TẠ
ƠN NGƯỜI
(Chương
Khuê)
Ở đây vùng Tây Bắc
Hoa Kỳ, hằng năm cứ mỗi độ bất chợt
nhìn mấy cây phong
chỉ còn lác đác những chiếc
lá vàng cuối cùng, tôi lại liên
tưởng đến những chú cô gà
tây trần truồng nằm đè lên nhau
nơi quầy thịt trong siêu thị.
Mới ngày nào tay xách
tay ôm ngố ngáo vợ yếu con thơ chạy nạn,
sa được vào lòng bao dung của những
người không phải là đồng bào, của
đất nước chẳng phải là tổ quốc
mình, nay đã mười lăm mùa lá
vàng rơi, mười lăm Mùa Lễ Tạ
Ơn.
"Mười lăm năm ấy
biết bao nhiêu tình". Xin trộm phép cụ
Nguyễn Du sửa lại chút lời cô em
gái nàng Kiều thuở trước, mười
lăm năm ấy biết bao ân tình, gia
đình tôi nhận được.
Như trận mưa rào,
làm sao tôi đếm đủ từng hạt
mưa rơi xuống khắp thân châu trong cơn
nóng khát lả người. Từ gia
đình ông bà bảo trợ;những người
đến trước; những viên chức sở
Xã Hội; Y Tế; nhà thờ; thầy cô
giáo dạy ESL và những lớp học khác
sau này; những cô cậu sinh viên Mỹ đồng
môn; những người trên đường phố
, trên xe bus, trong cửa chợ, nơi công sở, bệnh
viện , hãng xưởng .v.v..
Một trong những hạt mưa
ân tình đậm mãi vào hồn tôi
là hình ảnh cô
giáo tóc vàng tươi cười và vẻ rất thân ái đứng
sẵn nơi cửa trường chờ đón cha
con tôi buổi sáng đầu tiên cháu nhập
học mẫu giáo trường Tiểu Học
Hawthorne thành phố Everett. Cậu bé không chịu
theo cô vào lớp, và cứ níu lấy quần
ba. Sau nhiều lần bị cậu học trò "lạ
mặt" hất tay ra, cô giáo ôm siết lấy
con tôi và ra dấu bảo tôi về đi..
Tôi vội vã, không dám quay đầu lại;
vừa nghe tiếng gào thét của con, vừa tội
nghiệp cô giáo đang chịu trận với
hàm răng sâu của nó từ quê
nhà mang sang chưa kịp đi nha sĩ. Chẳng hiểu
cô đã "hóa phép tiên nữ"
thế nào với đứa học trò màu
tóc da lạ hoắc, ngôn ngữ bất đồng,
lại chẳng được thơm tho mấy, so với
bầy trẻ mũi lõ mắt xanh trông "đẹp
như thiên thần" kia để sáng hôm
sau cậu quý tử đã vội vàng
buông tôi ra và mau mắn bíu tay cô
vào lớp. Nhờ vòng tay "cô như mẹ hiền" ấy , con
tôi đã bước tiếp được
êm ả con đường học vấn cho đến
hôm nay đang là cậu sinh viên năm thứ
hai của University of Washington. Một ngày nào khi
con tôi đã "thành tài", cha con
tôi sẽ tìm gặp lại cô giáo đầu
đời của cháu, dù ngày đó
không đúng vào dịp Lễ Tạ Ơn. .
Dịp Lễ Tạ Ơn, từ
ngày được náu thân trên nước
Mỹ, năm nào tôi cũng hướng lòng
mình một cách riêng về người
và xứ sở đã từ ái bảo bọc
gia đình tôi trong cơn hoạn nạn. Không
có nơi dung thân này, gia đình tôi
chẳng còn đường nào khác hơn
là phải tiếp tục chịu trận cuộc
đời lưu đày trên chính quê
hương mình; với hoàn cảnh bản
thân, chắc chắn, các con tôi rồi sẽ
"không lớn thành người".
Tôi cũng đã không
thành người được, nếu như
cách đây hơn nửa thế kỷ người
và đất Miền Nam đã không mở rộng
vòng tay cưu mang một triệu dân từ Miền
Bắc Nước Việt trong đó có gia
đình tôi .. "Thành người" với
một tiêu chuẩn khiêm tốn nhất, là
còn phân biệt được đạo lý
tổ tiên, Trời Đất, với thứ lộng
ngôn hóa ma ám quỷ ... "yêu biết mấy khi con học nói tiếng
đầu lòng con gọi xít ta lin; thương
cha thương mẹ thương chồng, thương
mình thương một thương ông
thương mười; thằng trời đứng xuống
một bên để cho nông hội đứng
lên làm trời; ta đánh mỹ ngụy
là đánh cho liên xô ..."
"Thành
người" là không thành loại người lôi mẹ
cha, kẻ vô tội, người thi ân cho mình xưa
nay ra quỳ trước sân đình làng, phùng
mang trợn mắt chỉa chỏ đấm
đá đay nghiến hỏi mày có biết tao là ai, là thứ văn hóa "mới" hơn cả
"văn hóa" phường đâm cha chém chú ...
*
Quê tôi nép mình
bên dòng sông La, thưà hưởng
chút hơi hướng gần xa của những bậc
tiên sinh Cao Thắng, Phan Đình Phùng, Nguyễn
Trường Tộ, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Du
.. Làng Yên Phú, không biết đã từng
có một thời vàng son nào như ý nghĩa
cái tên làng, nhưng thế hệ anh em
tôi từ lúc chào đời đến
ngày sang được bên kia bờ vĩ tuyến
17, có được mấy ngày bình yên
và những chén cơm trắng. Bom đạn Mỹ
và gươm súng Nhật. Trận đói Ất
Dậu. Thực dân Pháp trở lại Đông
Dương. Tiêu Thổ Kháng Chiến. Cải
Cách Ruộng Đất. Đấu tố, và lũ
lụt hàng năm. Làng tôi có bãi
cát ven sông, nơi vẫy vùng tuyệt vời
cho bọn trẻ, nhưng mấy khi được thả
cao cánh diều. Ban ngày họa hoằn mới vắng
bóng khu trục cơ và máy bay Bà
Già quân Pháp. Mọi sinh hoạt phải trong
đêm.
Mẹ tôi, những đêm
không trăng, với gồng gánh trên vai, phải
mò mẫm từng bước chân xuống bến
đò cách nhà khoảng chừng cây số,
đi nhóm chợ bên kia sông, và trở về
trước lúc trời sáng. Có những lần
chợ về, bà hớt hãi chạy vào
nhà, khi thì nói vừa bị một bầy lợn
con bỗng dưng hiện ra rượt theo bà rồi
biến mất; khi thì bảo thấy một
đám người mặc đồ trắng xoá
chân đi không vướng đất lởn vởn
trước mặt. Những chuyện đại loại
"ma nhát" đều xảy ra khi đi ngang qua
khu vườn hoang ông Bát Ẩm. Khu vườn
này chỉ cách nhà tôi vườn người
bác ruột kế bên. Theo kể lại, nơi
đây trước kia là bãi chiến trường
giữa Trang Hét và lính Tây. Trang Hét
là tên hai ông Trang và ông Hét
được linh mục Đậu Quang Lĩnh vốn
người làng Yên Phú lúc đó
đang đứng đầu một tổ chức
kháng chiến chống thực dân Pháp từ
miền nam phái về quê ngài để vận
động những nhà giàu đóng góp
tiền của nhằm việc mua vũ khí. Chẳng
may, khi vừa đến ở trong nhà ông Bát
Ẩm thì bị lộ tông tích và
quân Pháp đến bao vây kêu gọi ra
đầu thú. Hai ông Trang Hét đáp trả
bằng những tràng đạn. Cuộc giao tranh rất
dữ dội khiến quân Pháp chết và bị
thương rất nhiều. (Cha tôi nói nghe rất
nhiều tiếng la hét rên rỉ của
thương binh Pháp lúc họ được
đưa xuống tàu thuyền đang cặp bến
trước nhà tôi.), mà vẫn không diệt
được Trang Hét; Pháp đổi chiến
thuật, cho người bò vào đốt
nhà. Khi tiếng súng yên, người ta thấy
xác hai người cháy đen trong tư thế chĩa
súng vào đầu nhau.
Cha tôi xuôi ngược
trên nước sông La với chiếc thuyền gỗ
chở thuê những hàng hoá như khoai sắn
cam bưởi, lúa ngô, tùy theo mùa. Cũng
đầy nguy hiểm. Có lần anh em tôi
được đi theo thuyền và tưởng
đã chết trôi mất xác khi bị
tàu bay Pháp bắn xuống thuyền (may mắn bỏ
thuyền bơi lên bờ kịp và chui trốn giữa
những hàng ... khoai lang.). Có lẽ do, một phần
anh em tôi còn quá nhỏ, phần bởi bận
việc mưu sinh, hay vì lý do nào khác,
cha tôi không bày tỏ tâm sự với con
cái, nhưng đôi lúc qua chén rượu,
ông đã để lộ nỗi tiếc nuối
về một quá khứ nho phong nào đó ...
Còn anh em chúng tôi,
trường làng không có, phải băng qua
đồng ruộng hoang vắng, qua nghĩa trang rờn rợn
đến trường xã cách xa hàng cây
số, dưới lúc mưa phùn gió Bấc,
lúc ánh sao đêm, và ngồi học với
ghế bàn xập xệ bên ngọn đèn dầu
hiu hắt của ai nấy mang theo; sinh hoạt tuổi
thơ là "tranh thủ" đào hầm trốn
bom dưới gốc cây các quanh vườn
("các", tên một loại cây cao to,
có trái lấy hột để làm dầu
gì đó mà nay tôi cũng không
còn nhớ), là "chuyên ngành"
hát múa "Ai yêu bác Hồ bằng
các em nhi đồng; Dân Liên Xô trên
cánh đồng hoa; Mặt Trời Đông ..; Kết
Đoàn ...". Có lần trong giờ khoa học
vào lúc tờ mờ sáng, thầy giáo bảo
cả lớp ra ngoài sân kiếm mỗi đứa
hai cây que làm thành đôi đũa , rồi
theo thầy đi ra đồng bắt vi trùng vừa
do tàu bay Pháp thả xuống lúa đêm
qua; với kết quả "đạt chỉ
tiêu" là tiếng nhao nhao "con nỏ chộ
chi mô cả" (con không thấy gì cả) của
bầy học trò . .
Tàu bay Pháp ngày
càng bắn phá nhiều hơn xuống những
làng trên, xóm dưới và phía
bên kia sông. Thỉnh thoảng lại có
xác người chết trương sình trôi
lềnh bềnh ngang qua, hay tấp vào bãi cát
trước nhà tôi. Chị Thái con dì
Đức trên chuyến đò về chợ ngang
qua sông bị bắn chết còn may thuyền
không chìm để người nhà còn
đem xác chị ấy về trên cái
võng ngập máu. Chú Nam con ông bà
Thông Bình thì mất xác trên đường
dân công tận chiến trường Điện
Biên Phủ.
Người ta đang bàn tinh
chuyện dân làng phải tản cư thì tự
nhiên vắng hẳn tiếng tàu bay. Tin chiến thắng
Điện Biên được loan truyền. Chiến
tranh chấm dứt, chúng tôi đươc đi
học ban ngày, được tự do thả diều,
và tha hồ vật nhau ngoài bãi cát
có cây đa và cây ngô đồng .
Niềm vui đất nước hết
chiến tranh đến chưa được bao lâu
thì thấp thoáng không khí bất an. Bộ
độ kéo về làng và chia từng
nhóm dăm ba người đến ở trong hầu
hết nhà dân. Ngoài đường xuất
hiện những băng vải ghi "Thi Đua Phát
Động Phong Trào Cải Cách Ruộng Đất".
Đám nhi đồng chúng tôi liên tục
tập nhảy "Kết Đoàn"
và"Dân Liên Xô" để trình
diễn trên sân khấu dựng ngoài trời
mà từ trước đến giờ chưa hề
có. Làng Yên Phú nay đang đang diễn
ra những điều mới lạ khác. Bà Cu
Ước trong đám nghèo nhất làng khoe với
mẹ tôi, rằng bà ta cùng một số
người nữa đang được mời lên
xã học tập đấu tố, và bà ta sẽ
được chia phần "quả thực"
(tài sản tịch thu của địa chủ). Mẹ
tôi dặn anh em tôi khi ăn cơm không
được nhắc đến tiếng "cá , thịt,
bò, gà, lợn" mà phải gọi bằng
tên rau này dưa kia ; trong bữa ăn, mặc dầu
đã kiểm soát kỹ các cữa ngõ
đã được đóng kín, thỉnh
thoảng ông tôi buông chén đũa đi
mở hé cửa quan sát bên ngoài. Những
cuộc thăm viếng chuyện trò giữa người
lớn với nhau nay không còn thoải mái vui
cười như trước, mà trong vội vã
xầm xì âu lo .. Tin những người quen
và không quen đã bị bắt bị đấu
tố dồn dập từ những làng khác.Tin
Dì Bang trong Hà Tĩnh vừa chết trong tù
sau trận đấu càng khiến mẹ tôi nhất
quyết không nghe theo tiếng loa ra rả kêu đi
xem đấu tố. Đã 50 năm rồi mà
tôi vẫn còn nhớ rõ ánh mắt
hãi hùng của mẹ tôi khi bị du kích
đến nhà dọa nạt bắt mẹ tôi và
tôi lúc đó đang co ro bên bếp lửa,
đi xem đấu tố ông Phó Tư, ông
Lý Thưởng .. (Sau khi đấu tố ông
Lý Thưởng khá lâu, hỏi hoài phần"quả
thực"mà không được chia, bà Cu
Ước đến phàn nàn với mẹ
tôi, và tỏ ra hối hận đã nghe theo lời
cán bộ tố cáo ông Lý Thưởng
những chuyện không hề có). Lệnh ban ra
nghiêm cấm chúng tôi không được
chơi với con nhà địa chủ nữa. Anh em
thằng Long con ông bà Tổng Thái trắng trẻo
béo tốt hôm nào nay áo quần lếch
thếch mặt mày xanh xao lem luốc, treo trước
ngực thùng kẹo gừng đi cùng làng chẳng
mấy ai dám bất chấp lệnh cấm mua
giúp anh em nó vài cục. Bọn tôi mỗi
lần thấy anh em thằng Long cũng không dám lại
gần vì sợ bị báo cáo lẫn nhau.
*
Viết để tạ ơn ai,
mà tôi cứ dông dài về tôi, về
làng tôi ở tít mãi xa xăm "chốn
vạc bay" nào đó. Thực ra, có lần
mò trở về như thế tôi mới nhận
rõ hơn được công ơn người
đã đưa anh em tôi thoát khỏi phần
đất tổ tiên xưa, nay bạc phước lọt
vào tay bầy quỷ đữ đang ra công biến
thành địa ngục, và sau này là
công ơn trời bể người và đất
Miền Nam đã cưu mang dạy dỗ chúng
tôi thành người .
Xin tạ ơn chuyến đò bà
Phương đêm khuya đã lén
lút chở gia đình tôi trong nỗi ngậm
ngùi ly hương trốn khỏi làng Yên
Phú tang thương để tìm đường
xuôi nam. Tạ ơn con Vện nhà bác tôi
bên cạnh đêm đêm nằm ngoài thềm
hôm nay đã không sủa đánh thức
mấy người bộ đội ở trong nhà
bác khi sáu người lớn bé chúng
tôi tay xách tay mang lục đục ra khỏi
nhà dưới bóng trăng chập chờn bởi
gió đong đưa cành lá. Tạ ơn dòng
nước sông La đã đưa
êm ả thuyền đi. Tạ ơn đêm Quảng Bình, người
đã chia bớt phần khoai lang và cho mượn
nong nia làm giường chiếu qua đêm. Tạ ơn chiếc
cầu Vĩ Tuyến đã đưa
ta sang được bến bờ Tự Do.
Nói sao cho đủ lời tạ
ơn người, tạ ơn đời .
Thôi thì, nhân Mùa Lễ
Tạ Ơn, xin mượn lời "Thank You America, Thank You The World",
Và nhất là, Tạ Ơn Người
Miền Nam, Đất Trời Miền Nam Nước Việt
đã cưu mang và giáo dục anh em tôi
thành người đúng nghĩa và hưởng
đầy đủ quyền của một con người
.
Chương Khuê
Mùa Tạ Ơn
(Khanh
Nguyen-Kim sưu tầm,
Long Pham chuyển)