MỘT MÌNH VỚI PHÁP

(Thiền sư Ajahn Chah)

 

 

Thiên hạ có thể nhìn quí vị mà cảm thấy rằng cách sống của quí vị, sự hứng thú của quí vị đối với Dhamma (giáo pháp) chẳng có nghĩa lý gì cả. Người khác thì nói rằng nếu muốn thực hành giáo pháp quí vị hãy xuất gia đi. Xuất gia hay không xuất gia, đó không phải là điều quan trọng. Điều quan trọng là quí vị thực hành giáo pháp như thế nào.

 

Các cư sĩ tại gia sống trong thế giới yêu đương, ham muốn. Họ có gia đình, tiền bạc, của cải, và bận rộn với rất nhiều công việc. Tuy nhiên đôi khi họ cũng có được sự hiểu biết thấu đáo và hiểu trước cả các tu sĩ. Tại sao như vậy? Đó là vì họ trải qua khổ đau với tất cả các thứ kể trên. Họ thấy rõ sai lầm và có thể buông bỏ. Họ có thể bỏ gánh nặng xuống sau khi thấy rõ bằng chính kinh nghiệm của mình. Thấy được tác hại và buông bỏ thì họ làm cho cuộc sống của họ có ý nghĩa và có ích cho những người khác.

 

Mặt khác, chúng tôi, những người xuất gia, có thể ngồi đây mà mơ màng về đời sống thế tục, cho rằng cuộc đời đó mới là tuyệt vời. "Chà chà, nếu ở đời mình có thể làm việc trong lĩnh vực chuyên môn của mình và tạo ra của cải, rồi mình có thể có một gia đình dễ thương và một ngôi nhà ấm cúng". Chúng tôi thật sự không biết sự thật ra sao. Các cư sĩ ngoài kia đang làm việc cật lực, đang đấu tranh hết sức để kiếm tiền và tồn tại. Nhưng đối với chúng tôi, mọi thứ đó chỉ là tưởng tượng.

 

Cư sĩ sống tới nơi tới chốn và sống với mọi sự rõ ràng. Dù làm gì họ cũng thật sự làm. Thậm chí là khi say rượu,họ cũng say tới nơi tới chốn, và có kinh nghiệm thật sự, trong khi chúng tôi chỉ tưởng tượng chuyện ấy ra sao mà thôi. Vì thế, với kinh nghiệm của mình họ trở nên chán ngán những thứ ấy và hiểu được giáo pháp nhanh hơn các tu sĩ.

 

Quí vị phải tự mình nhìn thấy. Đừng nhờ ai nhìn giùm cho mình. Điều này có nghĩa là phải học cách tự tin vào chính mình. Người khác có thể nói là quí vị điên khùng, nhưng đừng để ý làm gì. Điều đó chỉ có nghĩa là họ không biết gì về giáo pháp. Nhưng nếu quí vị thiếu niềm tin và thay vào đó, quí vị dựa vào ý kiến của những người còn mê muội thì quí vị sẽ dễ dàng bị chướng ngại. 

 

Ngày nay ở Thái Lan, giới trẻ thật khó duy trì được niềm hứng thú đối với giáo pháp. Có thể họ lui tới các tu viện một vài lần, và rồi bạn bè sẽ trêu chọc, chẳng hạn, họ nói: "Ô kìa, bắt đầu đi chùa rồi hả? Không đi chơi, đi nhậu nữa sao? Có vấn đề gì thế?". Và thế là những thanh niên này bỏ ngang con đường đạo.

 

Lời lẽ của người khác chẳng thế nào đo lường được giá trị của việc thực hành giáo pháp, và quí vị thực hành giáo pháp cũng không phải vì những gì người khác nói. Tôi muốn nói là giáo pháp thật sự. Giáo lý mà người khác dạy cho quí vị có thể chỉ cho quí vị con đường, nhưng đó không phải là hiểu biết thật sự. Khi người ta thật sự gặp được pháp họ hành pháp ngay trong bản thân họ. Thế cho nên đức Phật đã nói ngài chỉ là người chỉ cho chúng sinh con đường. Khi dạy cho chúng ta ngài không tu giùm cho ta. Việc tu hành không dễ dàng như thế đâu. Nó giống như có người bán cho ta lưỡi cày. Người ấy sẽ không cày giúp ta đâu. Chúng ta phải tự mình làm lấy thôi. Đừng chờ đợi người bán cày làm giúp. Bán cày xong xuôi, nhận tiền là ông ta đi mất liền. Phần việc của ông ta đã xong. Việc tu hành cũng thế. Đức Phật chỉ cho ta con đường thôi. Ngài không đi giùm ta. Làm sao trông đợi người bán cày đi cày được. Nếu hiểu được con đường như thế này, thì chúng ta sẽ thấy thoải mái hơn, và chúng ta sẽ tự thực hành lấy. Rồi sẽ có kết quả.

 

Những lời giảng dạy hay giáo pháp có thể rất sâu xa, nhưng những người nghe không thể nào hiểu hết. Không sao cả. Đừng bối rối vì những lời lẽ sâu xa hay không sâu xa. Cứ thực hành hết lòng, rồi quí vị sẽ tới lúc hiểu biết thật sự - nó sẽ đưa quí vị tới chỗ mà giáo pháp nói đến.

 

Đừng dựa vào nhận định của những người bình thường. Quí vị chắc cũng đã đọc chuyện người mù sờ voi rồi phải không? Đó là một minh họa rất rõ. Giả sử có một con voi và một nhóm người mù sẽ mô tả nó. Người sờ vào chân sẽ nói voi giống cột nhà. Người sờ vào tai bảo voi giống như quạt. Người sờ vào đuôi thì bảo "Không, không, không giống quạt, mà giống như cây chổi". Người khác nữa sờ vào thân hình thì sẽ nói khác với những người kia. 

 

Chẳng có lời giải đáp cuối cùng nào. Mỗi người mù sờ một phần thân voi khác nhau và có ý kiến khác nhau về nó. Nhưng nó là con voi đó thôi. Trong việc thực hành cũng thế. Với vốn hiểu biết và kinh nghiệm ít ỏi quí vị có sự hiểu biết hạn chế. Quí vị có thể đi từ thầy này sang thầy khác xin giải thích và chỉ dạy, cố gắng suy nghĩ xem họ dạy có đúng hay không, rồi so sánh, đối chiếu những lời dạy đó. Một số người luôn đi tìm thật nhiều thầy. Họ cố gắng nhận định và so sánh, và vì thế khi ngồi xuống để hành thiền họ vẫn cứ bối rối không biết chỗ nào đúng, chỗ nào sai. "Thầy này nói thế này, nhưng thầy kia lại nói thế kia. Người dạy thế này, người dạy phương pháp khác. Hình như họ dạy chẳng giống nhau". Thế là nghi ngờ cứ sinh sôi nảy nở.

 

Quí vị có thể nghe tiếng vị thầy này hay, vị thầy kia giỏi rồi quí vị tìm tới, nào là quí sư bên Thái, quí thiền sư Zen bên Nhật, thiền sư Vipassana, và nhiều vị khác nữa. Theo tôi thấy thì đa số quí vị học giáo pháp quá đủ rồi, nhưng khuynh hướng chung là quí vị muốn nghe thêm, so sánh, rồi đi tới chỗ ngày càng ngờ vực nhiều hơn. Cứ mỗi ông thầy lại làm gia tăng sự bối rối.

 

Đức Phật đã từng nói, "Ta chứng ngộ do sự nỗ lực của mình, không có thầy nào dạy ta cả". Có một thầy tu khổ hạnh đi ngang qua hỏi, "Ai là thầy của ông?" Đức Phật trả lời, "Ta không có thầy. Ta tự mình chứng ngộ".  Nhưng vị tu sĩ lang thang đó lắc đầu và bỏ đi. Ông ta nghĩ đức Phật bịa chuyện và chẳng quan tâm đến những gì ngài nói nữa. Ông ta tin rằng chẳng thể nào chứng đắc cái gì mà không có thầy hay một vị đạo sư. 

 

Giả sử quí vị đi học với một vị thầy tâm linh và bà ấy dạy rằng quí vị phải buông bỏ tham lam và giận dữ. Tham, sân rất có hại và phải bỏ đi. Rồi quí vị có thể thực hành. Nhưng việc từ bỏ tham sân không xảy ra đơn giản chỉ vì thầy dạy như thế; quí vị phải thực hành rồi từ từ mới làm được. Qua thực hành rồi quí vị mới thành tựu được một điều gì đó. Quí vị phải thật sự thấy được lòng tham khởi lên trong tâm rồi quí vị mới buông bỏ nó được. Quí vị thấy rõ cơn giận nổi lên rồi quí vị tập buông bỏ. Vị thầy không giải trừ giúp quí vị được. Vị ấy giảng cho quí vị nghe về sự buông bỏ, nhưng điều ấy không xảy ra một cách đơn giản nhờ vị ấy có giảng. Quí vị phải tự mình thực tập và rồi trải nghiệm. Và cứ thế quí vị tự mình hiểu thấu đáo.

 

Giống như đức Phật nắm tay quí vị và đưa quí vị tới đầu con đường rồi bảo "Đây là con đường - hãy bước đi". Ngài không giúp gì nữa. Quí vị phải tự mình bước đi. Khi quí vị đi trên con đường và gặp được giáo pháp thật sự thì nó vượt qua mọi điều mà bất cứ ai có thể giảng giải cho quí vị. Và thế là tự mình chứng ngộ, hiểu biết được quá khứ, tương lai và hiện tại, hiểu được nhân quả. Mọi nghi ngờ được xóa sạch.

 

Chúng ta nói nào là về từ bỏ và phát triển, buông xả và rèn luyện. Nhưng khi quả đã thành thì không có gì cần phải phát huy, chẳng có gì cần phải buông bỏ. Đức Phật nói rằng đây là điểm mà chúng ta muốn tới, nhưng người ta thường không chịu dừng lại ở đó. Những nghi ngờ và vướng mắc cứ đẩy họ đi tới, họ tiếp tục bối rối, họ không dừng lại được. Vì thế khi có người đã tới đích rồi thì người khác vẫn còn lang thang ở nơi đâu đó, họ không thể nào hiểu được lời dạy của ngài. Họ có thể hiểu được giáo pháp về phương diện trí thức, nhưng đó không phải là hiểu biết thật sự về sự thật.

 

Thường thường khi nói về thực hành chúng ta hay nói cần phải phát triển cái này, từ bỏ cái kia, gia tăng những phẩm chất tích cực và trừ diệt những phẩm chất tiêu cực. Nhưng kết quả cuối cùng là tất cả mọi điều này đều bị bỏ qua hết. Có mức độ gọi là sekha, có nghĩa là một người nào đó cần phải rèn luyện những điều này, và có mức độ gọi là asekha, khi người ấy không còn phải rèn luyện điều gì nữa cả. Khi tâm trí đã đạt tới trình độ thực chứng đầy đủ thì không còn điều gì cần phải thực tập hay rèn luyện cả. Một người như thế không cần phải sử dụng những qui ước về giảng dạy hay thực tập nữa. Một khi đã trừ bỏ được mọi phiền não trong tâm thì người ta khỏi cần phải nói đến chuyện rèn luyện nữa.

 

Người sekha cần phải thực hành từng bước trên con đường, từ mức khởi đầu đến mức độ cao nhất. Khi hoàn thành, người ấy được gọi là asekha, có nghĩa là không phải rèn luyện, vì mọi việc đã xong. Nghi ngờ đã hết. Chẳng có phẩm chất nào cần phải phát triển. Chẳng có phiền não nào cần phải trừ diệt. Tâm trí bây giờ đã trong sạch. Một khi đã chứng nghiệm điều này thì quí vị không còn bị ảnh hưởng bởi những điều tốt xấu. Quí vị không còn dao động trước những gì gặp phải, quí vị sống trong an lạc và hạnh phúc. 

 

Trong thế giới vô thường này, có lúc chúng ta không tìm được những vị thầy tâm linh để chỉ đường cho chúng ta. Khi không có thầy hướng dẫn thì chúng ta chìm đắm trong sự ham muốn, và xã hội nói chung sẽ bị ngự trị bởi lòng ham muốn, giận dữ và ảo tưởng. Vì thế trong thời hiện tại, tuy rằng Phật giáo gặp nhiều khó khăn để tồn tại, mặc dù nhiều người thực tập giáo pháp không đúng như những gì đức Phật giảng dạy, chúng ta cũng cần phải tận dụng mọi cơ hội mà chúng ta có được.

 

Khi đức Phật nhập Niết Bàn, nhiều đệ tử có những cảm xúc khác nhau. Những người đã chứng ngộ thì khi thấy Phật nhập diệt họ vui mừng: "Thế Tôn đã ra đi một cách diệu kỳ, ngài đã đi tới an lạc". Nhưng những người chưa hết phiền não kêu lên, "Đức Phật đã chết! Ai sẽ dạy dỗ chúng ta đây? Đấng mà chúng ta nương tựa đã ra đi". Vì thế họ than van và khóc lóc. Thật là tệ hại, họ khóc lóc như một bọn người ăn bám. Suy nghĩ một cách ngu si, họ sợ rằng không còn ai để dạy họ. Nhưng những người đã tỉnh thức thì hiểu rằng Phật chính là pháp mà ngài dạy, và mặc dầu ngài đã nhập diệt, giáo pháp của ngài vẫn còn đây. Vì thế nên tinh thần họ vẫn mạnh mẽ và họ không hề thiếu phương tiện để thực hành giáo pháp và Đức Phật không hề chết.

 

Chúng ta có thể thấy một cách dễ dàng rằng ngoại trừ giáo pháp chẳng có gì có thể giải trừ những phiền muộn và buồn khổ trên thế gian và làm dập tắt ngọn lửa đang hành hạ chúng sinh. Những người bình thường trong thế giới này đang đấu tranh, chiến đấu, đang chịu đựng khổ đau bởi vì họ không đi theo con đường tâm linh thật sự. Vậy thì chúng ta hãy nỗ lực mang hết tâm trí và thân thể của mình để khám phá đạo đức và tâm linh, để trở thành những người sống theo giáo pháp dành cho loài người. Chúng ta không cần nhìn người khác để phê phán về sự thiếu đạo đức của họ. Thậm chí ngay cả khi những người gần gũi với chúng ta không thể nào thực hành giáo pháp, chúng ta vẫn nên làm trước những gì mình có thể thực hành. Trước khi lo lắng về những thiếu sót ở những người khác, những người nào hiểu được pháp hãy cố gắng thực hành ngay. 

 

Ngoài giáo pháp ra chẳng có gì khác có thể mang lại an lạc và hạnh phúc cho thế giới này. Ngoài giáo pháp ra chỉ có sự đấu tranh để thắng và thua, chỉ có ghen tỵ và ác ý. Người nào đi vào pháp hãy buông bỏ những thứ này và trải rộng tình thương và lòng từ bi. Thậm chí chỉ một chút giáo pháp như thế cũng có lợi ích rất lớn. Bất cứ khi nào mà một người nào đó có được các phẩm chất như thế trong tâm thì con đường của Đức Phật vẫn nở hoa.

 

 

Trần Ngọc Bảo

trích dịch từ "Everything Arises, Everything Falls Away" của Ajahn Chah

 

(Nhã Khanh sưu tầm và chuyển)