HẠT LỆ NHƯ SƯƠNG

 

Tôi treo ngay ngắn cái áo dài màu nâu đỏ (lấp lánh những hạt kim tuyến hoa văn) lên vách, vuốt cho hai vạt áo dài thẳng thớm, rồi ngồi xuống ngắm nghía nó, chiêm ngưỡng nó .. Chả biết khi nào tôi sẽ mặc áo này, nếu năm 2006 tôi không có dịp để đi HỘI NGỘ Thầy Cô và Bạn Bè Rạch Giá-Kiên Giang ..

 

***

 

Lần đầu tiên được vào Trung Học, sau nỗi mừng vui hớn hở vì sắp được làm người nhớn, thì bộ đồng phục áo dài trắng, là cả một vấn đề . Vì mẹ con tôi phải đi lựa vải nào vừa rẻ, vừa khỏi phải tốn công quạt than ủi áo, ủi quần toát cả mồ hôi hột (dạo ấy nhà tôi chưa có bàn ủi điện). Hàng lụa thì sang lắm, quí phái lắm, nhưng eo ơi, lúc ủi thì chỉ có mà thác. Vì phải rảy nước vào, đừng có ướt nhẹp quá mà cũng đừng có khô ráo quá. Rồi lúc mặc vào thì cứ là phải gượng nhẹ, nưng niu, đố có được tốc cả hai vạt lên, cột lại thành chùm ngang hông đặng nhảy cò cò, hoặc ngồi bệt xuống chơi chiền chiền. Vì sau cái lúc quên béng cả trời lẫn đất đó, cởi cái túm buộc đó ra, thì mới hỡi ơi ơi vì hai cái vạt áo (công trình ủi ẻo cả nửa buổi trời) chả khác nào cái nắm giẻ lau, nhàu nát thấy ghê !!!

 

Mãi đến năm đệ ngũ, đệ tứ, thì cái áo dài mới trở thành một vũ khí lợi hại của phe con gái thì phải. Vì tụi tôi đã có những biến đổi đột ngột từ cơ thể tới tính tình. Thì dậy thì đó mà, thì trổ mã đó mà. Đã vậy sau hai năm vật lộn với quạt than, rảy nước, công trình ủi ẻo của phe ta đã trở thành điêu luyện, nhuyễn nhừ rồi. Lại còn biết mình hàng nào đẹp mà bền. Rẻ mà nhiều khi khỏi phải ủi. Cứ giặt đừng vắt nước đến khô cong, gãy nát áo, rồi giũ ra máng lên cho nước tự do ròng ròng nhỏ giọt độp độp xuống. Khi áo khô là có thể lười lĩnh mà mặc vào trường những ngày ủ dột, lâm ly, sau khi khoác ngoài một cái áo len dày cộp.

 

Thương thuở học trò dáng dịu dàng

Những lần tan lớp bước lang thang

Lá vàng từng cánh xoay trong gió

Áo trắng hai tà lay nhẹ nhàng

(NHƯ LY)

 

Cái nịt ngực cũng là  điều hết sức khổ tâm cho bà mẹ nhà quê, nhà mùa, và cho chính bản thân tôi. Vì bất ngờ có cái thông báo của trường, vào từng lớp, nêu rõ ràng về cái chuyện phải mặc chuối chiên (Soutien) bên trong áo lót, vì không được để hai cái gò bồng đảo nó cứ tưng tưng trêu gan mấy ông thầy hoặc làm thò lõ mắt phe đực rựa. Má tôi hồi nào tới giờ có biết cái chuối chiên ra làm sao đâu. Cái thời con gái của má thì yếm thắm, váy sồi (ngoài Bắc), hoặc quần đen, áo bà ba (Rạch Giá) . Còn những dịp trọng đại thì cũng áo dài phủ ngoài áo bà ba  là đã lịch sự lắm rồi. Ai đời mà phải mặc để nịt, thực sự là để khoe hai cái đỉnh .. gió hú như vậy bao giờ. Xấu hổ chết ! Sau này lên Sài Gòn, chắc má cũng biết chuyện độn ngực, độn mông của các ca sĩ, đào chiếu bóng. Bà chỉ biết chép miệng lắc đầu. Nếu bà còn sống và đang ở cái xứ phồn thịnh nhất thế giới này thì chắc là bà sẽ phải chép miệng và lắc sái cả đầu vì những bịch Silicon, vì những cái Wonder Bra, Water Bra của các bà các cô đã được những trung tâm sửa sắc đẹp lắp ráp vào, hoặc hãng Victoria Secret quảng cáo ầm ĩ .. Ối giời ơi. Thì Nam Tu, Nữ Nhủ mà lị !!! Nhưng coi chừng nhá, các bác có máu Tề Tuyên, thời đại tân tiến này, có NHỦ mà vẫn là NAM chính cống bà lang trọc à !!!

***

 

Thôi đừng soi nữa lược gương

Thôi đừng rẽ nữa con dường phù du

Đẹp như con nước mùa thu

Trăm năm rồi cũng rối bù em ơi

(NGUYỄN ĐỨC NHƠN, Thư Quán Bản Thảo tập 12)

 

Khi chấm dứt cái thời áo dài trắng suốt 6, 7 năm trung học, có người tiếp tục lên Đại Học, hè về lại nhà (vì Đại Học thường ở Cần Thơ hay Sài Gòn). Hoặc bay qua Sư Phạm Vĩnh Long. Có bạn lấy chồng đẻ con. Có đứa đi làm công sở. Có đứa đăng lính, làm Sĩ Quan. Riêng tôi đã vĩnh biệt Xóm Biển Rạch Giá để lên Sài Gòn tiếp tục con đường chữ nghĩa và mộng công danh. Vĩnh biệt luôn cái áo dài thơ ngây trong trắng, hồn nhiên ..

 

Áo trắng giờ đây hết trắng rồi

Vướng bùn, vướng bụi tháng ngày trôi

(NGỰA HOANG)

 

Suốt một thời Văn Khoa màu khói lam và màu nâu là hai màu áo dài tôi ưa thích nhất. Tôi ẩn trong hai màu áo ấy để tụng bài, gạo chữ, để tai ngơ mắt lấp trước những thú vui tưng bừng rộn rịp của Kinh-Đô-Ánh-Sáng Sài Gòn. Y chang như một đứa con gái lạc hậu, nhà quê, chân mang guốc gỗ, áo dài lam, túi xách quàng vai, ngày ngày đi học. Ngày ngày đi qua những con hẻm ồn ào. Đi qua những hàng quà hấp dẫn. Đi qua những tiệm áo dài tủ kính rực rỡ đầy những chiếc áo dài mẫu lộng lẫy, huy hoàng. Đi qua những hàng giày dép, phấn son. Đi qua những quyến rũ, mê hoặc chết người mà giả bộ như không chàng ràng, không ham muốn. Hình như suốt một thời con gái, con lứa, tôi rất ư là kín mít. Tôi như một gian phòng bừa bộn, tối và chồng chất đầy những hỗn mang chi sơ. Đã thế tôi luôn bị đời nhìn hoặc nhìn đời bằng hai cái đít ve chai dầy cộp. Cái độ cận của tôi càng ngày càng tỷ lệ thuận với mảnh bằng cố công theo đuổi.  Nên dù thấy cái thằng cha này dễ thương quá đi mất mà biết  thương chẳng dễ: Bồ của thằng chả ôi chao, đến mình mà còn mê thì bảo sao .. Cái thằng cha kia chán mớ đời, tán đào mà khoe cái chuyện nuôi heo đặng kiếm tiền cưới em.  Trời ơi là trời, đúng là dân Vai u, thịt bắp, mồ hôi dầu, Lông nách một nạm, chè Tầu một hơi (Ca dao). Tôi cứ léo nhéo như vậy trong bụng lép kẹp của mình, còn ngoài mặt thì cứ ra tuồng bay bổng và chả bao giờ thấy phân chó đầy đường đi !!!

 

Rồi cũng tới ngày tên mọt sách, gã học gạo, là tôi, công thành danh toại. Tôi lại đi tiếp con đường Bảng đen, phấn trắng, phượng hồng. Chỉ khác một chỗ ngồi và màu áo. Tôi gặp lại tôi ngày nào trong những tà áo trắng học trò tôi. Cũng những cái mụn dzô dziên trên khuôn mặt dậy thì. Cũng những đôi chân bắt đầu dài hơn trổ mã. Cũng những cái áo nịt làm bực bội bờ ngực thanh xuân sung mãn. Cũng là cái chất mộc mạc, chân thành của gái quê tỉnh lẻ, của trai tráng mạch sống phơi trên luống cày, nói năng hiền lành như thóc với khoai  (nhạc PD).. 

Nhưng đến một ngày, có một số thóc khoai không nói năng hiền lành nữa. Mà lạnh như tiền. Mà đeo băng đỏ ở cánh tay Quân Quản. Thầy Cô bị lùa đi cải tạo. Hoặc ra ngồi chợ trời . Ai là gốc sĩ quan thì thời gian đày ải càng đằng đẵng mịt mù hơn ..

 

Xin lỗi em cô gái Sài Gòn

Đã vì ta mà xa giảng đường, thư viện

Xa thời mộng-mơ-lưu-luyến

Để hóa thành cổ tượng giữa trầm luân

Vì áo cơm mà em ra chợ

Một hồn buồn giữa cõi rau xanh

Ngày văng tục trên miệng người láu cá

Mà em thì líu lưỡi bởi không quen ..

(TRẦN DZẠ LỮ, Thư Quán Bản Thảo tập 3)

 

Tôi không phải là cô gái Sài Gòn đó để được tác giả xin lỗi hết sức yêu thương, hết sức chân tình. Tôi cũng không vì áo cơm mà ra chợ, mà hóa thành cổ tượng giữa trầm luân. Tôi là giáo viên lưu dụng ! Vẫn đồng nghiệp đó. Vẫn trường đó. Nhưng đổi tên thành trường cấp hai. Và chúng tôi bị hạ tầng công tác là cái chắc rồi. Từ Giáo Sư dạy Triết, dạy Văn đệ nhị cấp, tôi trở thành Giáo Viên cấp hai tỉnh bơ, sau khi được cho đi học tu nghiệp xuống cấp với ơn mưa móc: LƯU DỤNG !!! Thế phải thế, thế thời phải thế.  Chứ biết làm gì hơn. Buôn bán dở ẹc từ khuya rồi. Mánh mung thì lại càng bất khả. Hồi nào tới giờ có nghề ngỗng gì đâu ngoài cái chuyện đi học và dạy học. Tam thập lục kế chỉ còn bấm bụng bấm gan làm người Lưu Dụng. Làm người Lưu Dụng để có tem phiếu. Để có bo bo. Để có gạo mối mọt bò lúc nhúc. Để đứng xếp hàng chầu chực giữa trưa nắng, mặt đỏ gay, đầu váng vất, cố mua giành mua giật tí thịt bầy nhầy, bạc nhạc về cúng ông bà ngày tư ngày Tết. Để được mấy mét vải may quần áo cùng một màu, làm cả xóm, cả làng, người nào người nấy như là mấy đứa ở Cô Nhi Viện cả lũ.

 

Làm người Lưu Dụng để bình luận thơ văn theo giáo án của Bộ đề ra. Để khen cái bài, hoặc cái đoạn mà mình không muốn sờ tới vì nó xạo sự quá. Để lên gân khuyên các em phải yêu cái này cái nọ, toàn những điều mình cứ muốn ộc ra vì lợm giọng, buồn nôn. Làm Giáo Viên Lưu Dụng để có một ngày, có một em học sinh giỏi hỏi tôi bằng một câu thì thào mà cứ như những lằn roi báng bổ quất vào mặt tôi nhức nhối cho đến hôm nay: Sao bài nào cô cũng khen hay hết vậy cô ???

 

Đêm đó tôi thức trắng. Nếu cô không khen thì cô sống thế nào hở em để nuôi mấy miệng ăn ??? Nếu cô không đóng đúng vai trò một người trên bục giảng mà họ là đạo diễn không chỉ một màn, một tuồng mà với thâm ý đày đọa trọn một đời trí thức (thua cục phân) này thì cô sẽ về đâu ???

 

Đêm đó cũng là đêm tôi tự hứa với lòng mình CHỈ NÓI HAY KHI LÒNG MÌNH THỰC SỰ TIN LÀ HAY !!! Bằng không tôi sẽ thòng thêm cái câu của tác giả nào đã phẩm bình hay dở. Nhưng đâu có được yên thân. Vì trong một buổi họp Phê và Tự Phê của Hội đồng Giáo Viên toàn trường, cá nhân tôi đã bị kiểm thảo tưng bừng hoa lá vì cái luận điệu khen-phải-chăng và rất-chiếu-lệ này. Thế rồi, tôi bị bắt buộc phải ngựa quen đường cũ, nếu không lão xà ích sẽ quật nát mông luôn !!! Cũng liều nhắm mắt đưa chân, Để xem con tạo xoay vần đến đâu (ND). Cũng đành: Trói thân Kỳ, Ký cho vào rọ, Rút ruột tang bồng trả nợ cơm vậy thôi.

 

Người xưa thất chí lui về ẩn

Cần trúc buông câu Lã Vọng chờ

Ta nay cơm áo phờ râu tóc

Về vườn sống để đỡ bơ vơ

(PHAN NHỰ THỨC, Thư Quán Bản Thảo tập 3)

 

Tôi đâu có đủ khí tiết để lui về ẩn, hoặc đủ mạnh để về vườn cày sâu cuốc bẫm, trồng cây hái quả mà sống đoạn tháng qua ngày. Tôi bệnh hoài, bệnh hủy, nhiều khi vào nhà thương nằm điều trị cả nửa tháng trời mà bác sĩ vẫn không tìm ra căn nguyên, đành cho về nhà. Đây là cái lý do chính yếu làm tôi thờ ơ, lơ là với hết thảy mọi sự, vì cái mạng mình còn không biết cầm chắc được đến bao lâu .. ??? Tôi đã ơ hờ thả nổi đời mình cầm bằng như bèo giạt, lục bình trôi ..

 

Đâu có ai muốn làm cây chùm gửi

Đâu có ai muốn làm hạt bụi bén chân anh

Đâu có ai muốn làm hòn máu kết thành người vô tội

Vậy mà tôi lại là tôi

Run từ cội đến cành !

(Bài Chợ Quán)

 

Từ đó tôi làm cái gì, chuyện gì, cũng trong tâm trạng một người đóng trò, một con hát, một ả đào nương. Manh quần, tấm áo là trang phục để thủ diễn một vai trò nào đó. Khi cởi lớp này ra, mặc lớp khác vào, tôi lại bận bịu với một vai tuồng mới nữa.(Vai học trò, vai sinh viên, vai cô giáo, vai chót lưỡi đầu môi hoan hô, đả đảo, vai lên gân làm kẻ yêu nước bằng mồm, vai giám đốc, dám xúi mà mình thì bằng chân như vại, vai trung gian (vừa trung vừa gian), vai té giếng, vai Đồng Cô Bóng Cậu .. !!!!) Đã vậy, sau một tai nạn xe cộ, tôi tưởng trí nhớ mình đã tiêu ma rồi. Cũng may. Rồi đâu lại vào đấy. Chỉ tiếc là hình thì còn, mà bụng chết đòi nau.

***

 

Thời gian rót từng giọt buồn tê héo

Sự sống đi như hương bỏ hoa chiều

(XUÂN DIỆU)

 

Thời gian qua nhanh quá. Mới hồi nào, áo dài trắng hồn nhiên Rạch Giá. Mới hồi nào áo lam, áo nâu chìm lỉm giữa giảng đường uy nghi Sài Gòn. Mới hồi nào áo dài tươi trẻ Nữ Giáo Sư đường bệ. Rồi chiếc áo dài buồn của cô giáo Lưu Dụng. Để đến bây giờ, chiếc áo dài nâu đỏ lóng lánh kim tuyến của một bà già lưu vong được máng trên vách để tuởng nhớ quê nhà.

 

Thời gian qua nhanh quá. Mới hồi nào đi đứng chạy nhảy như chân sáo tung tăng. Bây giờ mỗi lần trái gió trở trời các khớp xương hành hạ đau đớn. Cái lưng đau. Cái đầu gối nhức. Những ngón tay sưng cứng đờ ra những buổi sáng trời sương giá. Chưa kể tóc bạc, da nhăn, mắt mờ, tai điếc. Chưa kể: Bệnh hoạn cắn xương như rắn rúc (XD). Chưa kể  Mỡ Cao. Huyết Áp Cao. Đường cao. Chưa kể nỗi cô đơn quạnh quẽ âm thầm của những đời đơn lẻ:

 

Ganh với tha nhân, mình lẻ bóng

Tủi cùng thiên hạ, họ song đôi

(NGÔ PHỦ)

 

Cái cơ thể này dường như càng ngày càng không còn là của mình nữa. Nó phản phúc. Nó dở quẻ. Nó không cho phép được dự định một điều gì. Vì sẽ có một biến chứng gì đó sẽ xảy ra cho kẻ đang ở bến bờ tiếp giáp hư không.

 

Tôi nhìn cái áo dài của mình, như nhìn lại đời mình. Màu sắc đổi thay. Mẫu mã đổi thay. Cách trang trí hoa văn trên ngực áo đổi thay. Tà vạt dài ngắn, rộng hẹp tùy thời trang. Cổ cao, cổ thấp, cổ thuyền. Chít eo, để rộng thong dong .. Tất cả đều chỉ làm chiếc áo dài Việt Nam thêm duyên dáng, dịu dàng mà hấp dẫn vô ngần.  Còn đời mình thì cũng đổi thay mà theo chiều nghịch đảo đau lòng không thể tránh né: Trẻ đeo hoa, già đeo tật. Thì tôi đang mang chứng tật lớn nhất của tuổi già đây: tật hay chảy nước mắt, những giọt nước mắt như sương, nhớ về những tháng ngày yêu dấu quê nhà.

 

 

 

 

Chớm thu 2004