CÁI VẠC LONG ĐONG

 

Khi mới đến định cư ở Mỹ, cuối năm 1992, sau một tháng học ESOL ở Northwood, tôi đã hối hả chui đầu ngay vào  làm ở lò bánh mì Armand's Bake Shop mãi tít Gaithersburg.

 

Hơn 2 năm làm đầu tắt mặt tối ở đó, đã làm cho tôi mang tâm trạng là cái vạc ăn đêm, mò mẫm 2, 3 giờ sáng mới về. Mò mẫm ăn. Mò mẫm ngủ. Mộng mị. Bơ vơ .. Đôi khi thấy mình như tên trộm, rón ra rón rén lục lọi ở nhà bếp, sợ làm kinh động giấc ngủ chủ nhà !!!

 

Hơn 2 năm trời, mặt trời mọc phí, mọc hoài bên ngoài cửa sổ đóng kín, vì tôi đang bận ngủ bù. Hơn 2 năm trời, bình minh đi qua mà mình không hề hay biết để đón chào một ngày mới mẻ, tinh khôi. Hơn 2 năm mình đi về phía hoàng hôn và đêm tối. Hơn 2 năm, mặt trời mọc như không có thực .. với tôi !!!

 

Tôi không phải là môt kẻ viễn mơ nên mơ mộng, đòi hỏi hão huyền. Tôi không phải chỉ muốn nói đến những cảm tính nông nổi nhất thời về mặt trời mọc, về hoàng hôn, về đêm đen thăm thẳm, mịt mùng. Tôi chỉ muốn nói đến, giống y như một người bừng dậy cùng với ánh sáng, cùng với mặt trời mọc, tôi thấy lại , rõ mồn một, những tháng ngày ở đó ..

 

*

Những tháng ngày quần quật, hùng hục, mồ hôi mồ kê vã ra như tắm ở cái lò bánh mì mà tôi thường gọi đùa là cái lò-bát-quái !!! (Cái lò bát quái để luyện linh đơn, cái lò bát quái Tôn Ngộ Không bị bắt buộc phải chui vào vì cái tội "quậy". Hễ nói đến lò bát quái là nói đến cái độ nóng cùng cực, là sự tôi luyện và cũng đồng nghĩa với sự trừng phạt)

 

Nhiều bữa như không còn đủ không khí để thở nữa, nhất là vào mùa hè. Người cứ khô kiệt vì mồ hôi mẹ, mồ hôi con túa ra, rơi thánh thót như mưa ruộng cày. Má đỏ bừng lên như bị tăng-sông (dù mình là dân huyết áp thấp). Môi nứt nẻ. Tay nhớp nhúa mồ hôi. Con mắt hừng hực gân máu đỏ. Đầu váng vất. Còn chân thì cứ muốn quẳng đôi giày đi, cởi đôi vớ ra cho rảnh nợ (Cứ chân trần, đi đất như ở VN mới sướng làm sao !!!)

 

Ôi. Những tháng ngày đụng vào cái bàn - nóng hực. Đụng vào cái Basket - nóng hực. Đụng vào các Racks bánh - nóng hực. Cái quạt quay vù vù vẫn tỏa ra cái nóng nung người. Những lò nướng tỏa ra sức nóng như trong lò thiêu xác, vắt cạn kiệt hơi sức người nướng bánh, người nặn bánh, những người bỏ bánh vào bao, những người chen chúc trong cái hộp sắt bít bùng, nghẹt thở, để làm nên chiếc bánh ngon lành, thơm tho ..

Cái nóng thì nung người mà vẫn phải tất bật nhanh chân, nhanh tay, dưới những đôi mắt Giám Thị qua lại canh chừng, nhắc nhở, thúc bách. Cái nóng thì nung người mà vẫn phải bê những cái thùng bánh đựng 5,6 dozens chất đầy lên những cái Pallets, mỗi Pallet 56 thùng, và biết bao nhiêu là Pallets cho đúng chỉ tiêu ..

 

Mắt có hoa lên. Tai có ù đi. Thì cũng ráng mà đứng trên hai chân sưng cứng vì đứng suốt, vì phải chống đỡ toàn thân đang lảo đảo, rung rinh chỉ chực tòm-bê bất cứ lúc nào. Có muốn nổi điên lên vì thấy công việc quần mình quá sức, có muốn nổi loạn đình công để được nghỉ ngơi cho phục hồi sức lực dù 15 phút phù du, cũng nên nhớ rằng: Nếu các bạn thấy đó là một công việc quá tải đối với bạn. A lê. Bạn có quyền thôi việc. Bạn có quyền đi tìm job khác. Đâu có ai o ép bạn đâu !

 

Đúng. Không ai bắt buộc được mình nếu mình không tự nguyện đi làm, dù sau 8 tiếng cật lực ở đó, về nhà ngã vật ra giường. Sãi chân. Sãi tay. Mệt đến rã rời. Nhức mỏi từng lóng xương, cơ bắp. Mệt đến không buồn ăn uống. Không buồn ngồi dậy. Cứ như một cái mền rách. Nhầu nát. Sức cùng lực kiệt. Đúng. Không ai bắt buộc được mình nếu mình không tự nguyện đi bác sĩ. Tự nguyện bỏ tiền túi ra để kiếm thuốc trị bịnh đau nhức, để tìm phương mà cất nhắc chân tay, tiếp tục đi cày ..

 

Đúng. Vừa 7 tháng ở Phi qua, chân ướt, chân ráo, lo âu, hối hả chạy tìm việc để trả tiền nhà, tiền thức ăn ..Có được job rồi, sao lại dám nhả ra ! Nhả ra thì có mà lang thang đầu đường xó chợ ! Mà ở vùng Đông Bắc Mỹ này, mùa đông tháng giá, thò ra khỏi cửa một cái là đã muốn quéo rồi, đừng nói chi lang thang, lưới thưới, không cửa, không nhà. Đi ăn xin cũng không đủ khả năng chống chọi với tuyết trắng, với giá rét, đừng nói chi khả năng làm mặt dạn, mày dày xin xỏ. Chưa kể, ở đây, ăn xin là phạm pháp nhé !!!

 

Với lại, sau 7 tháng ở trại Bataan, hỗn loạn với lòng day dứt nhớ VN, vừa phải cố gắng thích ứng với môi trường phức tạp ở trại tạm cư: Những thiếu thốn mọi tiện nghi so với quê nhà, phải chấp nhận ! Những thực phẩm phân phối không hề hợp khẩu vị còn dễ tạo Allergy, phải chấp nhận ! Những giờ đi học, chen chúc chờ xe, lên xe, xuống xe ..; những giờ đi làm lao động nghĩa vụ, lãnh food, nấu ăn, nhóm củi gầy than, hối hả, quay cuồng, phải chấp nhận ! Những sợ hãi vì động đất, núi lửa, khí hậu bất thường, cay nghiệt - nóng như lửa đốt, lạnh đến móp da - phải chấp nhận ! Những hoang mang, sợ sệt du đãng, bọn trấn lột, bọn giết người không gớm tay, phải chấp nhận ! Những tiếc nuối, thương nhớ bạn bè, cảnh cũ làng xưa làm giấc mơ quay cuồng, mê sảng hàng đêm, phải chấp nhận ! Một sự chấp nhận làm mụ mị, mê muội thần hồn, queo quắt xác thân. Suốt hơn nửa năm trời như chiếc lá xa cành, đâu có còn màu xanh dạt dào nhựa sống !!!

Cái giá phải trả để đi tìm tự do là ở đó chăng ? Cái giá phải trả để được làm người dám nghĩ, dám cảm, dám sống theo ý mình chứ không phải ý của đám đông, của tập thể, của chỉ thị, ra lệnh, của Đảng là ở đó chăng ? Là đánh mất mình mình hoàn toàn đi để tìm thấy mình toàn vẹn về sau chăng ?

 

Đôi khi mình đã từng phải đánh lừa mình, ru ngủ mình, dụ hoặc mình trong ý tưởng: trại Bataan này giống như lò luyện tội được miêu tả trong Thánh Kinh. Ai kinh qua được, ai trải qua được, ai vượt thoát được hết mọi thử thách sẽ nhẹ nhàng, thơ thới bay về cõi Thiên Đàng !

 

Đúng. 7 tháng trời chấp nhận hết mọi nghịch cảnh ở đời, thoát được hết mọi bất như ý bày ra như thiên la địa võng giăng giăng. Thì khi đến Mỹ rồi, khi sang được mảnh đất đợi mong rồi, đi làm ở cái lò bánh mì đó, so với những thiếu thốn, đói khát, khổ sở ở Bataan, vẫn ngàn lần sung sướng hơn, yên tâm hơn nhiều. Vì, sao lại có được cái nghề đếm bánh ăn tiền dễ dàng đến vậy ! Và ở VN có tìm đỏ mắt cũng không có được một nơi nào làm công việc giản dị, dễ ợt như vậy mà ăn những 5 đô một giờ. Một ngày 40 đô. Một tuần 200 đô. Một tháng 800 đô (chưa kể overtime, cũng như chưa trừ thuế)  Một gia tài khổng lồ. Có mơ cũng không mơ thấy nổi: Coi như có 2 cây vàng trong một tháng ngon ơ !!!

 

Đúng. Tôi đã bền bỉ, dai dẳng làm việc trong cái lò bánh mì đó, không nghỉ một ngày, dù mưa hay tuyết, dù thể xác rã rời, mà lòng đầy ham thích (!) vì khi so với Phi thiếu thốn, so với VN cơ cực đọa đày, so với bảng giá ở cái đất nước khốn khổ của tôi thôi - Một tháng lương của nghề bán cháo phổi, một tháng lương của người kỹ sư tâm hồn (từ rất đẹp và cũng rất rỗng tuếch của VC) vào khoảng 20 đô ! Nên, dù công việc nơi này có đòi hỏi sức lực tối đa của tôi; có cưỡng bách mình hối hả tất bật đi nữa; có hút hết mọi chất béo tốt mỡ màng trong xác thân tôi, của đồng nghiệp tôi; có ngoạm hết, nuốt hết, giết hết, triệt tiêu hết mọi năng lực sáng tạo, mọi sở thích tinh thần, văn chương nghệ thuật của cá nhân tôi; dù lão Manager, Supervisor có cố tình trù dập, chà xát đến nỗi nhiều người (dĩ nhiên có tôi, rất nhiều lần) bật khóc tức tưởi lúc đang làm .. thì tôi vẫn nghĩ rằng: Ăn cơm chúa, múa tối ngày. Thế thôi !!!

 

Vả lại, những đồng nghiệp của tôi: hai chị em vợ chồng lão Tầu già gầy đét, xương xẩu; nàng Thái Lan đã cắt sạch dạ con, buồng trứng; con gái lão Hôsê mang cái bụng thè lè, đập bầu lại vào làm tiếp; con gái mụ Bernadina càng ngày càng xanh lè, xanh lét, trong khi bà má càng ngày càng béo ú na, ú nần; những người Pakistan, Ấn Độ với đôi mắt đen, to, bí hiểm; có gã râu ria xồm xoàm dễ làm ta liên tưởng đến mấy lão phù thủy với ống tiêu mê hoặc, tiếng sáo bùa phép, bắt rắn độc phải nhảy múa và bắt cóc trẻ con mang tuốt vào rừng (như những phim tình cảm ca vũ nhạc Ấn Độ thuở nhỏ rất mê); rồi độ mươi người VN già, trẻ, lớn, bé, mập, ốm, tong teo .. đều đã làm chăm chỉ và đều có mặt trên từng cây số. Có người làm 5 năm, 2, 3 năm, hoặc mấy tháng, mới vào. Ai cũng kham nổi công việc không đòi hỏi một tí dấn vốn Anh Ngữ này (Anh Ngữ điều kiện tiên quyết đối với những công ty, xí nghiệp khác). Ai cũng chấp nhận sự tất bật coi như cái lý đương nhiên này. Ai cũng thấu hiểu rằng có đổ mồ hôi, sôi nước mắt, thì mới dắt Dollars vào lưng. Mới có quyền lực. Mới có sức mạnh. Để thực hiện những gì mà mỗi con người đều ấp ủ, ước mơ riêng .. Nên dù lão Supervisor rậm râu, sâu mắt, có một thời quát tháo, hối thúc fast, faster, mọi người cũng tỉnh bơ bơ, cúi mặt xuống, tăng tốc cho đôi tay và thản nhiên hoàn tất công việc yêu cầu

Mọi người lặng câm như một con ốc vít, một chiếc khuy bù loong trong cỗ máy công việc vận hành. Gắng mà bám cho chắc vào cỗ máy mẹ. Đừng bị văng ra thì cũng có nghĩa là tàn đời và sẽ bị nghiền nát thảm thương nếu dại khờ trở thành một vật cản. Mà có muốn bám chắc đi nữa, với lực ma xát, với thời gian, dần dần những con ốc vít, những chiếc khuy bù loong kia rồi cũng bị lờn khớp, lỏng chấu và cũng bị rơi rớt, rệu rã một ngày nào đó .. Sinh với nghề và tử cũng vì nghề. Tất nhiên !!!

 

Đúng . Không ai bắt buộc được mình làm, nếu mình không tự nguyện, tự giác. Đúng. Tôi đã làm việc với một niềm vui đầy huyễn hoặc suốt hơn hai năm ròng: nghề này, việc này, đồng lương này còn tốt chán vạn lần hơn ở VN, ở Phi, cũng như so với những người thất nghiệp ở Mỹ này - Họ chạy đi tìm job ngon lành. Chạy long cả gối, mòn cả vỏ xe. Mà vì cứ đứng núi này trông núi nọ nên mèo lại hoàn mèo. Thất nghiệp lại hoàn thất nghiệp. Tay trắng lại hoàn trắng tay !!!

 

Tôi mừng vì thấy mình không tham vọng. Không đòi hỏi. Không trèo cao nên không té đau. Bắt đầu từ mức lương thấp nhất, tôi chăm chỉ, cần cù cày bừa trên thửa ruộng vô danh, bé tẹo của mình và chắt mót dành dụm để có thể sắm sửa những vật dụng mà ở VN có lẽ đến tàn đời cũng không sờ đến được: Xe hơi và điện thoại. TiVi màu, đầu máy và những hạt kim cương. (Cũng như đương nhiên là đã có một tài khoản nho nhỏ rủng rỉnh ở ngân hàng). Tôi mừng vì những thành quả vật chất mà tôi đạt được là do chính sức lao động của tôi. Do chính bàn tay ngày nào mượt mà, thon thả, giờ đầy gân và đầy vết chai xấu xí, mình mẩy đầy mùi hôi, nhưng đồng tiền lương thiện mang về thì đẹp đẽ, thơm phức và rất đáng tự hào !!!

 

*

Nhưng, đến cái đêm 05 tháng 03 năm 1995 ...

 

Cái đêm mà mọi thứ niềm vui, sự biết ơn, của cải rủng rỉnh, tiện nghi vật chất, yên ổn tinh thần .. Tất cả đều lộn nhào. Tất cả đều tan hoang. Khi hai miếng cây nặng ngay chỗ làm đổ ập vào bụng. Làm mệt như nghẹt họng. Buồn ói. Cái bụng đau âm ỉ, từng cơn. Có cả máu đỏ loang ướt cả quần lót. Người không còn hơi, không còn sức. Nằm dài ra đó thỏn mỏn chờ Ambulance ..

 

Và 5 tháng trời sau đó, tôi đã dẫy dụa, vẫy vùng trong cõi u u minh minh, hỗn mang, lẫn lộn giữa khỏe và mệt, giữa tỉnh và mộng du.  Tôi thấy như mình bị xô cho rơi vào bể cả bao la, sóng dậy thét gào. Tôi ngụp lặn, tôi vẫy vùng, tôi kêu thét lên cầu cứu. Tôi chìa tay van xin thống thiết Hãy cứu vớt tôi, thì lão chủ từng có nụ cười rạng ngời nhân hậu, ánh nhìn chan chứa bác ái, yêu thương, bỗng nghiêm mặt lại, lạnh như tiền, quay đi ! Cho tên Manager đỏm dáng, diêm dúa hiện ra, nồng nàn lời an ủi xảo quyệt, tràn trề những lời hứa hẹn đầy chất độc bọc đường .. hóa học, lấp ló những điều kiện .. dê xồm ! Còn nàng Kế Toán Trưởng, ăn mặc rất đẹp, luôn luôn phục sức hợp thời trang, xót xa nhìn tôi xanh xao, bệnh hoạn và hứa sẽ can thiệp cho Worker's Compensation giúp đỡ tôi trả bệnh viện phí, tiền thuốc men, tiền đi bác sĩ, tiền lương những ngày tôi nghỉ bệnh nằm nhà ..( Ôi. Hy vọng tràn trề. Niềm vui bay bổng). Nàng rất lịch sự. Rất cảm thông. Rất ngọt ngào nói lời chia buồn, khuyên tôi hãy bảo trọng lấy thân. Rồi tiễn tôi ra về thật nhanh. Khép cửa lại sau lưng tôi thật chóng. Để hôm sau, chỉ hôm sau thôi, qua điện thoại, nàng bảo rằng "Sorry, không thể giúp được gì !" và nàng ân cần khuyên tôi đi tìm job khác.

9 năm rồi cũng trôi qua nhanh. Nhanh lạ nhanh lùng. Nhanh đến giật mình khi nhớ lại cái thuở : Tôi đứng đó .. dưới gầm trời giông bão. Đôi môi khô không lời hát mùa xuân !  Để cuối cùng thì tôi cũng đã được tỉnh thức. Dù dư vị còn đắng chát, hoảng loạn với những món nợ lớn dần bởi không hề thu mà vẫn phải chi và nợ cũ tồn đọng phải trả tiền lãi cho ngân hàng. (Nếu không có bạn ân nhân giúp đỡ trang trải kịp lúc). Còn đắng chát với sức khỏe vẫn chưa được thực sự bảo đảm .. bình thường ! (Vẫn còn có những lúc mệt thỉu người. Vẫn còn cái bụng thỉnh thoảng nhoi nhói đau. Vẫn đôi khi buồn nôn, choáng váng. Vẫn có những con sóng ngầm dữ dội, bào mòn,  mà mặt ngoài như không ..)

 

Tôi đã tỉnh thức để thấy với đồng lương 800 đô một tháng (mà tôi từng nghĩ là một món tiền to tát), thử làm một bài toán trừ, trừ những khoản cố định phải trả không thể ngắt véo, cắt giảm như: tiền nhà, tiền xe trả góp, tiền điện thoại, tiền thực phẩm, tiền nợ vé máy bay, tiền Car Insurance, tiền xăng nhớt ..Vị chi là còn dư khoản .. 00 đô. Đã vậy, khi trái nắng trở trời, hoặc ê ẩm vì công việc lao lực, quần quật hàng ngày ở chỗ làm. Đào đâu ra tiền để đi bác sĩ . Đào đâu ra tiền để mua thuốc, mua thang.

 

Từ lúc mới qua Mỹ, bạn tôi (ở đây trên 10 năm) đã thân ái dạy dỗ tôi rằng: Có tìm việc thì phải tìm chỗ nào có Health Insurance mà làm, vì đá còn có khi đổ mồ hôi, đừng nói con người. Lương ít cũng được. Lương nhiều mà đi Bác Sĩ cũng vậy hà ! Quả là kinh nghiệm bằng vàng mà chỉ với kinh nghiệm của 5 tháng thất nghiệp đó, tôi mới biết khắc cốt ghi tâm !

 

Tôi đã tỉnh thức để thấy rằng tôi đã cúc cung, tận tụy, hết sức, hết lòng làm việc để tạo sự trù phú, thịnh vượng cho bọn chủ cá mập. Bọn họ đã nhai, đã nuốt hết sinh lực công nhân. Đã bóp nặn, vét nạo hết hơi sức của những người thợ cần cù Châu Á (Việt Nam, Tàu, Thái, Miên, Lào, Ấn ..). Khi họ bỏ đồng tiền ra, dựng hãng xưởng, thuê mướn thợ, họ chỉ muốn sản phẩm ra nhiều, ra nhanh, ra tốt. Còn công nhân đau ốm, cạn kiệt sức lực vì công việc họ không màng. Họ không có Health Insurance. Không cho Benefit (Bonus, Vacation, Sick Days, Holidays). Không có Worker's Compensation khi công nhân bị tai nạn ngay chỗ làm. Không cho Breaktime sau 2 tiếng bù đầu. Không có được 30 phút để ăn (dù bấm thẻ). Nhiều khi xếp quên gọi cho phép đi ăn, mình đành nhịn đói nhừ người .. !!!

 

Tôi đã tỉnh thức để thấy thương cá nhân mình. Chán cho cái đời mình. Lỡ thầy. Lỡ thợ. Văn dốt. Võ nát. Tiếng Anh ba mứa. Không bằng chuyên môn, nghiệp vụ. Không Licence bất cứ ngành nghề gì.  Ngay cả sức khỏe - một dấn vốn tiềm năng , một của cải trời phú - giờ cũng không còn tạo chút tự tin. Không còn tạo nổi một chút .. cơ đồ !!!

 

Tỉnh thức để thương hết những thân phận lưu vong, những đời tha phương cầu thực ("đồng bệnh tương lân" mà !). Ôi những người VN đến được nước Mỹ tự do, để tự do vươn lên (bằng ý chí và nghị lực Phù Đổng). Tự do đổ ập xuống (vì tai nạn, rủi ro, bệnh tật). Tự do sống. Tự do chết. Tự do mặc cảm. Tự do khóc cười những thất thế sa cơ:

 

Ngày ngày chạy rông như thằng phải gió

Đêm về nằm vùi, nước mắt chứa chan (CAO TẦN)

 

Hoặc tự do thấy mình số hãy còn đen :

 

Là người bỏ nước đi chui,

Tôi đang trong xó đen thui cuộc đời (TRẦN VẤN LỆ)

 

"Không lâu nữa, chúng ta sẽ bước vào ngôi nhà 21

Nhưng chẳng nhờ thế

(mà) những người sắp chết đói

ở Á Châu, Phi Châu

sẽ tự nhiên .. no bụng

cũng chẳng nhờ thế

mà nhân loại sẽ tẩy xóa được những vết thẹo

linh hồn

vốn ngồn ngộn, rói, tươi

tích lũy từ hàng nghìn năm trước" (DU TỬ LÊ)

 

*

 

Ủa. Mà tôi đã thực sự tỉnh thức chưa vậy, khi vẫn còn hậm hực về chuyện cái "lò bát quái" này,  khi nó đã bị đóng cửa từ khuya rồi vì làm ăn lỗ lã sao đó ? Trong khi đề tài nóng hôi hổi của đầu thế kỷ 21 này là: Jobs ở Mỹ đang tìm cách "vượt biên" về những xứ nào công nhân rẻ mạt kia kìa và cũng chả cần ba cái thứ bảo hộ lao động và quyền lợi cho công nhân mắc mỏ như ở đây đâu !!!!

 

 

 

 

-Cuối tháng 09/95

Gò lại đầu tháng 03/04-