Trường hợp
Ỷ Lan kể cũng lạ! Làm sao một cô đầm,
sống trên đất Pháp, lại nói tiếng Việt và
c̣n tranh đấu cho Việt Nam? Từ ngày qua Pháp làm
việc tại ṭa soạn Quê Mẹ, Ỷ Lan
được nghe không biết bao nhiêu người
Việt kêu lên câu hỏi này, với đôi mắt kinh
ngạc lúng túng!
Nếu mỗi
lần nghe câu hỏi đó Ỷ Lan ăn được
một đồng bạc, chắc giờ này Ỷ Lan
đă thành triệu phú rồi! Chứ không c̣n loay hoay
vất vả trên "xứ người" như hôm nay!
Lúc đầu, khi có
người Việt đặt câu hỏi ấy, Ỷ Lan
chỉ mỉm cười một cách kín đáo cho có vẻ
huyền bí, và đáp liền một câu ngắn gọn: -
Thế mới hay chứ !!
Nghe Ỷ Lan trả
lời nhanh như chớp, không do dự, ai cũng sợ,
tưởng Ỷ Lan chắc phải giỏi kinh khủng,
lại c̣n làm bộ khiêm nhường theo lối "nói là
bạc, nín là vàng" của người Đông
Phương, chọn chữ gọn gàng chính xác để
đáp lại họ. Nhưng họ càng sợ th́ Ỷ Lan
lại càng khỏe, v́ thật sự thưở đó,
Ỷ Lan ít nói không phải v́ khôn ngoan khiêm nhường,
nhưng v́ ḿnh mới bắt đầu học tiếng
Việt, chưa có đủ chữ để giải thích
dài ḍng !!
Nhưng sau đó,
với thời gian làm việc tại cơ sở Quê
Mẹ, Ỷ Lan được đọc thêm một ít
sách báo Việt ngữ, tiếp xúc với rất nhiều
người Việt tỵ nạn ba miền thuộc
đủ thành phần xă hội. Dần dần học
được một ít "vốn" chữ nghĩa
để trao đổi ư kiến với người
Việt.
Nhờ những
năm dài tiếp xúc đó, sau này, khi có ai hỏi Ỷ Lan
v́ sao ḿnh tranh đấu cho Việt Nam, Ỷ Lan đă có
thể tuôn ra một tràng lời nẩy lửa, pha lẫn
đôi chút chuyện cổ, vài câu ca dao tục ngữ cho
thật oai ! Có lần, Ỷ Lan kể rằng, chắc ngày
xưa tổ tiên Ỷ Lan nằm chung trong bọc trứng
của Mẹ Âu Cơ cho nên trong người Ỷ Lan
mới có một chút máu Rồng Tiên, làm cho kiếp này không
rời với "mệnh nước nổi trôi"
của người Việt. Một anh bật cười
nói : - Trời ơi, nếu tổ tiên chị Ỷ Lan vóc
cao như người Hồng Mao, làm sao có đủ
chỗ cho 99 quả trứng người Việt ḿnh kia ḱa
??
Nghe ngộ quá! Dù sao,
Ỷ Lan vẫn thích câu chuyện Âu Cơ và Lạc Long Quân.
Trong những buổi họp với những người
Việt hải ngoại, khi có dịp phát biểu, Ỷ Lan
hay xin phép dùng chữ "đồng bào" để
nối ḿnh với người Việt. V́ Ỷ Lan
cảmthấy rằng niềm vui lớn nhất của
đời ḿnh là được chia cùng nguồn gốc
với gịng giống Lạc Hồng (tức Lạc
Việt và Hồng Mao !!! -- theo ư nghĩ của Ỷ Lan !!)
để cùng đi về tương lai đầy t́nh
nghĩa Việt Nam.
Thường
thường, Ỷ Lan thích nghe người khác (nhất là
người Việt Nam) kể chuyện, nhưng lại
ghét kể chyện về riêng ḿnh. Nhưng hôm nay,
để đáp lại những câu hỏi chân thành và yêu
mến, Ỷ Lan xin kể chuyện "Ỷ Lan Hồng
Mao" (chứ không phải là Ỷ Lan Hoàng Hậu của
thế kỷ XI thời Lư) để thính giả nghe cho
vui. Bởi v́, không riêng người Việt Nam ở
hải ngoại, mà c̣n có nhiều người bên nhà, có lẽ
đang nghe đài hôm nay, đă viết thư cho Ỷ Lan
cách đây 2 năm, sau khi nghe Ỷ Lan đọc 6
truyện ngắn trên đài BBC. Rất nhiều
người viết, hoặc qua đài nhờ chuyển,
hoặc viết thẳng về ṭa soạn Quê Mẹ ở
Paris để làm quen với Ỷ Lan và hỏi v́ sao Ỷ
Lan quyết định học tiếng Việt và tranh
đấu cho Việt Nam.
Khi nhận được những bức thư
đó, Ỷ Lan vô cùng xúc động
Khi nhận
được những bức thư đó, Ỷ Lan vô
cùng xúc động. Cầm bức thư trên tay, ḷng Ỷ
Lan xót xa cho những người đang sống thiếu
thốn mà vẫn dám hy sinh nửa tháng lương mua tem
gửi thư cho Ỷ Lan. Và Ỷ Lan cảm
đưọc, qua những lời chân t́nh đơn sơ
ấy, sự cảm thông huynh đệ sâu xa, dù hai bên
chưa hề biết nhau hay gặp nhau.
Một trong những
bức thư gửi từ miền Nam làm Ỷ Lan
đạc biệt cảm động. Người gửi
là một anh thương phế binh. Anh đă tiết
kiệm một năm trời mới mua đủ tiền
tem. Đời sống của gia đ́nh anh, với 2
đứa con thật là khó khăn, khiến anh viết
trong thư : "Tôi là một thương phế binh
chế độ cũ. Năm nay tôi 45 tuổi. Năm 1969
tôi bị thương, vết thương làm tổn
hại đến tủy xương sống. Nên tôi bị
tê liệt hết hai chân. Bây giờ tôi chỉ c̣n sử
dụng được 2 tay, suốt đời ngồi
trên xe lăn tay di chuyển trong nhà mà thôi ... Với đời sống
mà những người c̣n đủ chân tay cũng đành
chịu đói hoặc phải làm những nghề bất
lương ..."
Có những bức
thư viết từ miền Trung trên giấy đen
đủi, với nét chữ "Bic" cạn mực khi
đậm khi nhạt, có cả thư từ miền Bắc
gửi qua cho Ỷ Lan qua Ṭa Lănh Sự Anh Quốc tại
Hồng Kông !! Nhận thư này Ỷ Lan hoảng hồn,
v́ mở ra toàn thấy chữ Hán. Ỷ Lan dốt chữ
Hán lắm, thấy chữ "chữ tác đánh chữ tộ",
nhưng may thay, đó chỉ là bản dịch bên Hồng
Kông, trong phong b́ kèm theo bản chính bằng "tiếng
ta" cho Ỷ Lan !!
Nhận được
thư nào, Ỷ Lan trả lời hết. Ở đây
dễ quá, một con tem gửi về Việt Nam chỉ
tốn 4 quan 30 xu. Ở Pháp, số tiền này có thể mua
được nửa kư gạo thơm, một kư lô
đường, một lít sữa tươi hay hai ổ
bánh ḿ, mỗi ổ dài bằng một cánh tay người
lớn. So ra rẻ quá. V́ tiền lương tối
thiểu của một người lao động không rành
nghề là 4.600 quan Pháp một tháng. 4.600 quan, mà một
bức thư chỉ trả 4 quan 30 xu th́ rẻ thiệt.
Nhưng Ỷ Lan có cảm tưởng ḿnh gửi đi
như chim ngàn cá biển, chẳng biết có đến tay
người nhận không ? Cho nên, nếu quư vị thính
giả cho phép, hôm nay Ỷ Lan xin kể lại như
một bức thư bằng âm thanh, nói rơ nguyên do v́ sao
Ỷ Lan học tiếng Việt, sống với người
Việt, và làm báo Quê Mẹ trên đất Pháp.
Hồi xưa, khi
Ỷ Lan c̣n thưở học tṛ ... Nói vậy thôi, chứ
hồi đó cũng không đến xưa lắm đâu !!
Thưở đó ở bên Anh, Ỷ Lan như hầu
hết mọi sinh viên và học sinh những năm 65,
rất bị xúc động khi thấy những h́nh
ảnh của chiến tranh Việt Nam chiếu hàng ngày trên
đài truyền h́nh. Chiều nào đi học về
cũng xót ruột xem h́nh ảnh các em bé mồ côi ngồi
khóc bên xác cha mẹ, hay ngược lại, cha mẹ ôm xác
con nức nở, các làng xóm bị đốt cháy, mẹ già
chạy loạn, không biết thoát ngă nào ... Từ nhỏ,
Ỷ Lan luôn luôn cảm thấy phẫn nộ trước
sự bất công. Không thể chấp nhận sống an
nhàn trong khi, bên kia địa cầu, những người
Việt Nam cùng tuổi với ḿnh đang chết chóc,
khổ đau dưới bom đạn chiến tranh.
Ỷ Lan không hiểu ǵ nhiều về Việt Nam, nhưng
cảm thấy ḿnh có bổn phận phải lên tiếng,
hay đóng góp theo khả năng nhỏ nhoi của ḿnh cho ḥa
b́nh Việt Nam.
Lúc đó, muốn hiểu rơ vấn đề Việt
Nam cũng rất khó
Lúc đó, muốn
hiểu rơ vấn đề Việt Nam cũng rất khó.
Báo chí loan tin một cách rất "chính trị",
dựa theo khuynh hướng này, khuynh hướng nọ,
nhưng không ai nói lên tiếng nói thật sự của
người dân Việt b́nh thường đang đau
khổ như một nạn nhân. Do đó, Ỷ Lan nhất
quyết đi t́m con đường hoạt động
để giúp cho người Việt. Mít-tinh nào họp
mặt, Ỷ Lan cũng đi, bất cứ biểu t́nh
nào xuống đường, Ỷ Lan cũng theo. Một
hôm, rất may mắn, Ỷ Lan nghe đến ông Vơ Văn
Ái thuyết tŕnh tại thành phố York, nơi Ỷ Lan
ở. Ông Ái thuyết tŕnh bằng những lập luận
và thông tin mới, làm Ỷ Lan giật ḿnh lắng tai nghe
từng lời. V́ thường khi, trong các buổi diễn
hành xuống đường, Ỷ Lan chỉ
được nghe những điều rất đơn
giản. Nào là ... "Đế quốc Mỹ gây chiến
!!". Nào là .."Nhân dân Việt Nam anh hùng chiến
đấu cho ḥa b́nh, dân chủ, trung lập". Lập
luận đơn giản này làm cho ḿnh dễ chọn
lựa giữa phe thiện, phe ác, phe lành, phe dữ. Ỷ
Lan đâu dè trong thực tế, vấn đề Việt
Nam bị lệ thuộc với vấn đề quốc
tế và rất phức tạp. Ngay người dân
Việt Nam cũng không bao giờ được hỏi ư
kiến, hay được quyền chọn lựa.
Những lời ông Ái
nói hôm đó đi thẳng vào trái tim của Ỷ Lan. Ông
càng giải thích, Ỷ Lan càng thấy t́nh h́nh Việt Nam
không giản dị như ḿnh tưởng, hay như báo chí
truyền thanh, truyền h́nh đề cập. Sau buổi
thuyết tŕnh, Ỷ Lan chạy tới gặp riêng
đến ông Ái để hỏi : - Thưa ông, Ỷ Lan
không có tiền nhưng rất muốn đóng góp chút ǵ có
ích lợi cho dân tộc đau khổ của ông. Làm sao
đây ?
Ông Ái đề
nghị : "Việc quan trọng nhất là cô thông tin cho
dân chúng ở Anh biết rơ thực trạng Việt Nam.
Biết rơ sự thật th́ mới không sai lầm trong
việc ủng hộ. Hai là, nếu cô có th́ giờ dịch
giúp các tài liệu cho văn pḥng chúng tôi ở Paris,
để thông báo cho thế giới ..."
Ỷ Lan đồng
ư liền, và hứa, khi xong năm học, sẽ qua Pháp làm
thư kư không lương trong ṿng một năm.
Lúc đó, làm sao Ỷ
Lan ngờ rằng cuộc gặp gỡ với ông Ái
nhờ duyên may hay v́ số phận sắp đặt, và
những lời đề nghị của ông tại một
thành phố khỉ ho c̣ gáy nơi xứ sương mù
Hồng Mao, sẽ đưa dẫn Ỷ Lan vào một
thế giới rực nắng văn minh và t́nh nghĩa
Việt Nam ; dẫn đưa Ỷ Lan vào một cuộc
đời mới. Cuộc đời thật. Và ai ngờ
rằng, 1 năm làm việc không lương sẽ kéo dài
thành trên chục năm làm việc -- vẫn không
lương !! Ở đây, sống chung với
người Việt cùng một lư tưởng, như
bầu bí chung giàn !! Rồi dần dần, từ tiếng
Hồng Mao, Ỷ Lan sẽ chuyển qua tiếng sông
Hồng, vượt sóng thành tiếng sông Hương luôn,
làm cho các bạn trong đài BBC lắc đầu, sợ
không ai hiểu !! Các anh ấy nói : "Phát âm tiếng
Huế, th́ ..." Họ cứ th́ ... th́ .. lơ lửng
chết người như vậy, làm Ỷ Lan ngày đêm
lo sợ !!
Nhưng hỡi
ơi, bao năm đă trôi qua, Ỷ Lan không quên
được ngày đầu tiên qua làm việc tại
Paris. Hôm đó, anh Ái đưa một xấp thư,
nhờ Ỷ Lan, như người thư kư, trả
lời dùm. Và anh Ái nói một cách rất tự nhiên : "Cô
đánh 10 ngón, phải không ?"
Ỷ Lan đỏ
mặt, xấu hổ. Trời đất !! Ḿnh qua Pháp làm
thư kư, nhưng có bao giờ bận tâm về việc
đánh máy đâu !! Tự nhiên cảm thấy ḿnh đúng là
"điếc không sợ súng" !! Nhưng v́ tự ái
dân tộc, và tánh "phớt tỉnh Ăng-lê", Ỷ
Lan cầm xấp thư, nói ngon lành : "Dạ, biết
đánh máy chứ !!" Rồi Ỷ Lan quyết liệt
ngồi trước máy đánh chữ, trong ḷng run sợ.
Đánh một ngón chưa xong, đánh tới 10 ngón th́
biết để vào đâu chín ngón kia !!
Anh Ái là người
trí tuệ, tinh mắt lắm, Ỷ Lan "múa ŕu" qua
mắt anh sao được ?? Nhưng anh để cho
Ỷ Lan yên, không nói một lời. Sau một ngày dài nghe
tiếng máy lóc cóc chậm chạp như ngựa què gơ vó, Ư
Lan đứng dậy bên thùng rác đầy nghẹt
giấy viết thư hỏng, và hănh diện đưa ra
bức thư cho anh Ái kư. Anh liếc qua bức thư
đánh ... gần sạch sẽ, và nhẹ nhàng, mỉm
cười, hỏi : - Kư ở đâu, cô ?
Ỷ Lan nh́n kỹ -- mặt lại đỏ như
gấc
Ỷ Lan nh́n kỹ --
mặt lại đỏ như gấc !! Thư vừa
đúng trang, nhưng không c̣n khoảng trống kư tên !
Phải đánh lại !! Và h́nh như lúc đó càng đánh càng
hỏng, y như cụ Phan Khôi đă nói :
Sửa sai rồi
lại sửa sai
Sửa th́ cứ sửa, sai th́ cứ
sai
Riêng Ỷ Lan th́
lắc đầu tự thán :
Càng trông càng đánh
càng rầu
Hai tay chụm lại
cái đầu muốn điên
Nhưng rồi
như Quốc Văn Giáo khoa Thư dạy : "Có chí th́
nên" ... Sau một thời gian đằng đẵng
"lao động vinh quang" như ngựa quen
đường cũ, Ỷ Lan đă có thể đi thuê in
danh thiếp, không phải với chức "tốt
nghiệp trường Mẫu giáo", mà là Ỷ Lan,
"đả-cơ-khí-tự-viên" của ṭa soạn.
Nhưng có lẽ lư do
khiến Ỷ Lan ư thức và quyết định học
tiếng Việt là do một chuyện cười sinh ra.
Sao lạ thật ! H́nh như hầu hết biến cố
quan trọng trong đời Ỷ Lan luôn luôn khởi
đầu từ một chuyện vui !!
Chuyện ấy
xẩy ra một hôm thứ bảy. Ỷ Lan đang
ngồi ăn cơm tối với các anh chị trong
văn pḥng, th́ có anh Thôi đến chơi. Anh Thôi là
người Mỹ Tho, mạnh khỏe to xác. Anh là em út trong
gia đ́nh 14 con, toàn là con trai !! Mấy anh lớn
đều được cha mẹ đặt tên nghe du
dương hay oai hùng, đầy ư nghĩa như Anh, Hùng,
Hào, Kiệt, Tiến, Quốc ..., nhưng sau bao nhiêu năm
"sản xuất vượt chỉ tiêu" (đông con
quá xá!), cha mẹ vừa mệt mỏi vừa cạn ư,
đặt tên mấy đứa sau là "Út anh, Út em, Út ít",
khi tới phiên anh th́ chỉ c̣n lại chữ "Thôi"
là hết !!
Đến chơi,
ngồi uống trà, anh Thôi kể một câu chuyện
bằng tiếng Việt, nghe có vẻ hấp dẫn
lắm, ai nấy đều ôm bụng cười,
cười hăng hắc muốn rụng răng luôn !
Ỷ Lan quê quá, chẳng hiểu ǵ hết. Câu chuyện ǵ
kỳ vậy, Ỷ Lan chỉ bắt được
mấy chữ "oa oa, oa oa" nói hoài, nói măi, mỗi
lần nói là gây vang tiếng cười to lớn. Bực quá
! Ỷ Lan ra hiệu cho anh em, hy vọng người nào
dịch dùm câu chuyện. Nhưng ai cũng cười,
chịu thua. Họ nói rằng Ỷ Lan không hiểu
được, v́ dịch ra chả có ǵ đáng
cười hết ! Ỷ Lan tức quá, tưởng anh em
giấu cái ǵ đây ! Ḿnh đoán chắc là anh Thôi đang
kể chuyện một bầy vịt, hay mấy em bé khóc
v́ cứ nghe măi mấy chữ "oa oa, oa oa" ! Cuối
cùng anh Ái dịch nghĩa cho Ỷ Lan, và thật sự,
Ỷ Lan chẳng hiểu v́ sao mọi người
đều cười bể bụng ! Không hiểu, v́ không
nghe được giọng rặt Nam ... của anh Thôi nói
câu đơn sơ mà cà chớn : "Hôm qua qua nói qua qua mà
qua hổng qua !! Hôm nay qua hổng nói qua qua, mà qua qua !!"
Nh́n anh Thôi kể
chuyện, dù không hiểu đề tài anh nói, Ỷ Lan
thấy rỏ rằng từ khi anh nói tiếng Pháp
đến khi chuyển sang tiếng Việt, anh Thôi thành hai
con người khác nhau. Khi nói tiếng Pháp, anh rụt rè,
lễ phép, trịnh trọng, và chậm chạp. Nhưng
khi anh nhẩy vào ngôn ngữ Việt, anh như cá vào
nước. Vắt vẻo tận mây xanh một cách thú
vị. Tiếng nói, tiếng cười, và ngay cả ánh
mắt trong anh hoàn toàn khác. H́nh như anh chỉ sống
thật sự khi anh nói tiếng Việt. Có lẽ quê
hương không là lănh thổ, quê hương là tiếng
nói, là ngôn ngữ.
Và Ỷ Lan chợt
hiểu rằng, muốn giúp người Việt Nam th́
phải t́m hiểu họ, trước hết bằng cách
học tiếng Việt. V́ tất cả sinh hoạt phong
phú, triết lư nhân đạo của người Việt
nằm trong ngôn ngữ, vừa thi vị vừa thực
tế. Nếu không, Ỷ Lan chỉ có thể đứng
ngoài giúp vô, và nhiều khi cách giúp đó c̣n làm hại
người, làm hỏng việc, như một số
lớn người ngoại quốc qua ư thức hệ tây
phương, đă làm hại dân tộc Việt, đă nô
lệ hóa con người Việt trong lịch sử
cận đại.
Ỷ Lan bỗng
thấy rơ con đường của đời ḿnh.
Học tiếng Việt, t́m hiểu tâm hồn và
ngưỡng vọng của người Việt,
để từ đó làm hết ḷng theo khả năng bèo
bọt của ḿnh, giúp cho những ước mơ đó
thành h́nh, và tiếng nói thực của người Việt
có tiếng vang khắp thế giới.
Ỷ Lan cũng muốn
trở-thành-người-Việt, để có thể
sử dụng chữ "đồng bào"
Ỷ Lan cũng
muốn trở-thành-người-Việt, để có
thể sử dụng chữ "đồng bào".
Trở thành người Việt bằng cách tranh
đấu cho "Quyền làm Người Việt Nam"
cho chính ḿnh, và cho mọi người khác !
Quư vị thính giả
thấy không ! Chuyện "Ỷ Lan Hồng Mao"
sống trên đất Pháp, nói tiếng Việt và làm báo
Việt ngữ sơ sài thế thôi, không có ǵ lạ lùng
đâu ! V́ Ỷ Lan chỉ là 1 trong 60 triệu đồng
bào đang sống, đang nhất tâm giữ ǵn trái tim
Việt, theo nhịp đập của tiếng trống
đồng từ một thưở Vua Hùng xưa.
Bibliographie :
Quê nhà, truyện kư
Ỷ Lan, Quê mẹ xuất bản, Paris, France 1988
(THỤY VI sưu tầm)
MỐI T̀NH HỒ XUÂN HƯƠNG
MỐI T̀NH HỒ XUÂN HƯƠNG
******
Dặm khách muôn ngh́n
nỗi nhớ nhung
Mượn ai tới đấy gửi cho cùng
Chữ t́nh chốc
đă 3 năm vẹn
Giấc mộng
rồi ra nửa khắc không
Xe ngựa trộm
mừng duyên tấp nập
Phấn son càng
tủi phận long đong
Biết c̣n mảy
chút sương gieo măi
Lầu nguyệt
năm canh chiếc bóng chong
******
(Thơ HXH, trang 76,
dưới nhan đề tác giả có chú: Hầu, Nghi Xuân,
Tiên Điền)
Hoàng Xuân Hăn viết
trong La Sơn Yên Hồ, tập III, trang 914-915:
Tháng 2 năm Quí Dậu (1813),
Nguyễn Du được thăng Cần Chánh Điện
học sĩ, rồi được chọn làm Chánh Sứ
đi tuế cống triều Thanh . Có lẽ tin này
đồn ra đến Thăng Long đă nhắc cho Xuân
Hương nhớ chàng xưa từng đă dan díu với
ḿnh trong 3 năm, rồi vào Kinh, tuyệt không tin tức, nay
được vinh dự ra đi Sứ; mà ḿnh, số
phận vẫn long đong. Nàng mừng cho Hầu và có
lẽ ước thầm Hầu c̣n nhớ t́nh xưa và khi
trên đường đi sứ qua Thăng Long, Hầu ghé
bước lại nhà thăm hỏi, kẻo ở Cổ
Nguyệt Đường, nàng vẫn "5 canh chiếc bóng chong"
Với tính t́nh và trường
hợp như thế, Nguyễn Du lúc ấy khó mà quên
được Xuân Hương, nhưng bấy giờ
Hầu là quan to phụng sứ, vả lại bấy
giờ Hầu đă 48 tuổi (sinh năm 1765). Ra làm quan
triều Nguyễn, Hầu lại giữ thái độ
rất cẩn thận dè dặt. Vậy không thể đáp
mộng Xuân Hương. Nhưng biết đâu Hầu không
nghĩ tới
Và sách Các nhà Nho cổ điển VN:
Nguyễn Trăi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương trang
411-412 chép:
Điều đặc biệt làm cho
ta chú ư, là dáng điệu chung của bài thơ. Ở
đây ta thấy cái nàng Xuân Hương vỗ lên
đầu đá mà cười, là đàn chị thiên hạ
:" Cha kiếp đường tu sao lắt léo!", ngang
ngược : "Đứng tréo chân" để mà "trông theo
cảnh hắt heo"; không sợ những cách nói sống sít :
"Đầu sư há phải "ǵ" bà cốt". Cái nàng Xuân Hương
mà không ai khuất phục nổi: "Xiên ngang mặt
đất, đâm toạc chân mây". Cái nàng Xuân Hương
với bản lănh xé phá trong xă hội cũ: Khua lắc
cắc, Vỗ long bong, Chen chân xọc, Ghé mắt ḍm. Cái nàng
Xuân Hương dám nhiếc đời : "Sáng banh không kẻ...
, Trưa trật nào ai..." Nàng Xuân Hương ấy lại là
nàng Xuân Hương xiết bao mềm mại trong bài
thơ này. Yếu tố ǵ đă xảy đến ?
Phải chăng là yếu tố Nguyễn Du ? Người
nhận bài thơ là tay tài t́nh bậc nhất sáng tạo ra
truyện Kiều, đă sinh ra Thúy Kiều và Từ Hải,
nhà thơ có những lời" Trong như tiếng hạc bay
qua", và khi cần thiết, cũng biết "Đục như
nước suối mới sa nửa vời" Phải
chăng yếu tố đó ? Phải chăng v́ tâm trí
Hồ Xuân Hương phục người tài cao hơn ḿnh
: NGUYỄN DU ?
Cũng kỳ lạ thật. Người
ở những bài thơ khác cứng cỏi thách thức :
Nín đi kẻo thẹn với non sông, Thân này đâu đă
chịu già tom, Lại đây cho chị dạy làm thơ,
Không có .. nhưng mà có ..mới ngoan, th́ trong bài thơ này,
nghĩa là đứng trước người nhận bài
thơ này đă nói : "Phấn son càng tủi phận long
đong", tự xưng ḿnh là "phấn son" là một sự
chịu nhún trước người đàn ông cụ
thể này, thật thà nói đến "cái phận long
đong" nổi nênh lận đận của ḿnh, và thành
thật "tủi" trước người tri kỷ !, mà
lại càng tủi sau khi "Xe ngựa trộm mừng duyên
tấp nập", nghĩa là tủi 2 lần. ta đă
thấy có bài thơ nào của Hồ Xuân Hương
chịu nhún trước ai chưa ? Bài thơ này là
trường hợp DUY NHẤT. Nó là gửi cho Nguyễn Du
tác giả truyện Kiều.
Khi làm quan ở Huế (1805-1808),
Nguyễn Du nhớ về Thăng Long nơi ấy có cô hàng
xóm cùng đi hái sen ở Tây Hồ năm nào-phải
chăng là Hồ Xuân Hương ?- Một mối t́nh ngây
thơ và trữ t́nh không kém mối t́nh với cô lái đ̣
sông Cái, hay cô Uy, cô Sạ ở Trường Lưu, qua bài
thơ Chiêm bao thấy hái sen trong tập thơ chữ Hán
Nam Trung Tạp Ngâm gồm 40 bài.
