 |
 |
|
Hương Vị Ngày Xưa: VỀ BIỂN ĂN
NGHÊU (Trần Văn Chi) - Không biết tự khi nào mà người
Sàigòn có "cái tật ăn
đêm" ? Ăn
đêm không chỉ vì nhu cầu đòi hỏi
của cái dạ dày, mà là thói quen,
thú vui của ngườì Sài Gòn
có từ lâu. Và vì cái tật ăn
đêm mà người Sài Gòn làm cho
thành phố Sàigòn trở nên là
"thành phố mất ngủ" kinh niên cho tới
nay ! Con đường Nguyễn Tri Phương, khu
Ngã Sáu Chợ Lớn, là khu ăn đêm
nổi tiếng với những món ăn Tàu;
trong khi đó món nghêu hấp, món ăn
khoái khẩu, đặc biệt và hấp dẫn
của Việt Nam ngự trị một mình một
cõi từ Ngã Sáu đến Bà Hạt
cho tới nay ! Nghêu hấp đựng trong cái thau nhôm,
hằng đêm được bày bán trên
lề đường, khách có đủ hạng
người, đàn ông, đàn bà,
người giàu kẻ nghèo tới ăn nườm
nượp bất kể nắng mưa !
Tin chắc rằng, những ai đã một
lần tới đó ăn qua đều phải
tìm cách quay trở lại, bởi sự hấp dẫn
của món nghêu. Con nghêu, bà con ngoài Bắc kêu
là con ngao, là loại như con sò, có
hai vỏ trắng, ruột
mềm, sống ở ven cửa sông, cửa biển
như Ninh Bình, Thanh Hóa mgoài Bắc,
nhưng nhiều nhứt
là Gò Công, Bến Tre ở miền Nam. Đèn nào cao bằng
đèn Châu Đốc, Gió nào độc bằng gió
Gò Công... (Ca dao) [Gió độc ở Gò
Công là gió thổi từ hướng Tây,
áp suất thấp, ẩm, người ở
đây gọi là gió chướng,
thưòng gây bịnh cho người và
thú vật, nhứt là vùng gần biển.] Không biết gió Gò Công độc cỡ
nào, chớ nói riêng với bạn rằng con
nghêu Gò Công thì ngon mà ăn không
độc như ăn nhằm con cua
đinh Cần Đước đâu. *** Lần về Gò Công, tìm đến
quê hương của con nghêu để thấy tận
mắt, biết rạch ròi đời sống con
nghêu mới thấy rằng có nhiều điều
bạn chưa nghe, chưa biết về con nghêu lắm,
dầu đã từng ăn qua con nghêu. Từ Sài Gòn về Gò Công có
hai ngã : ngã Xóm Củi hoặc
Tân An (đi ngã Mỹ
Tho thì xa gần gấp đôi nên ít ai
đi). Con đường trên dưới 60 cây số
mà ngày xưa ngồi xe
đò mất cả buổi là thường. Khách phải qua bắc Mỹ Lợi trước
khi vào địa phận Gò Công, mà
ngưới dân ở đây xưa nay quen gọi
là Bắc Cầu Nổi . Tuy
không nhộn nhịp như Bắc Mỹ Thuận
và Bắc Cần Thơ nhưng cũng để lại
cho du khách có lần đến thăm Gò
Công nhiều kỷ niệm về con người
, thổ ngơi, đặc sản ở đây.
Riêng một mình con nghêu cũng đã
để lại nhiều ấn tượng cho du
khách một lần ăn qua khi đến đây. Từ tỉnh lỵ Gò Công (bây giờ
Gò Công chia ra Gò Công Tây và Gò
Công Đông, thuộc tỉnh Tiền Giang) đến bãi nghêu biển
nghêu Tân Thành độ 8 cây số. Du khách lần lượt qua
các địa danh mà tên gọi gắn liền
với đời sống văn hóa lịch sử
vùng nầy. Như
là xã Hòa Nghị quê hương
trái sơ ri, nơi đây có cây dầu cổ
thụ mấy trăm tuổi,
ba người ôm không hết. Rồi đến Thị
trấn Tân Hòa, thời Tự Đức là một
huyện thuộc Gia Định, đất khởi binh của
người anh hùng chống Pháp đầu
tiên Trương Công Định, nơi đây
nổi tiếng với món bánh vá, mắm
còng, mắm tôm chua. Tiếp tục lái xe một đỗi nữa là đến
biển Tân Thành, quê hương chánh
quán của con nghêu Gò Công. Người địa phương bảo mùa
nghêu nhằm vào mùa gió Nồm, gió
thổi hướng Đông Nam, từ tháng 3 đến
tháng 9 âm lịch. Gió Nồm
là gió nồm Nam, Trách
người quân tử ăn tham không mời !!! (Ca dao) Vào mùa nầy
đồng ruộng Gò Công còn khô, nước
sông chưa ngọt, có lẽ ông Trời
thương nên đem con nghêu đổ về biển
Tân Thành thôi nhiều vô số kể. Đến tháng 7
thì nghêu đã lớn và bắt đầu
ăn được rồi. Canh lúc nước
ròng, lần theo mực nước rút, đi ra tận
ngoài miệt Đèn Đỏ, Đèn Trắng,
bạn sẽ gặp ở đây đoàn người
bắt nghêu. Họ là những người
dân địa phương cha truyền con nối theo với
nghề nầy. Con nghêu sống tập thể, tập
trung có vùng, sống trên các gò
cát như gò mả lạng, dài cả
cây số mà người trong nghề gọi
là cồn nghêu. Nói bắt
nghêu chớ thực ra là xúc nghêu.
Dùng cào, dùng cuốc xúc nghêu
vào cái rổ xảo, đãi cho sạch
cát, cho vào giỏ cần xé rồi
đưa lên ghe đậu gần đó. Xúc
nghêu ai cũng muốn tìm nghêu lớn mới
có giá, nhưng có khi gặp phải cồn
toàn nghêu nhỏ, gọi là xui xẻo thì
phải chịu thôi. Đây là bắt
nghêu tập thể. Còn bắt
nghêu cá nhơn, hồi xưa người ta
dùng "cái xệp" đạp ra khơi lựa
bắt toàn nghêu bự. Cái xệp giống
như cái mông cái cộ kéo lúa,
nhưng nhỏ hơn, ngang độ 0,50m dài hơn
1m, sử dụng như ngày nay đi skate. Mỗi lần đi, một
người bắt được vài thùng thiếc
thì nước bắt dầu lớn, cho nghêu
vào giỏ cần xé đặt lên xệp,
đạp lẹ vào bờ kẻo chết đuối. Hồi đó
nghêu bán lẻ tính bằng thùng thiếc,
loại thùng dầu hôi 20 lít, chớ
đâu có cân kí lô như ngày nay.
Nhớ lại hồi nhỏ, vào độ tháng
7 ta, mẹ tôi hay biểu
ra bờ sông đón ghe nghêu mua cho
bà. Lúc nầy trời mưa chưa già,
cá tôm chưa có nên phải ăn cơm với
nghêu. Nghêu làm nhiều món ăn cho đỡ
ngán : nghêu xào mướp hương, nghêu kho
tiêu, nghêu xào bầu ... cứ thế
mà ăn miết nay nhắc lại còn ngán. Bấy giờ
nghêu rất rẻ, có năm nhiều quá
bán không ai thèm mua, chủ ghe phải kêu cả
xóm ra "cho không" để lui ghe về cho nhẹ
chèo, do đó có người làm
nghêu khô là vậy.
Năm nào
nghêu nhiều như vậy là mẹ tôi lo sợ
lắm, bà nói: "trúng mùa nghêu
là thất mùa lúa". Có thể tại
tên con nghêu đi đôi với ngao, nghêu
ngao, nói lên điều không lành chăng ?
Ai biết đúng hay không ! Nghêu
ngao cho đỡ cơn buồn, Dầu ai cho dại,
cho khôn mặc lòng. (Ca dao) Con nghêu cho ta nhiều
món ngon lắm. Dầu làm món gì,
nghêu lớn hay nhỏ, đầu tiên con nghêu
phải còn sống mới cho món ăn ngon. Thế làm sao phân
biệt nghêu chết nghêu sống ? Nghêu, hàu, ốc,
hến là loại luôn luôn ngậm miệng,
có ai thấy chúng mở miệng bao giờ
đâu. Thế mới nói "câm như hến"
là vậy. Làm sao biết sống hay chết ? Nầy nhé, trước
tiên phải đem nghêu ngâm bằng nước
vo gạo hay nước pha ít dấm để gọi
là "cho nghêu nhả chất dơ". Coi con
nào còn tiếp tục ngậm miệng là con
nghêu chết. Nghêu sống gặp nước dấm
phản ứng tự nhiên phải hé miệng
làm nước chất dơ theo đó ra
ngoài. Nghĩ người nhà quê hay thiệt ! Món nghêu
có thể dùng để dăn chơi hoặc
ăn với cơm. Nghêu ăn chơi có hai
món là nghêu nướng và nghêu hấp.
Nghêu nướng phải lựa
nghêu bự cỡ bằng con vòm, bằng trái
cà chua thì mới ngon. Ai ăn nấy nướng,
nướng từ con. Con nghêu vừa thấy lửa
là hả miệng, phải nhanh tay tách nghêu
ra, nặn chút chanh, cho thêm ít muối
tiêu. Đưa vào miệng húp nước
nghêu còn đang nóng hổi như ăn hột
vịt lộn vậy mới ngon. Tiếp theo là nốc
một ngụm rượu đế chánh hiệu
Gò Công, bạn sẽ biết thế nào
là vị ngọt của nghêu nướng. Ruột
nghêu ăn kèm với đọt lá nhào,
hay lá nghệ, lá gừng, chấm muối
tiêu chanh. Nhai nghe dòn dòn, thịt nghêu
nóng hổi ngọt lịm hòa lẫn với
mùi thơm của
lá nghệ lá gừng, ôi tuyệt diệu. Tôi tin rằng trong
đời bạn chưa hề có lần ăn ngon
như vậy. Ăn nghêu nướng phải ăn từ
từ, nhậu lai rai với rượu đế và
tự tay nướng từ con mà ăn mới ngon. Ngồi
bên bếp lửa chờ đợi con nghêu hả
miệng, nói chuyện trên trời dưới
đất thì thú vị lắm. Còn ăn
nghêu nướng sẵn kiểu trên nhà
hàng, bất kể mấy sao đi nữa cũng làm sao bằng kiểu
ăn dân dã ! Nghêu hấp có cách ăn
khác, có cái ngon khác. Nghêu chọn
để hấp không cần bự, cỡ "don don" cho vừa
miếng ăn. Sau khi rửa sạch để cho ráo
nước cho vào chảo đang nóng và nhớ
phải đậy nắp vung lại để giữ
hơi cho tất cả nghêu hé miệng đều,
tránh cảnh con chín, con còn sống. Người
nhà quê thường hấp nghêu với
lá sả, lá chanh, lá bưởi vừa cho ta
mùi thơm và ăn nhiều không bị
Tào Tháo đuổi. Nghêu hấp ăn
kèm rau thơm chấm muối tiêu chanh rất ngon,
là món làm nhanh, chỉ cần một món
cũng đủ đãi khách phương xa rồi. Muốn ăn no bạn
có món nghêu gói bánh tráng mà chỉ
có người dân làm biển mới biết
ăn. Có người gọi món nầy là
nghêu nhúng dấm, kiểu ăn như bò hay
cá nhúng dấm. Ăn nghêu nhúng dấm
không được nhúng chung với tôm hay
cá sẽ làm mất
mùi nghêu. Nghêu gói bánh tráng với
rau thơm chấm với nước mắm chanh thì mới
gọi là biết ăn nghêu, chấm tương
hay mắm nêm thì ăn không ra làm sao cả,
mùi vị "nghe lãng xẹt", mấy ông
làm biển nói như vậy. Dân Gò Công
còn có món cháo nghêu nấu với
nước cốt dừa, nấu theo kiểu
"Cháo Bồi Mùng Năm Tháng Năm",
ăn vừa béo vừa ngọt , mùi vị rất
lạ. Mỗi người ăn một chén là vừa
đủ gọi là ăn cho mát, ngừa bịnh
nổi sải, bịnh nổi
trái. Nghe mẹ tôi nói vậy . Nghêu bán ở
Ngả Sáu Chơ Lớn đựng trong cái thau
nhôm, chấm nước mắm chanh ớt. Nhưng
thay vì hấp, người ta đem luộc cho nhanh,
và nhứt là cho có nhiều nước.
Dân ăn nghêu ở đây ăn lối "
phàm phu", ăn lấy bị thay vì lấy vị. Vừa
ăn vừa húp nước nghe "rồn rột"
cho đã thèm, cho đáng đồng tiền
bát gạo, bởi lẽ một thau nghêu không
bao nhiêu con, giá bấy giờ bằng hai tô phở
Tương Lai bên kia đường. *** Ngày nay về
thăm lại Gò Công, xuống tận biển
Tân Thành tìm con nghêu "đỏ con mắt"
không có ! Nghêu nay bán cân ký chớ
đâu như xưa bán thùng, bán mớ,
vừa bán vừa cho. Con nghêu Gò
Công nay nghe đâu theo chơn doanh nhân xuất
ngoại ra tận Thái Lan, Trung Quốc chào mời
đổi chác gọi là để làm
giàu cho đất nước (?). Ngườì
trong nước đâu còn có nghêu mà
ăn. Nghêu bây giờ là tài sản của
Hợp Tác Xã và người bắt nghêu
chỉ được trả công khoảng 10 ngàn
cho mỗi thùng 20 kí lô ! Từ hồi ra hải
ngoại, tôi không còn có cơ hội
ăn nghêu hấp, nghêu nướng, nghêu
xào mướp, cháo nghêu nữa ! Thỉnh thoảng
có thấy đâu đó món nghêu
xào lá quế, nghêu chiên giòn...
nhưng hương vị sao như xa như lạ đối
với cái mũi cái miệng của tôi ! Có lẽ bởi
lòng tôi cứ tơ tưởng đến con
nghêu biển Gò Công ngày xưa ? TRẦN VĂN CHI TRÂN TRỌNG GIỚI
THIỆU Hai tác phẩm
được nhiều người đọc hiện
nay: - Hương Vị
Ngày Xưa : Viết
về Văn Hóa Ẩm
Thực Lục Tỉnh. - Tình Nghĩa
Giáo Khoa Thư:
Ký Ức, 50
Năm Đọc Lại Quốc Văn Giáo Khoa
Thư. Hỏi tại các nhà
sách Quận Cam hoặc liên lạc với tác
giả: Trần Văn Chi , 1911 W. 148 th. ST, Gardena Ca. 90249. USA (Sưu Tầm
Liên Mạng chuyển) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|