TUỔI MƯỜI BA
(Nguyễn Thị Thêm)
Con bé đứng
trước gương, buổi sáng chuẩn bị đi
học. Hôm nay là ngày phát thưởng, sẽ nhận Honor
roll nên em chăm chút ḿnh một chút.
Cái áo Mẹ mới
mua hôm cuối tuần. Bà ngoại cứ khen áo mặc thật
đẹp. Mẹ cười đố bà ngoại bao
nhiêu? Bà ngoại làm sao đoán cho đúng được. Bởi
v́ Mẹ chỉ cho chúng em vào Macy (Nghe th́ oai và sang lắm)
Nhưng chỉ được lựa ở những dăy
save off 40% hay 50% . Mẹ nói các con đang sức lớn, nhà
ḿnh không giàu, ḿnh chỉ có khả năng mua quần áo cỡ
giá này thôi. Nếu chịu khó t́m, sẽ có nhiều quần
áo đẹp
Mấy mẹ con
tha hồ lựa, ướm thử, mặc thử và ..
tiêu chuẩn chọn mỗi người 1 bộ đồ.
Nói là nói vậy
thôi, chứ năn nỉ măi th́ mẹ cũng xiêu ḷng mua thêm
bộ thứ hai (nếu giá rẻ). Mẹ rất yêu con
nhưng cũng rất ṣng phẳng. Nếu mẹ thấy
món đó không cần thiết lắm mà ḿnh vẫn thích muốn
mua th́ mẹ OK nhưng phải bỏ tiền túi ra thanh
toán.
Ư kiến của mẹ khiến hai chị
em phải suy nghĩ thật kỹ trước khi quyết
định. V́ đó là những đồng tiền dành dụm
chắt chiu. Như bộ đồ hôm Halloween mà hai chị
em chọn . Mẹ cương quyết không mua v́ bộ
đồ năm ngoái c̣n mặc được. Nhưng nó
đẹp quá, hai chị em thích lắm đành nhờ mẹ
bỏ tiền ra trả trước. Về nhà Shannie hỏi
bà ngoại sinh nhật nó vào cuối
tháng 10, ngoại có cho quà nó không? Bà ngoại đương
nhiên có quà cho cháu mỗi khi sinh nhật. Thế là nó ôm lấy
ngoại và xin ngoại chọn bộ đồ Halloween này
là quà của nó. C̣n em đành móc ví đếm tiền thanh
toán cho mẹ.
Hôm Black Friday
năm ngoái, ba mẹ dẫn đi Best Buy sắp hàng để
mua cho Shannie cái laptop. Đương nhiên bằng tiền của
Shannie. Thật ra Shannie rất muốn một cái Ipad,
nhưng mẹ bảo cái Ipad không viết bài làm được,
không lợi cho việc học, con nên mua laptop tốt
hơn. C̣n muốn chơi game th́ mượn Ipad của bà
ngoại. Thế là Shannie đồng ư.
Wow! laptop mới,
đẹp mà rẻ v́ là ngày cửa hàng Tạ Ơn mà. Em
thích lắm nhưng cái Laptop ở nhà của em vẫn c̣n
xài tốt. Em xin mẹ , mẹ lắc đầu dù giá rất
hời. Em chọn phương án 2 là trả góp tiền cho
mẹ. Thế là mẹ đồng ư, hóa giá cái laptop cũ của
em mẹ lấy để xài khi cần (v́ Mẹ đă có
cái desktop rồi), c̣n lại em phải góp trả cho đủ.
Bà ngoại thấy vậy mới bảo em "Nếu
năm nay em học toàn điểm A+ bà ngoại sẽ
thưởng em 100$ để trả mẹ''.
Hôm nay là ngày em nhận
Award ở trường. Hôm nay em vui lắm v́ năm học
chỉ c̣n 5 ngày nữa là xong. Em sẽ nhận tiền
thưởng từ bà ngoại, ông cậu, ba, má cộng với
số tiền em có sẽ thanh toán đủ cho mẹ số
nợ này.
Cô bé đứng
trước gương, vuốt ve mái tóc đă cột cao,
nghiêng người nh́n dáng ḿnh và cười trước
gương. Em tô nhẹ lên môi
ḿnh một lớp vaseline mỏng, để môi khỏi bị
khô nứt. Hàm răng em mới đi nha sĩ để niềng
nên nh́n như hô ra, kỳ kỳ. Nó làm em khó chịu khi
ăn và khó khăn mỗi khi clean. Nhưng mẹ bảo nó
sẽ làm răng em đẹp hơn sau này. Ba mẹ đă
bỏ một món tiền khá lớn cho em chỉnh sửa
hàm răng không được ngay ngắn. Em phải chịu
đau và giữ ǵn nó. Em mỉm cười với ḿnh và
nghiêng người làm đẹp.
Bỗng em quay ra cửa,
bà ngoại đă đứng đó tự bao giờ đang
nh́n em khoe dáng. Ui chao em mắc cở quá vội chào bà ngoại
và rút về pḥng chuẩn bị đi học.
***
Thế là cháu tôi
đă là một cô bé xinh đẹp tuổi 13. Chỉ c̣n một
năm nữa là cháu lên Trung học.
"Em ước
mơ những ǵ tuổi 12 tuổi 13". Tôi nhớ âm
điệu bài hát này và thấy rất đúng với lứa
tuổi của cháu tôi. Con bé đă bắt đầu có những nẩy nở con gái. Đă biết
làm điệu, làm duyên và hay ngắm ḿnh trước
gương. Nh́n cháu mắc cở bỏ vào pḥng tôi lại
nhớ đến ḿnh cái thời xa lắc xa lơ. Cái thời
tuổi 12, 13 mới lớn.
Bây giờ cháu tôi mỗi
đứa có cái pḥng riêng, nệm êm, chăn ấm. Có những
con thú nhồi bông đáng yêu ôm vào ḷng khi ngủ. C̣n tôi thuở
đó mấy mẹ con ngủ trên cái giường mà những
thanh gỗ cọt kẹt mỗi lúc trở ḿnh. Chiếc
chiếu tuy không rách lắm nhưng vài sợi gai đă bung
ra, thỉnh thoảng thọt vào thịt cũng đau. Cái
mền ba mẹ con đắp chung và thằng Út lúc nào cũng
cuốn hết vào ḷng.
Tuổi 13 của
cháu tôi được vào mall để chọn cho ḿnh những
bộ đồ đẹp. Mỗi mùa hè hay mùa lạnh
đều chọn lại những đồ mặc hết
vừa, giặt sạch sẽ bỏ vào bao đem tặng
Goodwill. Cháu lại có những bộ đồ mới mua, mặc
vừa vặn xinh xắn và hợp
thời trang.
C̣n tôi tuổi 13 mỗi
năm có chừng hai bộ đồ mà phải may ở tiệm.
Đồ đồng phục mỗi năm được
3 bộ đi học, nếu cái nào c̣n mặc được
th́ sang năm khỏi may. Tôi nhớ cái áo dài bị dây sên xe
đạp kéo tét một đường ngay eo. Tôi lấy
chỉ khâu lại và dấu má không dám nói ra. Vậy mà nó cũng
theo tôi tới trường suốt niên học. Má nói khi nào
áo quá chật, gài nút không được, đường
may đă nới ra hết vải mới má may cho áo mới.
Viết tới
đây tôi lại nhớ má tôi quá. Bà già thiệt là nhà quê. Cả
đời bà không hề biết đến chiếc áo ngực.
Từ lúc c̣n con gái đến khi già, bà chỉ mặc bên
trong là áo lá hay áo túi. Khi tôi bắt đầu lớn đă
có ngực, bà may cho tôi một miếng vải dài bảo phải
quấn đè ngực xuống. Đừng để nó nhô
ra người ta cười.
Tội nghiệp,
chiếc áo ngực đầu tiên mà má mua cho tôi là chiếc
áo size lớn mà chị bán hàng lấy để cho má tôi mặc.
Chiếc áo ngực
đầu tiên nhất y nhất hưởn đó là kỷ
niệm suốt đời tôi không quên. Bởi v́ tôi đă
tháo nó ra, làm nhỏ lại. Theo mẫu tôi tự may cho ḿnh
những chiếc áo ngực thô sơ bằng vải vụn
của má.
Bây giờ cháu tôi
có đầy đủ những chiếc áo ngực thật
dễ thương. Cháu coi đó là việc đương
nhiên mẹ mua cho ḿnh, chứ đâu biết bên ngoài biết
bao trẻ em khó nghèo không có lấy một cái áo như vậy.
Tuổi 13 của
cháu tôi trong sạch, ngây thơ chỉ thấy những ǵ
tươi đẹp. Một con ruồi bay vào nhà là chúng
đă vội đuổi ra sân để: "Về với
má". Vài con kiến trinh sát ḅ vào nhà là chúng kêu vang lên rồi
nói ngoại "Hốt nó thả ngoài sân để chúng về
nhà". Một con nhện từ đâu rơi vào cái bathtube
là hai chị em hét lên sợ hăi. Nhảy khỏi pḥng tắm
và phóc lên giường.
Tuổi chúng dệt
đầy những h́nh ảnh của công chúa Lọ Lem gặp
hoàng tử. Những con gấu dễ thương, con chó,
con mèo xinh xắn để ôm vào ḷng.
Tuổi 13 của
tôi đối diện với nhiều thứ mà trẻ con
không nên thấy. Như d́ Bảy sát nhà tôi, ngày đầu
tháng công nhân lănh tiền phải núp đàng sau chuồng heo
nhà tôi để trốn nợ. Thằng Châu bạn tôi phải
nói dối "Má con đi đâu từ sáng tới bây giờ".
Khi chồng d́ về với mùi rượu và cái túi trống
không, chúng tôi nghe rơ ràng hai vợ chồng chửi nhau bằng
những lời thô tục nhất. Ngày mai d́ lại năn
nỉ má tôi mượn tiền, để trả đỡ
cho chủ nợ tiền ăn đă ghi sổ. Nợ chồng
nợ nên có lần không ai bán chịu thức ăn cho d́, d́
và đàn con nhổ nấm nấu ăn, bị trúng độc
cả nhà suưt chết. Sau
đó thằng Châu v́ muốn có tiền phụ mẹ, nó
đi đăi cát ở con suối sau làng và đă bị chết
trôi.
Tuổi 13 của
tôi đă nghe tiếng heo la thảm thiết v́ bị thọc
huyết ở đầu xóm, và khi đi học ngang nhà
đă thấy bác Chí gật gù bên chai rượu với dĩa
tiết canh đỏ ḷm vừa làm xong. Cũng có khi chứng
kiến Bác xách dao rượt chị Hồng chạy cùng
xóm v́ tội không mua rượu cho Bác.
Tuổi 13 tôi c̣n chứng
kiến nhiều thứ thật đáng sợ của những
người dân trong thời buổi chiến tranh. Cái tuổi
thơ ngây trong trắng đă bị thời cuộc ghi vào
tiềm thức những h́nh ảnh ghê rợn của cuộc
chiến ư thức hệ. Những bản án treo vào cổ
người dân bị giết. Những lần bị đắp
mô đường, những đêm chó sủa vang trời nằm
trong nhà mà sợ vu vơ. Cho nên mấy con ruồi, con kiến,
con nhện hay cả con trùng, con dế đối với bọn
chúng tôi chả có nhằm nḥ ǵ.
Tuổi 13 tôi
đi học với chiếc xe đạp chạy từ
làng quê ra quận lỵ. Gà mên cơm đem theo mắc cở
không cho ai xem v́ thiếu thịt cá. Cháu tôi bây giờ đi học
được ăn ở trường và thức ăn giống
nhau không phân biệt giàu nghèo. Chỉ khác là người
income thấp khỏi trả tiền, người trung
lưu phải đóng tiền ăn cho con cái.
Hôm qua cháu tôi học
nhóm đem một tốp bạn vào nhà. Con gái tôi order bánh
Pizza to đùng ở Costco cho chúng. Mấy anh chị đánh
một loáng là xong và bắt tay làm việc. Những tiếng
nói tiếng cười, tranh căi vang lên vui vẻ trong căn
nhà đă im ắng từ sáng tới giờ.
Tôi lại phát hiện
một điều khá tốt về giáo dục ở Mỹ.
Câu chuyện như thế này:
Cháu tôi là leader của
nhóm này (Nhóm giỏi của trường). Tuần trước
bà cố cháu mất phải phải nghỉ học 2 ngày
để tham dự tang lễ. Cô giáo đă đưa cháu
ra khỏi nhóm và điều một em khác vào thay. Trong lễ
tang cháu nhận được tin từ bạn gửi tới
báo. Cháu rất bất b́nh.
Hôm sau đi học,
cháu gặp ngay cô giáo phụ trách để chất vấn.
Tôi hỏi rồi tiếp theo như thế nào? Cháu nói nếu
cô giáo không giải quyết hợp lư con sẽ hỏi lên tới
counsellor v́ như vậy là không đúng. Chúng con làm việc rất
tốt, ăn ư. Con chỉ vắng mặt v́ lư do nhà có tang
chứ con không trốn học. Cô giáo không có quyền đá
con ra.
Và thế hôm qua
cháu được trả về nhóm cũ và chúng đang ́
xèo làm project cuối cùng.
Cháu tôi được
dạy tinh thần tự lập, phát huy sáng kiến. Có quyền
nói lên sự bất công nếu ḿnh phát hiện. Người
giáo viên ngoài là một người thầy c̣n là một
người bạn, để học sinh có thể nói lên tất
cả những ǵ ḿnh nghĩ trong học tập hay trong
đời sống. Tuy nhiên người thầy giáo tại
nước Mỹ này cách ăn mặc hay đi đứng
rất phóng túng và tự do. Ông thầy của cháu tôi để
râu, cột tóc dáng vẻ ngang ngang là một dân chơi
hơn là một nhà mô phạm.
Tuy nhiên cháu tôi rất
thích và gần gũi, tin cậy.
Cháu biết rơ về
đời tư của thầy, gia đ́nh và con cái. Sinh nhật
thầy tự tay cháu làm thiệp và bỏ tiền túi mua quà
tặng.
Có ông thầy ban
ngày dạy học, chiều đến làm waiter trong một
quán ăn. Cháu tôi thấy là một việc b́nh thường.
Cháu c̣n nói mẹ đến tiệm đó ăn để ủng
hộ, để cháu gặp thầy chào hỏi. Sự kính
trọng không hề thuyên giảm trong tâm hồn cháu tôi.
Chả bù chúng tôi
ngày xưa, ông thầy cao cao tại thượng, c̣n cô giáo
là một h́nh ảnh thanh cao, sang trọng và quư phái. Chúng tôi
nh́n những người dạy ḿnh như một tấm
gương sáng để noi theo. Cho đến sau này, những
ngày tang thương của đất nước. Chúng tôi
bắt gặp cô giáo thời tiểu học ngồi bán cháo
ở bên đường, ông thầy phải vào vùng kinh tế
mới làm rẫy. Tôi thấy tim ḿnh bị bóp lại
thương xót và uất hận. Trong tôi thầy giáo không thể
tháo giày làm việc lao động. Nhưng nh́n lại ḿnh,
ḿnh cũng là nhà giáo, cũng vất vả bon chen v́ miếng
ăn. Cuộc sống c̣n thê thảm hơn thầy nên
đành cúi mặt làm lơ. Không dám chào để khỏi
làm tủi ḷng thầy và đau xót phận ḿnh.
Có một lần
con gái tôi đi họp phụ huynh, cô giáo cứ nh́n con tôi bằng
đôi mắt kỳ lạ. Con tôi ngạc nhiên và hỏi cô ấy.
Cô ta trả lời:
- Tôi thấy bà
không phải là một người thích uống rượu.
Bà là một bà mẹ thông minh, chững chạc và rất tốt.
- Tại sao cô nói
như vậy? Con tôi ngạc nhiên hỏi cô giáo và cô ta trả
lời:
- Có một lần
về đề tài "Mẹ em thích ǵ?" Shannie đă
nói "Mẹ em thích uống rượu."
Suy nghĩ măi con
tôi mới nhớ ra:
Th́ ra một lần
trong nhà có tiệc, con tôi đă nói đùa là ḿnh thích uống
rượu để chọc mấy cậu ở VN hay nhậu
nhẹt. Và cháu tôi tưởng đó là câu nói thật và
đă lấy đó trả lời câu hỏi ở trường.
Cho nên đừng
nên đùa với trẻ con những điều không nên
đùa. Nhất là đôi khi giỡn
chơi ta hay nói đùa với con là "mẹ không có sinh con
ra. Mẹ nhặt con ở thùng rác" hoặc "Con
đâu phải con của ba con, con là con của ông hàng
xóm" hay "Con đâu có nét nào giống mẹ, con đâu
phải con của mẹ sinh ra. Mẹ xin con về nuôi
đó " v. v ..
Những câu nói
đùa trong một lúc vui miệng nhưng trẻ con đôi
khi tưởng thật và sẽ ảnh hưởng rất
lớn với tâm lư và sự phát triển của con. Nhất
là ở tuổi bắt đầu suy nghĩ, hiểu biết,
cháu tưởng đó là sự thật và đi t́m tông tích
ḿnh. Đôi khi tủi thân và trở nên trầm cảm, tách
biệt gia đ́nh và bỏ lơi việc học.
Riêng tôi lúc các cháu
c̣n nhỏ tôi cũng đă bị một lần mời lên
văn pḥng để gặp counsellor của con. Lúc đó
cháu Duy cũng khoảng tuổi 13.
Chúng tôi nhận
được giấy mời từ trường phải
lên văn pḥng có việc cần. Chúng tôi rất hoang mang v́
cháu học rất giỏi, ngoan ngoăn. Không biết đă xảy
ra chuyện ǵ nghiêm trọng.
Một vị thầy
hỏi chúng tôi có làm ǵ không mà con tôi có ư nghĩ về cái chết.
Trong gia đ́nh có làm điều ǵ ảnh hưởng đến
tâm lư của cháu khiến cháu lại có những suy nghĩ lạ
kỳ.
Chúng tôi thật rất
ngạc nhiên và hỏi lại thầy giáo nguyên nhân. Th́ ra
trong một bài luận cháu đề cập đến con
người. Cháu nói sẽ làm mọi điều tốt,
điều thiện để nếu chết đi kiếp
sau cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn.
Đó là những
tư tưởng và triết lư của đạo Phật
mà ông ngoại cháu thường dặn ḍ con cháu v́ ông là một
nhà tu.
Không ngờ cháu nhớ
măi và đem vào bài luận. Các thầy giáo là những người
không có cùng tôn giáo nên không hiểu điều này và coi đó
là một tư tưởng yếm thế rất nghiêm trọng.
Chúng tôi cố gắng
giải thích nhưng cũng không đánh tan mọi sự
suy đoán không tốt về gia đ́nh. Cuối cùng phải
cho gọi cháu Duy lên. Trước mặt counselor , thầy
và cha mẹ, cháu giải thích về bài viết của ḿnh
và trả lời mọi thắc mắc của thầy
giáo.
Lúc đó nhà trường
mới vỡ lẽ là không phải cháu chán nản nghĩ
đến cái chết mà cháu luôn tâm niệm con người
có quả báo, có luân hồi. Phải làm điều thiện
để tạo nghiệp lành cho kiếp sau.
Ôi ! con trai của
tôi làm cha mẹ điên đầu, suưt nữa bị nhà
trường tố giác abuse trẻ em.
Tôi phải công nhận
tuổi 13 của trẻ con tại Mỹ thật bén nhậy
và thông minh. Cháu tôi không hề có Ipad và mẹ cháu mới cho
cái Iphone 5 đă cũ bị loại ra. Thế nhưng cách
sử dụng mới đó mà cháu xài rành rọt. Tôi và cả
mẹ cháu nhiều khi cũng phải nhờ cháu chỉ dùm
mỗi khi gặp trục trặc.
Trong nhà, để
tập cho cháu có trách nhiệm, con gái tôi phân công rành rọt
và hai chị em cháu tôi chia nhau công việc. Lúc trước
hai đứa phân công rửa chén: Con chị ngày lẻ, con
em ngày chẵn. Chủ nhật th́ hai chị em làm chung v́ là
ngày nghỉ. Con tôi trả công $1.50 một tuần cho mỗi
đứa.
Sau này thêm phần
quét và lau nhà th́ con chị rửa chén nguyên tuần, con em lau
nhà mỗi tuần 4 lần, kiêm kiểm tra cửa mỗi tối.
Mẹ cháu tăng lương $2.50 mỗi tuần.
Riêng tôi, để
cháu quan tâm và có trách nhiệm với ông ngoại. Tôi trả
cho mỗi cháu $1 một tuần. Nhiệm vụ báo cho bà ngoại
hay cha mẹ mỗi khi ông ngoại cần giúp mà cháu không làm
được.
Đồng
lương chẳng có ǵ đáng nhưng tập cho cháu có
trách nhiệm với gia đ́nh. Có cái nh́n đứng đắn
về đồng tiền bằng sức lao động
để tiêu xài chừng mực. Nếu làm tốt, ngoài tiền
lương sẽ có tiền thưởng.
Mỗi khi học
giỏi, sinh nhật hay Tết, tiền nhận được
từ ông bà, cha mẹ hay bà con, mỗi cháu có một account
riêng để gửi mẹ. Nếu bất ngờ hỏi:
"Con có bao nhiêu tiền?" cháu sẽ lật sổ ghi
chép ra trả lời ngay. Tiền của cháu, cháu được
quyền rút ra để xài riêng bất cứ lúc nào nếu
hợp lư.
Con tôi không hạn
chế vấn đề chi tiêu cho việc học, nhưng
luôn khuyên con xài giấy hay các vật liệu khác đều
cần tiết kiệm v́ sản xuất ra dụng cụ
đó là công sức con người và tài nguyên đất
nước.
Hè năm nay để thưởng cho các con học
giỏi, ngoan ngoăn, con tôi lấy một chuyến đi
cruise ngắn ngày. Các cháu tôi mừng lắm, nôn nao muốn
được chứng kiến biển, trời và thăm
Mexico.
C̣n tôi, mỗi cháu
đều được điểm cao nhất, lănh giấy
khen, tôi thưởng cho mỗi cháu một MP3 player để
cháu nghe nhạc trên đường đi chơi. Bây giờ
mấy mẹ con đang chuẩn bị đồ đạc
xếp vào vali. Cả gia đ́nh con tôi sắp có một chuyến
hành tŕnh thú vị. Hai vợ chồng già tôi ở nhà với
vườn rau và con chó Lucy.
Tuổi 13 của
cháu tôi ươm đầy những ước mơ và hy vọng.
Mong rằng với
đất nước giàu đẹp này, những ước
mơ của cháu tôi được chắp cánh bay cao. Mong rằng
những mầm non tươi đẹp này không bị gió
mưa, băo tố cản trở.
Ngày mai, con tôi xuống
tàu để cháu tôi khám phá thêm những điều mới
mẻ. Tôi ngồi bâng khuâng viết những ḍng này.
Nhớ xưa bà ngoại tuổi 13.
Áo dài đi học thật thướt
tha.
Cột lại nhảy dây, ngây thơ lắm.
Nh́n lại. Ờ nay ḿnh đă già.
Giá được trở về tuổi
13
Th́ sao? ừ nhỉ! Th́ sao ta?
Lại cũng nhảy dây, chơi
đánh đũa.
Cái tuổi vô tư vậy đó mà.
NGUYỄN THỊ THÊM
6/2015
(Trịnh Gia sưu tầm và chuyển)