SU'U TÂ`M 19

Home | SUY NGÂM~ | SUY NGÂM~ [tt] | SUY NGÂM~ 1 | SUY NGÂM~ 2 | SUY NGÂM~ 3 | SUY NGÂM~ 4 | SUY NGÂM~ 5 | VA(N | VA(N [tt] | VA(N 1 | VA(N VUI | VA(N VUI [tt] | VA(N VUI 1 | VA(N VUI 2 | VA(N VUI 3 | VA(N VUI 4 | TA.P GHI | TA.P GHI [tt] | TA.P GHI 1 | TA.P GHI 2 | TA.P GHI 3 | TA.P GHI 4 | TA.P GHI 5 | TA.P GHI 6 | TA.P GHI 7 | TA.P GHI 8 | TA.P GHI 9 | TA.P GHI 10 | TA.P GHI 11 | TA.P GHI 12 | TA.P GHI 13 | TA.P GHI 14 | TA.P GHI 15 | TA.P GHI 16 | TA.P GHI 17 | TA.P GHI 18 | TA.P GHI 19 | TA.P GHI 20 | TA.P GHI 21 | TA.P GHI 22 | TA.P GHI 23 | TA.P GHI 24 | TA.P GHI 25 | TA.P GHI 26 | TA.P GHI 27 | TA.P GHI 28 | TA.P GHI 29 | TA.P GHI 30 | TA.P GHI 31 | TA.P GHI 32 | TA.P GHI 33 | TA.P GHI 34 | TA.P GHI 35 | TA.P GHI 36 | TA.P GHI 37 | TA.P GHI 38 | TA.P GHI 39 | LINKS | BÀI VIÊ'T | BÀI VIÊ'T [tt] | BÀI VIÊ'T 1 | BÀI VIÊ'T 2 | BÀI VIÊ'T 3 | BÀI VIÊ'T 4 | BÀI VIÊ'T 5 | BÀI VIÊ'T 6 | BÀI VIÊ'T 7 | BÀI VIÊ'T 8 | BÀI VIÊ'T 9 | CU'̉'I CHÚT CHO'I | THÚ VI. | CHÚ Ư | CHÚ Ư [tt] | CHUYÊ.N CO^? | CHUYÊ.N CÔ? [tt] | CHUYÊ.N CÔ? 1 | CHUYÊ.N CÔ? 2 | TÀI T̀NH | TÊ'U

TA.P GHI 3

 

VIẾT CHO BẠN VÀ CHO M̀NH

(Văn Quang - Viết từ Sài G̣n)

 

Trong bài này, xin phép bạn đọc cho tôi được nói một chuyện rất riêng tư. Một thứ chuyện riêng của một người, nhưng có lẽ cũng là chuyện của nhiều người. Đó là chuyện t́nh cảm, không thể không nói, không thể không viết, bởi nó luôn ám ảnh trong đáy sâu tâm tư, trong cả tiềm thức, khó mà có thể làm được điều ǵ khi c̣n vướng víu trong ḷng. Bạn đọc đă từng gặp trường hợp một người thân vừa ra đi chắc chắn sẽ thông cảm với tôi. Nhất là đă ở ngoài cái tuổi "thất thập cổ lai hy" sắp bước sang "bát tuần", điều ấy c̣n sâu sắc hơn nhiều.

 

Người bạn là thầy ḿnh

Vâng, đấy là điều tôi muốn được trang trải ḷng ḿnh về sự "ra đi" của anh Phạm Xuân Ninh, bút hiệu Hà Thượng Nhân. Một người tôi kính trọng như anh ḿnh và cũng là "xếp" của tôi trong một khoảng thời gian ngắn, là bạn đồng ngũ, bạn trong "tù cải tạo", bạn trong cuộc đời suốt những năm làm báo và viết lách kể cả trong những cuộc chơi "x́ c̣m", mạt chược nhỏ .. Ở đây tôi không gọi là "thi sĩ" Hà Thượng Nhân, tôi chỉ gọi là "anh", như tôi và các bạn tôi thường gọi. Tôi cũng không kể lể về con người cùng những đức tính tuyệt vời của anh, không chỉ dành cho bè bạn mà hầu như cho tất cả những người đă từng giao thiệp với anh. Tôi cũng chưa phải là "tri kỷ" của anh và t́nh thân chưa bằng những vị khác đồng trang lứa hoặc có nhiều thời gian gần gụi với anh. Anh hơn tôi 11 tuổi (anh sinh năm 1922 , tôi sinh năm 1933), có thể đó là thầy ḿnh. Tự trong đáy sâu trong ḷng tôi vẫn mang t́nh cảm ấy, cho dù bất cứ ở ngoài đời hay sau chấn song sắt. Tôi học được ở anh những điều không có trong sách vở, không có trong ngay cả nền giáo dục của gia đ́nh, chỉ có ở trong cuộc sống với bạn bè. Nh́n cách anh sống, anh nói, anh đối nhân xử thế .. đó là những điều anh đă dạy cho tôi cho đến hôm nay.

 

Không phải chỉ ḿnh anh mà rất nhiều bạn bè cũng đă dạy cho tôi nhiều điều tương tự như thế. Nhưng anh là một trường hợp đặc biệt.

 

Không phải "xếp" nào cũng được kính trọng

Thưa bạn đọc, một điều cần nói rơ, không phải ai là "xếp" cũng được cấp dưới kính trọng, đôi khi c̣n ngược lại. Làm "xếp" mà không có cái tâm, không có cái t́nh, chỉ có cái "uy", không có cái "ân" th́ khó có cấp dưới nào kính trọng.  Phải không bạn? Một anh cấp dưới kính trọng một cấp trên chỉ lấy "uy", lấy "quyền" ra chỉ huy, ḥ hét th́ anh cấp dưới đó xứng đáng được gọi là kẻ "nịnh thần". Kẻ dám nói thẳng nói thật mới đúng là cấp dưới đáng kính trọng. Con người nào cũng b́nh đẳng như nhau, khác nhau chỉ ở chỗ có được kính trọng hay không mà thôi. Ngay cả một chính thể dù có mạnh đến đâu, nếu những người được gọi là lănh đạo, sống và làm có "t́nh", có "lư", có "tâm" là  thuận ḷng dân sẽ tồn tại, đi ngược lại với nguyện vọng của người dân, trước hay sau sẽ bị tiêu diệt. Tàn ác như Tần Thủy Hoàng, tưởng sức mạnh là vô địch, rồi cũng tiêu tan. Đó là lịch sử, là chân lư không thể thay đổi. Nhưng ở đây tôi không dám dài ḍng về chuyện này.

 

Tôi chỉ muốn chứng minh rằng tại sao anh Phạm Xuân Ninh được hầu hết các cấp dưới của anh kính trọng, chính v́ nhân cách lớn của anh. Nhân cách ấy thể hiện ngay trong lối sống hàng ngày, lối giao thiệp, tiếp xúc với mọi người quanh ḿnh và ngay với thuộc cấp. Anh không là quân nhân chuyên nghiệp, không là sĩ quan học trường vơ bị ra, nhưng anh lại là một người lănh đạo rất giỏi, anh nói ǵ ai cũng nghe, sẵn sàng làm tṛn nhiệm vụ.

 

Làm việc với anh Ninh cứ như trong một gia đ́nh, chẳng phải lo nghĩ ǵ đến những "âm mưu, thủ đoạn" với cái lưới kỷ luật lúc nào cũng sẵn sàng úp chụp lên đầu. C̣n ǵ sướng hơn. Thưa bạn, đó chính là lư do tại sao khi anh ra đi, chỉ có ḷng thương tiếc.

 

Một "cơn mưa buồn"

Cho nên khi anh ra đi, dường như có một cái ǵ thay đổi lớn lắm. Ngay từ ngày đầu tiên khi biết tin anh từ giă vĩnh viễn cuộc đời, anh em khắp nơi xôn xao, điện thoại, thư từ cho nhau. Mỹ gọi cho Úc, Úc gửi thư cho Pháp, Pháp gọi cho Canada, Canada gửi thư cho Việt Nam. Một nỗi tiếc thương âm thầm như khói sương lan toả trong tất cả những lá thư, dù là thư điện tử, dù là tiếng nói trong điện thoại đường dài. Không có tiếng khóc, đôi khi lại là tiếng cười cùng nhau, nhưng ..lại có cái ǵ đó bàng bạc nuối tiếc thầm kín. Tôi không thể định nghĩa được chính xác là cái ǵ và cũng không diễn tả được trọn vẹn t́nh cảm ấy. Chỉ biết "nó" là  thật, là một cơn mưa buồn, như câu thơ anh làm trong "trại cải tạo" ở Long Giao vào năm 1975:

.. "Bây giờ giữa Long Giao

Ngồi nghe mưa sùi sụt

Cuộc đời như chiêm bao

Có hay không nẻo cụt?

Anh châm điếu thuốc lào

Ḿnh say, ḿnh say sao?"

 

Tưởng như mới hôm nào, anh ngồi cùng tôi ở trong cái gọi là "trại cải tạo", cùng hút chung "cái điếu cày tự chế", nay anh đă ra người thiên cổ!

 

Tôi chỉ là anh làm thơ vớ vẩn, tục gọi là "thơ ba trợn", nên làm xong bài nào là chỉ một thời gian ngắn đi vào lăng quên luôn. Đọc thơ anh xong, tôi cũng làm một bài dài thọng, đáp lại "ông thi sĩ bậc thầy", cùng "ủ tờ", thiếu bạn thơ, nếu ở ngoài đời thường chắc tôi không đối đáp như thế. Bài thơ "ba trợn" của tôi được đặt tên là: "Khói thuốc trong tù", đến nay cố moi óc nhớ lại, cũng lơm bơm chỉ được vài câu lẩm cẩm như thế này các cụ ạ:

"Khói thuốc lào say xanh mầu nhớ

Hương xưa sầu đọng tím thời gian

Nghe sôi máu đỏ trong ḷng điếu

Năm tháng vàng theo cuộc chiến tàn .."

 

Khoe với anh Hà, anh gật gù: "Cậu này chơi chữ gớm nhỉ, xanh, tím, đỏ, vàng, nghe được đấy chứ". Được đàn anh khen tôi phổng mũi, cứ định làm vài bài nữa trong tù nhưng bí quá, chẳng ra được bài "thổ tả" nào. Sau này có vài bài, cố nhớ măi không được. Cái "bộ nhớ" đáng tin cậy của tôi bị vào "nhà tang vật" hơn hai năm nay mất rồi!

 

Một sự thật khác cần nói là anh mất ở tuổi 90 đă là thọ lắm rồi, chúng tôi đều biết anh đă suy nhược nhiều và ngày ra đi của anh không c̣n xa. Không "chết trẻ" để làm tăng nỗi đau xót tiếc thương. Nhưng riêng sự vĩnh biệt của anh làm nên nỗi tiếc nuối ngậm ngùi trải rộng như cơn mưa mùa đông. Anh không là "lănh tụ" bất cứ cái ǵ, nên không có cảnh ôm nhau khóc rú lên, mà chưa chắc đă là thật. Người ta khóc lóc, lăn lộn v́ những cái khác cho chính ḿnh. Nhưng với anh Hà Thượng Nhân, tôi nghĩ, mọi người dành cho anh cả tấm ḷng chân thật nhất.

 

Những "anh già" khó tính và dễ tính        

Tôi lại xin nói đến một sự thật khác là vào thời buổi này, "cánh già chúng tôi", hỏi 10 người th́ có đến 9 ông bày tỏ ước nguyện là nếu có phải "rửa chân lên bàn thờ, ngồi nh́n con gà khoả thân" th́ chỉ xin đi cho nhanh, không đau ốm vật vờ, thế là đủ. Không c̣n ai sợ ngày ra đi nữa. Nhiều ông đă làm sẵn di chúc và dặn ḍ con cháu rất tưng tửng cứ như nói "bố đi chơi, mai về". Cũng chẳng phải là muốn được đi ngay cho được việc. Cứ thản nhiên sống hết quăng đời c̣n lại. Có ông vẫn miệt mài làm việc sợ "quỹ thời gian" c̣n rất ít. Có ông thảnh thơi chọn cái thú an nhàn bên con cháu. Nhiều ông nói sống đến được tuổi 90 là đủ rồi, nếu không muốn nói là thừa. Được ra đi như anh Ninh là một "hạnh phúc" lớn. Tôi cũng nghĩ như vậy.

 

Thật ra là bạn bè, dù đă trên dưới 50 năm hay mới hơn chỉ có 5-10 năm, chúng tôi cũng đă có đôi ba "anh già" giận hờn nhau, tức bực nhau v́ những chuyện thật, chuyện giả, chuyện hiểu đúng hay hiểu lầm nhau v́ người khác mang lại, thường có trong cuộc sống như một lẽ tự nhiên. Có những chuyện tưởng như không thể dung hoà được, không thể "nh́n mặt nhau". Ở đây tôi không nói đến chuyện "lập trường chính kiến" có màu sắc chính trị, đó là quyền của mỗi người. Tôi chỉ nói một t́nh bạn thông thường như bạn từ lúc c̣n để chơm, từ lúc vào đời, lên đời hay xuống đời.

 

Có những "anh già khó tính" hơi tí là giận, lại có những "anh già dễ tính" cái ǵ cũng cười hà hà cho xong. Thưa thật với bạn đọc, tôi lại nằm trong cả hai trường hợp trên. Nhưng sự "giận hờn" của tôi, nếu có, bao giờ tôi cũng để trong một giới hạn nhất định. Tôi thường tự hỏi "không biết ḿnh giận nó đúng hay sai". Tự  nhiên trong ḷng nổi lên một điều ǵ như nỗi băn khoăn, có vẻ là một chút hối hận. Tôi đă nhận được hàng trăm những clips, video ca tụng về T̀NH BẠN. Gần đây nhất, là một clip rất ngắn gọn: "CÓ MỘT NGƯỜI BẠN LÀ MỘT ÂN HUỆ, MỘT MÓN QUÀ, MỘT ĐẠO ĐỨC, MỘT VINH DỰ".

 

Đọc  câu "châm ngôn" rất b́nh dị đó bên những cánh hoa, tôi thấm thía và có mặc cảm như một thứ "tội đồ" v́ có thể đă đánh mất một người bạn nào đó. Thật sự tôi rất buồn cho ḿnh. Rồi đến lúc nào "bạn ta ra đi", tôi sẽ phải nghĩ ǵ đây?

 

Anh Hà Thượng Nhân vừa vĩnh biệt anh em, tôi nghĩ là không bao giờ dám làm mất bất cứ người bạn nào, dù người bạn đó, tôi tưởng là ghét tôi hay thương tôi. Tôi biết là học được bài học này quá dễ, song làm được th́ .. hơi khó. Khi "cái tôi" chỉ là sự tầm thường, như câu phương ngôn Pháp: "Le moi est haissable" chắc tôi sẽ làm được. Không có cái ǵ là khó, không bao giờ là muộn cả.

 

Mấy anh già nói chuyện lẩm cẩm

Trở lại về sự ra đi của anh Hà Thượng Nhân, đến hôm nay, đă có rất nhiều báo loan tin buồn này và đă có nhiều bài viết về anh cùng với hàng loạt lời "Chia buồn", "Phân Ưu" với cả trang tên tuổi đính kèm, nếu muốn ghi hết. Bạn có thể đọc trên hầu hết các tờ báo, các trang web phổ biến những bài này.

 

Ngoài những người đă từng là bạn của anh, là cấp dưới của anh có tên trong những bản "chia buồn", tôi tin là c̣n nhiều những người bạn khác, v́ một lẽ nào đó, chưa có tên trong danh sách này. Có lẽ là các vị soạn thảo cũng vội vàng nên làm sao tránh được thiếu sót. Có cả những vị không quen biết nhưng mến mộ anh qua những thi phẩm.

 

Tôi không dám đại diện cho ai cả, nhưng tôi hy vọng nói được một phần tiếng nói chung của khá nhiều bạn bè anh, cũng là bạn tôi, mà trong lời "Phân Ưu" không thể nói hết. Biết đâu, cũng là nỗi ḷng của nhiều độc giả đă từng mang chung tâm trạng này trong nhiều trường hợp khác nhau.

 

Vài hàng gửi đến hương hồn người quá cố Hà Thượng Nhân và giăi tỏ tấc ḷng chân thật cùng với "cánh già" chúng tôi. Nếu các bạn trẻ có đọc th́ xin hiểu cho "mấy anh già nói chuyện lẩm cẩm với nhau ấy mà". Thế là người co đầu gối, c̣m cơi trước computer, bên trời lận đận cũng măn nguyện lắm rồi.

 

 

Văn Quang

 - 15-10-2011

 

(Bùi Mạnh Hùng sưu tầm và chuyển)

 

 

website counter