tay khẽ nhúm chiếc
váy đụp nâng lên phía trước, tuy đứng
một ḿnh mà bà làm như đang diễn thuyết
trước đám đông người). Mày tưởng mày
có quyền có thế, có người làm ông nọ bà kia mà
ăn hiếp gái già này à? Cứ ra mặt với bà xem ! Bà
th́ cứ .. dứt cái lông l .. thứ tám, bà chẻ tạm
làm tư, bà trói cổ cái ông tổ năm đời
mười đời nhà mày lại, bà vẫn c̣n thừa
cái nút hậu ! .." (Cái sinh lực nữ tính mới
đầy uy lực làm sao!)
Lạ chưa ? Cái lông thứ tám ?
Vậy là trong cái đám lôm xôm ít được thấy ánh
sáng văn minh ấy cũng phải có trật tự, ngôi
thứ hẳn hoi (cứ như trong trại lính hay trong
triều đ́nh xôi thịt vậy)! Không biết cái ngôi
thứ này là do chúng cọ xát với nhau mà phân định
hay do bà phải đánh số để tiện việc
quản lư ?
Để ra quân, bà chưa cần
cử các ngôi vị thứ nhất, thứ hai, thứ ba
trang trọng làm ǵ, mà mới dùng cái "thằng"
thứ tám, thậm chí chả cần cả
"thằng" thứ tám nữa, nên bà mới tạm
chẻ nó làm tư (khiếp thật, xưa nay người
chi ly lắm cũng chỉ chẻ sợi tóc làm đôi là
cùng). C̣n ở trận tuyến bên kia th́ bà không thèm chấp
cái bọn ăn cắp gà, không thèm trói chúng cho bẩn .. cái
dây trói của bà, mà lôi cổ hẳn cái ông tổ năm
đời mười đời nhà nó ra (bọn này về
chầu ông .. vải từ lâu rồi mà bà vẫn không tha,
v́ chính chúng đă khai sinh ra cái lũ ăn cắp gà vô liêm
sỉ này). Binh lực của bà đă tự giảm đi
bấy nhiêu lần, binh lực của địch cho phép
tăng lên bấy nhiêu lần, vậy mà vẫn chưa cân
sức: cái dây trói vẫn quá dài so với cái cổ bự
của những ông tổ năm đời mười
đời kia, trói cẩn thận đâu vào đấy
rồi mà dây vẫn c̣n thừa nhiều quá, lại phải
buộc thêm một "múi" nữa cho dây đỡ
luề thuề, tức là phải buộc thêm cái nút
hậu. Tương quan địch ta chênh lệch như
thế th́ chúng c̣n làm sao dám ra mặt với bà
được nữa, chứ nói ǵ đến lên mặt,
giở thói kiêu ngạo cổ truyền của chúng
trước bàn dân thiên hạ ?
Như thế, bản
Trường ca đă dùng một "thi pháp" so sánh,
tương phản đầy ấn tượng!
Thiết kế một bài Chửi khoa học và tinh tế
như thế th́ các bậc thâm nho, hay các viện sĩ khoa
học mọi thời đều xin bái lạy.
Thiên nhiên sinh ra muôn loài vốn
đă tài t́nh, xă hội loài người tự nhiên cũng
tài t́nh như thế. Cứ phải tự cân bằng,
cứ phải tạo lấy cái hợp lư để cân
bằng lại cái vô lư. Đấu tranh sinh tồn mà sinh ra cả.
Một lần, đọc bài
thơ của một nhà thơ trẻ miền Trung, tôi
gặp một tứ thơ độc đáo: "Trong
tấn tuồng đời bọn bất lương
đă giành đóng hết các vai đạo đức
mất rồi"! Bảng phân vai chỉ c̣n các vai
phản diện, xấu xa, mà những người bị
trị, những người lương thiện, bao
giờ cũng chậm chân, đành phải nhận đóng.
Không nhận những vai ấy cũng không được.
Đă là tuồng đời th́ anh không đóng cũng không
được, "lẩn tránh" cũng là một vai
của tuồng đời chứ đâu có thoát.
Khi những kẻ ăn cắp gà
lại chi phối luật pháp, lại độc chiếm
hết diễn đàn để giảng đạo
đức (tất nhiên là đạo đức giả),
th́ người mất gà đành phải chửi thôi.
Những phụ nữ chịu nhiều tầng ràng
buộc nhất chỉ c̣n cách tự vệ ấy
để quyết thực hiện quyền ngôn luận,
"tự do báo chí" của ḿnh. Bài Chửi độc
đáo kia, nghe tưởng cay độc quá, nhưng xem
kỹ lại thấy vẫn nhân đạo. Bà vẫn
mở đường: nếu mày không sửa chữa th́ bà
mới làm như thế, như thế !
Đấu tranh sinh tồn là
cuộc" nội chiến" muôn đời. Đă là
cuộc chiến phải có vũ khí, phải có binh pháp.
Bọn thống trị khôn ngoan bao giờ cũng lo xa,
tước hết vũ khí vật chất và tinh thần
của đám bị trị. Nhưng trời sinh voi th́
trời sinh cỏ. Bị lột trần trụi th́ chính
cái trần trụi biến thành vũ khí.
Những giá trị thật mà
bị dè bỉu (hoặc giả vờ dè bỉu),
đẩy xuống dưới cùng, chính là tiền
đề để nó bật lên thành vũ khí, xấn vào
tận mặt kẻ làm bộ khinh rẻ nó, cái "Yoni
" của các bà chính là một phẩm vật như
thế. Trong vơ cổ truyền hay Judo, chính kẻ ở
dưới mới chuyển được sang thế
thượng phong để chơi ngón "bốc,"
ngón "quật," ngón "ném." Cho nên, trong văn
hoá, kẻ nào đẩy những giá trị cao quư xuống
tận đáy chính là tự chuốc lấy diệt vong.
Chửi là vũ khí của
người nghèo bất khuất, người yếu
bất khuất. Kẻ mạnh (về lực) hoặc
kẻ phi nghĩa mà chửi th́ nhạt thếch, sẽ
thành tàn bạo, thô tục, thành lố bịch ngay. Trái
lại, dân tộc nào, tầng lớp nào sức sống dai
dẳng nhưng bị "yếu kinh niên" sẽ có
khả năng mài rũa vũ khí Chửi của ḿnh
trở nên hoàn thiện.
Trong môn Chửi, tên tục của
hai "sinh thực khí " có một vị trí độc
đáo.
Cái Linga và cái Yoni đă sinh ra loài
người th́ khi con người bị đẩy vào
tư thế trần trụi, nguy nan không lối thoát, hai
thứ ấy lập tức phải đứng ra
đương đầu cứu viện, chiến
đấu, với tên thật của nó. Cửa sinh,
cửa tử, cũng là cửa thoát. Vậy th́: Yoni-Linga
muôn năm! (khẩu hiệu này đáng ra phải hô bằng
tên thật).
Khi dùng cái phương tiện
bề ngoài có vẻ rất giống nhau ấy người
lương thiện và thằng khùng chỉ khác nhau ở
cái mục đích, v́ lẽ phải hay không v́ lẽ
phải.
Đành rằng có chửi cũng
chẳng mấy khi t́m lại được gà, nhưng cái
"Chửi" đánh thức lương tâm, đánh
thức và nuôi dưỡng công lư. Lương tâm và công lư
sẽ lớn lên, chặn tay bọn ăn cắp những
CON GÀ VÀNG nặng hàng chục tấn, và trả lại cho
đời, cho dân những công bằng lớn lao hơn. Ư
nghĩa Văn hoá của sự Chửi chính là ở đó.
Cụ bà Nguyễn thị K.,
một công dân vô danh trong xă hội, người cô ruột
xấu số đáng thương và đáng quư ấy là
cuốn từ điển sống của tôi, là một
khối văn hoá vừa "vật thể" vừa
"phi vật thể." Trong cuốn từ điển
Chửi ấy, nếu thấy cần bổ sung th́ có
lẽ chỉ cần ghi thêm khái niệm "Chửi
Chữ " nữa thôi.
Thưa cô, cháu học hành cả
đời, hôm nay mới nhận ra cô th́ cô không c̣n nữa.
Cháu thèm được cô cho
một chiếc bánh gai và lại chửi cho một câu
như những ngày nào tấm bé.
Dĩ nhiên làm nhà thơ
th́ sướng hơn làm .. nhà in nhiều. Ai cũng
thấy vậy mà. Nhà thơ đứng ở trên cao. Nhà in
đứng ở dưới thấp. Người th́ sáng
tạo tác phẩm; người th́ phục vụ tác
phẩm ..
Nh́n kỹ hơn, nhà
thơ sống với nghệ thuật, giao t́nh với nàng
Thơ, đi trên mây, cỡi trên thác nước, lang thang
trên những vườn hoa đẹp mắt hay những
cánh rừng thơ mộng, mênh mông .. mà lận trong lưng
chỉ có cây bút (với những nhà thơ nhớ dai th́
chẳng cần đến cây bút nữa ḱa!) Một cây bút
thôi cũng đủ rồi. Từ đó, vẽ nên cả
một trời thơ, rung động bao trái tim của
nhiều thế hệ.
C̣n anh chàng làm nhà in
đấy à ? Anh chỉ lo sản xuất những thành
phẩm của nhà thơ. Công việc của anh nhà in
giống như cô mụ đỡ đẻ. Nhưng
việc in ấn lại không đơn giản như
ở nhà bảo sanh. Ôi thôi, nặng nhọc lắm ! Máy móc
lỉnh kỉnh trăm thứ. Khi làm việc th́ chỉ
biết có giấy, mực, dụng cụ văn pḥng, phim
ảnh, bàn xén, máy in, máy chụp phim, máy lựa trang, máy xếp
giấy, máy đóng b́a .. và khổ nhất là phải
chịu trận suốt ngày với những tiếng
động ồn ào của máy móc. Nếu làm nhà in mà
chẳng biết chữ nghĩa, hoặc biết chữ
nghĩa mà chẳng bao giờ ṭ ṃ đọc thử
những ǵ các thi nhân và văn sĩ viết, th́ quanh năm
suốt tháng lui cui chạy máy mà chẳng có chút niềm vui
ǵ cho bớt căng thẳng những sợi thần kinh
cứ chực bung ra bởi tiếng rầm rập của
máy móc ..
Chỉ có điều an
ủi được là, nếu nhà in biết chữ
nghĩa, lâu lâu vừa làm việc vừa đọc thoáng
qua được một đoạn văn hoặc một
bài thơ hay, cuộc đời nhờ vậy mà có chút ư
nghĩa, chút thi vị. Mà đọc ở nhà in chuyên môn in
sách th́ đọc được nhiều lắm. Có khi
phải đọc cả những điều không muốn
đọc .. và phải học những điều không
muốn học.
Ủa mà sao lại
đem so sánh kỳ cục và dài ḍng giữa nhà thơ và nhà
in vậy ḱa ? Nhà in mà lại đem so với nhà thơ, e
bất kính lắm chăng ? Có cái ǵ mà so chứ ! Mỗi
người mỗi nghề, mỗi nghiệp; so ǵ được
!
Thực ra chuyện nói ra
ở đây không phải là để so sánh. Chẳng qua là
nhân cơ hội nhà thơ và nhà in gặp gỡ nhau qua
việc in ấn mà nói một chút về 2 "nhà" này.
Nghe câu chuyện đối đáp giữa họ, ta có
thể thấy được phần nào t́nh h́nh sáng tác văn
nghệ cũng như sách báo hiện nay.
***
"Hello, có phải là nhà
in đấy không?" Giọng một người đàn
ông sang sảng, cứng rắn, tự tin.
"Thưa phải".
Nhà in đáp, "bác cần in ǵ ạ ?"
"À, in một thi
phẩm. Hôm nay tôi sẽ đem một mối lớn
đến cho anh đấy. In thi phẩm của tôi. À mà
này, nghe chỗ đó vừa in cuốn thơ của thằng
A. đó phải không?"
"Thưa phải
ạ, cuốn đó vừa mới in xong tuần
trước, và đă giao hết rồi"
"Ừ, nó có tặng
tôi một cuốn rồi giới thiệu nhà in của anh
đấy. Thế thằng A. nó in bao nhiêu bản?"
"Thưa, 300"
"300 thôi à! Thơ mà in
300 th́ chó gặm không đủ nữa th́ người
ngợm nào mà đọc!"
"Dạ th́ t́nh h́nh sách
báo hiện nay cũng xuống lắm, các nhà thơ chỉ
in từ 3 đến 500 copi cho mỗi tác phẩm thôi"
"Ối dào, thảm
thế! Thực ra, anh có biết tại sao những
thằng ấy nó in số lượng ít không?"
"Dạ th́ tại v́
thơ bây giờ không bán được nữa. Nghe nói các
nhà sách không nhận bán thơ, chỉ nhận các loại
tiểu thuyết, biên khảo .. thôi. Cho nên các nhà thơ
chỉ in thơ để kỷ niệm và tặng thân
hữu thôi. Mà thân hữu th́ 300 hay 500 cũng là nhiều
lắm rồi thưa bác ạ"
"Chẳng phải
thế đâu ! Anh không ở trong giới văn nghệ
sĩ như chúng tôi nên anh không biết. Nói anh nghe nầy:
chỉ tại cái đám thi sĩ ấy không thực sự
là thi sĩ. Họ là thi sĩ nghiệp dư, không đúng
nghĩa thi sĩ. Họ làm thơ cho vợ con đọc
chứ ai mà đọc. Giống như thằng A.
đấy. Ôi trời, thơ của nó đâu thể
gọi là thơ ! Vậy rồi cũng ráng để dành
tiền mà in cho được một tập ! Đúng là
điếc chẳng sợ súng. Nhưng mà cũng c̣n
biết sợ một điều là không bán được
! Ha ha, in thơ mà sợ không bán được có nghĩa
rằng chính ḿnh cũng biết là thơ ḿnh chẳng hay !
X́, cái đám ấy làm thơ mà không có chút tự tin ǵ
về thơ của chúng nó cả cho nên mới sợ in
nhiều th́ chất đống trong ga ra cho mối gặm!
C̣n tôi đấy à, anh đoán xem tôi dự trù in bao nhiêu bản?"
"Ơ .. chắc
cũng phải 1,000 bản?"
"Xí, 1,000 bản mà
ăn nhằm ǵ! 3,000 bản! Sau vài tháng th́ tái bản
với số lượng 10 lần cao hơn: 30,000
bản! Rồi sau vài tháng nữa, sẽ tăng lên 100
lần thành 3 triệu bản! Rồi cứ thế mà
đi tới, đi tới, không bao giờ đi lui. Tôi nói
thật, không nói ngoa đâu. Cho nên tôi mới dám tuyên bố
là hôm nay tôi đem mối lớn đến cho nhà in của
anh đấy! Nầy, nầy, anh đừng tưởng
điều tôi gọi là "mối lớn" chỉ là
chuyện in 3,000 bản cho thi phẩm của tôi đâu nhé !
In chỉ là chuyện nhỏ thôi ! Mối lớn ở
đây có nghĩa là sau khi in thi phẩm của tôi, nhà in
của anh sẽ nổi danh khắp thế giới. Sau này,
ai muốn in thơ cũng đều nghĩ đến cái
nhà in ban đầu đă in thi phẩm của tôi
đấy ! Hê, anh đang sửng sốt đấy à? B́nh
tĩnh, b́nh tĩnh. Tôi tiết lộ một chút cho anh nghe
nầy: Khi thi phẩm của tôi tung ra đấy hả, nó
như một trái bom nguyên tử làm nổ bung cả cái
nền thi văn lâu đời của Việt Nam lẫn
thế giới đấy ! Cỡ mấy tay thi sĩ
nổi tiếng đương thời của Việt Nam
đấy à? Sẽ cụp đuôi trốn hết! Thi
phẩm của tôi mà ra đời rồi th́ tất cả
thơ của một ngàn năm qua phải vất hết
đi. Bao nhiêu thi sĩ nổi tiếng hàng đầu
cũng bứt hết ! Đấy, tôi nói với anh là nói
bằng bản tính trung thực sẵn có của tôi. Anh
biết đấy, à chắc anh chưa biết, tôi là dân
Biệt động quân mà ! Tôi đánh là đánh thẳng
chứ không đánh ḷng ṿng, lôi thôi. Mà khi đánh, tôi biết
là đánh thắng tôi mới đánh. Phải tự tin
ở sức ḿnh. Không tự tin th́ đừng làm ǵ cả
! In thơ mà cứ sợ bán không được th́ chưa
đọc cũng biết ngay là thơ chẳng ra ǵ
rồi ! Ủa, mà thôi, trở lại vấn đề
chính. Tôi muốn đặt in thi phẩm của tôi, với
điều kiện như vầy, như vầy .. in 3,000
bản, giá bao nhiêu ? Anh phải nói thật và nói một
lần thôi nhé. Tính tôi ngay thật, chỉ nói một lần
và muốn nghe một lần thôi. Anh cho giá mà không vừa ư
tôi th́ tôi đem qua nhà in khác à. Đừng có lạng quạng
với tôi nhé. Suy nghĩ cho kỹ rồi nói một là
một, hai là hai, đừng có sau này lại thêm bớt, tôi
chẳng thích à"
Trong khi chờ
đợi nhà in tính giá, nhà thơ nói tiếp:
"Tôi c̣n có một
điều kiện đặt ra cho anh nữa: Nếu anh
in thi phẩm của tôi, anh phải cho tôi gửi sách
tại nhà in một thời gian. Khi nào cần th́ tôi ra nhà in
lấy chứ đem về nhà th́ chẳng có chỗ đâu
mà chứa, v́ cũng phải bán từ từ chứ,
được không?"
"Thưa
được ạ, v́ 3,000 bản với tập thơ
mỏng lét như thế cũng chẳng choán bao nhiêu
chỗ. Bác có thể gửi tạm ở nhà in một
thời gian, không sao"
"Ấy, ấy, anh
lại nói chuyện vô duyên rồi. Thực là thợ
thuyền thời nay, hỏng hết, chẳng biết cóc
lác ǵ chuyện văn chương chữ nghĩa cả !
Anh nói cái chữ "mỏng lét" với cái giọng
như là tôi đây nặn chẳng ra chữ nên tập
thơ nó mỏng thế! Anh đâu có biết rằng
thơ tôi nó cô đọng cả ngàn năm văn học,
văn chương, văn nghệ, văn hóa, văn minh,
văn hiến .. của Đông phương lẫn Tây
phương! Cho nên, đâu cần phải dài ḍng, và đâu
phải tập thơ phải dày th́ mới giá trị.
Từng chữ, từng câu đích đáng, nói thật ít mà
ư tưởng mênh mông ngút ngàn, thế mới là thơ
chứ ! Anh phải lo học thêm chút văn hóa để
khi tiếp xúc với giới văn nghệ sĩ như
tôi, đặc biệt là trường hợp của tôi,
th́ mới khỏi ḷi cái dốt ra, nghe không!"
"Thưa vâng, bác
dạy sao cũng phải. Xin sẵn ḷng học hỏi
ạ". Nhà in nói. "À, giá đă tính xong. 3 ngh́n bản
với những điều kiện như thế, như
thế .. th́ giá như vầy .."
Bên kia đầu dây, nhà
thơ im lặng, trầm ngâm một lúc rồi nói:
"Cho anh suy nghĩ
kỹ lại một phút. Đưa giá cho chắc, một
lần thôi nhé, không nói tới nói lui. Anh tính kỹ lại
xem có bớt được chút nào không? Bao nhiêu nhà in ở
tiểu bang này tôi quen hết, anh tính không vừa ư tôi th́ anh
mất cơ hội đấy!"
"Dạ, đă tính
kỹ rồi ạ. Giá là như vậy". Nhà in khẳng
định.
"Thôi được,
có ǵ tôi sẽ liên lạc sau nhé! Anh cứ chuẩn bị
tinh thần trước. V́ khi tôi đến anh, có nghĩa
là anh trúng số rồi đấy. Chào anh"
Nhà in kể chuyện cho
những người cùng làm. Ai cũng cười. Một
anh thợ in nói:
"Ông ấy đâu
phải Biệt động quân, mà là Pháo binh đó!"
"Sao anh biết? Tôi
nghe rơ ràng ông ấy nói ông ấy là Biệt động quân
mà!" nhà in nói.
"Không phải Biệt
động, là Pháo binh đó!"
Không căi nữa. Tan
giờ làm việc. Lái xe về, anh nhà in cứ thắc
mắc tại sao anh thợ lại bảo ông thi sĩ kia
là cựu sĩ quan Pháo binh trong khi chính tai anh nghe là Biệt
động quân kia mà. Có ai hiểu ư anh thợ xin mách
bảo giùm cho anh nhà in. Tại sao lại là Pháo binh chứ ?
***
Anh nhà in lại tiếp
tục lui cui, lủi thủi, làm công việc đỡ
đẻ cho những thi nhân, văn sĩ ..
Chẳng bao lâu, anh
học được một điều: Được
nghe máy móc chạy rầm rầm mỗi ngày không chừng
c̣n dễ chịu hơn lâu lâu bị một trái bom nổ
đùng bên tai, điếc cả con ráy !
Cũng may mà thi sĩ Pháo
binh kia không đem mối lớn đến cho nhà in.
Chứ mối lớn mà đến đấy ư, anh nhà
in thầm nghĩ, sợ không c̣n thời giờ để
đọc thơ nữa kia !
Xin hăy cho nhau một
vài câu thơ hay, thay v́ một tiếng súng, một tiếng
bom .. Ơi những chàng thi sĩ cuối cùng c̣n sót lại
trên đời.
VĨNH HẢO
(PHỔ THÔNG sưu tầm)
CÔNG ĐẠO MAU TRẢ ! (cảm
đề nhân đọc "Viễn Khúc Việt Nam : Ai Là
Tác Giả ? - Hàn Lệ Nhân)
"Viễn
Khúc Việt Nam" là của tao Sao mi khoác lác quá tào lao ? Kè vai mà bảo "cùng làm
với" ! Cuỗm nhạc lại kêu
"hợp tác nhau" ! Chứng cớ moa c̣n trưng ở
đó (*) Lương tâm toa đă vứt vào
đâu ? Hăy nhanh lên tiếng ăn năn
tội Công đạo trả về cho
tớ mau !
Tối nay, 30/04/2005, Hàn Lệ Nhân mới có trong tay DVD Paris
By Night 77 (30 Năm Viễn Xứ). Trong nầy, đúng
như vài bạn đă cho biết tin "vui", có bản
nhạc Viễn Khúc Việt Nam do ca sĩ trẻ Dương
Triệu Vũ tŕnh bày, hay.
Toàn bộ 2 DVD, mục nào MC cũng cẩn thận nhắc
tên người sáng tác, TRỪ bản ... Viễn Khúc
Việt Nam. MC Nguyễn Ngọc Ngạn không nhắc
tới tên tác giả. Xem kỹ lại mục lục : Có
chút trục trặc nho nhỏ ở tên tác giả, PBN77 ghi
ngoài bià : tác giả Viễn Khúc Việt Nam là Tấn Phát !
Cớ sự "đạo nhạc" nầy
bắt buộc Hàn Lệ Nhân phải lên tiếng cho
rộng đường dư luận. Chuyện
đạo nhạc không phải chỉ có ở VN qua vụ
Bảo Chấn, Vơ Thiện Thanh, Quốc Bảo .. năm
2004, mà ở hải ngoại, chính xác là ở Paris, đă có
từ những năm 1986. Đó là vụ ca sĩ Tấn
Phát (tên đầy đủ là Văn Tấn Phát) đă
cầm nhầm bản nhạc VKVN vốn là đứa con
do Hàn Lệ Nhân mồ côi sinh ra !
Văn Tấn Phát (VTP) và Hàn Lệ Nhân (HLN) là bạn từ
thuở lọt ḷng mẹ, vừa đồng hương,
đồng đạo, vừa đồng trường,
đồng cảnh. Bản nhạc VKVN hoàn toàn do HLN sáng
tác, nhân bà xă của HLN đang có bầu (cuối 1984) và sanh
cháu gái cuối hè 1985, đặt tên Hải-Nhi (đứa bé
sinh ra tại hải ngoại). Là bạn bè từ ngày c̣n bé,
nên khi VTP xin lấy bản nhạc thâu vào băng Phút
Đầu Tiên và Đừng Xa Nhau (chung với ca sĩ
Hương Lan) do TT Thanh Lan (Mỹ) phát hành năm 1986, HLN
đă đưa và không lấy một xu teng tác quyền nào
cả. Có điều trong cả hai băng nói trên không
hề ghi tên tác giả (Hai cuốn băng vẫn c̣n trong
tay HLN).
Biết thằng bạn ḿnh chơi không đẹp, nên khi
ca sĩ Xuân Lan muốn thâu VKVN vào băng Ngăn Cách của
cô, HLN chịu liền. Trong băng Ngăn Cách của Xuân
Lan có ghi tên tác giả Hàn Lệ Nhân, phát hành năm 1986,
ủng hộ phong trào Y Sĩ Thế Giới (Médecins du
Monde) tại Pháp (Cuốn Ngăn Cách vẫn c̣n đó).
TT Làng Văn bên Hoa Kỳ có mua b́a cuốn Ngăn Cách do Xuân
Lan thực hiện, phát hành dưới chủ đề
Đêm Cuối (một bản nhạc khác của Hàn Lệ
Nhân) tức Làng Văn 19, năm 1986 : Làng Văn xoá tất
cả tên tác giả vốn có trong bià băng gốc là
Ngăn Cách. Bià cuốn Đêm Cuối (Làng Văn 19) là do
Nguyễn Cao Kỳ Duyên .. chụp.
Đêm 23/01/1988 Trung Tâm Âu Châu Văn Bút Việt Nam Hải
Ngoại, thời LS Trần Thanh Hiệp và Từ Nguyên
Trần Văn Ngô, tổ chức Đêm Thơ Nhạc Hàn
Lệ Nhân, Thụy Khuê viết lời giới thiệu,
Từ Dung điều khiển chương tŕnh, bài VKVN do
Bích Trinh tŕnh bày. Có sự hiện diện của VTP
(Cuốn Video ĐTN-HLN vẫn c̣n đó).
Cũng trong năm 1988, nhà văn người Pháp, Jean Hugues
có dịch bản Viễn Khúc Việt Nam ra tiếng Pháp,
đăng trong cuốn "Nous venons du Vietnam", trong
collection "Les Copains de la Classe", nxb Syros.
Cho đến ngày 12/05/1991, VTP được Hồng Trung
của đài phát thanh RFI phỏng vấn, trong lời phát
biểu VTP đă tự nhận là đă viết chung
với HLN bản nhạc đắc ư nhất của anh ta
là bài Viễn Khúc Việt Nam, nhưng anh ta lại không cho
phát thanh tác phẩm đắc ư nhất đó (?) viện
cớ là chưa thâu băng (trong khi sự thật VKVN
đă được VTP thâu & phát hành từ 5 năm
trước, 1986).
Thật không may cho VTP, Hồng Trung (tên thật là Nguyễn
Kim Biên) vốn là bạn văn của HLN, từng viết
chung trong tuyển tập Làng Xưa Phố Cũ và trong các
sinh hoạt văn nghệ cộng đồng tại Paris
nên biết rơ ai là tác giả VKVN. Ngay sau cuộc phỏng
vấn, Hồng Trung gọi điện thoại cho HLN,
Hồng Trung rất ngạc nhiên trước sự
nhận vơ rất "can đảm" của VTP, và
gửi cuốn băng ghi lại nguyên buổi phát thanh hôm
đó (Cuốn băng nầy vẫn c̣n chạy rất rơ,
rất tốt).
Trước khi gọi điện thoại cho Văn
Tấn Phát, HLN có mời anh ruột của Văn Tấn
Phát là Văn Tấn Phước đến nhà, cho
Phước nghe cuốn băng buổi phỏng vấn.
Văn Tấn Phước chỉ biết lắc
đầu, ngao ngán cho lá gan gấu của thằng em,
Phước có nói xa gần mong HLN đừng làm to
chuyện .. Hàn Lệ Nhân gọi điện thoại cho
Văn Tấn Phát, VTP chối bây bẩy và đă rất
nặng lời với HLN. Tiếp theo VTP c̣n gửi một
bức thư tới mạt sát HLN, thư đề ngày
03/06/1991 (bức thư vẫn c̣n giữ nguyên mùi mực).
Ngày 09/06/1991 Hồng Trung mời HLN lên đài RFI, có lập
đi lập lại câu hỏi, chủ ư muốn HLN lật
mặt nạ VTP trước dư luận, HLN vụng
nghĩ đến t́nh bạn lâu năm, nên không nỡ,
chỉ nói HLN là tác giả của VKVN, cho phát thanh qua
giọng ca của Xuân Lan và không đá động tới
cái tên Văn Tấn Phát.
Sau đó, chuyện Văn Tấn Phát về VN và Lào, tự
nhận là tác giả VKVN, bạn bè có nói cho HLN biết,
nhưng HLN lại vụng nghĩ đó là dư luận,
nên cũng chẳng nói ǵ.
Hè năm 1997, HLN về thăm gia đ́nh. Trong bar Mekong
đêm đó, chung bàn rượu gồm 4 người, có
Văn Tấn Cảnh, người anh thứ ba của
Văn Tấn Phát. Người điều hành quán Mekong là
cô Hồng. Trong câu chuyện văn nghệ, cô Hồng có
hỏi HLN ở bên Pháp có biết Văn Tấn Phát không ?
HLN trả lời VTP là bạn từ nhỏ mà. Cô Hồng
tiếp : v́ anh VTP có sáng tác một bản nhạc rất
hay, bài Viễn Khúc Việt Nam ! HLN chưa kịp nói ǵ, th́
chính anh Văn Tấn Cảnh (tức anh Đức)
vội vàng trả lời (nguyên văn : "Không, tác
giả bài VKVN là ông nầy, Hàn Lệ Nhân chính là ông nầy
đó. Văn Tấn Phát chỉ là người hát thôi").
Cô Hồng nhíu mày, liếc nh́n anh Cảnh và nh́n HLN
đăm đăm. Nghe anh Cảnh nói vậy, một
lần nữa HLN lại vụng nghĩ, đành im luôn.
Năm 2002, Hàn Lệ Nhân có làm một cuốn VCD Karaoke
Về Phương Cũ, bài VKVN do Xuân Lan tŕnh bày (cuốn
VCD c̣n đó).
Đêm 24 tháng 04 năm 2004, nhân đem bà xă về thăm gia
đ́nh tại Savannakhet, trong buổi "V́ Tương Lai
Con Em Của Chúng Ta" do Hội Người Việt Nam
tại Savannakhet tổ chức, HLN có nhận trả
lời phỏng vấn của bác sĩ Minh (Teo),
người điều khiển chương tŕnh, có
phần liên quan tới VKVN, HLN có ôm đàn nghêu ngao bài VKVN.
Danh ca Văn Tấn Phát cho HLN mượn guitare, đích thân
điều chỉnh âm thanh dùm và cũng có tiết mục
trong chương tŕnh. Tấm h́nh ở trang chính của HLN
trong Trinh Nữ được chụp trong đêm đó
(cuốn Video c̣n đó).
Thưa các bạn,
VKVN dù sao cũng chỉ là một trong mấy chục
đứa con tinh thần mà HLN đă ngẫu hứng
tạo ra trong nhiều năm cu ki một bóng, một
đèn, một bút, một đàn. HLN vẫn tự dặn
ḷng tập viết để tự học tiếng mẹ
đẻ, làm chơi thế thôi. Nếu các bạn
để ư sẽ thấy, ở các sites khác, dưới
mỗi bản nhạc kư tên HLN đều có chua "NO
COMMERCIAL USE".
1986 - 2005 là thời gian gần 20 năm, nay cũng do
cuốn DVD Paris By Night 77 ra đời, Hàn Lệ Nhân mới
buộc ḷng tỏ bày về nỗi long đong của
một trong những đứa con tinh thần của ḿnh.
Cũng là điều chẳng đặng đừng, v́
từ 1986 và nhất là trên Internet sau nầy, bản
nhạc Viễn Khúc Việt Nam do Xuân Lan hát đă
được kư tên Hàn Lệ Nhân, bà con xa gần hẳn có
không ít người biết tới. Nay PBN77 lấy hát
lại, ghi tên tác giả là Tấn Phát. Nếu HLN tiếp
tục giữ im lặng, th́ dù muốn dù không, dưới
mắt bà con, bè bạn xa gần đă có dịp nghe VKVN qua
giọng ca của cô bạn Xuân Lan, Hàn Lệ Nhân sẽ
phải gánh chịu suốt đời là phường
đạo nhạc ! Ôi, Đạo Nhạc, đối
với cá nhân HLN, là nỗi nhục nhă không những ảnh
hưởng đến thân bằng quyến thuộc, bè
bạn xa gần mà c̣n xoáy sâu đến tận đáy
mồ của hai đấng sinh thành !
Cũng chẳng hiểu khi lấy VKVN hát lại TT Thúy Nga
có liên lạc với ai không, nếu có, người đó là
ai, chứ đến giờ phút viết những ḍng
nầy Hàn Lệ nhân chẳng biết ǵ cả.
Trong phạm vi trang nầy, HLN chưa tiện đăng
toàn bộ những vật chứng đạo nhạc
hiện có trong tay về Viễn Khúc Việt Nam, khi hữu
sự e cũng sẽ đành đau ḷng phổ biến
thôi.
