Trường-Kỳ-Nhạc-Trẻ,
viết theo từng dặm đường
(LUÂN HOÁN)
Trong lần mang sách qua tỉnh bạn ra mắt
ngày 05-11-2006, trên xe ông vua
Phiếm Việt Nam,
ngoài tôi còn có thêm một ông bạn
rất nặng ký. Trọng lượng
danh tiếng lẫn cơ thể của ông, giúp
chiếc Honda Accord óng ánh màu nước biển
lướt thật êm trên xa lộ. Khởi hành dự trù sớm vẫn tiếp
tục thực hiện muộn. Có
một điều rất kỳ lạ, tôi thường
ngã bệnh thật tình vào những ngày
sắp đi xa, hoặc chuẩn bị tham dự một
sinh hoạt nào đó. Lần
này không ngoại lệ. Nhưng cuối
cùng tôi cũng lên xe.
Đường tốt, xe tốt, tài xế giỏi
hóa ra là những viên thuốc thần kỳ,
giúp tôi càng lúc càng khỏe ra theo từng
chặng đường. Vừa giữ tay
lái, ông chủ xe Tạ Trung Sơn vừa hướng
dẫn câu chuyện giữa ba người đi
vào nhiều nhánh khác nhau. Từ
chuyện đời-xưa-chưa-cũ đến chuyện
đời-nay-đã-qua. Đang sôi nổi
cùng những kỷ niệm, hình ảnh được
phả vào hơi thở như vậy, tôi bỗng
nghe nằng nặng “một nỗi buồn
riêng” vội nói:
- Đến trạm dừng tới, anh
ghé vào cho “tè” một cái.
- Sao mau vậy ?
- Tôi bị tiểu đường mà.
Tiểu đường ? Song Thao nhắc lại, như tuồng ngạc
nhiên.
Cái tiểu đường tôi nói
đúng ra là “đái đường”
một bệnh rất hay lây, nhất là thời
còn lang thang ở quê nhà với
đám bạn thanh xuân. Khó
có thể nín khi trong bọn có thằng dừng
lại bên đường, “tháo nước
ra”. Song Thao hiểu ra cái tiểu đường
của tôi không do thiếu chất Insulin. Nhưng
thú thật, đôi lúc tôi cũng lo lo, nghĩ
vu vơ về cái “tên giết
người thầm lặng” này. Câu chuyện
tay ba đang vui, tôi bỗng bỏ cuộc, dù vẫn
lắng nghe Trường Kỳ và Song Thao nhắc nhau
về những người bạn của họ thời
xa xưa. Đây là lần đầu
tiên tôi đi chơi xa với Trường Kỳ.
Một người có danh tính không xa lạ với
cộng đồng Việt Nam tại nhiều quốc
gia. Tôi quen với anh từ
mươi năm nay và hãnh diện có người
bạn giàu một đời sinh hoạt.
Ra đời ngày 29 tháng 3 năm 1946 tại
Hà Nội, con của ông Vũ Ngọc Trân
và bà Phạm Thị Trọng Yêm, được
người bác vốn là soạn giả nhiều
bộ sách giáo khoa Pháp văn, không tức
cảnh sinh tình, mà vịn vào chữ nghĩa
phổ biến của thời đại “trường
kỳ kháng chiến” đặt cho cái
tên có tuổi thọ đáng nể: Trường
Kỳ. Cậu bé họ Vũ dễ nuôi, nhưng
sớm mất tình mẫu tử. Ngay trong ngày ngấp
nghé ba tháng tuổi, cuộc tình giữa cha mẹ
đã đổ vỡ, Trường Kỳ được
đưa về làng Đồng Nghĩa tỉnh Nam Định
cho ông bà nội nuôi dưỡng. Sáu năm ấu thơ đi qua, thằng
cháu đích tôn, chưa hề dám đuổi
một con ruồi, sống trong tình thương
yêu của bố, của ông bà nội thật
ấm áp, tuyệt vời. Vườn
rau, chái hiên, vuông sân, bờ ao, gốc
đa …thay nhau rủ rê, dìu dắt cậu
đi khắp thôn, khắp làng, đi dần đến
những ước mơ chập chờn, chưa định
hình trong đầu óc.
Cậu bé Kỳ cứ thế lớn lên cho
đến ngày được trở về Hà Nội,
được đưa vào trường Puginier
và ở đây cùng văn hoá Pháp
cho đến lớp 11è, năm 1954.
Thực hiện hiệp định Genève,
đoàn quân kháng chiến chống Pháp tiếp
thu thủ đô Hà Nội.
Lúc bấy giờ gia đình Trường Kỳ ở
trọ gần Nhà Thờ Lớn. Chủ nhà
là một người mê âm nhạc,
đã sắm được một cái máy
chạy dĩa, quay tay. Chính cái sản
phẩm kỳ diệu này đã làm cho
Trường Kỳ nhập tâm những ca khúc
mà ngày ấy anh chưa biết tên.
Chưa đủ trí khôn và lòng đam
mê để tiếp nhận đầy đủ
cái đẹp, cái tuyệt vời của
Thiên Thai, Trương Chi, Sông Lô … Nhưng
trong tận cùng tâm thức của một cậu
bé đã có sự huyền nhiệm của
âm nhạc bén mầm. Những
trò chơi tinh nghịch đốt dán,
đánh kiếm trong nhà Chung … vốn là
những thực phẩm cần thiết cho tuổi thơ
thập niên 50 chóng lớn, Trường Kỳ
có đủ. Anh còn có cả thời
gian tập sắp hàng, để ca hát, để
nhảy múa cùng Chiến Thắng Điện
Biên, Qua Miền Tây Bắc, Kết Đoàn,
Hò Kéo Núi …
Dù văn phòng luật sư Bonnard và
Đỗ Mạnh Quát ở Hải Phòng có
làm chậm chân, ông Luật sư, bố
Trường Kỳ, cũng về kịp, đưa cả
gia đình lên chuyến tàu cuối cùng
“Ville De Hải Phòng” vào Nha Trang. Chưa kịp
đi hết một góc “bãi cát trắng
phau”, vừa thoát khỏi đám đông
“xém bị đè bẹp dúm” khi
bám tay một người cô, tên Liễu,
lăn vào xem mặt Tổng thống Ngô
Đình Diệm khi ông kinh lý Nha Trang, Trường
Kỳ đã thoát được cái
nóng của mái nhà tôn tại trại gia
binh, để theo gia đình vào Sài Gòn.
Sáu tháng hữu duyên cùng
thành phố biển đã đi qua. Năm
1956, anh được tiếp tục theo học lớp
10è (lớp Tư) chương trình Pháp tại
trường Aurore (Rạng Đông sau này) trên
đường Phan Đình Phùng, gần ngã
tư Cao Thắng. Niên khóa 1958-1959, Trường Kỳ
vào trường nhà dòng Taberd. (Anh
có đạo Công Giáo, chịu phép Rước
Lễ Đầu tại Nhà Thờ Lớn Hà Nội).
Có trong tay tấm bằng Brevet
(B.E.P.C, Trung Học Đệ Nhất Cấp) năm 1963,
Trường Kỳ đương nhiên đi tiếp
con đường học vấn. Khi đang chuẩn bị
lấy Baccalauréat 1ère partie, thì đại sứ
quán Pháp tại Sài Gòn có thông
cáo (niên khóa 1964-1965) huỷ bỏ kỳ thi
này, thay bằng một cuộc sát hạch nhẹ
nhàng hơn để lấy Chứng Chỉ Tốt
Nghiệp Trung Học (Certificat de Fin d’études Secondaires).
Trường Kỳ rất khoái bởi
anh đã biết ham chơi hơn ham học. Nhưng cuối cùng, ông cháu
đích tôn nhà họ Vũ cũng phải qua
cái Bacc 2è, (1966) để ghi danh vào đại
học Luật Khoa. Đang nhức đầu vì
các môn Dân Luật, Hình Luật, Công
Pháp Quốc Tế, Kinh Tế Học … thì vừa
đến lúc phải biết thế nào làm
bổn phận của người thanh niên trong cuộc
chiến. Không biết may hay rủi, cái kính cận
mang từ thời lên tám, mỗi năm mỗi
dày ra, đã giúp Trường Kỳ chỉ
vui chơi ở Trung Tâm 3 Tuyển Mộ Nhập Ngũ
sau ba bốn bận vào ra, thì có giấy miễn
dịch vĩnh viễn. Quân đội Việt Nam Cộng
Hòa trả cho anh trở về môi trường
thích hợp hơn: sinh hoạt âm nhạc.
Song song với các trò chơi sưu tầm
tem thư, sưu tập truyện bằng hình mua từ
hội quán Coeur Vaillant, Trường Kỳ chơi
âm nhạc bằng cách mở radio nghe đều
đặn các chương trình Tuyển Lựa
Ca Sĩ của đài Phát Thanh Sài Gòn.
Âm nhạc từ đó, từng bước đi
vào cuộc sống Trường Kỳ. Anh đã
được các ông chú, bà cô
đưa vào phòng trà Anh Vũ, đến rạp
Kim Chung và không bỏ sót những
chương trình Đại Nhạc Hội. Trường
Kỳ sớm biết mê những tiếng đàn,
tiếng trống của Khánh Băng, Phùng Trọng,
ban nhạc The Blue Jean Boys …Cuối cùng, thời kỳ
trực tiếp chạm tay vào
âm nhạc cũng đến. Trường Kỳ theo học đàn accordéon từ nhạc
sĩ Vũ Lung. Với cái đàn khá nặng
trước lồng ngực hẹp của thân thể
nhỏ con, nhưng Trường Kỳ đã cùng
người bạn mới này, lần lượt
đi qua các ca khúc Thoi Tơ, Dừng Bước
Giang Hồ, Cumparsita, La Paloma, Come Back To Sorrrento, Blue Danube
…Những tên tuổi trong giới nghệ sĩ
chưa hề gặp cũng cảm thấy gần gũi
hơn, nào là Phạm Duy, Văn Phụng, La Hối,
Nguyễn Hiền, Canh Thân, nào là Thái
Thanh, Thái Hằng, Mộc Lan, Hà Thanh, Châu
Hà, Kim Tước … Giữa giai đoạn
chăm chỉ rèn luyện, Trường Kỳ bỗng
tình cờ có cơ hội biểu diễn lần
đầu tiên trong đời. Bục diễn
của anh nằm trong sân trường Lạc Hồng.
Khán giả của anh là vô số học sinh
cấp tiểu học cùng đầy đủ mẹ
cha của họ. Trường Kỳ đã trổ
tài cùng với giọng ca Phương Lan, Quốc
Thắng, Kim Chi … Cuộc biểu diễn được
chính Trường Kỳ cho là non tay, nhưng phần
thưởng anh nhận khá lớn, đó là
sự quen biết giữa anh và thần đồng
Phương Lan, sau mấy lời ngợi khen của
cô ca sĩ tí hon này. (Phương
Lan tên thật Võ Thị Nhi).
Nhớ lại một lần biểu diễn đầu
đời khác của mình trước
đám đông tại số nhà 55 trên
đường Cao Thắng, Trường Kỳ viết:
“… Thiên hạ tự
nhiên đùa giỡn thân mật bao nhiêu
thì tôi mang một đống mặc cảm
và rụt rè bấy nhiêu. Có
máy lạnh hẳn hoi nhưng mồ hôi tôi cứ
tuôn ra dầm dề như đang phải làm một
công việvc nặng nề và vất vả. Quả thật lúc đó tôi đang
vất vả để tìm được sự
yên tĩnh. Biết thế đếch
thèm nhận lời cho xong, có quê mặt với
‘cô láng giềng’ cũng thây kệ,
còn hơn ngồi một đống ù lì ở
đây, quê không chịu được. Rồi cũng đến màn trình diễn
của Phước Vân, và tôi bị nàng
kéo lên sân khấu phụ họa. Đến
nước này phải lấy hết can đảm
bước lên theo nàng, mặt
vẫn cúi gầm ra vẻ đăm chiêu về
những bài hát sắp phải đệm cho
nàng, nhưng thật sự không dám ngẩng
lên nhìn vào đám khán giả
đang chăm chú theo dõi. Phước Vân
nhí nhảnh, cười toe toét tự nhiên,
trong khi tôi thuộc hàng thứ yếu đứng
lùi hẳn phía sau nàng kéo đàn phụ
họa …
… Phần kéo đàn của tôi
được diễn ra ngay sau đó, tim tôi
đập thình thịch trong khi được giới
thiệu là một tay kéo accordéon nhiều triển
vọng ! Tôi nhủ thầm, bố khỉ !
… Sao thiên hạ lại im phăng phắc
như thế này, mọi tiếng cười
đùa ngưng bặt khi tôi dạo những notes
nhạc đầu tiên của bài Dừng Bước
Giang Hồ sau một vài giây luống cuống. Chẳng
phải thiên hạ chờ đón màn
trình diễn của tôi, thật ra lấy làm
ngạc nhiên khi thấy xuất hiện giữa khung cảnh
‘văn minh’ này một cây đàn thuộc
loại cổ điển, không hợp thời trang
chút nào với một tay nhạc sĩ cũng thuộc
loại … ‘bán cổ điển’ qua bộ
y phục, mặc dù rất ‘kẻng’ nhưng
không thuộc loại của ‘dân
chơi’…”
Từ một cậu bé nhút nhát,
thường “cúi gầm mặt khi đối diện
với người lạ” thằng “Kỳ
Đen” rủ thằng “Kỳ Lùn” tiến
đến những biệt danh “Vua Nhạc Trẻ”,
“Lãnh Tụ Hippy” không phải là những
tình cờ ngẫu nhiên. Đó là cả
một quá trình sinh hoạt văn nghệ với
nhiều bộ môn, thơ, truyện, âm nhạc…
rất phong phú của Trường Kỳ. Nhưng
âm nhạc, tài nghệ tổ chức, lẫn
ký giả văn nghệ mới chính là những
trọng điểm giúp cho cậu thanh niên
không lớn con, không xấu trai này thành
danh.
“Với bản tính hiền hòa, cởi
mở, năng động, Trường Kỳ biết
cách kết nối thành công những tài
năng có chung một một
chí hướng, một sự yêu mê nghệ
thuật lại với nhau. Trong gần suốt hai thập
niên 60, 70 anh cùng một số bạn trong giới
nghệ sĩ như Jo Marcel, Tùng Giang, Nam Lộc,
vv…đã đứng ra tổ chức thành
công nhiều cuộc trình diễn ca nhạc qui
mô tại những địa điểm rộng lớn
ở thủ đô Sài Gòn. Bước
khởi đầu vào sân chơi âm nhạc rộng
lớn của Trường Kỳ và các bạn
chính thức mở màn trong năm 1964. Thị
dân SàiGòn, nhất là lớp trẻ của
một thời tự do hẳn khó quên những:
Đại Nhạc Hội Nhạc Trẻ Taberd liên tiếp
từ năm 64 đến năm 1973 ( trừ năm 68 ),
Đại hội Nhạc Trẻ Quốc Tế Ngoài
Trời 1971 (tại sân Hoa Lư), Đại Hội Nhạc
Trẻ Thảo Cầm Viên từ 71 đến
74,….Ngoài ra còn các chương trình
nhạc trẻ hàng tuần “Hippies À Go
Go” được tổ chức tại những vũ
trường ở Sài Gòn từ năm 67 đến
71 như : Chez Jo Marcel , Queen Bee và Ritz”
Gia tài ca khúc nhạc trẻ thời bấy
giờ tại Việt Nam còn khá nghèo
nàn so với sự ra đời thật náo nhiệt
của những ban, nhóm chơi nhạc kích động
như: (danh xưng này được đổi
thành Nhạc Trẻ do chính Trường Kỳ
nêu ra và được dùng từ năm
1965): Les Fanatiques, Les Vampires, The Teddy Bears, The Daltons, Les Faucons
Noirs, Les Tridents, The Rockin’ Stars, The Black Caps, The Hard Stones,
The Dreamers, The Spotlights, Phượng Hoàng, The Strawberry
Four, The Bee Gees, The Apple Three, The Cats’ Trio, The Hammers, The
Dreamers, The Crazy Dogs, The Teen Sound, The Peanuts Company, The Enterprise,
The New Flintsones Corporation, The Hard Stones, The Fighters, The Starling
Show, The Blue Stars, The Free Ones, vv…Vì lẽ này,
Trường Kỳ liền xắn tay áo chuyển ca
khúc ngoại quốc thành lời Việt, đồng
thời cho phát hành những bộ sưu tậpTình
Ca Nhạc Trẻ đánh số từ 1 đến 7
trong khoảng thời gian 1972-1973. Những ca khúc
Trường Kỳ viết lời Việt được
in thành từng bản rời phát hành rộng
rãi và thu thanh trên các băng nhạc
Tình Hồng (thực hiện cùng Nam Lộc 1973),
Tình Ca Nhạc Trẻ, Thế Giới Nhạc Trẻ
(ca sĩ trình bày gồm: Elvis Phương, Duy
Quang, Minh Xuân, Minh Phúc, Thanh Lan, Julie, Thanh Mai,
Paolo…) Được đón nhận nhiều nhất
là các bản: Tình Yêu Trong Đời
(Sealed With A Kiss), Rồi Mai Đây (Lo Mucho Te Quiero),
Thú Yêu Thương (The Godfather), Khi Ta Hai
Mươi (All I Have To Do Is Dream), Thương Nhớ Trong
Mưa (The Rhythm Of The Rain), Mùa Tình Yêu (Le Temps
De L’Amour), Mùa Đông Em Đi (I Started A Joke),
Điện Thoại Tới Anh (Téléphone-moi)…
Kể từ Tình Ca Nhạc Trẻ 2, còn có
thêm những nhạc phẩm được gọi
là Việt Hóa của nhiều nhạc sĩ
khác như : Phạm Duy, Lê Hựu
Hà, Nguyễn Trung Cang, Nam Lộc, Tuấn Dũng, Trung
Hành, Cao Giảng, vv…Ngoài ra anh còn viết
lời cho một số sáng tác của Tùng
Giang như : Biết Đến Thuở Nào, Cuộc
Tình Xưa, Ta Hôn Nhau Trong Công Viên, vv…
Danh tiếng của Trường Kỳ mỗi
ngày một nổi, bởi cùng với âm nhạc,
anh biết chen vào lãnh vực
báo chí. Nghề làm ký giả,
tưởng chỉ đóng vai trò phụ nhưng
chính cái viết lách tùy hứng này
đã giúp tên tuổi Trường Kỳ
đứng vững đến hôm nay. Cũng
như nhiều bạn trẻ sính văn nghệ,
Trường Kỳ làm thơ và thành lập
thi văn đoàn lấy tên Hội Hoa
Cương. Không rõ anh chơi thơ được
bao lâu. Bài Xuân Nhớ Em của anh đăng
trên nhật báo Ngôn Luận, có thể
nói lên được tuổi thọ của thi
văn đoàn do anh lập
“Giữa buổi xuân về tôi nhớ
em/ bóng ai nhặt lá chắp bên thềm/ mối
sầu hiu quạnh buồn xa vắng/ gửi én
đem về xuân nhớ em/ gió chiều rung nhẹ
hạt sưong xuân/ rũ áo thời gian lấm bụi
trần/ dừng gót phiêu lưu bên quán vắng/
xuân về dâng lệ mắt giai nhân”
Nghề thơ không thành
công nhưng nghề viết phóng sự của
Trường Kỳ sớm có đất dụng
võ. Anh
dùng tên Johnny Kỳ cho một số bài
phóng sự âm nhạc của mình trên báo
Kịch Ảnh từ năm 1964. Bài
viết đương nhiên được ông chủ
nhiệm Quốc Phong trả nhuận bút hẳn hoi.
Về sau Trường Kỳ còn được mời
viết ở tuần báo Màn Ảnh, rồi phụ
trách trang nhạc trẻ trên nhật báo Sống
của nhà văn Chu Tử. Phóng sự hoặc những
bài viết có liên quan đến âm nhạc
của Trường Kỳ còn xuất hiện
trên nhiều tuần báo, nhật báo tại
thủ đô như Tinh Hoa, Chính Luận, Tiền
Tuyến … Phóng sự ăn khách của
Trường Kỳ lúc bấy giờ có tên
“36 Kiểu Cua Đào” đi trên tạp
chí Thứ Tư.
Trước sự phát triển mạnh mẽ của
nhạc trẻ, những trang báo của người
khác chủ trương có phần không đủ
chỗ cho Trường Kỳ múa bút, nên anh
đã bàn với một số bạn chí
thân để khai sinh một vùng đất mới,
chuyên đề về âm nhạc. Báo
của Trường Kỳ mang tên Nhạc Trẻ, khổ
nhỏ như tạp chí, 100 trang, phát hành 300
số. Báo có tòa soạn hẳn
hoi trên đường Trương Công Định.
Nhưng rất tiếc, tiền rửa
hình, tiền đánh máy, tiền
đóng gáy, dán bìa … chỉ cho
phép Nhạc Trẻ trình diện một lần
duy nhất. Trong
nghiệp viết của Trường Kỳ, ngoài
phóng sự anh còn viết tiểu thuyết.
Cuốn "Tuổi Choai Choai" của anh được
Jo Marcel và chính anh cùng Nam Lộc góp tay thực hiện thành phim Vết
Chân Hoang, một phim màu scope khá thành
công. Trước phim này, Trường Kỳ
và Jo Marcel cũng thực hiện được phim
"Thế Giới Nhạc Trẻ".
Đời sinh hoạt nghệ thuật của
Trường Kỳ quả thật sôi động,
phong phú, nhờ đó anh tiếp xúc, quen biết
với nhiều nhân vật trong nhiều lãnh vực
văn học, nghệ thuật, quân sự, chính
trị như Mai Thảo, Duyên Anh, Chu Tử, Phạm
Duy, Viên Linh, Lê Hoàng Hoa, Phạm Huấn, Đỗ
Kiến Nhiễu, Nguyễn Cao Kỳ … Nhưng tuyệt
vời nhất, đây là cơ hội ngàn
vàng tạo cho gia tài tình nhân của anh
trở nên vô cùng giàu có. Khởi từ tuổi mười ba, Trường
Kỳ đã biết cái thú của nhà
thơ Nguyễn Bính dù không có hàng dậu
mùng tơi nào nơi anh cư ngụ. Anh cũng
sớm nhận ra mùi hương của một thịt
da, được cấu tạo có chút khác
biệt với phái nam, khi anh được một
cô giáo ôm tiễn chân sang trường
khác. Tình yêu nằm trong khoảnh
khắc dậy thì thật là tuyệt vời.
Trường Kỳ đã ghi lại giúp
chúng ta những náo nức, rạo rực một
thời, rất tinh tế, thành thật:
“ Tôi và Phước thường rủ nhau đi xem
‘xi la ma’ ở rạp Khải Hoàn, đối
diện chợ Thái Bình. Dĩ
nhiên không có màn đi riêng mà phải
rủ thêm chị và em gái nàng đi
cùng mới được phép. Nói vậy chứ, cho đi ‘xi la ma’
riêng một mình với nàng chưa chắc
tôi đã dám vì tưởng tượng
ra cảnh hai cô cậu 13, 14 tuổi dắt nhau
vào rạp sao nó kỳ cục quá.
Dù có đi chung với chị
em của nàng, nhưng tôi vẫn có dịp
được ‘đụng chạm’ chút
đỉnh nên lấy làm khoái chí vô
cùng. Chạm vào tay nàng cũng cảm thấy
‘đã’ , có lần chơi bạo nắm
tay nàng một phát và được
nàng không chống cự lại càng thấy
‘đã’ vô cùng tận. Tiền
quà sáng của tôi do đó thường
xuyên bị cắt giảm để dành dụm
đưa nàng vào bóng tối của rạp
‘xi la ma’…” (Một Thời Nhạc Trẻ,
trang 26)
Rồi những Loan, Uyên, Mai … những mối
tình “mini”dẫn dắt anh chàng ham tổ
chức, ham thành lập hội, nhóm (Kỳ’s
Cine Club, Teenager’s Club…) ham ăn, chóng lớn
trong tình trường. Nhưng không ảnh
hưởng bởi Cô Giáo Thảo, Sept Nuits
Merveilleuses. Trường Kỳ vẫn luôn
luôn thánh thiện và anh có được
nghĩa cử tốt đẹp để không thực
hiện “một cuộc tình một
đêm” với một nữ độc giả, cũng
là một người tập tễnh làm thơ,
từ Bình Dương trốn nhà, lặn lội
tìm thăm anh. Đạo đức của Trường
Kỳ cuối cùng giúp anh nhận được
phần thưởng: gặp và yêu Thu Huyền.
Ông vua nhạc trẻ đã làm kinh ngạc
gia đình và bè bạn khi quyết định
khép lại cuộc sống độc thân
vào ngày 26 tháng 10 năm 1973. Thu Huyền vừa
đủ thời gian để phát hành tác
phẩm đẹp nhất của Trường Kỳ
trước khi Cộng Hòa Việt Nam cáo chung.
Cô bé gái ra đời ngày 31 tháng 3
năm 1975, được ông nội đặt
tên Vũ Ngọc Tú Uyên.
Năm 1979, Trường Kỳ tạm để vợ
con lại quê nhà, anh cùng 47 người
khác lên chiếc tàu dài chừng 12m lặng
lẽ ra khơi. Trong mười hai ngày,
đụng đầu với ba trận bão lớn,
anh và bạn đồng hành vẫn nuôi hy vọng.
Họ thay nhau vẫy gọi, cầu cứu
những con tàu đi ngang. Mãi
cho đến chiếc tàu thứ 35 của Scotland mới chịu vớt
đưa đến Tokyo.
Trường Kỳ có tròn một
năm sống ở thành phố Omiya,
sát cạnh Tokyo.
Anh đã được một cô
người Nhật tên Hamada Tazudo, vợ của ca sĩ
Jo Marcel, đến viếng thăm và đưa đi
ngoạn cảnh đó đây. Trong
thời gian này, anh dạy Anh Văn cho trẻ em tại
một trường tư đồng thời làm gia
sư cho người lớn tuổi. Trường Kỳ
cũng đảm nhận luôn việc giảng dạy
Pháp ngữ cho một số quân nhân Hoa Kỳ
đồn trú tại Nhật. Việc định
cư ở nước thứ ba là nỗi lo của
Trường Kỳ. Thoạt đầu anh được
các nghệ sĩ ở Mỹ: Jo Marcel, Nam Lộc, Phạm
Duy, Khánh Ly …. đứng ra bảo
lãnh để sang Hoa Kỳ. Hồ sơ của anh
được chấp nhận, nhưng sau một
đêm suy nghĩ, anh quyết định xin qua Canada.
Anh dự liệu sẽ có thể bảo lãnh vợ
con sau ba năm ở xứ lạnh, hơn là kéo
dài đến bảy, tám năm ở Hoa Kỳ.
Một lý do khác, anh tiết lộ: “Lúc
đó tôi còn trẻ, sợ không
tránh khỏi những ‘cám dỗ’ ở Mỹ
nên quyết định qua xứ lạnh ‘tu’
chờ vợ con cho trọn tình trọn nghĩa
!.”
Tháng 11 năm 1980, Trường Kỳ
đến định cư tại thành phố
Montréal Canada. Sau đó bảo lãnh vợ con
qua được vào năm 1983. Thở lại
không khí tự do và sau một năm ổn
định cuộc sống, Trường Kỳ bắt
đầu viết trở lại. Anh cộng tác với
hầu hết các báo Việt ngữ tại nhiều
quốc gia trên thế giới, cụ thể như Thời
Báo (Toronto, Canada), Thẩm Mỹ, Nghệ Thuật
(Montréal, Canada) Trẻ (Nam California), Trẻ (Bắc
Cali), Văn Nghệ Thời Báo, Kỷ Nguyên Mới,
Việt Mercury… (Hoa Kỳ), Tivi Tuần san (Australia)…
Trường Kỳ cũng cùng Tùng Giang thực
hiện một tạp chí nghiêng về âm nhạc,
mang tên Chào, vào năm 1982 tại Hoa Kỳ. Số
thứ nhất tạp chí Chào, bìa thực hiện
bởi họa sĩ Vivi, in offset 4 màu lộng lẫy. Và để giảm giá ấn phí,
Chào cho thực hiện một lúc 4 mẫu
bìa cho bốn số. Số 1
phát hành thuận lợi, được bạn
đọc đón nhận. Nhưng sự xa
cách giữa gia đình và tòa soạn (Montréal- California)
đã cầm chân Chào số 2 nằm mãi
trong giai đoạn thu nhận bài vở.
Số tiền tưởng tiết kiệm
cho ba mẫu bìa với hàng nghìn bản
thành ra chi phí vô ích. Trường
Kỳ cho rằng mình không có số làm
chủ báo, chỉ có phận viết mướn,
viết chùa cho thiên hạ. Thật ra cây
bút đã giúp anh có thu
nhập lợi tức khá khả quan.
Trước năm 1975, Trường Kỳ ngoài
việc phát hành nhạc bản, tuyển tập
nhạc trẻ, anh còn cho in các tập phóng sự:
Mặt Trái Của Nữ Sinh Sài Gòn (1968), 36
Kiểu Cua Đào (1969), Tuổi Choai Choai (phóng sự
tiểu thuyết, 1971). Chỉ cần đọc tên
sách, chúng ta đã có thể biết những
cuốn sách của Trường Kỳ rất ăn khách. Anh đánh
hơi thật rõ thị hiếu của lớp trẻ
thành phố, đánh những phát trúng
ngay mục tiêu. Tuổi nữ sinh là thời
kỳ tinh hoa nhất của mọi người thiếu nữ,
ở đó còn đủ e lệ, thẹn
thùng, còn đủ những ngây thơ dễ
thương và cũng có cả những ranh
mãnh lẫn những táo bạo khi bắt đầu
biết nhớ nhung biết yêu thương,
Đó là lúc mọi người thiếu nữ
đều xinh đẹp, lộng lẫy bởi vì:
“em từ lục bát bước ra/ bốn bề
hơi thở Nguyên Sa dịu dàng/ giường
đầy hoa đã ngấm sang/ thịt da khi đổi
y trang mỗi ngày/ trái tim đồng loã
ngón tay/ nở thơm trên thỏi sáp bày
bên hông/ máu không trở lại chính
tâm/ mà bên ngực trái bềnh bồng
mùi hoa/ em từ lục bát bước ra/
cõng ông Bùi Giáng xuề xòa ngả
nghiêng…” (thơ Lê
Hân – Tình Thơm Mấy Nhánh , trang 28)
Đã là nữ sinh mà
còn vang danh nữ sinh Sài Gòn nữa thì
biết bao nhiêu hấp dẫn, gọi mời. Sự bạo dạn đến
táo bạo của họ học được từ
lối sống văn minh Âu Mỹ qua sách
báo, qua tiếp cận cùng những người nữ
ngoại nhân có mặt tại thành phố, mỗi
ngày một được cập nhật. Ai
không thích muốn ghé mắt vào những
tảng màu, những ánh nắng nóng ấm đó ? Nếu có những bạn
thanh niên:
“…Vịn Cung Trầm Tưởng dạo
chơi/ theo Huy Cận ghé vào môi nắng sầu/
cùng Hoài Khanh ngồi bên cầu/ nhìn
mây vuốt tóc lắc đầu trốn em/
cùng Luân Hoán nằm trùm mền/ sợ
rơi giấc nhớ mất em bất ngờ…” (thơ Lê Hân – TìnhThơm Mấy
Nhánh, trang 29)
Thì cũng không thiếu những anh
chàng thực tế hơn, ngổ ngáo hơn, muốn
nhìn thật rõ cái Mặt Trái Của Nữ
Sinh Sài Gòn, mà tìm ở đâu dễ
dàng nhất, ngoài những trang phóng sự của
Trường Kỳ ? Đọc những trang chữ sống
động của một thanh niên ham chơi, biết
chơi để xem “ở trong lòng cặp hiền
lành/ sách vở nằm với hương chanh,
me, nhài…/lòng em thêm nhánh tóc mai/
xâu bao nhiêu gót con trai theo
cùng…” (Lê Hân. TTMN, trang
72) là hữu hiệu, thuận
tiện nhất. Đã tìm hiểu
xong, đương nhiên muốn đến tay, phải theo tán tỉnh, không thể
ngồi chờ sung rụng. Trường Kỳ dễ
dàng nhận ra, đa số thanh niên Sài
Gòn nói chung, nam sinh nói riêng, phần
đông chỉ là thứ chết nhát, hoặc
giả bộ hiền lành, lý tưởng như
bạn anh, nhà thơ
Lê Hân (sinh sau Trường Kỳ một năm, nội
trú ở Đắc Lộ Sài Gòn) “yêu em, đích thực thế
nào ?/chẳng lẽ chỉ biết đi vào
đi ra/ yêu em, quả thực ba hoa/ nói xuôi
nói ngược vẫn là có duyên/
yêu em quả thực thành tiên/ không
cánh mà vẫn an nhiên phiêu bồng/
cái tâm cái trí mênh mông/ chung quanh
đời một màu hồng bao la…” (TTMN-27). Lẩm cẩm như thế không biết
đến bao giờ mới có một tấm
tình yêu thật sự bỏ bụng. Nên Trường Kỳ cần phải viết
sách huấn luyện. 36 Kiểu Cua Đào do
đó đắt như tôm tươi. Sau khi đã hướng dẫn những
mánh khóe chuyên nghiệp, Trường Kỳ
còn thấy cần phải phơi bày tường
tận cái đẹp, cái hay, cái rắc rối
phức tạp của lứa tuổi mới lớn,
thèm yêu. Tuổi Choai Choai từ
đó ra đời trong sự chào đón nồng
nhiệt của bạn đọc.
Năm 2002 tại hải ngoại, Trường Kỳ
cho xuất bản tập bút ký ưng ý nhất
của anh, cuốn Một Thời Nhạc Trẻ.
Sách dày 384 trang bìa mầu được
trình bày bởi Lê Phan Lân, một giọng
ca tài tử rất được mến mộ tại
Montréal. Một Thời Nhạc Trẻ
được chia làm 4 chương. Mỗi chương mang một tên riêng.
Chương 1: Một Thuở Ham Vui. Chương hai: Một
Thời Nhạc Trẻ. Chương ba: Những Ngày
Tháng Hippy. Chương kết: Một Chốn Bồng
Lai.
Như tên gọi của nó, cuốn
sách đề cập đến một thời
âm nhạc, đặc biệt chỉ loại nhạc
mà đa số người thưởng ngoạn
đều còn trẻ tuổi, hoặc những người
còn giữ được sự thanh xuân. Tác phẩm Một Thời
Nhạc Trẻ cho chúng ta biết khái quát về
những trào lưu âm nhạc hiện đại
trên thế giới. Từ sự phát triển,
gây ảnh hưởng đến những tên tuổi
nổi bật của ca sĩ, nhạc sĩ, ban nhạc
trên nhiều quốc gia. Những tên tuổi một
thời đã nghe qua, được nhắc lại
như: Dalida, Sylvie Vartan, Francoise Hardy, Johnny Halliday, Les
Chaussettes Noirs, Charles Aznavour, Yves Montand, Elvis Presley, Sandra Dee,
Ricky Nelson, Frankie Avalon … Những điệu nhạc Twist,
Rock “N” Roll, Let’s Twist Again … cùng những
phong trào Yéyés, Hippy … gia nhập Hòn
Ngọc Viễn Đông như thế nào cũng
được Trường Kỳ ghi lại khá
rõ ràng. Nhưng chủ yếu của
cuốn sách, là những ghi nhận về sự
hội nhập cùng phát triển các hình
thái âm nhạc kích động, từng
được gọi là “nhạc giựt” tại
Việt Nam.
Chỉ trong một thời gian ngắn, trên một
vùng đất nhỏ, đông dân, ngay trong thời
buổi chiến tranh đã sinh nở quá nhiều
ban nhạc, ca sĩ mà giá trị nghệ thuật
chưa có một đánh giá nào rõ
rệt.
Danh từ Nhạc Trẻ cũng do chính Trường
Kỳ đề nghị đưa ra dùng thay cho
tên gọi Nhạc Kích Động, hơi gần
với bạo động. Nhạc Trẻ
đem lại không khí tươi vui, hoạt
náo, năng động. Nhưng với mắt
nhìn của xã hội, nhất là trong giai
đoạn có máu thịt đổ ra, tan
nát từng giây phút tại các mặt trận
không xa Sài Gòn bao nhiêu, không thể
không có những phê phán. Phong trào nhạc
trẻ Sài Gòn, theo tôi,
là một hình thức phản chiến cao cấp
nhất, và đã có kết quả khả
quan. Cũng là thủ đô trong thời
chiến, nhưng Hà Nội khác hẳn.
Cái hơn của miền Nam là tự do.
Nhưng những bước chân quá đà của
những người thụ hưởng tự do nhiều
khi rất tai hại, và tai hại
đã xảy ra thật. Sự thất thủ của
Sài Gòn một phần do giới lãnh đạo,
nhưng quần chúng không thể hoàn
toàn phủ nhận sự góp tay
gián tiếp của mình. Trường Kỳ một
thanh niên yêu âm nhạc, yêu tự do và
đương nhiên rất cần thiết hòa
bình, anh theo đuổi, thực hiện
tận tình nguyện vọng, sở thích của
anh đó là một ưu điểm. Nhưng không thể hoàn toàn biện
minh cho anh trước những nghi ngờ, chỉ
trích của một số nhân vật chính quyền
lẫn báo giới. Trong Một Thời Nhạc
Trẻ, Trường Kỳ đã nhắc lại
đủ những điều này, thật
đáng quí. Cũng phải cảm ơn Trường
Kỳ cho chúng ta biết tường tận những
khởi đầu của những tên tuổi trong
làng nhạc Việt Nam, khởi đi từ thập niên
60, 70 như Thanh Lan, Trung Hành, Duy Quang, Ngọc
Bích, Tuấn Ngọc, Đức Huy, Nam Lộc,
Tùng Giang vv…
Một Thời Nhạc Trẻ là một
bút ký nhưng có lẽ đúng hơn
là hồi ký của một giai đoạn. Tính chất hồi
ký giúp Trường Kỳ vịn vào
tháng năm của cuộc đời anh để ghi
lại từng diễn tiến có liên quan đến
âm nhạc. Một Thời Nhạc
Trẻ còn là một tập tài liệu
quí giá để tìm hiểu sinh hoạt
âm nhạc miền Nam
trong giai đoạn chiến tranh. Tài liệu
này chắc chắn sẽ hoàn hảo hơn nếu
Trường Kỳ viết dưới dạng nghiên cứu
hoặc nhận định có bố cục chặt
chẽ, rõ ràng hơn.
Ưu điểm dễ nhìn thấy nhất ở
Một Thời Nhạc Trẻ là nghệ thuật viết
của Trường Kỳ: giản dị, nhẹ
nhàng, trong sáng xen lẫn với nét duyên
dáng, hóm hỉnh. Đọc Một Thời Nhạc
Trẻ chúng ta gặp lại vô số những tiếng
lóng đã được sử dụng rộng
rãi một thời như: khứa lão, ghế mẫu,
chịu đèn, bắt địa, bề hội đồng,
bò lạc, lấy le, ngồi đồng, đi
tàu suốt, áo mưa, v..v…Trường
Kỳ cũng thường linh động dùng những
câu thơ nổi tiếng, châm chế chút
ít để hỗ trợ cho câu chữ của
mình thêm duyên dáng:
“…Nhưng những lúc đi qua mà
tôi đứng khuất phía sau cửa sổ
là y như rằng mắt nàng liếc vào
phía trong đảo tới đảo lui như
có vẻ kiếm tìm. Đúng
là ‘ai bảo em là giai nhân, cho lòng anh
đau khổ. Ai bảo em…tà tà qua cửa
sổ, cho vướng nợ thi nhân’ Hề, hề,
bảo đảm chịu quá đi rồi mà
còn làm bộ làm tịch…”
Lối chơi dùng từng mẫu tự từ
tên gọi một số thuốc lá để
đọc thành câu, xuôi ngược, có
ý nghĩa trào lộng trước đây, cũng
được Trường Kỳ nhắc lại, để
nhìn ra một vài nét tinh nghịch của tuổi
trẻ (SALEM: sao anh làm em mệt,
mà em làm anh sướng/ CAPSTAN: cho anh phát
súng tim anh nát, nhưng anh tin số phận anh
còn/ PALL MALL: phải anh là lính, mời anh
lên lầu) ..Tóm
lại hơi thở tươi vui chạy suốt trong mạch
văn của Trường Kỳ bất cứ anh thuật
lại một khía cạnh nào trong sinh hoạt của
anh. Đoạn văn trích sau
đây vừa mô tả thực trạng nhạc trẻ
Việt Nam,
vừa là tiêu biểu cho lối hành văn của
Trường Kỳ:
“… Tại Việt Nam, thật sự
không có một nền nhạc trẻ thuần
túy mà chỉ là một sự chạy theo
phong trào, phát xuất từ những quốc gia
Âu Mỹ. Trong thời kỳ đầu tiên,
hoàn toàn là một sự thụ động,
bắt chước những ca sĩ và ban nhạc của
các quốc gia này bằng cách trình
bày những nhạc phẩm lời Pháp, Mỹ
và Anh. Giới trẻ cũng như ban nhạc thời
đó còn chạy theo thời trang của các
ban nhạc ngoại quốc với quần ống
túm, giầy ‘bốt’ đế cao (gọi
là ‘bottine’) cùng với áo chemise
bó sát người , đeo
giây lưng bản bự và mặc quần để
xệ dưới rốn (thường gọi là
‘taille basse’) và để tóc dài, khiến
nhìn từ sau khó lòng phân biệt nam hay nữ
như nhận xét của các ‘ông bô,
bà via’ . Còn phái nữ thì thi nhau mặc
sản phẩm của tay
‘designer’ nổi tiếng Anh quốc Mary Quant
là chiếc ‘mini-jupe’ ngắn cũn cỡn,
trông rất bắt mắt. Các
cô cũng như các cậu phải sắm cho bằng
được chiếc velo solex mới được gọi
là hợp thời trang. Riêng các cậu bảnh
hơn thì sắm xế Honda, Yamaha hay Suziki, thường
là 50cc, bảnh hơn thì 75cc hay 150 cc. Càng nhiều
phân khối bao nhiêu càng chứng tỏ
là một tay chơi bấy
nhiêu. Nếu có ‘ống
bô’ chổng lên trời thì càng
hách xì xằng hơn. Phía
các cô, bảnh hơn thì chạy Cady hoặc
PC50. Các nhà buôn xe gắn
máy trên đường Gia Long trong những năm
giữa thập niên 60 đúng là ở trong một
thời kỳ vàng son, tha hồ hốt bạc của
dân choai choai. Cũng như tại các quốc gia
khác, thời trang luôn luôn đi kèm với
ca nhạc nơi lớp trẻ để tạo nên một
màn ‘phối hợp nghệ thuật’ rất
hay ho” (trang 98)
Trước và sau sự có mặt của Một
Thời Nhạc Trẻ, Trường Kỳ còn cho
phát hành bộ biên soạn về đời
sống, sinh hoạt của giới làm nghệ thuật
Việt Nam, anh đặt tên là Tuyển Tập
Nghệ Sĩ. Năm 1995 tuyển tập đầu
tiên ra đời. Năm 1996 một tuyển
tập tương tự. Hai tuyển tập
này không mang số thứ tự, nhưng bắt
đầu năm 1999, anh cho Tuyển Tập Nghệ Sĩ
mang kèm số 3. Và tuyển tập
mang số 4 cho năm 2000, Đến năm 2001 thì
không thấy xuất hiện số 5. Rồi số 7 lại có trong năm 2004.
Năm nay, 2007 Trường Kỳ chuẩn bị cho in tiếp
tập thứ 8 bởi một nhà in tại
Đài Loan, cơ sở vừa in tập Phiếm thứ
tư của nhà văn Song Thao. Sự thiếu
thống nhất trong đánh số cũng là một
đáng tiếc.
Với Tuyển Tập Nghệ Sĩ,
Trường Kỳ lần lượt giới thiệu với
chúng ta tiểu sử cùng cuộc đời ca
hát của nam nữ ca sĩ Việt Nam. Những chân dung,
hình ảnh sinh hoạt cũng được in
kèm. Sự tìm hiểu, giới
thiệu của Trường Kỳ được thực
hiện qua dạng phỏng vấn hoặc anh viết những
bài nhận xét khá đầy đủ.
Ở Tuyển tập 1,Trường Kỳ giới thiệu
những người thường dẫn chương
trình ca nhạc như: Công Thành, Nam Lộc,
Nguyễn Cao Kỳ Duyên, Nguyễn Ngọc Ngạn, Trần
Quốc Bảo,Việt Thảo. Phần nhạc sĩ
sáng tác được giới thiệu tiếp
theo gồm: Nguyễn Dũng, Lữ Liên, Nguyễn
Đức, Việt Dzũng, Trần Quảng Nam, Phạm
Duy, Trúc Hồ, Từ Công Phụng. Rồi đến
các phần ca sĩ: Ái Vân, Don Ho, Duy Quang, Elvis
Phương, Hương Lan, Kenny Thái, Khánh
Hà, Khánh Ly, Kiều Nga, Linda Trang Đài, Ngọc
Bích, Ngọc Lan, Sơn Tuyền, Thanh Lan, Trizzie
Phương Trinh, Tuấn Anh, Tuấn Ngọc, Tuấn Vũ,
Vũ Khanh, Ý Lan, Anh Khoa, Anh Sơn, BạchYến, Bảo
Hân, Billy Shane, Cao Lâm, Chung Tử Lưu, Công
Thành, Diệu Hoàng, Giao Linh, Hạ Vy, Họa Mi,
Hoàng Liêm, Hoàng Nam, Hùng Cường,
Hương Thơ, Jo Marcel, Julie, Khả Tú, Kim Anh, Lệ
Thu, Lê Uyên, Lucia Kim Chi, Lưu Hồng, Mai Lệ Huyền,
Minh Đức, Mỹ Huyền, Mỹ Lan, Ngọc Anh, Nhật
Hạ, Như Mai, Nini, Nhật Trường, Phi Khanh, Phượng
Khanh, Candie Phi Phi, Phương Hồng Quế, Quang
Bình, Quốc Anh, Quốc Sỹ, Quỳnh Hương,
Sĩ Phú, Tuấn Đạt, Thanh Thúy, Thái
Tài, Thanh Hà, Thảo My, Thiên Nga, Thiên
Phượng, Thúy Vy, Trang Thanh Lan,Trung Hành, Uyển
Mi,Ý Nhi, Diễm Liên, Đài Trang, Lâm
Thúy Vân, Lưu Bích, Mạnh Đình,
cùng một số ban nhạc, một số ca sĩ,
nhạc sĩ ở nhiều quốc gia ngoài Hoa Kỳ.
Tôi có cảm tưởng: Trường Kỳ dự
trù chỉ thực hiện một tập là chấm
dứt, bởi anh tập trung gần đầy đủ
những giọng ca cùng những người có
liên quan đến âm nhạc tại hải ngoại.
Khuyết điểm lớn của cuốn
sách là có khá nhiều trang quảng
cáo biến giá trị nghệ thuật thành
giá trị tài liệu. Thêm
vào đó sự sắp xếp, tuy có
phân chia, nhưng cũng còn khá lộn xộn.
Ở các tập kế tiếp cũng
tương tự như thế. Có những nhân vật
mới (có người còn trong nước)
nhưng cũng không ít những khuôn mặt cũ
được giới thiệu lại qua những
bài viết mới. Nhìn chung,
đây là một tài liệu về ca nhạc
sĩ Việt Nam
rất đầy đủ cho những ai muốn tìm
hiểu sơ lược về một giọng ca
mình ưa thích. Sự tò
mò có thể được đáp ứng một
phần, nếu những tâm sự của các ca sĩ
với Trường Kỳ không thiếu thành thật.
Vì tính cách đại chúng, bộ tuyển
tập này của Trường Kỳ đóng
góp nặng tay vào quĩ phong
lưu của anh.
Tôi ra đời trước Trường
Kỳ 5 năm, nhưng cũng có thể gọi
cùng thế hệ. Tôi cũng biết yêu nhạc chút
chút, vì thế tên tuổi Trường Kỳ
không xa lạ với tôi. Sự
khác biệt ở chỗ anh nghiêng hẳn về
sinh hoạt âm nhạc, còn tôi vì hoàn
cảnh địa lý, ảnh hưởng xã hội
đã có suy tư về cuộc chiến nhiều
hơn. Do đó những sinh hoạt của
Trường Kỳ tôi không được hiểu
một cách thấu đáo. Lòng
ngưỡng mộ anh vì vậy cũng không nhiều.
Sau khi định cư tại Montréal, cùng
thành phố với Kỳ, những năm đầu,
tôi chỉ thỉnh thoảng nghe giọng anh nói,
đọc trên một số đài phát thanh
anh cộng tác như đài Tiếng Nói Hoa Kỳ,
chương trình phát thanh năm ba tiếng đồng
hồ tại Montréal. Tôi ít được
đọc bài anh viết, vì các nhạc sĩ
Phạm Mạnh Cương, Lê Dinh không gởi cho
Thẩm Mỹ, Nghệ Thuật.Tôi cũng gần
như không có cơ hội gặp anh. Trong một
mùa hè, tôi theo vợ cùng cô bạn của
vợ dạo chơi trong dịp vent trottoir trên
đường Saint Hubert, chợt Liên thúc tay vợ
tôi bảo: “Vợ Trường Kỳ”. Giọng Liên nhỏ nhưng tôi cũng
nghe thấy và cũng kịp nhận ra một
vóc dáng uyển chuyển, hấp dẫn, một
khuôn mặt xinh xắn, duyên dáng.
Liên nói tiếp với vợ tôi: “ Hấp dẫn vậy nhưng ông
chồng thì nhỏ xíu hà”. Câu
nói của Liên không giúp tôi hình
dung về một nhân vật mà tôi lơ
mơ biết từng nổi tiếng một thời.
Năm tháng tiếp theo Trường
Kỳ không phảng phất trong tôi cho đến
một sáng mùa thu, nhà văn Song Thao rủ
tôi đến Trường Kỳ chơi. Dù rất
lười đi, nhưng Song Thao hứa đến
đón và cái tên Trường Kỳ quả
còn nhiều kỳ bí đối với tôi,
nên tôi nhận lời. Thời gian
này tôi ở đường Barclay, Trường Kỳ
cũng ở nhà thuê trên đường
Chateaubriand, số 7487.
Tôi vui vẻ bắt tay một
ông trung niên xuề xòa cởi mở. Khuôn mặt bảnh hơn trong ảnh thời
thanh xuân rất nhiều. Trường Kỳ thuộc
loại đẹp trai với những nét rắn rỏi
của đàn ông. Lòng kính
cận có phần hơi dày, nhưng vẻ
trí thức nhờ vậy cũng tăng lên.
Tôi bắt gặp sự tinh nghịch lẫn
tinh quái trên khuôn mặt hiếu khách của
người bạn mới. Cuộc hội ngộ của
chúng tôi hôm đó đáng tiếc
quá ngắn, bởi Trường Kỳ đang có
một người khách, ông Lê Thái, cựu
Giám đốc Chương trình đài
Phát thanh Sài Gòn (hiện nay giữ chức
Giám đốc đài Tiếng Nói Việt
Nam của cơ sở Thời Báo tại Canada).
Ông Thái rủ Trường Kỳ và cả
chúng tôi đi ăn sáng. Nhưng
tôi và Song Thao từ chối.
Sau lần gặp ấy, sự quen biết giữa
Trường Kỳ và tôi phát triển như
thế nào tôi cũng không nhớ rõ, chỉ
biết tôi được Trường Kỳ ký
tặng cho các tác phẩm của anh đã in
tại hải ngoại, đủ bộ. Năm 1999, khi
tôi thực hiện trang Vuông Chiếu Luân
Hoán trên internet, có mục giới thiệu những
người sáng tác Việt Nam, không phân biệt
bộ môn nghệ thuật. Tôi chợt
nhớ đến những chồng báo thật hấp
dẫn ở nhà Trường Kỳ, mà tôi
nghĩ sẽ có nhiều tài liệu về
các nhạc sĩ. Trường Kỳ
cho tôi một cái hẹn qua điện thoại.
Trường Kỳ đã dọn về số 7019
đường Drolet. Tôi đến
nhà anh vào một buổi xế trưa mùa
đông. Trời nắng đẹp,
khá lạnh nhưng không có tuyết. Con
đường trước nhà Trường Kỳ
đang còn trống một khoản đủ để
đậu hai chiếc xe. Tôi
mừng trong bụng không phải tìm chỗ đậu
và vất vả đi trong gió lạnh. Trường Kỳ ở nhà một
mình. Chỉ có ba nhân khẩu nhưng
Trường Kỳ thuê một căn nhà quá
rộng. Không khoái ở phòng
khách, tôi vào thăm phòng làm việc
của Kỳ. Băng nhạc, sách báo cao như
núi nhưng được cái thứ tự
hơn tôi rất nhiều. Trên
màn ảnh computer đầy nhóc những logo
các chương trình Trường Kỳ sử dụng.
Anh cũng có một chỗ ngả
lưng ngay bên một kệ sách vừa rộng vừa
cao. Phòng ấm có đầy
đủ dàn nhạc, đóng cửa lại
là biệt lập hẳn bên ngoài. Thật thích thú nếu có một
người đẹp đến thăm. Trường Kỳ cho tôi xem hàng
ngàn tấm ảnh chụp các ca sĩ. Nhìn ảnh chụp, phải công nhận
ca sĩ nào của chúng ta cũng đẹp cả
và nhất là thật đáng yêu,
nhưng chắc khó yêu. Trong căn phòng
này còn có một chiếc giường vợ
chồng Trường Kỳ đặt tên là
giường “nghệ sĩ”. Hầu
như trên thành giường có đầy
đủ chữ ký của các nghệ sĩ khắp
nơi tới trình diễn hoặc du ngoạn Montreal đã từng
ngủ trên chiếc giường này.
Đâu cũng chừng hơn trăm chữ ký ! Tôi hỏi mượn
Trường Kỳ chừng năm, bảy số Thế
Giới Nghệ Thuật. Tạp
chí này phát hành tại Hoa Kỳ. Chủ
nhiệm Lê Quốc Tuấn, Giám đốc điều
hành Đặng Nguyên Phá. Phối hợp
nội dung Lâm Tường Dũ. Tổng thư ký Vương Trùng
Dương. Trình bày ấn loát Westminster
Press. Ban biên tập chừng ba mươi người,
tôi chỉ quen biết nhà thơ Du Tử Lê
(bút hiệu khác Hồ Huấn Cao) và họa
sĩ Hồ Thành Đức. Bài vở được
in trên giấy trắng thật dày, hình ảnh
những nhân vật được giới thiệu
trong tạp chí đều là màu rất
rõ nét. Chỉ dưới 10 tập, đã
khá nặng tay. Tôi cẩn thận
từ giã cái thang gác khá cao của tổ
ấm Trường Kỳ. Trước khi mở cửa xe, tôi giật mình thấy cái gạt
nước đang giữ chặt một vuông giấy
hình chữ nhật. Đã biết
là cái gì rồi, nhưng không cam
lòng, tôi đứng nhìn mặt tờ Constat
D’Infraction (statement of offence) thật kỹ.
Thì ra chỗ tôi đậu xe
dành riêng cho cư dân tại đây. Xe không có permis de station dán trong
kính sau, lãnh giấy phạt là điều
đương nhiên. Tôi đã ăn
trên mười tô phở một lúc chớ chẳng
chơi ! Bài học ngày lên
thăm bác sĩ Đường Minh Hoàng và
bác sĩ Tôn Nữ Liên Chi tôi đã
quên, bao tạp chí trên tay đã nặng
chừng như nặng hơn, tôi vứt vào ghế
sau. Không có đồng tiền nào chi ra
vô duyên bằng tiền nạp phạt vì
đậu xe nhằm chỗ cấm. Những bảng cấm một đoạn
đường dành riêng cho cư dân
đã mua chỗ trước, thường chỉ treo
ở đầu ngã tư hoặc ngã ba, nên
tôi đã sơ ý đáng tiếc.
Những ngày tiếp theo
tôi còn gọi xin tin của Trường Kỳ nhiều
lần. Trường Kỳ vui vẻ cho
tôi rõ những gì anh biết trong lãnh vực
âm nhạc. Anh là người
ưa thích và luôn luôn có dịp
đi đây đi đó. Mỗi chuyến
đi của anh thu về rất nhiều bút ký,
anh từ từ cho đi trên Thẩm Mỹ, trên Thời
Báo hoặc đọc trên các đài
phát thanh. Những bài viết của Trường
Kỳ không phổ biến một kiến thức cao
xa nào, nhưng mang lại cho độc giả,
thính giả một góc cạnh nào
đó về đời thường của một
nhân vật đã hữu danh, cũng rất
lý thú. Câu “Đi một ngày
đàng học một sàng khôn” của tiền
nhân, trong trường hợp Trường Kỳ chắc
phải sửa lại: “Đi một ngày
đàng viết mươi trang bút ký” mới
thích hợp. Trước 1975, Trường Ký gắn
liền với phong trào nhạc trẻ, nên
có thể gọi anh là Trường-Kỳ-Nhạc-Trẻ.
Sau 1975, tại hải ngoại, Trường Kỳ cũng
dính liền với những gì liên quan đến
âm nhạc, cụ thể hơn là giới ca sĩ.
Mỗi chuyến đi đây đi
đó của anh hầu như đều được
tài trợ phí tổn di chuyển. Việc ăn ở đương nhiên khỏi
lo. Thong dong như vậy nên qua từng dặm
đường, anh đều thu giữ
những vui buồn, những hình ảnh của
người anh tiếp xúc, để rồi sau
đó anh nhẩn nha, nhớ đâu ghi lại
đó thật sinh động. Từ những
câu chuyện có thể hơi lẩm cẩm để
nhìn rõ hơn về một người, nhiều
khi cũng rất thú vị.
Qua một lần cùng Trường
Kỳ đến Toronto,
tôi càng rõ cái lý thú trong những
chuyến đi của anh.
Không có những tiếp đón quá long trọng
nhưng sự đãi ngộ của bè bạn
dành cho anh thật đáng ngưỡng mộ. Có lẽ đến đâu anh cũng
được những người hành nghề ca
hát thương mến. Không hẳn sự o
bế xuất phát từ chờ đợi được
viết bài lăng xê, giới
thiệu. Qua tình kính mến của cô ca sớm
chớm thành danh Lâm Quỳnh Như dành cho
Trường Kỳ, tôi hiểu ra, anh có được
sự thương mến của nhiều người do sự
chân tình, cởi mở của anh. Khả
năng nhận định, đánh giá khá
trung trực về một giọng ca cũng tạo cho anh
thêm uy tín. Nghe cô ca sĩ Lâm Quỳnh
Như của Toronto, một tuổi trẻ tài cao trong
tình yêu lẫn âm nhạc, vừa vui, vừa
cung kính gọi anh bằng bố thật là
thích. Sự chân tình của cô bé
đã trưởng thành, lòng thanh thản của
một người giàu tuổi đời vẫn một
say mê âm nhạc, đúng là một hạnh
phúc.Những đối thoại quanh tôi
đêm hôm ấy tại một quán cà
phê, chưa đến giờ đầy khách, nhớ
lại, như có những nốt nhạc không lời
vang bên tai. Cuộc sống sẽ thêm
vui từ những ca khúc, dù đa số bài
ca của chúng ta chuyên chở những nỗi buồn.
Nhiều người cho rằng thời
gian ở xứ người có tốc độ cao
hơn tại quốc nội. “Đời
lưu lạc mỗi ngày là một tuổi” chắc không quá như tôi
đã viết.
Nhưng nhìn qua ngó lại, thoáng một
cái, ngày vui ngồi cụng ly cùng Hoàng
Xuân Sơn, Song Thao, Từ Công Phụng, Lưu Nguyễn
… trong tiệc cưới cháu Tú Uyên
chưa qua khỏi trí nhớ, mà cháu
đã có hai cậu ấm, Caillou lên năm,
Chou lên ba, mau thật. Bất kể mặt
trời mọc mặt trời lặn, Trường Kỳ
vẫn đi và vẫn viết, có khác
chăng là cơ thể anh có phần nặng ra.
Trong lúc cái kính ngừng gia
tăng độ dày, và tình yêu dành
cho Thu Huyền đậm đà thêm. Đẹp như hình chụp trong ngày
sinh nhật 60 tuổi của anh. Xin tặng
muộn cho “đôi trẻ” giàu hạnh
phúc một bông hồng trong những dòng chữ
này.
Tình thân.
Luân Hoán
- Dựa Hơi Bè Bạn 2 -
(Sưu Tầm Liên Mạng chuyển)