Rắn trong đời sống và văn hóa Việt Nam

  

 

Từ thời cổ xưa rắn được xem như biểu tượng linh thiêng.

 

Theo thần thoại Phật giáo, mỗi khi Đức Phật ra khỏi hang trong tư thế "Tham thiền nhập định" thì lập tức có bầy rắn hổ mang tụ tập quanh, chúng phồng mang chụm đầu che nắng cho Người.

Cơ Đốc giáo lại coi rắn là hiện thân của quỷ Sa Tăng đã quyến rũ bà EVA ăn quả táo cấm khiến con cháu về sau mắc tội.

Chữ tượng hình của người Ai Cập cổ xưa cũng có biểu tượng con rắn. Trong ngôi đền Cơ-nốt-xốt ở đảo Cretơ có bức tượng nữ thần rắn nổi tiếng.

Trung Quốc đất nước có hơn một phần sáu dân số thế giới đã có chuyện Hán Cao Tổ chém rắn khởi nghĩa, dựng nghiệp.

Việt Nam, Campuchia đều có chuyện những anh hùng chém mãng xà tinh trừ hại cho đời (Rắn Naga, Thạch Sanh-Lý Thông). Người ta còn tìm thấy hình rắn ngậm chân voi trên cán dao găm Làng Vạc, một di sản của người Việt cổ. Nhiều địa phương có đền, có miếu thờ rắn (Đền thờ Đức Ông Hoàng Xà) .. Rồi những chuyện ly kỳ rắn báo oán, rắn hai đầu, rắn thần, rắn thánh gọi phun mưa giúp mùa màng bội thu.

Ở Ấn Độ người ta còn thổi sáo cho rắn hổ mang nhảy múa theo điệu nhạc để du khách xem. Thái Lan, Lào có những gánh xiếc mà "diễn viên" là trăn và rắn, khách thập phương, khách du lịch rất thích thú.

 

Câu cửa miệng "theo đóm ăn tàn" chỉ là chuyện rắn hổ lửa nhầm lẫn các tia hồng ngoại phát ra từ đốm lửa gần tàn với các tia hồng ngoại bình thường vẫn phát ra từ thân thể ấm áp của chuột đồng  là mồi ăn ưa thích của rắn.

 

Thế kỷ 18 vua Gia Long đưa Pháp vào xâm lược nước ta bị người đời coi là "cõng rắn cắn gà nhà". Những kẻ trong bụng cực kỳ nham hiểm, thâm độc mở miệng là nói toàn chuyện ân nghĩa cũng được người đời gán cho cái biệt danh "tâm xà khẩu phật". "Miệng người nọc rắn" câu nói dân gian lưu truyền để chỉ những miệng lưỡi thâm độc, những phát ngôn bừa bãi gieo oan rắc họa cho người khác.

 

Đất Vĩnh Châu bên Trung Quốc về thời nhà Đường có giống rắn mình đen vằn trắng rất độc, nó gặm vào cây cỏ, cây cỏ chết liền, cắn người, người không thuốc gì cứu nổi, nhưng dùng làm thuốc sát trùng và trị các chứng phong rất công hiệu. Vì thế nhà vua ra lệnh bắt dân mỗi năm phải hiến 2 con rắn để dành. Dân địa phương thi nhau bắt rắn. Có gia đình ông nội chết vì bắt rắn. Cha cũng chết vì rắn, bản thân mấy lần suýt chết mà không bỏ nghề bắt rắn. Hỏi thì trả lời : "Ngài thấy không, tôi làm nghề này 1 năm chỉ sợ chết 2 lần, chớ đâu đến nỗi như người làng tôi hết ngày này sang ngày khác, lúc nào cũng bị khốn khổ vì quan lại tàn ác. Giá tôi có chết vì rắn thì so với kẻ xung quanh vẫn thấy còn thọ hơn ..". Thế mới biết bọn quan lại tham ô còn ác hơn rắn độc. Lại những kẻ nhút nhát đớn hèn, tuyệt không có chí tiến thủ, không biết đấu tranh chống lại cái các bảo vệ chính nghĩa suốt đời co mình cầu an thì câu "len lét như rắn mồng năm" cũng còn chưa đáng.

 

Viết về rắn, văn chương tự cổ chí kim cũng có rất nhiều. Lê Quý Đôn nhà bác học Việt Nam thế kỷ 18 làm bài thơ tạ lỗi với cha mà trong đó có tên rất nhiều loài rắn.

 

Chẳng phải liu điu cũng giống nhà

Rắn đầu biếng học lẽ không tha

Thẹn đèn, hổ lửa đau lòng mẹ

Nay thét, mai gầm rát cổ cha

Ráo mép chỉ quen tuồng lếu láo

Lằn lưng chẳng khỏi vết roi da

Tết nay Trâu Lỗ xin siêng học

Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia !

(Năm Rắn, đọc lại bài thơ RẮN ĐẦU BIẾNG HỌC của LQĐ)

 

 Người Việt Nam có truyền thống  "lá lành đùm lá rách" thương yêu giúp đỡ lẫn nhau những khi hoạn nạn, thiên tai dịch họa như câu ca dao:

 

"Đôi ta như rắn liu điu

Nước chảy mặc nước ta dìu lấy nhau"

 

 

 

Cổng TT-GTĐT sưu tầm

(@ Internet)