Những người của rừng mắm
(TRẦN
QUỐC VIỆT)
Hầu như mỗi lần
nghĩ về những người đã hay đang công khai
hoặc âm thầm đấu tranh cho dân chủ và tự do ở
trong và ngoài nước, đặc biệt những tù nhân
lương tâm, tôi đều tưởng đến truyện
ngắn đặc sắc của cố nhà văn Bình Nguyên
Lộc, Rừng Mắm. Hình ảnh họ và rừng mắm
quyện với nhau không tách rời như hương quyện
với hoạ
Thằng Cộc trong truyện
cùng gia đình bỏ xứ ra đi vì nhà quá nghèo. Họ liều
đến vùng U-Minh nước mặn rừng rậm hoang
vu để khai hoang. Ở nơi "nhiều khi ăn
rùa, ăn rắn trừ cơm" này, thằng Cộc thèm
đủ thứ từ chè, xoài, thôn xóm, tiếng người
.. Rồi một hôm sau khi gặp và trò chuyện với
đôi tình nhân ngồi tâm sự trên gò Ô-Heo, thằng Cộc
ở tuổi mười lăm bắt đầu mơ mộng
và bâng khuâng về những chân trời tình yêu xa xăm nào
đấy. Nó về nhà và than với ông nội: "Ở
đây, mình có ruộng, nhưng cũng khổ cả đời.
Tui muốn đi quá, đi đâu cũng được, miễn
ở đó có làng xóm, có người ta".
Ngày nọ, ông nội quyết
định đưa thằng Cộc đến một
nơi sát biển.
Nơi đây, đất
đã hết, mà chỉ còn bùn. Tràm mọc tới mé đất
cuối cùng thì dừng lại, như là dân ở biên giới
một nước kia dừng lại nơi bìa lãnh thổ
mình.
Hết tràm thì có một khoảng
trống, nửa bùn, nửa đất, trên ấy cỏ ống
rậm ri và chim cao cẳng đủ loại đáp đầy
trong cỏ.
Tràm đứng trước
bãi cỏ mà nhìn dân láng giềng mọc trên bùn đen. Ðó là những
cây ốm nhom chen nhau mà vượt cao lên, cây nầy cách cây
kia không đầy bốn gang tay.
Bờ biển thoai thoải
dốc xuống, trông rừng cây lạ ấy như một
đạo binh xuống núi, tuôn tràn từ trên cao xuống mé
biển ngoài xa,
Xa, xa lắm, có những cây
mọc lẻ tẻ như những tên lính xung phong mau
bước tiến tới, để hãm thành hầu lập
công.
Nhìn xuống gốc cây, ông nội
bảo:
- Nước chưa lớn
hẳn, để lộ bùn đen dưới gốc cây
ra. Bùn đen từng nơi lại trắng xóa những
đóa hoa năm cánh, hai màu đen trắng đối chọi
nhau trông rất đẹp.
- Cây gì mà lạ vậy ông nội
? Trổ bông ngay dưới gốc?
- Bông trổ trên đầu
những cái rễ ăn lên mà người ta gọi là rễ
gió. Cây nầy là cây mắm. Ðây là rừng mắm đây.
- Cây mắm? Sao tui không nghe
nói đến cây mắm bao giờ?
- Con không nghe nói, vì cây mắm
không dùng được để làm gì hết, cho đến
làm củi chụm cũng không được.
- Vậy chớ trời sanh
nó ra làm chi mà vô ích dữ vậy ông nội, lại sanh hằng
hà sa số như là cỏ ấy ?
- Bờ biển nầy mỗi
năm được phù sa bồi thêm cho rộng ra hàng mấy
ngàn thước. Phù sa là đất bùn mềm lũn và không
bao giờ thành đất thịt được để
ta hưởng nếu không có rừng mắm mọc trên
đó cho chắc đất. Một khi kia cây mắm sẽ
ngã rạp. Giống tràm lại nối ngôi mắm. Rồi
sau mấy đời tràm, đất sẽ thuần, cây
ăn trái mới mọc được.
Thấy thằng cháu nội
ngơ ngác chưa hiểu, ông cụ vịn vai nó mà tiếp:
- Ông với lại tía của
con là cây mắm, chơn giẫm trong bùn. Ðời con là tràm,
chơn vẫn còn lấm bùn chút ít, nhưng đất
đã gần thuần rồi. Con cháu của
con sẽ là xoài, mít, dừa, cau.
Ðời cây mắm tuy vô
ích, nhưng không uổng, như là lính ngoài mặt
trận vậy mà. Họ ngã gục cho kẻ khác là con cháu của
họ hưởng.
Con, con sắp
được hưởng rồi, sao lại muốn bỏ
mà đi ? Vả lại con không thích hy-sanh chút ít cho con cháu của
con hưởng sao ?
Thằng
Cộc nhìn lại ông nội nó và nghe thương không biết
bao nhiêu ông già đã bỏ mồ, bỏ mả ông cha để
hì-hục năm năm trong đồng chua, nước mặn
ở Ô-Heo.
Phải,
cứ theo dự đoán của gia đình thì nó sắp
được hưởng, tuy không nhiều, mà rồi sẽ
nhiều.
Nó nắm
chặt tay ông nội nó và nó thấy ông nội nó giỏi
quá. Ông có biết chữ nho kia mà.
- Ông
ơi, nó than, nhưng tràm buồn quá.
- Tràm sẽ
khỏi buồn nữa. Năm tới, đất thuần
rồi thì ta làm ba mươi công và sẽ gọi dân cấy
gặt ở xa tới phụ lực. Rồi tía con sẽ
cưới vợ cho con, rồi thiên hạ sẽ bắt
chước ta, tràn tới đây mà phá rừng, vùng Ô-Heo sẽ
sầm uất, vui biết bao nhiêu.
Tràm hết
buồn vì sẽ đẻ ra cau, dừa, xoài, quít, đầy
nhà, nước sẽ ngọt một khi đất thuần
..
- Và sẽ
có chè ăn ?
Ông nội
cười ha hả mà rằng:
- Gì chớ
chè thì sẽ có lu bù.
- Mà ông nội
nè, cưới vợ làm sao được, ai thèm về
Ô-Heo ?
- Hai
năm nữa người ta sẽ đồn rằng
đất Ô-Heo thuần. Những kẻ nghèo khó như ta chỉ
mong được tới đây.
Ông nói
điều nầy, không biết con hiểu được
hay không. Là tổ tiên ta ngày xưa từ miền Trung tràn vào
đây đều chịu số phận của cây mắm
hết, từ xứ Ðồng Nai nước ngọt cho tới
đây, ở đâu cũng hoang vu cả.
Họ
đã ngã rạp trong chốn ma thiêng nước độc
nầy để lót đường cho con cháu họ đi
tới, y như là đàn kiến xung phong, tốp đầu
liều chết đuối, lội qua tô nước rọng
hũ đường để làm cầu cho bọn đi
sau vào đến nơi có chất ngọt. Nhiều lớp
tiên phuông đã ngã gục như rừng mắm. Rồi thì
ông sơ, ông cố con, ông nội đây là tràm mới kiếm
được miếng ăn .."
Đọc
đến đây, độc giả chắc hiểu tại
sao mỗi khi nghĩ về những người đấu
tranh cho tự do và dân chủ tôi lại liên tưởng
đến rừng mắm. Họ đã chấp nhận
gian khổ, lao tù và cả hy sinh hạnh phúc riêng của mình
để mở đường tương lai cho quê
hương. Mượn cách nói của nhà vật lý Anh
Newton, tương lai của Việt Nam và những thế hệ
hiện nay tươi sáng hơn là nhờ đứng trên
vai của vô số những người dấn thân vô danh
và hữu danh này - những người của Rừng Mắm
Việt Nam lót đường cho những mùa xuân rực rỡ
trong tương lai.
TRẦN QUỐC VIỆT
27/06/2015
(N.N.Sơn sưu tầm, Phụng Trần chuyển)
